Scheper Beter: 'SNAQ-en met zorg' Folder voor ondervoede patiënten in het Scheper Ziekenhuis SNAQ-score >2 Diëtetiek 1
Afdeling Diëtetiek Telefoon: 0591-69 12 57 Email: dietetiek@sze.nl 2
Ondervoeding bij ziekte Ondervoeding, door ziekte, is in ziekenhuizen een veel voorkomend probleem. Ongeveer 1 op de 3 patiënten is ondervoed of loopt risico om ondervoed te raken. Er is sprake van ondervoeding als iemand door ziekte onbedoeld is afgevallen en/of de afgelopen periode minder heeft gegeten. Ook bij overgewicht kan er sprake zijn van ondervoeding. Bij ziekte verliest u geen vetmassa maar juist spiermassa. Dit is niet wenselijk, want bij verlies van spiermassa gaat uw weerstand omlaag. Ondervoeding door ziekte heeft als gevolg dat het herstel minder snel gaat en de reactie op de behandeling niet optimaal is. Ondervoeding moet daarom zo snel mogelijk behandeld worden. Om ondervoeding tijdig te signaleren heeft de verpleegkundige u vragen gesteld over uw gewichtsverloop en voedselinname. Hieruit is gebleken dat u het risico loopt ondervoed te raken of al ondervoed bent. Daarom moet er zo snel mogelijk iets aan worden gedaan. Wat kunt u er zelf aan doen? Het is erg belangrijk dat u voldoende eet. Het gaat er met name om dat u genoeg calorieën (= energie) en eiwitten binnen krijgt. Vooral als u misselijk bent en weinig eetlust heeft is het erg moeilijk om voldoende te eten. Een oplossing kan zijn om verdeeld over de dag kleine hoeveelheden te eten. Opname in het ziekenhuis Gedurende de periode dat u in het ziekenhuis bent opgenomen krijgt u 3 keer per dag een extra tussendoortje aangeboden door de zorgassistent of verpleegkundige. U heeft per dag dan in ieder geval 6 momenten waarop u iets kunt eten. 3
Eetmomenten 8:00 uur: ontbijt 10:00 uur: tussendoortje 12:00 uur: warme maaltijd 15:00 uur: tussendoortje 17:00 uur: broodmaaltijd 20:00 uur: tussendoortje De tussendoortjes bevatten allemaal een ruime hoeveelheid calorieën en eiwitten. Dit betekent soms dat u een tussendoortje neemt dat bij u bekend staat als ongezond. Wanneer iemand echter het risico loopt op ondervoeding, of al ondervoed is, dan is het belangrijk om veel calorieën en eiwitten te gebruiken om verder gewichtsverlies te voorkomen. Het assortiment van de tussendoortjes staat op de volgende bladzijde. Gewicht Het is belangrijk om de voedingstoestand tijdens opname in de gaten te houden. U wordt tijdens opname 1 á 2 keer per week gewogen door de verpleging. Als u toch onbedoeld afvalt is het belangrijk dit te bespreken met uw verpleegkundige of arts. 4
Verstrekking Kcal Eiwit Koolhydraten Natrium Chocomel 144 6 24 100 Bekertje roomijs 283 4 38 60 Vlavlip 150 5 35 90 Vruchtenkwark 185 7 24 40 Gevulde koek 225 3 37 150 Mars 270 2 41 110 Snickers 303 6 33 140 Milkbreak 190 4 28 70 Bifiworstje 210 8 0 630 Chips, naturel 220 4 20 200 Borrelnootjes 260 10 22 450 Blokjes kaas, 4 stuks 150 10 0 400 Kipkerrie salade + toast** 213 5 13 346 Zalmsalade + toast** 222 7 13 352 Eiersalade + toast** 189 6 11 304 Poffertjes, 12 stuks 283 7 35 340 * Wijzigingen voorbehouden, zolang de voorraad strekt * * Toast 35 kcal, 1 gram eiwit, 8 gram koolhydraten en 70 mg natrium Wat kunt u thuis doen? Het is aan te raden om: regelmatig iets te eten of te drinken (bijvoorbeeld om de twee uur) de hoeveelheid die u eet geleidelijk uit te breiden te zorgen voor variatie in de voeding te kiezen voor volle/volvette producten 5
Om de eetlust te stimuleren kunt u ongeveer een half uur voor de maaltijd gebruik maken van een kopje bouillon of een alcoholisch drankje (indien toegestaan). Probeer dagelijks tenminste de onderstaande hoeveelheden te gebruiken: 3-4 snee brood 2-3 kleine aardappelen 3 opscheplepels groente 2 porties fruit 3 glazen (volle) melk en/of melkproducten 1 plak kaas 100 gram vlees (-vervangers), kip en of vleeswaren ruim margarine/boter 1½ -2 liter drinkvocht Gebruik dagelijks eiwitrijke voedingsmiddelen, zoals: melk en melkproducten: o.a. karnemelk, yoghurt, pap, vla, pudding, kwark, hangop kaas, smeerkaas vlees(waren) of vleesvervangers, vis, wild, gevogelte ei peulvruchten noten en pinda's 6
De voeding kan eiwit/energierijker worden gemaakt door gebruik te maken van: een eiwitpreparaat, bijv. Fortify complete en Protifar plus (verkrijgbaar bij apotheek en drogist). Deze producten kunnen worden verwerkt in pap, vla, yoghurt, melk, chocolademelk, milkshake, gebonden soep, aardappelpuree, saus. een aanvullende drinkvoeding (ongeklopte)slagroom Fantomalt ( voedingssuiker, verkrijgbaar bij apotheek en drogist) Variatiemogelijkheden voor de hoofdmaaltijden: Broodmaaltijd In plaats van brood kan gebruik worden gemaakt van bolletjes, krentenbrood, roggebrood, beschuit, crackers, knäckebröd, toast, muesli, cornflakes, pap of drinkontbijt. Besmeer het brood royaal met (dieet)margarine of boter. Beleg het brood met kaas, vleeswaren (eventueel dubbel belegd), vis, ei, pindakaas of slaatje. Warme maaltijd In plaats van aardappelen kan gebruik worden gemaakt van puree, gebakken aardappelen, patates frites, rijst, macaroni, spaghetti of peulvruchten. Gekookte groente geeft een minder vol gevoel dan rauwe groente. Door de groente kan (dieet)margarine, boter, een sausje of geraspte kaas worden verwerkt. Gebruik bij voorkeur iedere dag 100 gram vlees of vleesvervanger. Dit kan ook in de vorm van ragout, koud vlees, vleeswaren, vis, ei, vegetarische producten, kaas of noten. In plaats van jus kan saus of mayonaise worden gebruikt. Als nagerecht kan worden gebruikt: pap, vla, pudding, yoghurt, kwark, Biogarde of (room)ijs. 7
Denk in plaats van de warme maaltijd ook eens aan maaltijdsoepen, maaltijdsalades, stamppotten of pannenkoeken. Eventueel kan tijdelijk i.p.v. de warme maaltijd een broodmaaltijd worden gebruikt. Dranken Probeer dagelijks tenminste 1½ liter te drinken, dit kan een misselijk gevoel of hoofdpijn voorkomen. Maak bijvoorbeeld gebruik van (vruchten- of kruiden)thee, koffie, melk en/of melkproducten, vruchtensap, limonade, frisdrank, bouillon, groentesap en tomatensap. Voorbeelden van tussendoortjes: beschuit, cracker, knäckebröd, toost, bolletje, croissant met ruim (dieet)margarine of boter en (hartig) beleg cake, ontbijtkoek met (dieet)margarine of boter koekje, biscuit koffiebroodje (volle)melk, chocolademelk, vla, (drink)yoghurt, 1-persoons toetje, (vruchten)kwark, drinkyoghurt, (bijv. Yogidrink, Fristi) milkshake, warme melk met oploskoffie of (instant) cacao (room)ijs stukje chocolade (met noten) slagroomsoesje blokje kaas, stukje worst soep met stukjes vlees of kip ragout met toost, pasteitje zoute koekjes, noten, pinda s, chips kant-en-klaar salades saucijzenbroodje, amandelbroodje stukje hartige taart tosti met ham en kaas wentelteefje 8
Tot slot: Het is belangrijk om uw gewicht in de gaten te houden door minimaal 1 x per week even op de weegschaal te staan. Als uw gewicht achteruit gaat (meer dan 3 kg per maand en / of meer dan 6 kg per half jaar) is het belangrijk om dit te bespreken met uw specialist, huisarts of diëtist. Mocht u in het Scheper Ziekenhuis geen advies hebben gekregen van een diëtist, dan kunt u bij uw huisarts een verwijsbrief vragen voor een diëtist bij u in de buurt. www.nvdietist.nl 9
10
11
Scheper Ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Telefonisch spreekuur: op werkdagen van 09.00-9.30 uur Tel. 0591-69 12 57 MA 1350 11-12-v1 H 12