HLSK en publiciteit een paar persoonlijke gedachten over het mediabeleid van de HLSK Vooraf Graag stel ik voorop dat ik volledig overtuigd ben van de inzet, ijver en integriteit van de HLSK-ers die perscontacten hebben gehad om een zo goed mogelijk beeld van de HLSK over te brengen. Mij gaat het hier alleen om de vraag: is het beeld dat uit de media naar voren komt, het beeld waar we blij van worden? Zo nee, wat te doen? Voor ik daar wat dieper op in ga, eerst ter inleiding wat cijfers over natuurijs en schaatsen in Nederland en in Zweden, waar het Zweedse model dat de HLSK propageert, vandaan komt. Inleiding: een korte beschouwing over natuurijs en schaatscultuur Nederland 41.528 km² groot, waarvan 7.645 km² binnenwater (incl. IJsselmeer); ca. 500.000 schaatsers die het natuurijs op willen als het er is; januari 2006 juli 2013 gemiddeld 9,9 ijsdagen (temperatuur hele dag onder 0) per winter in De Bilt; hooguit twee korte schaatsbaar natuurijsperiodes per seizoen; bijzondere schaatscultuur, uitgezette tochten, geveegd, koek en zopie, iedereen ontmoet iedereen, veel meer een social event dan een outdoorexperience, kilometervreters (marathon-cultuur, gestimuleerd door grote hoeveelheid kunstijsbanen). Zweden 450.295 km² waarvan 39.041 km² binnenwater, kustwater niet meegerekend! kleine 30.000 schaatsers die het ijs op willen als het er is; januari 2006 juli 2013 gemiddeld 49,4 ijsdagen per winter in Stockholm; het hele seizoen schaatsbaar natuurijs ergens in Zweden; heel andere schaatscultuur: geen uitgezette tochten, geen koek en zopie, wel natuurbeleving, outdoorexperience, weinig kilometervreters, weinig kunstijsbanen. Het verschil Zweden is 11 keer Nederland, heeft 5 keer meer ijsdagen, 5 keer meer binnenwater en 16 keer minder schaatsliefhebbers. Het ijs dooit bovendien het hele seizoen niet weg, dus er zijn veel meer dan 5 keer zoveel schaatsdagen dan in Nederland. Zo beschouwd is het niet gek dat je in Zweden dikwijls niemand of hooguit één ander groepje mensen tegen komt gedurende een hele dag schaatsen. Het schaatsen zelf Nederland men schaatst op noren of op schaatsen met langlaufschoen; de schoen wordt niet gekozen op wandelkwaliteit; geen of nauwelijks uitrusting mee, zeker geen kleding en zeker geen stokken; 1
ijsbeoordeling op basis van eerdere schaatssporen, geen gids; weinig of geen valbeveiligingsmaatregelen. Zweden men schaatst op onderbinders of schaatsen met langlaufschoen, schoen kan terrein aan; volledige uitrusting; ijsbeoordeling op basis van stok, kennis, ervaring; gids schaatst voorop; weinig valbeveiligingsmaatregelen, maar wel meer dan in Nederland. Het verschil de Zweedse schaatser is selfsupporting, weet wat ie doet, neemt maatregelen om er niet door te zakken en maatregelen om er uit te komen, als hij er toch door zakt. Hij lijkt ook meer valbeveiligingsmaatregelen te nemen (kniebeschermers, helm); door één persoon voorop te laten gaan en in het spoor te blijven, beperkt hij het risico enorm. Nederlanders treffen nauwelijks voorbereidingsmaatregelen, zo goed als geen veiligheidsmaatregelen en moeten het hebben van hulp van anderen als er iets fout gaat. Het beeld van de HLSK en het HLSK-schaatsen in de media Het beeld dat de media van de HLSK en haar activiteiten geven komt ongeveer neer op het volgende (zie de bijlage citaten): HLSK zegt: zodra er 4 cm ijs ligt kan er geschaatst worden op natuurijs; HLSK vindt de KNSB is de Koninklijke Niet Schaatsen Bond, haar veiligheidsnormen zijn overdreven, zelfs bizar; HLSK zegt: er doorzakken is geen probleem; Men zegt: HLSK is een klub van waaghalzen; HLSK en anderen zeggen: ze nemen veiligheidsmaatregelen, priemen, reddingslijn, droge kleren, stokken, afstand houden, en ze schaatsen nooit alleen, maar met minimaal drie of vier; HLSK motto zou zijn: veilig schaatsen op onbetrouwbaar ijs. Kan de HLSK tevreden zijn met dit beeld? Nu komen we aan meningen; wat hierna volgt is dus mijn persoonlijke opvatting, open voor discussie. Daargelaten of de HLSK überhaupt een boodschap zou moeten uitdragen, zou ik denken dat het beeld dat nu in de media naar voren komt, niet het beeld is waar de HLSK tevreden mee zou moeten zijn. Er zitten uitstekend passende elementen in het beeld, maar ook elementen die nu juist niet bij de HLSK passen en er missen elementen die naar mijn oordeel tot de essentie van de HLSK horen. Ik noem eerst de passende elementen: veiligheidsmaatregelen; Toelichting: in bijna ieder verhaal wordt (ook) aangegeven dat de HLSK zich voorbereid en veiligheidsmaatregelen neemt; 2
nooit alleen schaatsen; Toelichting: dat deed het Nieuwkoop slachtoffer nu juist wel. Dan de niet passende elementen: een competitief element: wie schaatst er als eerste? wie durft op het dunste ijs? Toelichting: HLSK zet zich af tegen KNSB, het noemen van veilige ijsdiktes is kwestieus, als je niet weet over wat voor soort ijs het gaat en wie er allemaal overheen willen. angst en durf: KNSB doet aan bangmakerij, wakken zijn niet eng, Toelichting: benadrukt het waaghalzen imago, terwijl de HLSK primair gaat over veiligheid. Tot slot de elementen die ik mis: natuurbeleving; genieten; schaatsen naar Zweeds model; Zweedse ijscultuur; respect voor ijs en schaatscultuur. Wat te doen? De HLSK zou eerst moeten definiëren welk beeld zij naar buiten wil brengen. Wat mij betreft zou dat kunnen zijn: Iedereen die het natuurijs op gaat doet dat op eigen verantwoordelijkheid. Natuurijs is per definitie nooit betrouwbaar. De HLSK is een keurmerk voor schaatsen op natuurijs naar Zweeds model, dat wil zeggen: met respect voor het ijs en de natuur en onder strikte veiligheidsvoorwaarden en veiligheidsdiscipline: opgeleide gids voorop; iedereen in het spoor van de gids, voorzien van priemen, reddingslijn, 45 liter rugzak met onder meer droge kleren, die vast zit met een kruisband en voorzien is van een karabiner voor de lijn, en met stokken. IJsbeoordeling is aan de gids, die houdt ook rekening met de specifieke Nederlandse situatie, waar duizenden onvoorbereide schaatsers je na willen doen. Natuurbeleving staat voorop, kilometers zijn niet belangrijk. Horizontale bergsport, niet voor waaghalzen, wel voor fitte mensen die bewust met veiligheid bezig zijn. Voor mensen die zelf en zonder opgeleide gids willen schaatsen op natuurijs: luister naar de KNSB, volg de KNSB veilig schaatsen tips op en neem in ieder geval priemen en een reddingslijn mee. Ga nooit alleen en zorg dat je verantwoordelijkheid kunt dragen voor je eigen en elkaars veiligheid. Als je meer wil weten over veilig schaatsen op natuurijs, waar ook ter wereld: check www.hlsk.nl In elk geval zouden we naar mijn mening: nooit veilige ijsdiktes moeten noemen; niet moeten afgeven op de KNSB of andere autoriteiten ; een competitieve opstelling moeten vermijden. Een volgende vraag is hoe actief je het beeld dat je wil uitdragen daadwerkelijk gaat uitdragen. Mijn gevoel: niet actief. Immers: wat wil je eigenlijk bereiken door de media te zoeken? Dat alle 3
Nederlanders op de Zweedse manier gaan schaatsen? Alsjeblieft niet. Voor deelnemersaanwas hoef je het niet te doen: een grote toevloed kan toch niet verwerkt worden. Mijn gedachte: zet de (voor de meeste media veel te genuanceerde) boodschap op de website, geef ieder seizoen als er vorst in de verwachting zit hetzelfde persbericht uit, hou de HLSK heerlijk exclusief, benadruk zaken als de deelnemersopleiding, de rugzak van 9 kg, de discipline. Maak goede afspraken over wie de media te woord staat als het onvermijdelijk is en wat er dan wel en niet gezegd wordt. Wat mij betreft geldt dit ook voor meer genuanceerde achtergrondverhalen, een uitzondering zou misschien gemaakt kunnen worden voor buitensportbladen van gelijkgestemden. De media zoeken heeft grote risico s. Mijn ervaring is dat er nauwelijks grip te krijgen is op de media, zij bepalen helemaal zelf welk beeld ze van je geven. Vaak lijkt dat niet op de werkelijkheid en ook niet op wat je ze hebt verteld. Niet voor niets benadrukken zij de elementen die niet bij de HLSK passen: de centimeters, de kan niet schaatsen bond, de waaghalzerij, de ongelukken. Dat zijn precies de sensatie-elementen, waar de media van houden. Een goede reden om zoveel mogelijk weg te blijven uit de public eye. Media geven niets om een genuanceerd beeld. Misschien overdreven, maar bij de huidige beeldvorming bestaat het risico dat (ernstige) ongelukken snel geassocieerd worden met de waaghalzerij van de HLSK. Dat kan grote gevolgen hebben, en zal het zeker hebben als er een keer een ernstig ongeluk met een HLSK groep gebeurt. Tel daarbij op het grote aantal botbreuken en andere blessures dat het gevolg is van een weekeindje natuurijs in Nederland en ik hoor een brede coalitie in de Tweede Kamer al roepen om regelgeving. 1 Het bovenstaande is mijn persoonlijke opvatting. De discussie zou volgens mij moeten gaan over: wat is de boodschap/missie komt die nu voldoende over? zo niet wat kunnen we daar aan doen? hoe actief stellen we ons naar de media op en hoe operationaliseren we dat? Tot zaterdag, groet, Tom Bijlage: citaten uit de media. 1 Misschien is het goed om de Nederlandse HLSK schaatstochten nog eens goed te evalueren. Ik ben daar niet aan toe gekomen maar het is niet uitgesloten dat deze onevenredig veel plurrnings te zien geven. Meer in het algemeen zou naar mijn mening niet te lichtvaardig gedacht moeten worden over plurrning. Ik zou denken dat iedere plurrning, hoe veilig ook, risico inhoudt en dus minder veilig is dan een niet-plurrning. 4
Bijlage Schaatsen op ijs van minder dan zes centimeter dik kan 'vrijwel zonder risico'. Door het ijs zakken is niet erg als je maar goed voorbereid bent. Schaatsen op natuurijs wordt in Nederland dom aangepakt. We hebben al tien dagen schitterend kunnen schaatsen, maar er is bijna geen toertocht doorgegaan. Zodra er3 tot 4 centimeter ligt kan er geschaatst worden, stelt Kohnstamm. Goede voorbereiding is wel noodzakelijk: tot de verplichte uitrusting behoren in ieder geval een reddingslijn, drijvende rugzak, priemen om een wak mee uit te klauteren, stokken om de dikte van het ijs te testen, een fluitje en niet te vergeten: droge kleren. "Wakken zijn niet eng. Krakend ijs is muziek", is het motto van de waaghals. Zijn schaatsclub HLSK heeft als motto: veilig schaatsen op onbetrouwbaar ijs. Een centimeter of 3 à 4 is genoeg. 'Ik heb een clausule in mijn contract dat ik weg mag zodra het vriest', aldus Kohnstamm. Op de vroege zondagochtend gaat hij weer op pad, op weg naar de Nieuwkoopse Plassen dit keer. Hij heeft doorgekregen dat het ijs er 5 centimeter dik zou zijn- 'meer dan genoeg'. onverantwoord om alleen als eerste het ijs op te gaan. Hulpverleners zijn genoodzaakt om zelf hun leven te riskeren om te helpen. er was ook een groep van de HLSK het ijs op gegaan. maar zeer goed voorbereid. Hier is wat van te leren: hulpmiddelen. droge kleding, reddingslijnen ed. 'Bangmakerij', vindt Max Kohnstamm (59), bestuurslid van de Hollandse Langetocht Schaats Klub (HLSK). Hij schaatst al sinds woensdag op natuur-ijs en ergert zich al jaren aan de waarschuwingen van de ijsverenigingen. 'In Nederland gooien we meer dan de helft van de schaatsdagen weg. De KNSB - de Koninklijke Niet Schaatsen Bond - zegt dat we moeten wachten tot het ijs 8 centimeter dik is. Bizar.' In De Groene Amsterdammer noemde HLSK-lid en RTL-econoom Mathijs Bouman de houding van de KNSB symptomatisch voor' Zorgboerderij Nederland', waar pech 'officieel verboden' is en ongelukken 'in de ban' worden gedaan. Veilig schaatsen op onbetrouwbaar ijs, luidt daarentegen het motto van de HLSK. Zodra er 3 of 4 centimeter ligt, nemen de leden vrij van hun werk. In diverse media zie en lees ik over schaatsers op onbetrouwbaar natuurijs. Zo ook in de Volkskrant (Ten eerste, 21 januari). In het artikel komen leden van de Hollandse Lange Tocht Schaats Klub (HLSK) uit Nieuwkoop aan het woord. Zij rijden met enkelen een tocht op ijs van 5 centimeter dik. Deze groep veegt de vloer aan met iedereen die waarschuwt dat schaatsen momenteel op veel plekken onverantwoord is. Bestuurslid Max Kohnstamm ergert zich zelfs al jaren aan de 'bangmakerij' van ijsverenigingen. Ik erger me op mijn beurt aan zijn opstelling. Ze zullen twijfelaars met hun misplaatste stoere gedrag mogelijk uitnodigen toch ook maar te gaan schaatsen. Ook zullen kinderen denken: 'Als zij het kunnen, dan kan ik het ook.' En hup daar gaan ze met hun vriendjes en vriendinnetjes het ijs op. Wij gaan met minimaal vier personen op pad en hebben allerlei materiaal bij ons om uit een wak te kunnen komen. De voorste schaatst tien meter voor de rest, de onderlinge afstand tussen iedereen daarachter is minstens vijf meter. Zo voorkom je dat je allemaal door het ijs gaat." Gidsen die vaak een jarenlange opleiding achter de rug hebben, bepalen of ergens kan worden geschaatst. Voor waaghalzen is er hlsk.nl, een club die vindt dat door het ijs zakken helemaal niet erg is mits je goed bent voorbereid, en dat de schaatsbond te hoge eisen stelt aan de minimale ijsdikte. 5