33
1.16.1 Samen werken, samen leven in Waterland Met ruim 200 medewerkers is de Rabobank in de regio Waterland sinds jaar en dag een van de grotere werkgevers. In de drie grote kernen Purmerend, Edam-Volendam en Monnickendam, alsmede het gebied Graft-De Rijp, Beemster en Zeevang, die allen een sterke eigen identiteit kennen, heeft de bank van oudsher een trouw klantenbestand met, per gebied, een geheel eigen gezicht en heel specifieke wensen. Net als in hun ontstaansjaren zijn de lokale Rabobanken vandaag de dag zelfstandige coöperaties met een eigen bestuur, eigen balansverantwoordelijkheid en eigen administratie. Om echter beter aan de wensen van de klanten te kunnen voldoen en kostenbesparend te werken, bundelen veel Rabobanken hun krachten. In 2006 zijn in de regio Waterland de drie lokale Rabobanken van Purmerend, Edam-Volendam en Monnickendam-Waterland gefuseerd tot Rabobank Waterland en Omstreken. De Rabobank is groot geworden door haar lokale betrokkenheid. Voortgekomen uit een fusie tussen de Raiffeisenbank en de Boerenleenbank is de bank van oudsher stevig geworteld in de lokale gemeenschap. Letterlijk, want nog steeds is een groot deel van de klanten van de Rabobank werkzaam in de agrarische sector. Eind negentiende eeuw begon de Rabobank als een verzameling kleine boerenleenbanken met een coöperatieve structuur. Het doel van deze banken was ondersteuning van agrariërs in moeilijke tijden. Hoewel de opzet altijd zeer zakelijk is geweest, kenmerkt het de ideële inslag van de bank dat de bestuurders van de bank tot ver in de vorige eeuw onbezoldigd hun werk deden. Ook de lokale betrokkenheid is tot op de dag van vandaag een speerpunt van de multinational. Reden waarom ook de Rabobank Waterland en Omstreken zich breed maatschappelijk inzet. 34
Wij sponsoren zaken die we belangrijk vinden voor het gebied waarin we opereren, of het nu de lokale voetbalvereniging, de Kaasmarkt van Edam, de Beemster feestweek of de peuterspeelzaal in Kwadijk betreft. Het gaat erom dat we contact houden met de bevolking en daadwerkelijk iets teruggeven aan onze klanten, legt Michael Ryan, woordvoerder van de Rabobank Waterland en Omstreken, uit. Onze doelstellingen kun je als volgt samenvatten: de Rabobank is een bank van dynamiek en contrasten, die inspeelt op de toekomstige ontwikkelingen in de regio Waterland. Samenwerken en ondernemen is waar Rabobank Waterland en Omstreken voor staat. Als ondernemer ondernemen. Dichtbij, en sterk vertegenwoordigd in de lokale netwerken. Onze medewerkers werken dagelijks aan een optimale service en dienstverlening aan onze klanten. De brede financiële dienstverlening strekt zich uit van standaard producten tot complex maatwerkadvies met een sleutelrol voor de adviseurs. In die rol doen wij als coöperatieve bank net even dat stapje meer: dichtbij, betrokken en toonaangevend. De toekomstige ontwikkelingen en dynamiek in de regio Waterland (uitbreiding bedrijventerreinen, veel woningbouw, nadrukkelijke accenten op toerisme en recreatie), maken het wenselijk dat de markt wordt bediend vanuit één krachtige coöperatieve Waterlandse Rabobank. Deze bank is nodig om alle klantgroepen in het marktgebied in de toekomst optimaal van dienst te kunnen zijn. Daarnaast kunnen we op deze wijze de groeikansen die de regio Waterland biedt beter benutten. Met het nadrukkelijk handhaven van onze lokale affiniteit en betrokkenheid willen wij het vertrouwen en de service blijven bieden die klanten van ons gewend zijn. Een klant van de Rabobank kan ook lid van de Rabobank worden en op die manier meedenken over het beleid van de bank. Voor die structuur is gekozen om de betrokkenheid met onze klanten te waarborgen, vertelt Michael Ryan. Alleen op die manier kan de bank haar dienstverlening optimaliseren. En dat moet lokaal gebeuren, want iedere plaats heeft zijn eigen wensen en gebruiken. In iedere kern hebben we ook klankbordgroepen waarmee we periodiek overleg voeren over specifieke bankzaken. Veel van onze medewerkers zijn afkomstig en geworteld in het werkgebied en spreken de taal van onze vele particuliere klanten, MKBondernemers of agrariërs, om maar eens een voorbeeld te noemen. Heden ten dage is de Rabobank de grootste financiële dienstverlener van Nederland, met een groot aantal vestigingen over de grens. Het einde van de groei is nog lang niet in zicht, maar de speerpunten Dichtbij, Betrokken en Toonaangevend zullen altijd hoog in het vaandel van de bank blijven staan. 35
Waterrijk Land II 2.1 Water en land Het huidige grondgebied van Nederland bevindt zich voor de helft onder de waterspiegel terwijl de oppervlakte voor 14% uit water bestaat. Noord-Holland heeft momenteel 29% oppervlaktewater, terwijl Waterland na tussen 1200 en 1600 voor meer dan de helft uit water te hebben bestaan vandaag de dag goed is voor 20%. Rond 1300 verwierf Waterland zijn volkomen terechte benaming, want het waterrijke en landelijke gebied tussen Amsterdam en Alkmaar, Zaanstreek en IJsselmeer bestond immers merendeels uit water en voor de rest uit moeras en drassige veengrond. Omdat de opkomende Zuiderzee steeds verder doordrong in de zachte veenbodem werden dijken en dammen gelegd om het overgebleven land te beschermen, maar het was tijdens de eerste helft van de 17de eeuw dat zowel Waterland als Noord-Holland zijn uiteindelijke vorm kreeg. Terwijl de snel uitdrogende landbouwgrond werd veranderd in grasland voor het vee namen visserij, scheepvaart en handel in betekenis toe. Dat begon al in de tijd van de Hanze, maar nadat de binnenmeren rond 1650 waren drooggemalen tot vruchtbare polders groeide de republiek Holland uit tot de belangrijkste koloniale mogendheid van de wereld. Zoals in oude stadjes als Broek in Waterland, Monnickendam en Edam valt waar te nemen deelde Waterland in de welvaart, al bleef het zijn naam door de dijkdoorbraken en overstromingen alle eer aandoen. Na de hevige stormvloeden van 1625, 1687 en 1825 volgde de watersnood van 1916 toen enkele mensen en duizenden stuks vee verdronken, honderden boerderijen zware schade opliepen en het ondergelopen land maandenlang had te lijden onder het zoute water. 36
2.1.1 Italiaans koken in Waterland In het kleine plaatsje Watergang krijgt Waterland onverwachts een Italiaans tintje. Daar vinden we de hoofdvestiging van Boretti B.V., bekend van de gelijknamige keukenapparatuur. Boretti B.V. is gestart in 1995 en mag zich tegenwoordig marktleider in de fornuizenbranche noemen. De hoogwaardige keukenapparatuur wordt exclusief uit Italië geïmporteerd. Oprichter en eigenaar Bob Brilman uit Monnickendam raakte tijdens een reis door Italië, het land van wijn, eten en design, onder de indruk van de imposante fornuizen die hij in gewone huishoudens aantrof. Gedragen door de cultuuromslag in Nederland op het gebied van eten groeide het Borettifornuis in korte tijd uit tot een begrip. Boretti biedt naast een enorm assortiment aan (inbouw)apparatuur het grootste assortiment fornuizen in de markt. De klant vindt hier altijd wat hij zoekt, vertelt marketingmanager René Agterberg. Het assortiment van Boretti B.V. kun je onderverdelen in drie segmenten: het hoofdsegment bestaat uit de hoogwaardige fornuizen en aanverwante apparatuur van Boretti. Daarnaast leveren we het keukensysteem M-system, dat bestaat uit modulaire keukens en een brede range inbouwapparatuur. Het derde segment is de Outdoor Kitchen-lijn, hoogwaardige keukens voor buiten, zoals de naam al zegt. Je zou het barbecues kunnen noemen, maar dan wel heel uitgebreide. Kenmerkend voor de Boretti fornuizen is de ruime afstand tussen de krachtige branders, het gelijke niveau van de gietijzeren pannendragers en de fry-top bakplaat. De fornuizen zijn in iedere door de klant gewenste kleur te krijgen. Boretti B.V. is actief in Nederland, België en Zuid-Spanje en heeft showrooms in Watergang en Boom (B). Met maar liefst 1600 actieve dealers in Nederland alleen al, is het in de showroom in Watergang een komen en gaan van consumenten. Zes dagen per week komen de consumenten van heinde en ver voor uitgebreide kookdemonstraties door bekende koks en gedegen uitleg over de apparatuur door de adviseurs. Niet voor niets ontving het bedrijf in 2005 een marketingaward voor beste ondersteuning van de klant. 37
2.2 Amsterdam en Waterland In 1323 werd in Amsterdam een biertol gevestigd en vanaf toen werden voor de handelsvaart op de Duitse steden langs Noord- en Oostzee scheepsbemanningen aangetrokken uit de contreien van vissersgemeenschappen boven het Amsterdamse IJ die later werden gevolgd door personeel uit het hele Noorderkwartier met inbegrip van de Waddeneilanden. Zo bevond zich aan boord van de fluitschepen van de Noordse Compagnie (1614 1646) menige walvisvaarder uit de Zaanstreek en Waterland. Ook de bemanningslijsten van de VOC en WIC vermelden veel namen uit die contreien. Voor de VOC-kamers van Amsterdam en Hoorn was het ten noorden van Amsterdam gelegen Waterland de meest nabije leverancier van pikbroeken voor de Oostindiëvaarders. Honderden varensgezellen van de Oost- en West-Indische Compagnieën waren derhalve afkomstig uit kustplaatsen als Durgerdam, Monnickendam, Edam en Volendam. Met de toename in welvaart en inwonertal hield het aanbod aan produkten dat de Waterlandse boeren en vissers in Amsterdam op de markt brachten gelijke tred. Door het stijgen van de zeespiegel werd enerzijds de akkerbouw op de steeds drassiger wordende vervangen door veeteelt terwijl anderzijds de buitenvisserij op haring en ansjovis op gang kwam. De op het IJ aangevoerde verse vis vond bij de verwende Amsterdammers gretig aftrek en vooral na de drooglegging van de Waterlandse polders werden de Waterlandse stadsvaarders de grote zuivelleveranciers van Amsterdam. Het vervoer van personen en goederen gebeurde vanaf halverwege de zeventiende eeuw per beurtvaart over de Zuiderzee en na 1660 bovendien via een uitgebreid netwerk van Waterlandse trekschuitdiensten dan wel met paard en wagen. Trekschuit van 1650 tot 1850, belangrijk vervoermiddel 38 De banden en het onderling verkeer tussen Amsterdam en Waterland werden er in de loop der tijd sterker op door het toenemend toerisme en met name toen in de negentiende eeuw de stoomtractie zowel over land als door het water zijn intrede had gedaan.
2.2.1 Een hoeksteen van het leven De impact die het ziekenhuis op een mensenleven heeft, is niet in cijfers uit te drukken. Het Waterlandziekenhuis is een hoeksteen van het leven. Voortgekomen uit het Stadsziekenhuis en het St. Liduinaziekenhuis vormt het Waterlandziekenhuis aan de Waterlandlaan in Purmerend al bijna 25 jaar de basis van het welzijn van de inwoners van Waterland. Een ziekenhuis heeft tegenwoordig te maken met concurrentie en marktwerking. Patiënten komen niet meer zomaar. Daar moet je wat voor doen. Belangrijk daarbij is de invoering van een kwaliteitskeurmerk. De zorgverzekeraars willen zaken doen met een kwalitatief goed ziekenhuis voor een schappelijke prijs. Het Waterlandziekenhuis voldoet ruimschoots aan alle eisen! Het Waterlandziekenhuis is een streekziekenhuis met alle basisspecialismen. Voor 90% van de zorg kun je bij ons terecht. Gynaecologie, Kindergeneeskunde, Chirurgie, Interne Geneeskunde, Cardiologie, Longziekte, Neurologie, Oogheelkunde en alles wat ertussen zit, vertelt Jeltje Schraverus, voorzitter van de Raad van Bestuur van het Waterlandziekenhuis. Als een van de laatste ziekenhuizen van Nederland hebben we een eigen psychiatrische afdeling. Heel bijzonder is ons Geboortehotel. Je kunt hier bevallen in een gezellige kamer met warme kleuren, je eigen flatscreen en koelkast, waar de champagne al klaar staat! Regio Waterland groeit nog steeds. Purmerend nadert de 80.000 inwoners en ook de omliggende gemeenten staan niet stil. Het Waterlandziekenhuis groeit mee. 25 jaar geleden hadden we 20 specialisten, nu 80. Momenteel werken hier zo n 1.300 mensen. We zijn een van de grootste werkgevers in Waterland. Een regionale motor. Wij zijn een goed, gastvrij en ondernemend, regionaal ziekenhuis. Volgens de Elsevier studie 2006 zijn we zelfs het beste kleine ziekenhuis van Nederland. We streven voortdurend naar efficiencyverbetering, uiteraard zonder dat de kwaliteit van de zorg in gevaar komt. De wachtlijsten van vroeger zijn helemaal verdwenen, aldus mevrouw Schraverus. 39
2.3 Noord-Hollands Waterkwartier Noordelijk van Amsterdam en tussen de weg naar Monnickendam, de Ringweg en het Markermeer ligt een deel van Waterland dat behoort tot de gemeente Amsterdam. Het landschap langs de IJsselmeerkust tussen Amsterdam, Broek in Waterland en Monnickendam vormt één grote platenatlas over de historie van Waterland. Getuige de namen Schellingwoude, Buiksloot (van Beukensloot) en Zuiderwoude was dit waterrijkste veenweidegebied van Nederland ooit deels met bomen bedekt. Nog kan men er de onregelmatig gevormde stukjes ontgonnen grond zien die het ooit 5 meter of meer boven de zeespiegel liggende landschap na de 11de eeuw deden dalen zodat de aanleg van gouwdijken nodig werd. Het waterpeil steeg dermate dat de zee de afwateringsstroompjes uitdiepte tot brede veenplassen (Aeën) en veenstromen (Dieën) en het gebied vanaf 1150 werd geteisterd door stormvloeden. Rond 1200 begon de aanleg van de Waterlandse ringdijk. In 1342 werd de Uitdammer Die afgedamd en ter bescherming van het achterland met de boerendorpjes Ransdorp, Zunderdorp en Holysloot ontstond na de Sint Elizabethsvloed van 1421 ook de Durgerdam. Maar de vele bochten en inhammen in de dijk, het Kinselermeer, de overgebleven braken en binnendijkse kolken en het drooggemalen Blijkmeer zijn de stille getuigen van nieuwe doorbraken en overstromingen met als laatste de grote watervloed van 1916. Met de in de tweede helft van de 19de eeuw drooggemalen binnenmeertjes erbij biedt dit unieke waterkwartier een panorama van meer dan 1000 jaar strijd tegen het water. Peilhoogte veenlandschap (Informatiepaal Schouw) 40
Ransdorper Die 2.4 Van Aeën en Dieën In het veenweidegebied van Waterland-Oost is het tussen Amsterdam, Ilpendam en Monnickendam goed toeven temidden van de malse weiden, het overal aanwezige water, de karakteristieke boerderijen en de dorpjes met hun houten huizen. De bloemrijke weiden zijn deels beschermd natuurgebied en dat geldt ook voor de veenrivieren met hun wuivende rietkragen. Het gebied vormt een eldorado voor weidevogels als kievit, lepelaar en tureluur en vormt een broedterrein bij uitstek voor de grutto. Men ziet er zelfs de kemphaan en behalve de in Waterland veel voorkomende zwanen ziet men er een grote verscheidenheid aan eendensoorten en meerkoeten die in de winter gezelschap krijgen van allerlei wintergasten als wintertaling en kolgans. In het waterrrijke deel richting zeezijde liggen achtereenvolgens de Ransdorper, Holysloter en Uitdammer Die. Midden in het gebied liggen het Bozen Meertje en de Arken Ae die uitkomen op de Kerk Ae bij Zuiderwoude en uiteindelijk op de Ooster Ae bij Monnickendam. Niet alleen peddelend door het water maar ook fietsend langs de dorpen en de IJsselmeerdijk van Durgerdam tot Monnickendam ziet men hoe de zee hier heeft huisgehouden. Stromen en plassen vormen bepaald niet de enige overblijfselen van dijkdoorbraken, want ook een polder als het drooggemalen Blijkmeer bij Holysloot vormt daarvan een levende herinnering. Daarenboven zijn er zes binnenmeren die in de loop van de zeventiende en negentiende eeuw in het gebied zijn drooggelegd. Wateroverlast was de voornaamste reden voor het droogmalen van de oudste polders, maar naast het gewin aan landbouwgrond bleef bij de latere droogmakerijen bodembescherming een belangrijke factor. Met zijn sloten, plassen en meren, zijn polders, dijken en sluizen vormt Waterland-Oost op kleine schaal een juiste en tegelijk prachtige afspiegeling van het oer- Hollandse landschap. Een landschap dat sterk werd beïnvloed door de talrijke overstromingen die in het gebied plaatsvonden. De honderd overstromingen die Nederland hebben getroffen vanaf het jaar 1000 betekenen dat sindsdien elke generatie in Nederland minimaal één watersnood heeft meegemaakt. De Sint Juliaansvloed van 1164 en de Allerheiligenvloed van 1170 breidden het Almere uit tot de Zuiderzee en scheidden Marken af van het vasteland. Vooral bij noordwesterstorm werd het in niveau toenemende water vanaf die tijd steeds hoger opgestuwd in het Zuiderzeebekken waardoor het laagliggende Waterland vele malen door wateroverlast werd getroffen. 41
2.5 De waterwolf in Waterland Na de St. Juliaansvloed van 1164, de Allerheiligenvloed van 1170 en de St. Nicolaasvloed van 1196 volgde de grote watersnood van 1212 die in Noord-Holland 60.000 slachtoffers moet hebben gemaakt. De vanaf 1200 rond Waterland aangelegde zeedijken werden regelmatig beschadigd terwijl veel buitendijks land verloren bleef gaan. Na de jarenlange in West-Friesland en aan de Oostwal veroorzaakte wateroverlast brachten de stormvloeden van 1375, 1394 en 1404 op hun beurt weer aanzienlijke schade toe in Waterland. De aan de hele westkust dood en verderf zaaiende St. Elisabethsvloed van 19 november 1421 sloeg de zeedijk bij Durgerdam over een grote lengte weg. In de jaren 1508 en 1514 was Waterland weer het toneel van overstromingen evenals in 1532 toen de Katwouder Zeedijk maar liefst op elf plaatsen doorbrak en verder in 1562 en 66. De Allerheiligenvloed van 1 november 1570, beter bekend als de Kleine Zondvloed, zwiepte het water op tot ongekende hoogten met 20.000 doden, tienduizenden daklozen en enorme verliezen aan vee en wintervoorraden als gevolg. Bij Ransdorp ontstond toen het Kinselermeer en tengevolge van de Tachtigjarige Oorlog (1568 1648) nam het dijkherstel lange tijd in beslag. Nadat de Watergeuzen in 1573 de Waterlandse Zeedijk opzettelijk tegen de Spanjaarden hadden doorgestoken liepen de dijken jarenlang schade op waarna de stormvloeden van de jaren 1610, 1621 en 1625 weer flinke overstromingen veroorzaakten. In 1648 eindigde de Tachtigjarige Oorlog, maar door de jarenlange verwaarlozing van de dijken zette de St. Pietersvloed van 1651 en de stormvloed van 1655 Waterland opnieuw onder water. Eind 1675 ontstond tussen Buiksloot en Enkhuizen één grote open zee en in de jaren rond 1700 ondervonden met name Volendam en Marken veel waterschade. Datzelfde gebeurde ook in de nacht van 14 op 15 november 1775 toen heel Waterland werd overstroomd en er bij de vloedgolven die Marken, Urk en Schokland overspoelden veel mensen verdronken. Tijdens de stormvloedramp van 4 tot 6 februari 1825 zette de dijkdoorbraak bij Durgerdam 10.000 morgen land blank en behalve Zaandam kwamen, Monnickendam, Volendam, Edam en Hoorn onder water te staan, zodat veel bewoners naar Amsterdam moesten worden geëvacueerd. Op Marken werden toen 70 van de 190 huizen weggeslagen en tot de 800 verdrinkingsgevallen behoorde bijna de hele bevolking van droogmakerij De Wormer. De totale schade bedroeg destijds 8 miljoen gulden. In 1916 vond de laatste watersnood plaats, waarbij het verlies aan mensenlevens beperkt bleef maar die in omvang en schade des te groter was en zodoende aanleiding werd tot de aanleg van de Afsluitdijk die in 1932 werd voltooid. Dijkdoorbraak bij Durgerdam op 4 februari 1825 42 Kinselermeer
2.6 Nieuwe polders in Waterland-Oost Tijdens een economische opleving in de periode 1850 tot 1880 werd een zestal door stormvloeden ontstane binnenmeren in Waterland- Oost drooggelegd. Behalve de vooral bij sterke wind optredende oeverschade aan het omliggende land vormden landaanwinst en werkverschaffing de voornaamste drijfveren. In 1844 deden enkele ondernemers van Monnickendam en Broek in Waterland een verzoek tot droogmaking en vervening van de Monnickenmeer. Er kwamen veel problemen over de onteigening van de voor de ringdijk benodigde grond op hun weg alsmede de nodige waterstaatkundige bezwaren. Na lang doorzetten viel de polder in 1864 droog om direct een goede oogst aan koolzaad op te brengen. Nadat in 1851 de Buiksloterham als werkverschaffingsproject voor Amsterdam was drooggelegd werd in 1863 een begin gemaakt met het bij Monnickendam gelegen Noordmeer dat in 1868 droogviel. In 1863 was ook concessie gevraagd voor de droogmaking van het Burckmeer bij Nieuwendam, maar doordat het kwelwater door de te zwakke dijk bleef komen werd deze polder pas in 1877 voltooid. Het slecht onderbouwde plan van 1823 voor de drooglegging van het Blijkmeer bij Holysloot ging niet door, maar het tweede verzoek van 1865 werd wel gehonoreerd. Na het oplossen van vele technische problemen met de bemaling kwam de polder Blijkmeer in 1874 gereed. De molen werd in 1921 vervangen door een elektrisch gemaal zoals dat in 1918 was gebeurd in de kleine polder Durgerdammer Die, waarvan de droogmaking door problemen over de te smalle ringsloot duurde van 1865 tot 1880. Zo rond het jaar 1866 vond de droogmaking van een aantal andere wateren geen doorgang. Voor het Grote en Kleine Meer bij Zuiderwoude bleken de kosten te hoog in verhouding tot de grondopbrengst. Voor het plan tot droogmaking van het Kinselermeer tussen Durgerdam en Uitdam vormde de diepe binnendijkse kolk het grote struikelblok. Deze kolk ligt vrij dicht achter de dijk en had vanwege het kwelwater buiten de polder moeten vallen, maar dat werd technisch te moeilijk uitvoerbaar. Ook het meertje De Leek bij Monnickendam bleef van drooglegging gevrijwaard en uit landschappelijk oogpunt kan men daar achteraf alleen maar blij om zijn. 43
2.6.1 Meer dan vervoer Het wordt drukker en drukker in Nederland. De groei van de bevolking en de toenemende bedrijvigheid gaan gelijk op. Parallel hieraan reizen mensen steeds vaker en overbruggen ze langere afstanden. Dit zijn ontwikkelingen die de bereikbaarheid in het gedrang brengen, terwijl de behoefte aan mobiliteit blijft groeien. Vervoerbedrijf Arriva ziet hierin bijzondere uitdagingen en ook kansen voor ondernemerschap. In 2005 nam Arriva het busvervoer in Waterland over van Connexxion. Aan regiomanager Nick Holle de taak om de visie van Arriva toe te passen in Waterland, een forensengebied bij uitstek: Als dienstverlener in het personenvervoer wil Arriva een steeds belangrijkere rol spelen en meer mensen vervoeren, niet alleen in Waterland, maar in heel Nederland. We doen dit door ons personeel optimaal te coachen en op te leiden en het beste materieel in te zetten. We besteden de grootste aandacht aan onze producten en innovatie, bieden het beste aan onze reizigers en nemen weloverwogen bedrijfsrisico s, zodat we onze klanten steeds vaker en in grotere getale mogen verwelkomen. In heel Nederland doen we dit op grote schaal en in Waterland is dit niet anders. Sterker nog: Waterland is voor Arriva Nederland één van de belangrijkste concessies die we in portefeuille hebben. Hier zien we enorme vervoersbewegingen, vooral tijdens de ochtendspits. Een ongekende reizigersstroom vanuit Waterland richting Amsterdam en de rest van Nederland. Maar er is meer: Waterland is een opvallend gebied, met veel natuurschoon en bijzondere plaatsen. Een gebied in Nederland dat als een magneet op bezoekers van buitenaf werkt. Arriva zet graag haar visie en expertise in om de bereikbaarheid van Waterland optimaal te houden en waar mogelijk te verbeteren. Jetze Ploeg, salesmanager van Arriva voor regio Waterland, vult aan: We willen alles eruit halen wat erin zit. Dat betekent dat we alle kansen aangrijpen om de bereikbaarheid te verhogen en de mobiliteit te optimaliseren. Daarbij snijdt het mes aan twee kanten: met de verdere ontwikkeling van het personenvervoer van en naar het gebied, ontzien we het milieu en het landelijke beeld van Waterland, houden we onze regio aantrekkelijk en zorgen we er tevens voor dat een goede bereikbaarheid ook de bedrijvigheid in het gebied ondersteunt. Uiteraard kan Arriva dat niet alleen. Nick en Jetze beseffen dat terdege. We moeten samenwerken om de toenemende stroom auto s te kunnen temperen. Om dit te bewerkstelligen 44
stelt Arriva zich op als verbindende schakel tussen alle ondernemingen en overheden voor wie de bereikbaarheid in onze regio zo belangrijk is. In dat opzicht loopt Arriva Waterland ruimschoots voor op de rest van Nederland en vervult zij zelfs een voorbeeldfunctie: Arriva Waterland vormt in feite het model voor het toekomstige Nederland! Arriva kan en wil niet alleen staan in het oplossen van bereikbaarheidsproblemen en het verbeteren van de mobiliteit. We streven daarom naar samenwerking en overleg met de reizigers, overheden en het bedrijfsleven: groepen die het belang van een goede bereikbaarheid en het aantrekkelijk houden van Waterland onderschrijven, gaat Nick verder. Jetze vult aan: Om dit te bereiken slaan we nieuwe wegen in die voortkomen uit de wensen en ideeën van inwoners van het gebied. Dit zijn ideeën die gedragen worden door de samenleving en ontstaan uit de praktijk en de problemen van alledag. Door deze ideeën samen met overheden en bedrijfsleven uit te voeren bereiken wij het effect dat het gebied nodig heeft: succesvolle Openbaar Vervoer-producten die aanslaan bij de bestaande reiziger en nieuwe reizigers aantrekken. Maar we doen uiteraard nog meer, besluit regiomanager Nick Holle. We werken continu aan de klanttevredenheid, het vergroten van de service en de sociale veiligheid van ons vervoer. Onze klanten waarderen dat ook. We halen de automobilist over weer met de bus te reizen en het openbaar vervoer helemaal opnieuw te ontdekken. We geven chauffeurs meer verantwoordelijkheid en betrekken hen optimaal bij het ontwikkelen van het openbaar vervoer. Op deze manier doen we veel, zoniet alles om het personenvervoer in regio Waterland zo optimaal mogelijk te maken. Vervoer waar niemand meer omheen kan en met een aantrekkelijk imago! 45
Witte kerkje van Schellingwoude 46 2.7 De groene parels van Landelijk Noord Ten noorden van de Ringweg begint dat deel van het groene Waterland dat sinds 1920 bekend staat als Landelijk Noord, de achtertuin en speelvijver van Amsterdam. De langs het IJ gelegen dijkdorpen Schellingwoude, Nieuwendam en Buiksloot herinneren met hun dorpskernen aan vroeger tijden. Dicht bij de Oranje Sluizen biedt Schellingwoude als dijkdorp met het brede water aan de ene en de weilanden aan de andere kant (schelling betekent: scheiding tussen water en land) en zijn haventje met sluis een typisch Waterlandse aanblik. Een opvallend gebouwtje in Schellingwoude is het Nederlands Hervormde Witte kerkje uit 1835 waarvan het interieur 17de eeuws is. Nieuwendam dankt zijn naam aan de dam waarmee Karel V de Waterlandse zeedijk liet dichten na een doorbraak in 1516. Rond 1900 verrees hier veel nieuwbouw tot aan Buiksloot, maar langs de oude dijk herinneren de kapiteinshuizen aan het bedrijvige verleden met zijn scheepstimmerwerven en aanverwante bedrijven. Nostalgie is er te over bij de 300 jaar oude sluis en de zondagse plezierboot van Buiksloot waar het oude dorpsdeel nog de sfeer ademt van de handelsvaart uit de 17de eeuw toen het dorp overstapplaats was van het IJveer op de trekschuiten naar Hoorn of Purmerend. De plaatsen hebben in dorps aanzien ingeboet door de aanleg van zogenaamde tuindorpen en andere woningbouwprojecten inclusief hoogbouw, maar erachter ontvouwt zich het Waterland uit de verhalen van Nescio: Vóór water en achter eindeloze weiden, bleekgroen en drassig en niets erin en de stompe toren van Ransdorp in de verte met de kleine huisjes kleumerig en gering er omheen. Al wandelend of fietsend ontwaart men tussen wei en water de rustieke dorpen Ransdorp, Holysloot en Zunderdorp dat zijn naam ontleent aan de smalle sundels (= vaarten) waarlangs de roeiboten de zuivel aanvoerden voor de Amsterdamse melkmarkt bij de St. Nicolaaskerk.
2.8 De Unie van Waterland In de verte lonkt de stompe toren van het oude Ransdorp waar het bestuur van de Unie van Waterland bijeenkwam in het raadhuis. Van de dorpen in de buurt was Ransdorp lange tijd het belangrijkst om zijn bloeiende handel en scheepvaart naar de Oostzee en de Levant. Na tijdens de Tachtigjarige Oorlog enkele malen te zijn verwoest werd het dorp door Amsterdam overvleugeld. het Noord-Hollands kanaal werd geopend. Van de houten dijkhuizen van Durgerdam is de kapel uit 1687 met het vierkante klokkentorentje het meest opvallend. Waar ooit de 75 botters sterke en in Amsterdam lossende vloot van Durgerdam lag is nu een jachthaven. De haventjes van Uitdam en Durgerdam liggen er nu vredig bij met zo n beetje alle typen zeil jachten en motorbotendie spelevarend Nederland maar kan opleveren. In de zee bij Durgerdam met zijn vertrouwde uitzicht op het vuurtoreneiland IJdoorn en het nieuwe uitzicht op IJburg speelde zich halverwege de 19de eeuw een vissersdrama af dat alle verbeelding te boven gaat. Alles bepalend zijn de stompe toren uit 1502 en het tegenover liggende raadhuis dat anno 1652 in renaissance-stijl werd gebouwd. Het raadhuis heeft een devies boven de ingang: Eendracht doet cleyne saecken bloeyen in macht en oock in welstand groeyen en dat herinnert aan de periode van de Unie van Waterland tussen 1610 en 1811. Die Unie was een samenwerkingsverband waarin Ransdorp, Schellingwoude, Zunderdorp, Landsmeer, Zuiderwoude en Broek in Waterland halsstarrig hun eigen belangen verdedigden tegenover die van de baljuw van Waterland en vooral die van het machtige Amsterdam. Middenin het gebied ligt Holysloot (van hole = moeras) waar het eigenlijk niet landelijker kan en een pontje niet ontbreekt. Niet ver ligt de Waterlandse zeedijk met de voormalige vissersdorpen Uitdam en Durgerdam. Wapen Unie van Waterland Het kleine Uitdam waar van oudsher enkele veeboeren en vissers woonden beschikte in 1359 al over een eigen waag. In de Schete(l)doekse haven (naar de op de dijk te drogen hangende luiers) lagen tot ongeveer 1960 nog een tiental vissersschuiten met het herkenningsteken BIW van Broek in Waterland. Met de Markers bedienden de visserlui van Uitdam vanaf 1700 de zogenaamde scheepskamelen waarmee de koopvaardijschepen over de engte van Pampus werden gesleept tot in 1824 Haventje Uitdam 47
2.8.1 Kwaliteitszorg voor elke levensfase In de zorg voor de inwoners van Waterland speelt Evean een centrale rol. Evean is de organisatie voor Amsterdam, Waterland en Zaanstreek met verzorgings- en verpleeghuizen, thuiszorg, kraamzorg en kinderopvang. Daarnaast levert de organisatie een gevarieerd extra pakket van voorzieningen op het gebied van opvoeding, gezondheid, zorg, leven en welzijn. De kracht van Evean ligt in Waterland bij de thuiszorg, vertelt assistent teammanager verpleging Ilse Feuth. Als voormalig wijkverpleegkundige heeft Ilse haar basis in de praktijk, zoals veel medewerkers van Evean. De vraag naar thuiszorg is de afgelopen jaren enorm gestegen. We zijn er niet alleen voor ouderen, langdurig zieken of mensen met een handicap. Ook voor mensen die een baby verwachten, jonge kinderen grootbrengen of gewoon gezond willen leven bieden wij een uitgebreid pakket van diensten. Evean levert zorg voor alle leeftijdscategorieën, van jong tot oud. In Waterland heeft Evean drie wijksteunpunten waar men terecht kan voor een gezamenlijke maaltijd, hulp en opvang. In Purmerend zijn dat De Meander, een woonzorgcomplex, Avondzon, eveneens een woonzorgcomplex met dagopvang voor mensen met lichamelijke beperkingen, en het Gildeplein, dat dagopvang heeft voor psychogeriatrie. In Monnickendam beheert Evean het Swaensborghcomplex, een verzorgingstehuis met dagbehandeling en revalidatiemogelijkheden. Vanuit het hoofdkantoor aan het Waterlandplein in Purmerend verzorgen de medewerkers van Evean de thuiszorg. De ondersteunende en begeleidende rol van Evean is karakteristiek voor het beleid van de organisatie: Evean is 24 uur per dag beschikbaar voor haar cliënten. Evean levert niet alleen fysieke ondersteuning van de zieke maar ook geestelijke ondersteuning van familie van zieken, lotgenotencontact, cursussen voor mantelzorgers, begeleiding na verlies van een naaste en veel preventieve cursussen zoals babymassage en gezond ouder worden, legt Ilse uit. Evean neemt haar cliënten mee op de weg naar genezing. Evean staat voor kwaliteitszorg, meedenken in de thuissituatie van cliënten en het aanreiken van ondersteunende diensten. Kwaliteitszorg voor elke levensfase. 48