Van 24,2 naar 19,6 liter per hectare

Van een puike trekker en ploeg is onder goede condities nog altijd een brandstofbesparing mogelijk van zo n 20 procent. Alle kleine beetjes helpen, zo blijkt na een praktijktest. Van 24,2 naar 19,6 liter per hectare D EKLEI IS lekker smeuïg en het weer is zomers. Een nieuwe ploeg met trekker levert keurig werk af. Valt hier dan nog wat te verdienen op de dieselrekening? Jazeker, bij de huidige dieselprijzen circa 370 voor wie jaarlijks 100 hectare ploegt. Meer gewicht, minder gas De John Deere 6820-trekker en vijfscharige Lemken-ploeg werden in vier stappen geoptimaliseerd (zie hieronder en 18 De praktijktest is uitgevoerd in samenwerking met het proefbedrijf PPO-Lelystad, de fabrikanten Lemken en Michelin en brandstoffenleverancier Bol in Dronten. Het testspan betreft een 1 jaar oude John Deere 6820 met CVTtransmissie en een vijfscharige Lemken-ploeg. Na elke verbetering is een halve hectare geploegd, waarna de trekker werd afgetankt. In totaal is circa 5 hectare homogene zeeklei (30 procent afslibbaar) geploegd. FOTO S: HENK RISWICK Ploeg perfect instellen Extra frontgewichten Lagere bandenspanning besparing 0,5 liter/ha + besparing 2,7 liter/ha + besparing 0 liter/ha + Meer details en foto s van de test: www.boerderij.nl

de volgende pagina s) door experts van Lemken en Michelin. Extra gewichten (400 kilo bovenop de 700 kilo) in de fronthef leverde veruit de grootste besparing op: 2,7 liter per hectare. De wielslip daalde tot onder de 10 procent; een zeer laag niveau. Het verlagen van de bandenspanning kon hier nauwelijks nog iets aan verbeteren. Tot slot werd het handgas op een zo zuinig mogelijk toerental ingesteld. Tegelijk werd de rijsnelheid zo hoog mogelijk gehouden. Het dieselverbruik daalde nog eens met 7 procent, terwijl de capaciteit gelijk bleef. De lessen uit deze praktijkproef zijn in principe voor elke grondbewerking van toepassing. En onder extreme omstandigheden, bij oudere combinaties en bij grotere afstelfouten zal de beloning fors hoger zijn. Geert Hekkert FOTO: OPTIMA FOTO VERBRUIK 10.000 LITER DIESEL PER JAAR Rijden met toerenbegrenzer Naam: Kees Lekkerkerk. Plaats: Swifterbant (Fl.). Bedrijf: gemengd (55 koeien, 30 ha akkerbouw). Valtra 6750, Same Explorer 90 en Explorer 65. Kees Lekkerkerk maakt zich niet zo druk over het brandstofverbruik, ook niet nu de dieselprijs is zo hoog is. Voor zijn jaarlijkse dieselverbruik moet hij eerst even de boekhouding napluizen. Dat hij sinds 2002 met een speciale zuinige Valtra rijdt, is toevallig. De Valtra 6750 HiTec EcoPower (75 kw, 105 pk) werd hem voor een aantrekkelijke prijs aangeboden. Het motortoerental van de Valtra is af fabriek begrensd op 1.800 toeren. Hiervan ondervond Kees Lekkerkerk geen nadelen. Wel was het even wennen als de toerenteller al bij 1.800 toeren stokt. Of de trekker hierdoor inderdaad zuinig met brandstof omspringt, kan hij niet zeggen. Wel merkbaar is het lage geluidsniveau. Het rustige toerental werkt kalmerend. Vooral hierom schakelt hij van de Same-trekker de spaaraftakas in tijdens het schudden van gras. VERBRUIK 4.500 LITER DIESEL PER JAAR 19 FOTO: HERBERT WIGGERMAN Naam: Henk en Frits Gerards. Woonplaats: Montfoort (U.). Bedrijf: melkvee op 65 ha en 95 koeien. John Deere 6020 SE en 6320 SE, Intern. 1055. Hooguit 1.700 toeren per minuut Gas terugnemen besparing 1,4 liter/ha = TOTAAL besparing 4,6 liter/ha Stap voor stap zijn de trekker en de ploeg verbeterd. Uiteindelijk nam het dieselverbruik af van 24,2 naar 19,6 liter per hectare. In alle gevallen bleef de capaciteit vrijwel constant op 1,2 hectare per uur. Een schakel- of stuurfout op de wendakker kostte meer tijd. Henk Gerards antwoordt steevast ja op de vraag of er op brandstof wordt gelet. Als het even kan, blijven we onder de 1.700 motortoeren, aldus Henk. Waar mogelijk wordt de 540E-spaaraftakas toegepast. In ieder geval bij het maaien, schudden en harken. En op het kavelpad rijden ze niet sneller dan 35 kilometer per uur. Ze hebben nog nooit exact gemeten hoeveel het verbruik nu is. Vorig jaar zijn twee nieuwe John Deere-trekkers gekocht: een 6020 SE en een 6320 SE. Wat opvalt is het forse verschil in verbruik bij het ploegen tussen de oude 100 pk International 1055 en de nieuwe 74 kw 6320 SE: op 5 hectare verbruikt de 6320 80 liter minder. Verder wordt er niet bezuinigd op onderhoud en de messen van de Strautmann-opraapwagen zijn altijd vlijmscherp. Dat snijdt beter, alles loopt soepel én ze besparen brandstof.

Minder gas geven besparing 1,2 liter/ha Motor is het zuinigst bij laag toerental motorvermogen versus brandstofverbruik optimale werkzone vermogen (kw) verbruik (g/kwh) constant vermogen bereik spaareffect maximaal vermogen 1.000 1.500 1.800 2.000 2.200 vol motortoerental (t/min) gas Brandstofverbruik en vermogen van een doorsnee motor bij verschillende toerentallen. Het maximale vermogen is niet bij vol gas, maar bij een lager toerental; zo rond de 1.800 toeren. Tegelijk is het specifieke dieselverbruik fors lager. Zo is zuiniger rijden mogelijk zonder capaciteitsverlies. Afhankelijk van het merk varieert het spaareffect van 10 tot 35 procent. 20 Rijden met minder motortoeren spaart niet alleen diesel, ook het geluidsniveau in de cabine neemt fors af. Bij oudere trekkers is het spaareffect groter dan bij nieuwe. Extra frontgewichten besparing 2,7 liter/ha De theorie: dieselmotoren zijn 15 tot 35 procent zuiniger bij een lager motortoerental. Moderne diesels presteren zelfs beter bij lagere toerentallen, vooral omdat het koppel fors toeneemt. De praktijk: ploegen met een lager motortoerental zonder in te leveren op de capaciteit blijkt kinderspel met de John Deere 6820 (99 kw). Dankzij de CVT (Continu Variabele Transmissie) kon de chauffeur gemakkelijk de rijsnelheid altijd zo hoog mogelijk houden (circa 6,5 kilometer per uur). Het verbruik bij verschillende motortoerentallen is gemeten bij een onveranderde bandenspanning, ploeginstellingen en frontgewichten. Onder de 2.000 toeren pakte het verbruik circa 7 procent lager uit dan bij vol gas (tot 2.300 toeren). Tussen de 2.000 tot 1.600 toeren blijkt het verbruik nagenoeg constant. In tegenstelling tot de indruk van de chauffeur, die afgaat op aanmerkelijk minder motorlawaai, nam bij de lagere toerentallen de capaciteit nauwelijks af. Die bleef circa 1,2 hectare per uur. Een schakel- of stuurfout op de wendakker kostte meer tijd. Dat het verbruik al onder de 2.000 toeren op een constant laag niveau blijft, is typerend voor moderne motoren voorzien van elektronische common rail-inspuiting en vier kleppen per cilinder. Bij een oudere trekker levert ploegen bij een lager toerental een grotere besparing op. Dit blijkt ook nadat dezelfde proef is uitgevoerd met een 7 jaar oude Steyr 9115 (88 kw) met een viertraps powershift. Deze trekker werd12 procent zuiniger bij 1.650 motortoeren vergeleken met 2.000 motortoeren. De gemiddelde rijsnelheid nam wel iets af: ongeveer 0,4 kilometer per uur. Hierdoor daalde de capaciteit van 1,1 naar 1 hectare per uur. Voor het vinden van de ideale gewichtsverdeling is wegen van de trekker met het werktuig noodzakelijk. Gewichten in de fronthef ontlasten de achteras. De theorie: door te weinig gewicht draagt de vierwielaandrijving niet maximaal bij aan de trekkracht. Voor maximale grip moeten de nokken stevig in de bodem drukken. Bij grote radiaalbanden moet zeker 25 tot 30 procent van het totaalgewicht op de vooras rusten met geheven werktuig.

De praktijk: bij het begin van de test hing een standaardset gewichten in de fronthef (700 kilo). Met de vijfscharige Lemken in de hef bedroeg het totale gewicht 10,9 ton. Hiervan rustte 1,5 ton op de vooras en 9,4 ton op de achteras. Met 15 procent van het totale gewicht op de vooras bleek de trekker prima bestuurbaar, zowel in de voor als op de weg. De wielslip bedroeg een keurige 17 procent. Nadat de trekker met 400 kilo extra in de fronthef werd verzwaard, rustte ruim 25 procent van het totale gewicht op de vooras. De wielslip dook onder de 10 procent: uitzonderlijk laag voor een trekker met ploeg. De trekker luisterde nu nog beter naar de stuurbewegingen van de chauffeur. Hierdoor nam de effectieve werkbreedte van de ploeg toe met gemiddeld 1,2 centimeter per werkgang. Ploeg perfectioneren besparing 0,5 liter/ha FOTO: WICK NATZIJL VERBRUIK 150.000 LITER DIESEL PER JAAR Adelbert Schagen let wel op brandstofverbruik, maar het staat binnen zijn loonbedrijf niet voorop. Er wordt wel gelet op het rijgedrag van de chauffeurs. Dus de trekker uitzetten als het kan en niet racen. Dat laatste bespaart brandstof, reparatiekosten en verlengt bovenal de levensduur. Positief is Schagen over de onlangs aangeschafte traploze TVT-trekkers. Het mooiste vindt hij dat die het motortoerental automatisch Naam: Adelbert Schagen van Loonbedrijf SJ Schagen en Zn. Woonplaats: Zuidermeer (N.-H.) Trekkerpark: 9 New Holland: 2 TVT, 2 TM 165, 3 8560, 1 TS 115, 1 TNF75. Diesel is niet het belangrijkste terugregelen. Dat bespaart diesel. Voor Boerderij vergeleek hij de TVT190 met een TM165 bij 6 uur maïstransport. De 22 kw sterkere TVT bleek zelfs enkele liters zuiniger dan de TM. Bij aankoop van werktuigen let Schagen vooral op de brede inzetbaarheid. Zo weet hij dat Pöttinger-opraapwagens licht trekken. Toch kocht hij Schuitemaker-dubbeldoelwagens, omdat hij die voor hakselen én oprapen kan inzetten. VERBRUIK 35.000 LITER DIESEL PER JAAR 21 Perfect afstellen van een ploeg vergt vakmanschap. Kleine afwijkingen in de treklijn zijn soms beter voelbaar door tijdelijk de vierwielaandrijving uit te schakelen. De theorie: bij een verkeerde aanspanning wringen ploeg en trekker. Dat kost energie. Het scheeftrekken van de ploeg wordt gecompenseerd door tegensturen. Van alle instellingen hebben die van de treklijn en de snijbreedte van de eerste voor de grootste invloed op de trekkracht. De praktijk: de ploeg leverde op het oog keurig werk af; de voren lagen netjes even hoog. Echter: de instructeur van Lemken had de ploeg afgesteld zoals hij de ploegen veelvuldig aantreft: net niet optimaal. Ten eerste week de treklijn iets af. Hierdoor trok de trekkerneus richting het ongeploegde land. Maar door de kracht van de vierwielaandrijving merkte de chauffeur hier nauwelijks iets van. Tijdelijk de vierwielaandrijving uitschakelen is dan ook een methode om zo n kleine afwijking te vinden. Ook de stand van de topstang verraadt een verkeerde treklijninstelling; FOTO: M.J. ORTELEE Letten op brandstofverbruik is zeker een item voor Hendrik-Jan Meijer. Zijn methoden: combineren van bewerkingen en minder ploegen. Zo is Meijer gestopt met ploegen van aardappelpercelen. Die worden alleen nog bewerkt met een vastetandcultivator. Dat gaat sneller en bespaart extra diesel bij inzaaien omdat de rotorkopeg op gecultivaterde grond lichter trekt. Dubbele winst. Ook probeert Meijer meer Naam: Hendrik- Jan Meijer. Woonplaats: Rilland (Zld.). Bedrijf: 330 ha akkerbouw op klei. Trekkers: 5 MF s: 1x MF8250, 1x MF6480; 2x MF6280; 1x MF6180. Bewerkingen combineren werkt werkgangen te combineren. Een bewijs daarvan is de AVR Multivator waarmee hij in één werkgang de grond klaarlegt en poot. Positief is Meijer over de digitale verbruiksmeter die afleesbaar is van de standaard MF Datatronic-computer. Die meter stimuleert chauffeurs om te zoeken naar de efficiëntste rijstrategie. Besparing: 5 liter per uur. Ploegwerk leent zich daarvoor het beste, maar ook transport- en aftakaswerk.

bij een vijfschaarploeg moet de topstang iets naar het ongeploegde land wijzen. Ten tweede ploegde het eerste rister een centimeter smaller dan de overige ploeglichamen. Hierdoor werken alle risters iets schuin op de rijrichting en wringen de zoolijzers in de bodem. Het vinden van de optimale instelling blijkt vakmanschap; telkens de spindel een kwart slag verdraaien en goed kijken hoe ploeg en trekker hierop reageren. Na de kleine bijstellingen was het dieselverbruik met 0,5 liter per hectare gedaald. Lagere bandenspanning besparing 0 liter/ha FOTO: PENN COMMUNICATIE VERBRUIK 22.000 LITER DIESEL PER JAAR Jaarlijks maakt de hoofdtrekker, een Fendt Vario 411, zo n 1.250 draaiuren. En dat is veel. Letten op het brandstofverbruik is dus zeker belangrijk voor De Boer. Zo ligt het verbruik bij maaien (front- en zijmaaier) nu op 15 liter per uur. Bij zijn vorige trekkers was dat 28 liter. Wat betreft zijn werktuigen zoekt de melkveehouder het vooral in capaciteitsmachines. Behalve dat ze sneller Naam: Fokke de Boer. Woonplaats: Boazum (Fr.). Bedrijf: 125 melkkoeien, schapen en 100 ha. Trekkerpark: 4. 2 Fendt, 1 Vario 411 en 1 Farmer 311. CVT en brede machines besparen werken, dalen daarbij de dieselkosten per hectare. Zo werd 2 jaar terug al een grotere en bredere (6,8 meter) zodenbemester gekocht. Komend seizoen worden twee 6,6 meter brede schudders vervangen door één hele brede. Ook belangrijk: elk jaar een grondige inspectie van trekkers en werktuigen. Maar het mooiste vindt De Boer rijden over de weg met de Vario: ruim 55 kilometer per uur bij 1.800 motortoeren. 22 VERBRUIK 10.000 LITER DIESEL PER JAAR Het verbeteren van de gewichtsverdeling gaat hand in hand met een bandenspanning die omlaag kan. Wiellast is soms te groot voor een optimale druk van 0,5 bar. De theorie: slip is diesel verspillen. Soepele radiaalbanden hebben de meeste grip tussen 0,5 en 1 bar onder natte condities. Het contactoppervlak is dan maximaal en er drukken zo veel mogelijk nokken in de grond. Omdat de band soepeler is, lost het loopvlak beter. De praktijk: de ideale druk van 0,5 bar bleek niet haalbaar voor de achterwielen. De last die de banden (Michelin XM 108, maat 540/65R30 voor en 650/65R42 achter) onder de trekker met vijfscharige ploeg moeten dragen, was te groot. Met de standaardgewichten (700 kilo) in de fronthef droeg de linker achterband 5,5 ton en de rechter 3,9 ton. Bij deze belastingen is de laagst mogelijke spanning 1,8 bar. Maar de 400 kilo extra gewichten in de fronthef verplaatsen veel gewicht van de achteras naar de vooras. De belasting op de beide achterwielen bedroeg vervolgens nog 3,5 en 5,1 ton. Bij deze wiellasten mochten de achterbanden op 1,2 bar en de voorbanden op 0,6 bar. De bovengenoemde drukverschillen leverden echter geen meetbare afname op van het dieselverbruik. Door de extra frontgewichten en de optimale afstelling van de ploeg was de slip al gereduceerd tot een zeer laag niveau van onder de 10 procent. FOTO: FOTOBUREAU DE JONG EN VAN ES Acht jaar terug deed Henk Veltkamp bijna al het machinewerk zelf. Maar door de snelle groei moest hij keuzes maken. De trekkers en vele machines ruimden het veld en de loonwerker doet nu bijna alles. Veel moeite doen om nog minder brandstof te verbruiken, loont volgens hem nauwelijks. Elke 100 euro is meegenomen, maar ik kan veel beter energie steken in het bezuinigen of shoppen in Naam: Henk Veltkamp. Woonplaats: Holten (Ov.). Bedrijf: melkveemet circa 200 koeien en 100 ha. 2 Zetor Proxima 7441 en 1 Ford 4000. Liever lagere elektriciteitskosten elektriciteitskosten. Vorig jaar kocht hij twee nieuwe Zetor Proxima-trekkers. Perfecte boerentrekkers. En zuinig. Gemiddeld verbruiken ze 5 liter per uur. Simpele trekkers en machines zijn goedkoop in aanschaf, afschrijving en onderhoud. Ze verbruiken voor het werk dat Veltkamp er mee doet ook niet eens zo veel. Zijn totale machinekosten zitten nu op 2,8 cent per kilo melk.