SAAN TOTAAL RELATIEMAGAZINE VAN KONINKLIJKE SAAN JAARGANG 21 JANUARI 2013 MET BIJLAGE: MVOspecial SAAN MVO JAARVERSLAG 2011 2012 OPMERKELIJK Saan ingeschakeld voor megaproject Amsterdam Oostlijn. Lean Bouwen in opmars. Saan behaalt niveau 3 op de CO2-Prestatieladder. Duurzaamheid bij Prorail. Ook bij partners van Saan is duurzaamheid vanzelfsprekend. MVO Rondetafelgesprek met als thema CO2-Prestatieladder. OPMERKELIJK
DUURZAAM VERNIEUWEN Duurzaamheid staat inmiddels hoog op de agenda. Steeds meer bedrijven nemen hun verantwoordelijkheid en verwachten dat ook van hun leveranciers. Hoewel Koninklijke Saan al sinds jaar en dag veel doet op MVO-gebied, was dit voor veel van onze relaties niet duidelijk, bleek uit het klanttevredenheidsonderzoek dat wij hielden in 2012. Hoog tijd dus om meer aandacht te besteden aan onze duurzaamheidsinspanningen. Daarom heeft MVO een prominentere plek gekregen op onze website, en heeft u nu een MVO Special van ons relatiemagazine Saan Totaal in handen. Voor de zomer van 2012 spraken we de ambitie uit om voor het eind van 2013 gecertificeerd te zijn voor de CO 2 -Prestatieladder. Met trots kan ik u vertellen, dat wij erin geslaagd zijn om eind november niveau 3 op deze duurzaamheidsladder te behalen. Toen wij druk bezig waren met de voorbereidingen voor de audits, organiseerden wij een MVO-Rondetafelgesprek. Samen met een groep mensen, van zeer uiteenlopende en aansprekende bedrijven en instellingen uit ons netwerk, discussieerden we over een aantal stellingen over de CO 2 -Prestatieladder. Al deze mensen en de organisaties waar zij voor werken hebben iets met duurzaamheid. Een voor mij bijzonder inspirerende bijeenkomst, waarvan een uitgebreid verslag in deze Saan Totaal. Verder vindt u in deze uitgave een interview met ProRail, de bedenker van de CO 2 -Prestatieladder, en interviews met relaties en partners van Saan die op een interessante manier bezig zijn met duurzaamheid, zoals BAM Utiliteitsbouw en Icova. En in het hart van dit blad vindt u ons MVO-jaarverslag 2011 2012. Uiteraard besteden wij ook aandacht aan meer algemeen nieuws, zoals de komst van onze nieuwe 400 tons telekraan. 2013 zal voor Saan vooral in het teken staan van vernieuwing en duurzaamheid. Samen met onze relaties zullen wij op zoek gaan naar nog betere, klantgerichte, duurzame en efficiënte oplossingen. Ik wens u veel leesplezier met deze Saan Totaal. Joop Saan DEZE KEER IN SAAN TOTAAL Voorwoord 2 CSWE: MEGAPROJECT AMSTERDAMSE OOSTLIJN 3 SAAN BOUWLOGISTIEK ZORGT VOOR DUURZAMER EN EFFICIËNTER SAMENWERKEN 7 LEAN BOUWEN IN OPMARS 8 SAAN BEHAALT NIVEAU 3 OP CO 2 -PRESTATIELADDER 12 OPMERKELIJK MENS 13 PROGRAMMA DUURZAAMHEID BIJ PRORAIL 14 DIRECTie SAAN RIJDT ELEKTRISCH 18 SAAN EVENEMENTENLOGISTIEK TRANSPORTEERT OVER WATER 19 DUURZAAMHEID? VOOR ONZE PARTNERS HEEL VANZELFSPREKEND 20 MOKUM MARITEAM BETROKKEN BIJ INTERESSANTE PILOTS 23 SAAN OPLEIDINGSCENTRUM NU AANGESLOTEN BIJ HET SCHOLINGSFONDS VOOR DE BOUWNIJVERHEID 23 MVO-RONDETAFELGESPREK 24 VERKEERSREGELAARS SAAN BIJ GAY PRIDE AMSTERDAM 29 INTERNATIONALE VERHUIZING BOEING 30 EVEN VOORSTELLEN: WILFRED VAN DE BLAAK 31 SAAN INVESTEERT IN 400 TONS MOBIELE TELEKRAAN 31 COLOFON Saan Totaal is een uitgave van Koninklijke Saan B.V. en geeft een beeld van de relaties van Saan en de projecten die Saan voor hen uitvoert. Saan Totaal wordt verspreid onder relaties van Koninklijke Saan. Toezending is op aanvraag mogelijk. Eindredactie: Marijke Stolk (Koninklijke Saan) MET SAAN MVO JAARVERSLAG 2011-2012 SAAN MVO JAARVERSLAG Artikelen, of delen daarvan, uit dit magazine mogen na toestemming worden overgenomen. Bronvermelding is verplicht. 2011 2012 OPMERKELIJK 2
Saan Bouwlogistiek Wij doen regelmatig een beroep op het meedenkend vermogen van Saan De ondergrondse metrostations van de Amsterdamse Oostlijn krijgen nieuwe installaties voor rook- en warmteafvoer. Ook de nood- en vluchtwegen worden aangepakt. De werkzaamheden voor dit megaproject vinden sinds mei 2011 plaats onder verantwoordelijkheid van hoofdaannemer CSWE. Koninklijke Saan wordt door deze aannemerscombinatie ingeschakeld voor transport, opslag en distributie van de bouw- en sloopmaterialen. We hebben afgesproken op het rangeerterrein in Amsterdam- Zuidoost, waar we coördinator logistiek Martijn Ridder en coördinator social return Raymond Sanders ontmoeten. Vanaf deze locatie wordt het benodigde materiaal en materieel per goederentrein naar de vijf ondergrondse metrostations vervoerd. Dezelfde wagons nemen meteen ook al het bouw- en sloopafval mee terug, zodat het op het rangeerterrein gescheiden kan worden en gereedgemaakt voor verdere verwerking.» 3
Saan Bouwlogistiek Complex logistiek proces Zowel Martijn Ridder als Raymond Sanders werken voor hoofdaannemer CSWE vof, een combinatie van Croon Elektrotechniek, SPIE, Ingenieursbureau Wolter & Dros en J.P. van Eesteren. Martijn Ridder werkt via een detacheringsbureau, Raymond Sanders is ingehuurd via Saan. Martijn Ridder is verantwoordelijk voor de coördinatie van het transport van al het materiaal en materieel naar de verschillende metrostations in de tunnel. Het vervoer gebeurt zoveel mogelijk over het spoor, vertelt hij, maar niet alle locaties waar gewerkt wordt zijn op die manier bereikbaar. Wanneer het echt niet anders kan vindt het transport over de weg plaats. Het transport over het spoor gebeurt s nachts en is aan een aantal 4 randvoorwaarden gebonden, vertelt Martijn Ridder. De laatste metro rijdt tot ongeveer half twee en de eerste metro gaat rond vijf uur weer rijden, dus dan moeten wij weer van het spoor af zijn. Dat betekent dat we elke nacht maar zo n drieënhalf uur de tijd hebben om de goederen naar de verschillende stations te brengen. Om dit logistiek complexe proces in goede banen te leiden, is Saan ingeschakeld. Het begon ermee dat Saan werd ingehuurd op het kraanwerk, vertelt Ridder. Maar gaandeweg kwam daar steeds meer bij. Zo verzorgt Saan nu ook de opslag van de materialen en het transport ervan naar onze locatie. Constructie met meerwaarde Het is een constructie die volgens Ridder grote meerwaarde biedt.
Saan Bouwlogistiek De spullen van de vier combinanten liggen, totdat ze op de bouwplaats nodig zijn, opgeslagen in loodsen van Saan, op twee verschillende locaties. Dat is veiliger dan ze hier onbeheerd op het terrein te laten liggen. Wanneer we materialen nodig hebben, brengt Saan deze hier naartoe. Doordat het vervoer vanaf hier naar de bouwplaatsen - de metrostations - zoveel mogelijk over het spoor plaatsvindt, belasten we de wegen in de Amsterdamse binnenstad zo min mogelijk. De ervaring van Saan komt ons heel goed van pas, vindt ook Raymond Sanders. Als de mensen van Saan érgens goed in zijn, dan is het wel in verhuizen en verplaatsen. Martijn Ridder vult aan: Bovendien hebben ze veel expertise in het aanvragen van vergun- ningen en ontheffingen en ook de ruime ervaring die Saan heeft in Amsterdam komt goed uit. Wij doen vaak een beroep op het meedenkend vermogen van Saan. Veel dingen hebben zij per slot van rekening al een keer gedaan. Een groot voordeel vind ik de interdisciplinaire benadering van Saan. Behalve hun ervaring op het gebied van transport zetten ze ook geregeld hun jarenlange verhuiservaring in. Voor een bepaald probleem kwam Saan bijvoorbeeld met een briljante oplossing door kantelsteekwagens te gebruiken. Dat is zo n verhuisspecifieke oplossing, daar had ik nog nooit van gehoord. Meedenken Inderdaad komt het vaak aan op expertise in combinatie met de juiste materialen, beaamt Raymond Sanders. Veel anderen zullen» 5
Saan Bouwlogistiek bij lastige klussen zeggen: dat lukt nooit. Maar Saan komt dan juist met oplossingen waarvan wij soms het bestaan niet eens kenden. Martijn de Ridder: Dat is nu precies wat ik bedoel met dat stukje meedenken! Voor ons heeft het een enorm voordeel. Het maakt de logistieke coördinatie eenvoudiger. Social return biedt perspectief Behalve de ontlasting van de binnenstad, centraliseren van de opslag en het zo optimaal mogelijk transporteren van de spullen, komt er bij dit omvangrijke project nog een ander MVO-aspect om de hoek kijken. Een van de voorwaarden bij dergelijke inkoop- en aanbestedingstrajecten van de gemeente Amsterdam is namelijk dat vijf procent van de totale aanneemsom moet worden omgezet in het sociaal return-aspect. Concreet komt het erop neer dat CSWE een aantal werkplekken heeft opengesteld voor mensen met een grote(re) afstand tot de arbeidsmarkt. Raymond Sanders, in het verleden leermeester in de bouw en momenteel verantwoordelijk voor de coördinatie van het social returnproces bij CSWE: We zijn destijds met 22 mensen begonnen, die via detacheringsbureau AanBouw bij ons aan de slag gingen. Het zijn mensen die zich op dat moment in een uitkeringssituatie bevonden, zoals langdurig werklozen, maar ook ex-verslaafden en ex-delinquenten. Vaak gaat het om mensen voor wie het heel lastig is een nieuwe baan te vinden. Een traject als dit biedt hen weer perspectief. Opstap naar vaste baan Bij aanvang van het project werden de kersverse bouwplaatsmedewerkers vooral ingezet voor het scheiden van het sloopmateriaal afkomstig uit de metrostations. Voor Sanders was dit echter al snel niet meer voldoende. Na verloop van tijd wilde ik wel wat meer uitdaging voor deze mensen. De doelstelling is immers om ze te laten terugkeren in de maatschappij. Dan kunnen ze beter zoveel mogelijk leren. Bovendien: als ze zien dat ze nuttig werk doen, is dat extra motiverend. En zo kreeg een aantal kandidaten een stageplek bij Van Eesteren. En met succes. Het ging goed en al snel kwam er een vervolg. Een aantal mensen kon voor langere tijd aan de slag met montagewerkzaamheden bij Wolter & Dros. Twee van hen doen het zo goed dat ze zelfs een vaste aanstelling krijgen! vertelt Sanders niet zonder trots. In rustigere perioden leert Sanders zijn mensen ook nog andere werkzaamheden. Zoals het timmeren van tuintafels van sloophout of het sleutelen aan een heftruck. Zes medewerkers hebben bovendien hun heftruckcertificaat behaald. Dat geeft ze weer extra bagage, het kan een opstap zijn naar een vaste baan, aldus Sanders. Ik wil ze vooral leren zo zelfstandig mogelijk te functioneren. Want hoe zelfstandiger, hoe meer kans op een baan. HET ZIT NIET ALTIJD MEE Amsterdam telt vijf ondergrondse metrostations: Centraal Station, Nieuwmarkt, Waterlooplein, Weesperplein en Wibautstraat. Om er voor te zorgen dat de stations in de 35 jaar oude metrobuis aan de nieuwste veiligheidseisen en inzichten voldoen, is het plan Vluchtwegmaatregelen ondergrondse metrostations opgesteld. Op de stations worden onder meer installaties geplaatst die de afvoer van rook en warmte ingeval van brand regelen. Ook worden op twee stations de noodtrappen en de toegankelijkheid daarvan verbeterd. Om de veiligheid tijdens de werkzaamheden te waarborgen, werd de metro in de zomer van 2011 tussen Centraal Station en Station Amstel zes weken lang stilgelegd. De werkzaamheden liepen echter een aanzienlijke vertraging op, waardoor het werk nog altijd niet klaar is. Het eind van de werkzaamheden is door verschillende tegenvallers nog niet in zicht. 6
Saan Bouwlogistiek zorgt voor duurzamer en efficiënter samenwerken Bouwen verandert. Bouwbedrijven en hun toeleveranciers hebben te maken met steeds lastigere procedures, kortere doorlooptijden van bouwprojecten, krappere budgetten en minder mankracht. Men werkt steeds vaker in beperkende omstandigheden, zo zijn er steeds meer binnenstedelijke bouwprojecten. En daar komt de roep om meer duurzame bouwproductie vanuit opdrachtgevers en overheden nog eens bij. De bouw vraagt dus om duurzamere en efficiëntere logistieke oplossingen. Koninklijke Saan heeft, als ervaren logistieke dienstverlener, de know how in huis om bouwbedrijven die oplossingen te bieden! SAAN BOUWLOGISTIEK Al sinds jaar en dag denkt Koninklijke Saan mee met haar opdrachtgevers in de bouw om transporten en kraanbewegingen zo slim mogelijk te laten verlopen. Sinds kort scharen we deze activiteiten onder de naam Saan Bouwlogistiek. Samen met bouwbedrijven en andere toeleveranciers van de bouw onderneemt Koninklijke Saan stappen om het logistieke proces op en om bouwlocaties efficiënter en duurzamer te maken. Door met partijen om tafel te gaan kan er veel worden gewonnen. Het aantal transportbewegingen op bouwprojecten kunnen worden verminderd, bijvoorbeeld door materialen centraal op te slaan en deze just in time en gecombineerd te leveren of om bestellingen van hijskranen en ander bouwmaterieel te combineren. MEEDENKEN IN HET VOORTRAJECT Saan Bouwlogistiek denkt mee in het voortraject bij complexe logistieke processen, levert logistieke mankracht, logistieke begeleiding, uitvoerders, bemand materieel en verzorgt opslag en warehousing. Dit doen we voor bijvoorbeeld aannemers, toeleveranciers van de bouw, installatietechnische bedrijven en de petrochemische industrie. Samen met deze partijen zorgen wij voor efficiëntere, kostenbesparende en duurzamere logistiek op- en om bouwprojecten. Meer informatie? Neem contact op met Wilfred van de Blaak, tel: 020-6606060, of mail: w.vandeblaak@saan.nl 7
LEAN BOUWEN IN OPMARS 8
Saan Bouwlogistiek Ik ben er van overtuigd dat deze andere manier van bouwen de toekomst is De term Lean Bouwen is in opmars. De malaise in de bouw noopt aannemers tot anders denken en het beter inrichten van hun bouwprocessen. Lean Bouwen betekent onder meer beter plannen en de bouwplaats zo optimaal en schoon mogelijk inrichten om zo verspilling, vervuiling, schades en ongevallen te voorkomen. Voor Henk de Krijger, Hoofduitvoerder van BAM Utiliteitsbouw Regio Amsterdam is deze manier van werken al lang niet meer nieuw. Eigenlijk werk ik al jaren zo. Het is gewoon een kwestie van verder kijken dan je neus lang is en vooraf goed nadenken over de juiste oplossingen. Op het project waar hij momenteel de leiding heeft werd vooraf, samen met Koninklijke Saan, een bijzondere oplossing bedacht voor het snel en schadevrij op hun plek brengen van prefab badkamers. Henk de Krijger belandde na zijn studie in de bouw. Met een korte uitstap naar een ander aannemersbedrijf werkt hij in totaal al zo n 14 jaar bij BAM. Terwijl hij ons rondleidt over de bouwlocatie waar hij momenteel werkt vertelt hij uitgebreid over dit project. De locatie waar we nu werken is een bestaand gebouw. Het was ooit het kantoorpand van Elsevier en het wordt nu voor onze opdrachtgever The Student Hotel omgebouwd tot een studentenhotel. Studenten huren hier een kamer met een eigen badkamer. Op alle verdiepingen in het hotel komen gemeenschappelijke ruimtes, zoals een keuken en een zitkamer.» 9
Saan Bouwlogistiek OPGERUIMDE MANIER VAN WERKEN volledig functionerend object verhuren. Want zolang wij nog aan het werk zijn, functioneren bijvoorbeeld brandmeldinstallaties nog niet. Door vooraf het project minutieus voor te bereiden, energie te steken in gesprekken met alle betrokken partijen bij de bouw, knelpunten in kaart te brengen en daar oplossingen voor te bedenken en de meest efficiënte bouwstromen te bepalen, heeft Henk de Krijger uiteindelijk de planning flink in elkaar kunnen schuiven. We zijn volgens de nieuwe planning binnen een jaar klaar. Maar dan niet met de eerste vier verdiepingen. Nee, The Student Hotel kan dan een volledig afgebouwd hotel verhuren. Het is een gewaagde planning. Maar alle partijen waar we mee samenwerken, werken uitstekend mee. Wat opvalt als we over het bouwterrein en in het gebouw lopen, is dat het schoon en netjes opgeruimd is. Ik kan gewoon heel slecht tegen rommel lacht De Krijger. Het ziet er niet uit, levert schades en ongelukken op en het vertraagt al je processen. Het bouwterrein is hier heel krap. Als er dan nog een hijskraan moet staan om materiaal naar binnen te hijsen, heb je helemaal geen ruimte meer. Deze wijze van werken is voor veel mensen even wennen. In het begin vinden ze het wel eens lastig, ja. Maar het duurt meestal niet lang voordat ze merken dat die opgeruimde manier van werken veel voordelen heeft. Wat voor leveranciers en onderaannemers ook even wennen was, is dat zij elke week, tot een bepaalde tijd, materiaal mogen aanmelden dat de bouw op moet. Ben je te laat, dan moet je een week wachten. Dat gebeurt een bedrijf niet snel twee keer. Verder checkt De Krijger zelf regelmatig de status van het werk en stuurt direct bij als er zaken niet goed gaan. Een van de knelpunten die vooraf werden bepaald was de maatvoering van het gebouw. Henk de Krijger: Als je de tekeningen van het gebouw bekijkt, dan zijn alle verdiepingen even groot. Maar dat kan wel tot vijf centimeter per etage verschillen. Daarom hebben we vooraf alle verdiepingen digitaal laten inmeten en alle plekken waar bijvoorbeeld badkamers of tussenmuren moeten komen, laten markeren. Dat kost vooraf extra tijd, en geld, maar je weet dan exact waar je aan toe bent. Zo voorkom je tijdens het bouwproces verschillen die je later weer moet recht zien te breien. En dat levert veel grotere kostenposten op. EEN GEWAAGDE PLANNING 10 77 Note: Do not scale from the dr awing 500 Mirror 912x499 mm 292 912 509 210 205 901 175 170 2048 2005 1800 2200 124 124 WC Pan & seat Ideal Standard Ecco V3906 + W3000001 Cistern & push plate Ideal Standard Conceala 2 S3624 (4/6L) & S4399 Basin Ideal Standard Ecco V2001 Basin trap Viega 5753 chrome Basin tap Vado RAD 100 Shower tray Sanplast BP/EKOPLUS 90x90x10 Shower trap Jimten S 374 P12528 50 mm Shower mixer Vado DGS 149 CP Shower head Franke Aqua 751 Shower curtain Curtain white acrylic with double hooks to ceiling mounted rail Toilet roll holder Bisk Ontario 00221 chrome Soap basket Bisk Niagara 00044 chrome Towel rail Bisk Ontario 00213 chrome Robe hook Bisk Chroma 01423 chrome Toilet brush Bisk Niagara 71429 chrome Mirror 912x500 mm Vanity top to WC 706x210x25 synthetic marble Vanity top to WHB 751x175x25 synthetic marble Ceiling light 3 No. IP65 35W + transformer Shower socket Gira 04880310 IP44 Vent Dospel 100 mm Floor tiles Fanal Atrium Marengo 325x325, grout 3 mm Wall tiles Fanal Atrium Marengo 250x500, grout 2 mm Door Gemark 2005x922x70 mm frame painted white, leaf door PCV white Threshold door SS threshold Fundation under Fermacell 12,5 mm tiles on wall Fundation under OSB 3 22 mm tiles on floor 900 1090 1003 1500 1505 379 505 700 393 32 148 450 SAAN GEVRAAGD MEE TE DENKEN 100 898 380 1265 1145 393 40 77 190 70 922 1080 F 2012 10 09 E 2012 08 08 D 447 2012 07 26 C 2012 07 16 B 2012 07 13 A 2012 07 05 First issue Rev. No. Date Comment 1902 1915 2200 2048 50 2000 1960 Revisions Gemar k Ltd L td Gemark sp. z.o.o, ul. Meblowa 35 18 400 Lomza + 48 86 2160002 Oep Rat erad Ltd Ltd 29 Sun Street, Lancaster, LA1 1EW 01524 841266 338 Proje ct: 8 th and 9 th floor Des cription : 200 Shower POD Type 5 (L9) Architecture Plan & eleva elevations evations 12 450 210 450 200 D rown by: App Ap pr oval by: Kamil Dabrowski 50 447 32 148 Amsterdam ELESVIER 450 822 708 1090 1264 341 80 In eerste instantie was het de bedoeling dat binnen een jaar in totaal vier van het negen verdiepingen tellende gebouw klaar zouden zijn. Deze konden dan al betrokken worden door studenten, terwijl de overige verdiepingen nog moesten worden afgebouwd. Dat is natuurlijk geen ideale situatie voor ons bouwers, zegt De Krijger. Want eigenlijk zitten die studenten en wij elkaar in de weg. Dat is logistiek niet handig, en bovendien kan het ook problemen opleveren met veiligheid. Maar ook voor de opdrachtgever. Deze kan geen 1645 Date: S cale: 2012 07 05 1:20@A3 Robert Karasek D rawing n o: G11 076_GB POD SH T5(L9) Status: For approval Job no: AR 001 Revis ion: F Een ander knelpunt was het binnenbrengen van de prefab badkamers. Dit zijn geen gegoten kunststof badkamertjes, maar echt nette, betegelde badkamerunits. Bij het transport kunnen die gemakkelijk beschadigen. Wanneer je
Saan Bouwlogistiek ze bijvoorbeeld met een heftruck oppakt, kan er frictie ontstaan, waardoor er tegels van de muur vallen. Ik heb toen Saan gevraagd hierover mee te denken. Samen hebben we een goede oplossing gevonden. De badkamers worden met een hijskraan op een soort balkon aan de gevel gehesen, waar ze in speciale transportframes worden geplaatst. In deze door Saan ontwikkelde frames hangen ze min of meer vrij, zodat er van frictie geen sprake is. Omdat de vloeren hier zo schoon zijn, kun je ze snel en schadevrij op hun plek brengen. De markeringen zijn daarvoor al aangebracht op de vloer. We hebben dit getest met twee zogenaamde mockups. Aan de hand van de plaatsing van deze modelbadkamers zijn er nog wat verbeteringen aangebracht. Straks kan Saan op deze manier 33 badkamers per nacht plaatsen. FLINKE UITDAGING Deze snelheid van plaatsen kan alleen gerealiseerd worden door de bouwstromen zeer strak te plannen. De bouwstromen lopen bij dit project altijd van noord naar zuid. Als op de noordzijde van een verdieping gewerkt wordt, is de zuidkant, waar al het materiaal naar binnen komt, nog leeg. Daar staat dan niets de doorstroom naar de noordkant in de weg, vertelt De Krijger. We werken straks op twee verdiepingen tegelijk, als er op de ene verdieping aan de zuidkant wordt gewerkt, kan er op de andere zijde aan de noordkant worden gestart. Omdat de plaatsing van de badkamers een kritiek punt is, gebeurt dit alleen s nachts. Andere bedrijven die op de bouw aan het werk zijn, lopen dan niet in de weg. Al met al is het een flinke uitdaging: 260 vierkante meter per dag afbouwen is best een gewaagde doelstelling. Maar door de goede samenwerking met alle partijen, en een zeer strakke aansturing, ben ik er van overtuigd dat het gaat lukken. Ik ben er ook van overtuigd dat deze andere manier van bouwen en het anders inregelen van de bouwlogistiek, zeker de toekomst is!' Henk de Krijger 11
CO2-PRESTATIELADDER Niveau 3 Samen zorgen voor minder CO 2 Saan behaalt niveau 3 op CO 2 -prestatieladder De CO 2 -Prestatieladder bestaat uit verschillende niveaus, van niveau 0 tot niveau 5. Per niveau is een set van eisen gedefinieerd. De plaats van een bedrijf op de ladder hangt onder meer af van de mate van CO 2 -besparing en de samenwerking met andere partijen op het gebied van milieu-initiatieven. Koninklijke Saan is gecertificeerd op niveau 3. SAMEN BEREIK JE VEEL MEER In het traject is Saan begeleid door de Climate Neutral Group. Ruben Mentz is Coördinator KVGM bij Koninklijke Saan en vanuit zijn functie was hij de trekker van dit project. Het mooie van de CO 2 -Prestatieladder vind ik, dat het niet door wetgeving is opgelegd, maar het bedacht is door de markt zelf. Er is wel sprake van een aantal regels en eisen, maar het is geen bureaucratisch geheel. De ladder richt zich vooral op ambities, het bedenken van creatieve oplossingen en innovatie bij bedrijven. Het beloont ook samenwerkingsverbanden en het delen van kennis over duurzaamheid. Samen bereik je tenslotte veel meer! eten? Certificering voor de CO 2 -Prestatieladder is momenteel nog geen vereiste in de logistieke branche. Ruben: We weten ook niet zeker of dit in de toekomst gaat gebeuren. Door vragen uit de markt zijn we snel, en graag, aan de slag gegaan met de CO 2 -Prestatieladder. We waren bij Saan namelijk al zeer actief bezig om onze CO 2 - uitstoot te verminderen door te besparen op brandstof en elektriciteit. Het CO 2 -Prestatieladder certificaat is wat mij betreft eigenlijk een mooie erkenning voor de inspanningen die we al leverden. 12
Opmerkelijk mens Ruben Mentz werkt vanuit de vestiging Diemen. In zijn functie als Coordinator KVGM trok hij binnen Saan de kar voor de milieucertificeringen ISO 14001 en de CO 2 -Prestatieladder. In deze Saan Totaal zetten we Ruben eens voor het voetlicht. Ruben werd 36 jaar geleden geboren in Purmerend en woont daar nu nog steeds. Op een woonboot. Ik wilde altijd al aan het water wonen, en een woonboot was financieel voor mij beter haalbaar dan een huis. Het bevalt me prima! Hoewel mensen het vaak niet verwachten, is de woonboot van alle gemakken voorzien. Riolering, elektra en ik heb zelfs stadsverwarming. Het leukste vind ik dat ik zo dicht bij de natuur woon. De eendjes zwemmen voorbij en ik stap, als ik zin heb, zo in mijn bootje om een eindje te gaan varen. Als het mooi weer is, neem ik ook wel eens gewoon een duik in de sloot. Eerlijk gezegd vinden mijn buren dat nogal opmerkelijk, lacht Ruben. Als het goed vriest, is hij op het ijs te vinden. Ik kan voor de deur schaatsen, ook s avonds, met bouwlampen en muziek. Eigenlijk heb ik dan gewoon een privé ijsbaan. In zijn vrije tijd en vakanties zoekt Ruben het liefst de natuur op. En dan is zijn favoriete vakantie zeker geen strandvakantie. Dat hou ik precies anderhalf uur vol. Nee, ik ga liever het water op, of de bergen in. Ik heb samen met mijn vriendin en vrienden al een aantal keer mooie kanotochten gemaakt, bijvoorbeeld in Zweden. Elk jaar ga ik op een grote boot zeilen met een aantal vrienden. En samen met een groepje vrienden houden we regelmatig wandelvakanties in de bergen. De laatste keer was ik bijvoorbeeld anderhalve Door de CO 2- Prestatieladder te coördineren, heb ik veel geleerd week in de Pyreneeën. We hebben dan al het eten en drinken mee en slapen in tentjes. Je wordt s morgens wakker, midden in de natuur. Lekker genieten van het uitzicht! Ook in Nederland slaapt hij wel eens midden in de natuur. Ruben: Staatsbosbeheer heeft zogenaamde paalcampings. In een straal van 50 meter rondom zo n paal mag je dan vrij kamperen. Samen met mijn vriendin ga ik dan met de bakfiets volgeladen met spullen het bos in en slapen we daar een nachtje. Verder is Ruben in zijn vrije tijd veel bezig met muziek. Ik speel elektrische piano in een coverband. We treden sinds kort ongeveer een keer per maand op. Op bedrijfsfeestjes, huiskamerconcerten voor goede doelen, of gewoon in een kroeg. Echt hartstikke leuk. En ik ga regelmatig met mijn oom mee, die een drive-in disco heeft. Ik verzorg dan de belichting. Bij Saan heeft hij vanuit zijn functie contact met heel veel verschillende mensen. En hij heeft een heel zelfstandige functie, waarbij hij veel vertrouwen krijgt. Dat vindt hij heel prettig. Maar het leukst aan het werken bij Saan vindt Ruben de vele verschillende uitdagingen. Ik was voorheen best bezig met het milieu, maar heb geen opleiding in die richting gedaan. Door voor Saan de certificering voor de CO 2 -Prestatieladder te coördineren, heb ik veel geleerd. Zo ontwikkel ik mezelf steeds verder! 13
TEGENSTRIJDIGE BEL Naast veiligheid, betrouwbaarheid en punctualiteit is duurzaamheid de komende jaren een van de speerpunten in het beleid van ProRail, vertelt Michiel Deerenberg, Strategisch adviseur Duurzaamheid. Het spoor is natuurlijk al duurzaam in vergelijking met ander vervoer, maar dat biedt ons nog geen garantie op een onbezorgde toekomst. In de auto-industrie vinden momenteel grote ontwikkelingen plaats. Willen we als spoorsector onze concurrentiepositie behouden, dan kunnen we nu niet op onze lauweren rusten en over tien jaar opeens tot de ontdekking komen dat we achterlopen. Tegenstrijdige belangen verenigen Maar de aandacht voor duurzaamheid dient niet alleen een economisch belang, benadrukt Deerenberg. Ook het maatschappelijk 14 belang is voor ProRail essentieel. We beheren bijvoorbeeld vele kilometers berm langs het spoor. Deze bermen zijn belangrijk voor het behoud van biodiversiteit. Bovendien doorkruist het spoor in Nederland een groot aantal natuurgebieden. De ogenschijnlijk tegenstrijdige belangen tussen infrastructuur en flora en fauna wil ProRail zien te verenigen. DUURZAAMHEID Vier jaar geleden lanceerde ProRail het programma Duurzaamheid. Om duurzaamheid een aantoonbaar uitgangspunt te laten worden voor het beleid. En zichtbaar te maken in de bedrijfsvoering en het gedrag van de medewerkers. Hoe uit zich dat concreet? Michiel Deerenberg: Neem bijvoorbeeld energie. Wist je dat de spoorsector
Saan Archiefbeheer CO 2-ladder zet aan tot dialoog tussen bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties Het onderwerp duurzaamheid staat bij ProRail al een paar jaar hoog op de agenda. In 2008 startte de spoorbeheerder het programma Duurzaamheid en een jaar later nam ProRail het initiatief voor de CO2-Prestatieladder, waarmee het bedrijf veel opzien baarde. ANGEN VERENIGEN... anderhalf procent van de totale Nederlandse energieconsumptie verbruikt? Het is voor ons dus echt de moeite waard om daarop te besparen. Of denk eens aan de stations: ProRail heeft er zo n vierhonderd in beheer. Door zonnepanelen op de daken te plaatsen, zoals nu onder meer op station Utrecht Centraal gebeurt, kunnen we onze eigen energie opwekken. ACTIEf meedenken Hoewel slechts een klein gedeelte van haar CO2-uitstoot afkomstig is van de kantoren, kiest ProRail ervoor juist ook daar te besparen, vertelt Manager Facilitaire Zaken Hans Fleer. Ten eerste om het goede voorbeeld te geven. En bovendien kunnen alle kleine beetjes samen toch een flinke besparing opleveren. Momenteel vindt er in De Inktpot, ons hoofdkantoor in Utrecht, een verbouwing plaats. Daarbij stappen we onder andere over op energiezuinige verlichting met bewegingssensoren. ENERGIE BESPAREN Kenmerkend voor het programma Duurzaamheid is dat ook het personeel wordt uitgedaagd om actief mee te denken over energiebesparing. Fleer: We kregen opmerkingen van medewerkers over onze bureaus die elektrisch in hoogte verstelbaar zijn. Deze blijken constant stroom te vragen. Samen met de leverancier zijn we gaan kijken hoe het beter kan, puur met als doel energie te besparen. Daar zijn bureaus uit voortgekomen die je handmatig in hoogte kunt verstellen.» 15
Saan Archiefbeheer Michiel Deerenberg: De CO2-Prestatieladder stimuleert de CO2-reductie Ook de verlichting op de koffieautomaten, die tot voor kort dag en nacht brandde, zal mede dank zij suggesties van collega s aangepast worden. En printers die relatief weinig worden gebruikt, worden gefaseerd afgestoten. Het zijn een paar simpele aanpassingen, maar alles helpt. Uitdagen tot duurzaamheid Ook bij de inkoop staat duurzaamheid centraal. Hans Fleer: Jaarlijks koopt ProRail voor zo n 2 miljard euro in. Daar kun je dus een enorme kracht vanuit laten gaan. Dat heeft onder meer geresulteerd in de CO 2 -Prestatieladder. Michiel Deerenberg stond aan de wieg van de ladder. Vanuit de markt kwam destijds de vraag of we bedrijven die aan CO 2 -reductie werkten, een voordeel zouden kunnen bieden, vertelt hij. Met dat idee hebben we de CO 2 -Prestatieladder opgezet. De ladder stimuleert bedrijven die aan onze aanbestedingen deelnemen om hun CO 2 -productie te kennen en te verminderen. Hoe meer een bedrijf zich inspant om CO 2 te reduceren, hoe meer kans op gunning. De CO 2 -Prestatieladder is echt een middel om de markt tot duurzaamheid uit te dagen. De ladder bestaat uit vijf niveaus. Per niveau is een set van eisen gedefinieerd. De prestatie heeft betrekking op vier invalshoeken: Inzicht (bewustwording van de eigen CO 2 -Voetafdruk), reductie/ambitie (welke doelstellingen worden geformuleerd), transparantie (de in- en externe communicatie over CO 2 en energie) en participatie (samen met concurrenten deelnemen aan initiatieven). Samenwerken met andere partijen is een belangrijk uitgangspunt. Niet voor niets luidt de ondertitel van de ladder: Samen zorgen voor minder CO 2. Als opdrachtgever heeft ProRail zichzelf ook langs de lat gelegd. Op dit moment hebben we niveau 4 bereikt. Het doel is om in 2015 op niveau 5 te zitten, zegt Deerenberg. Innovatie en creativiteit Een bedrijf kan op elk niveau instappen. De niveaus klimmen op van niveau 1 kennis van de eigen energiestromen tot niveau 5 publiekelijke verbintenis aan een CO2-reductieprogramma met de overheid of een maatschappelijke organisatie. Hoe hoger de trede waarop een bedrijf is gecertificeerd, hoe groter het voordeel dat men krijgt bij aanbesteding van een project. Deerenberg: Wat dit instrument onderscheidt van andere duurzaamheidprogramma s is dat de CO 2 -ladder zich niet op regels concentreert, maar op innovatie en creativiteit. Bedrijven zijn vrij om te bepalen hoe ze hun doestellingen willen behalen. Daarentegen vragen we ook wel iets van de deelnemers, zeker naarmate ze hoger op de ladder komen. Het moet echt over iets significants gaan. Het mooie is dat de ladder de dialoog in gang zet tussen het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, waardoor de ogenschijnlijke belangentegenstelling tussen deze partijen wordt opgeheven. BREDER TOEPASBAAR Al snel na de introductie bleek de CO 2 -Prestatieladder een groot succes. En hoewel ProRail de ladder primair ontwikkelde voor aanbestedingen in de bouw en infra, werden de mogelijkheden van het instrument niet veel later ook in andere sectoren opgemerkt. In maart 2011 droeg ProRail het beheer van de ladder over aan de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen, die een tweede versie ontwikkelde waarmee het middel breder toepasbaar werd en ook ingezet kon worden voor overheidsopdrachten. Inmiddels zijn ruim tweehonderd bedrijven gecertificeerd. In het begin waren het vooral aannemers, zegt Deerenberg maar je ziet dat het steeds verder de keten in gaat. En sinds Rijkswaterstaat de ARCHIEVEN BIJ SAAN ProRail is verantwoordelijk voor aanleg, onderhoud, beheer en veiligheid van het Nederlandse spoorwegnet. Ruim 4000 medewerkers zorgen ervoor dat elke dag 1 miljoen treinreizen worden gemaakt en 100.000 ton goederen op hun plaats van bestemming komen, over 7000 kilometer spoor. Sinds 2007 zijn de externe archieven van circa 45 afdelingen van ProRail ondergebracht bij Saan Archiefbeheer. Saan heeft ongeveer zevenduizend strekkende meter archief van ProRail in opslag en beheer. Het gaat om beleids-, project-, object-, financiële-, technische- en juridische archieven. 16
Saan Archiefbeheer Hans Fleer: Onze inkoop betekent een enorme kracht ladder ook gebruikt in het aanbestedingsproces, komen er steeds meer deelnemers uit andere sectoren bij. Stimulans Deerenberg: CO 2 -besparing is goed meetbaar; daarom richt de ladder zich met name op dat aspect. Wanneer een organisatie zich focust op CO 2 -besparing, komen de andere aspecten van duurzaamheid meestal vanzelf ook aan de orde. Veel bedrijven die zelf al bezig waren met CO 2 -besparing zien de ladder als bonus voor wat ze al hebben gedaan op dit gebied. Voor andere bedrijven kan de CO 2 -Prestatieladder juist een stimulans zijn om nu toch de stap te nemen. Duurzaamheid blijft als een rode draad door de projecten van ProRail lopen. Fleer: De ontwikkeling van de CO 2 -ladder is ook voor ons imago heel goed geweest. We worden er regelmatig mee geassocieerd. De afgelopen periode hebben we vooral geleerd dat je dit soort dingen gewoon moet dóen. Je moet gewoon beginnen en gaandeweg leren van je fouten. En wat ook onze ogen geopend heeft: Energiebesparing hoeft per definitie niet meer geld te kosten. Investeringen op dit gebied kunnen betrekkelijk snel worden terugverdiend. Wanneer je als organisatie duurzaamheid inzichtelijk maakt, kun je een stuk efficiënter en effectiever worden. De Inktpot Het hoofdkantoor van ProRail, is het grootste bakstenen gebouw in Nederland. Het werd gebouwd tussen 1918 en 1921 en bestaat uit 22 miljoen gemetselde stenen. Voor de fundering werd 21 kilometer aan oude spoorstaven gebruikt. Het rijksmonument is gelegen aan het Moreelsepark in Utrecht. 17
Directie saan rijdt elektrisch Koninklijke Saan wil een aanzienlijke vermindering van de CO 2 - uitstoot realiseren. Daarvoor zijn er doelen gesteld voor alle chauffeurs binnen Saan. Niet alleen voor de vrachtwagenchauffeurs, maar ook voor de berijders van leaseauto s. Om een voorbeeld te stellen doet de directie actief mee aan brandstofbesparing. Directeur Edwin Saan rijdt sinds mei 2012 met een elektrische Opel Ampera. De Opel Ampera combineert op ideale wijze het elektrisch rijden zonder de zogenaamde range-fear, oftewel de angst dat je stil komt te staan omdat de accu leeg is. Edwin Saan vertelt: Als de beschikbare 10 KWH is verbruikt voor een afstand van zo n 50 tot 70 kilometer, wordt het (benzine aangedreven) aggregaat ingeschakeld om de auto van stroom te voorzien, voor nog zo n 450 km bij een volle tank. In mijn situatie is dat niet vaak nodig, gelukkig. Ik heb de auto nu ongeveer een half jaar en ik heb pas drie keer 25 liter getankt op 12.000 km. ZEER BEWUST RIJDEN Om ervoor te zorgen dat hij vrijwel nooit tankt, rijdt Edwin zeer bewust. De afstand tot en tussen de Saan-vestigingen waar ik meestal werkzaam ben, is maximaal 35 kilometer en ik heb de mogelijkheid om op de vestigingen op te laden. Als ik dan toch langere afstanden moet rijden schakel ik op de snelweg het aggregaat bij. In de stad rijd ik altijd op de accu, dat kun je zelf regelen. ZUINIGER IN DE STAD Een elektrische auto is in de stad zuiniger dan op de snelweg in tegenstelling tot een auto met brandstofmotor. Het is inmiddels echt een sport om zo veel mogelijk elektrisch te rijden. Het belangrijkste nadeel is dat je altijd met kabels loopt te slepen en je oplaadpunten moet zoeken. Dat lukt niet altijd. Er komen wel steeds meer laadpunten bij. Via een app kun je zien waar ze staan en of ze beschikbaar zijn. Zo weet je precies waar een parkeerplaatsje is. Laat de wetenschap maar snel onderzoek doen naar de mogelijkheden om meer KWh op te slaan in kleinere accu s. Dan wordt elektrisch rijden alleen nog maar makkelijker. Wat mij betreft is het de ideale manier van mobiliteit. Een elektromotor is simpelweg veel efficiënter dan een brandstofmotor. ZON-, WIND- EN WATERKRACHTENERGIE Het vergt dus wat meer aandacht voor je rijgedrag, maar het levert flink wat op. Edwin: Met mijn vorige auto tankte ik ca. 80 liter per week om alleen mijzelf te vervoeren. Dat is in feite absurd als je erover nadenkt. Nu wordt ik voor 90% voortbewogen door zon-, wind- en waterkrachtenergie. Dat vind ik wel een erg leuke gedachte. De goede ervaringen van Edwin Saan hebben directeur Rutger Alferink ook doen besluiten een Opel Ampera te bestellen. Deze is in de tweede week van 2013 geleverd. 18
Saan Evenementenlogistiek......transporteert over water Het is bij veel bestemmingen die Saan aandoet als transporteur van tours en evenementen vooral een kwestie van snelheid en timing. The show must go on, en dus is het uitermate belangrijk dat alle materialen en faciliteiten die nodig zijn voor concerten, voorstellingen en andere evenementen exact op de juiste tijd aankomen. Maar ook in deze wereld is er steeds meer de roep om duurzaamheid. En als het kan natuurlijk ook efficiënter, want de budgetten komen in deze economische tijden steeds meer onder druk te staan. Koninklijke Saan denkt daarom samen met haar opdrachtgevers continu na over duurzamere en efficiëntere oplossingen. Daarbij worden bijvoorbeeld alternatieve vervoersmiddelen ingezet. Zoals bijvoorbeeld transport over water. Een voorbeeld hiervan zijn de evenemententransporten die wij uitvoeren vanuit Amsterdam naar Madrid. Deze transporten kunnen natuurlijk over de weg plaatsvinden, maar Saan heeft ervoor gekozen om de trailers in de haven van Zeebrugge in te schepen op een schip naar Bilbao. In Bilbao wordt de lading gelost en het laatste gedeelte van de reis naar Madrid wordt verzorgd door lokale Spaanse transporteurs. Bij deze specifieke evenemententransporten gaat het om 45 trailers met lading. Per stuk maken deze trailers ruim 1.100 kilometer minder. Bovendien scheelt het 45 trekkers die zonder trailer weer terug moeten rijden naar Nederland en België. Een klein globaal rekensommetje: een trekker rijdt gemiddeld 1 op 3. Dat scheelt voor deze 45 vrachtwagens in totaal ruim 16.000 liter brandstof voor 1.100 km en dus bijna 33.000 liter voor het afleggen van 2.200 km. Het schip gebruikt natuurlijk ook brandstof, maar het gaat hier om een lijndienst die vrachten van zo n 200 trailers en andere losse goederen combineert. Al met al een flinke besparing aan CO 2 - uitstoot, en transportkosten. Uiteraard zorgt Koninklijke Saan er wel voor, dat op de plaats van bestemming coördinatoren aanwezig zijn, die de aanvoer van de transporten door de lokale transporteurs, het lossen en de assistentie bij de opbouw van de evenementen in goede banen leiden. 19
Als het gaat om inkoop van producten en diensten, stelt Saan hoge eisen. Niet alleen aan de prijs-kwaliteit verhouding, maar wij verwachten ook van onze leveranciers dat men pro-actief is en meedenkt met Saan. Daarnaast vinden we het belangrijk om samen te werken met partners, die zichzelf, net als Saan, ontwikkelen als het gaat om kwaliteit, efficiëntie en duurzaamheid. In deze Saan Totaal brengen wij drie van onze partners in beeld. Duurzaamheid? Voor onze par t Icova: Afvalstoffenmarkt wordt GRONDSTOffenmarkt Afval zoveel mogelijk recyclen en wat overblijft duurzaam verwerken tot brandstof. Het lijkt misschien een recente ontwikkeling, maar afvalverwerker Icova was dertig jaar geleden al zover. Duurzaamheid zit in het DNA van dit bedrijf Duurzaamheid is een van de speerpunten binnen ons bedrijf, vertelt commercieel directeur Cor Gerritsen. Onze doelstelling is de door ons ingezamelde afvalstoffen zoveel mogelijk te recyclen. Op dit moment lukt dat in 88% van de gevallen. De verwachting is dat we komend jaar de 90% halen en op termijn streven we naar de volle 100%. Het bedrijf beschikt over geavanceerde sorteerbanden waarmee zoveel mogelijk bruikbare materialen uit het afval kunnen worden gehaald. Bovendien heeft Icova zelf geen verbrandingsinstallaties; zo optimaal mogelijk recyclen is dus essentieel. Afvalverwerkers die wel over verbrandingsinstallaties beschikken, willen deze uiteraard zoveel mogelijk aan de gang houden. Maar dat remt innovatie op dit gebied en staat haaks op onze doelstellingen. 20 Cor Gerritsen: Strategisch samenwerken wordt naar mijn mening steeds belangrijker Moderne techniek combineren met moderne logistiek Behalve dat er steeds meer manieren komen om afval op een duurzame manier te verwerken, vinden er ook op het gebied van afvaltransport tal van ontwikkelingen plaats. Gerritsen: In onze bedrijfstak is het een kunst om met minder transportbewegingen steeds meer afvalstoffen te verplaatsen. Bij Icova zijn we daarop ingesprongen door zelf in onze machinefabriek afvalperssystemen en andere afvalverwerkende apparatuur te fabriceren. We hebben bijvoorbeeld apparatuur ontwikkeld waarmee afval verdicht wordt, waardoor minder transportbewegingen nodig zijn. Ook hebben we ondergrondse perscontainers gefabriceerd die een melding geven via een GPRS-signaal als ze vol zijn. Op die manier rijden onze vrachtwagens nooit met halflege containers. Zo combineren we moderne techniek met moderne logistiek. Net als Koninklijke Saan is Icova partner van Mokum Mariteam. Duurzaamheid blijft een aandachtspunt voor Icova. Cor Gerritsen: Strategisch samenwerken wordt steeds belangrijker. Icova gelooft heilig in het feit dat wij onze duurzaamheidsdoelstellingen alleen maar kunnen bereiken door samen te werken met andere partijen.