Maag-, Darm- en Leverziekten Methotrexaat www.catharinaziekenhuis.nl
Inhoud Het effect van methotrexaat... 3 Gebruik... 3 Bijwerkingen... 4 Wanneer neemt u direct contact op?... 5 Controles... 6 Aanvullende informatie... 6 Het effect op vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding... 7 Vragen... 7 Contactgegevens... 78 Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl MDL027 / Methotrexaat / 22-04-2014 2
Methotrexaat In overleg met uw Maag-Darm-Leverarts (MDL-arts) heeft u besloten methotrexaat te gebruiken als behandeling van uw chronische darmontstekingen ook wel inflammatoire darmziekte genoemd. De ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa zijn inflammatoire darmziekten. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het belangrijk dat u er een aantal dingen over weet. Lees daarom behalve deze folder ook de bijsluiter van de apotheek. Het effect van methotrexaat De oorzaak van een inflammatoire darmziekte is niet met geneesmiddelen weg te nemen. Wel zijn er geneesmiddelen die deze aandoeningen rustiger kunnen maken. Methotrexaat is een ontstekingsremmend medicijn dat bij ziekte van Crohn wordt voorgeschreven. Het kan zes tot acht weken duren voordat u merkt dat dit geneesmiddel begint te werken. Vaak moet naar de juiste dosering worden gezocht. Indien methotrexaat een gunstig effect heeft, kunt u het jarenlang blijven gebruiken. Helaas heeft het niet bij iedereen een gunstig effect. Als het bij u niet werkt of als u te veel last heeft van bijwerkingen, kan de MDL-arts u voorstellen het gebruik van methotrexaat te stoppen. Bij colitis ulcerosa wordt methotrexaat niet voorgeschreven. Gebruik Over het algemeen kunt u methotrexaat in combinatie met bijna alle medicijnen gebruiken. Door de lage dosering is dit in de meeste gevallen verantwoord. U kunt methotrexaat echter niet gebruiken samen met sommige antibiotica. Ook bij gebruik van alle pijnstillers behalve paracetamol (ook die zonder recept verkrijgbaar zijn) kunnen ernstige bijwerkingen optreden. Vertel uw behandelend arts daarom altijd welke geneesmiddelen u gebruikt. Vertel, voor een goede medicijnbewaking, 3
ook uw apotheker welke geneesmiddelen u zonder recept heeft gekocht en gebruikt. Methotrexaat behoort tot de cytostatica, dat zijn geneesmiddelen die de celgroei en celdeling remmen. Methotrexaat kan in de vorm van tabletten van 2,5 mg of via een injectie worden toegediend onder de huid of in de spier. De MDL-arts bekijkt per patiënt welke vorm hij voorschrijft. Bij het injecteren van methotrexaat moet u rekening houden met een aantal voorzorgsmaatregelen. De verpleegkundige maakt u hierin wegwijs en geeft u hiervoor instructies. Methotrexaat kan bijwerkingen geven. Om de kans hierop te verkleinen, gebruikt u de tabletten maar één dag per week, in één keer, of verspreid over de dag maar wel binnen 24 uur. Uw MDL-arts vertelt u hoeveel tabletten u per keer moet innemen. Slik de tabletten tijdens de maaltijd door, elke week op dezelfde dag en op ongeveer hetzelfde tijdstip. U kunt de tabletten doorslikken met voedsel of water (niet met melkproducten). Het is belangrijk dat u ze niet breekt of kauwt, maar heel doorslikt. Als u later op de dag ontdekt dat u vergeten bent uw tabletten in te nemen, neem ze dan nog dezelfde dag of uiterlijk de volgende dag in. Ontdekt u het pas later in de week, sla dan uw tabletten voor die week over. Op de gebruikelijke slikdag van de daaropvolgende week neemt u de normale hoeveelheid tabletten in. Injecties worden één keer per week gegeven. Om de kans op bijwerkingen bij injecties met methotrexaat te verminderen moet u 48 uur ná de eerste injectie 2 tabletten foliumzuur slikken. De MDL-verpleegkundige geeft u instructies over de injecties en leert u injecteren. Bijwerkingen In de bijsluiter van de apotheek staan alle bijwerkingen van methotrexaat vermeld die ooit zijn voorgekomen. 4
De meest voorkomende bijwerkingen zijn: Maag- en darmklachten, zoals een vol gevoel, misselijkheid, braken en diarree. Deze klachten kunnen door het gebruik van foliumzuur verminderen. Uw MDL-arts schrijft u dit voor; Huiduitslag, haaruitval, hoofdpijn; Ontstekingen in het slijmvlies van de mond, tandvlees en tong en pijnlijke plekjes komen regelmatig voor; Hevige keelpijn in combinatie met koorts, regelmatig een bloedneus en snel blauwe plekken krijgen (allemaal tekenen van een stoornis in de bloedaanmaak); Moeheid en duizeligheid; Zwarte verkleuring van de ontlasting, dit kan duiden op een bloeding in de maag of darm. In sommige gevallen: Iets grotere vatbaarheid voor infecties zoals griep, bronchitis, long- of blaasontsteking, gordelroos. De arts zal om deze reden een vaccinatie aanraden tegen bepaalde ziekten, zoals tegen griep; Stoornissen in de werking van de lever, hier merkt u niets van. Wel kan dit aangetoond worden bij bloedonderzoek; Kortademigheid of veel hoesten, dit kan wijzen op een longafwijking als gevolg van het gebruik van methotrexaat. Wanneer neemt u direct contact op? Ontstekingen van het mondslijmvlies Kortademigheid of veel hoesten Erge keelpijn in combinatie met koorts Herhaaldelijk een bloedneus krijgen Snel blauwe plekken krijgen Neem tijdens kantooruren contact op met de poliklniek MDL. Buiten kantooruren neemt u contact op met de Spoedeisende Hulp (SEH) Als u veel last heeft van bijwerkingen, kunt u stoppen met het gebruik van methotrexaat. Soms kunnen de tabletten worden vervangen door een injectie, met minder bijwerkingen. Noteer wel op welke dag u bent gestopt en waarom. Neem bij twijfel contact op met uw MDL-arts of MDL-verpleegkundige. 5
Controles Om eventuele stoornissen in de werking van de lever en in de aanmaak van het bloed in een vroeg stadium te ontdekken, laat uw MDL-arts regelmatig uw bloed onderzoeken. Dit gebeurt de eerste periode meestal elke twee weken. Hierna vinden de controles minder vaak plaats. De uitslag van de onderzoeken is na enkele dagen bij uw MDLarts bekend. U hoeft niet te bellen of langs te komen voor de uitslag. Uw MDL-arts neemt contact op met u als de uitslag van de onderzoeken afwijkend zijn. Aanvullende informatie Gebruik geen alcohol tijdens de behandeling met methotrexaat. Bij alcoholgebruik in combinatie met methotrexaat is de kans groter dat u stoornissen in de werking van de lever krijgt. Melk en voedsel met melkproducten verminderen de opname van methotrexaat. Gebruik daarom vanaf twee uur voor tot een uur na inname van de tabletten geen melk of melkproducten, zoals kaas en yoghurt. Deze waarschuwing geldt niet als u methotrexaat per injectie krijgt toegediend. Methotrexaat kan een wisselwerking hebben met andere medicijnen, het is belangrijk om hierop attent te zijn. Het gaat onder meer om sommige antibiotica, bepaalde ontstekingsremmende pijnstillers en de meeste vaccins. Bewaar geneesmiddelen altijd zó dat kinderen er niet bij kunnen. Als u tabletten overhoudt, lever deze dan in bij de apotheek. Ze worden dan op een verantwoorde manier vernietigd. Om te voorkomen dat de celgroeiremmende werking op andere plaatsen dan gewenst optreedt, dient u contact met de huid en slijmvliezen zoveel mogelijk te vermijden. Tabletten dient u dan ook héél door te slikken. 6
Het effect op vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding Voor zover bekend, heeft methotrexaat geen ongunstige invloed op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Het is belangrijk om uw MDL-arts te informeren als u een zwangerschap overweegt of al zwanger bent. Gebruik van methotrexaat in de zwangerschap is aangetoond schadelijk voor het kind! U mag dit middel niet gebruiken als u zwanger bent of als u borstvoeding geeft. Bij een zwangerschapswens geldt: stop met dit middel minstens drie maanden voordat u probeert zwanger te worden. Bij een kinderwens dienen mannen die methotrexaat gebruiken drie maanden vóór de beoogde zwangerschap van hun vrouw met dit medicijn te stoppen. Het is dus belangrijk om tijdens deze periode en wanneer u methotrexaat gebruikt een betrouwbaar voorbehoedsmiddel te gebruiken. Overleg de situatie met uw MDL-arts. Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, neem dan gerust contact op met uw MDL-arts of met de MDL-verpleegkundige/ nurse practitioner. U kunt hiervoor het beste een (telefonische) afspraak maken via de secretaresse van de polikliniek MDL. De MDL-verpleegkundige heeft op maandag t/m vrijdag telefonisch spreekuur van 09.00 tot 10.00 uur. Als u vragen heeft over het samengaan van methotrexaat met uw andere geneesmiddelen, neem dan contact op met uw apotheker. 7
Contactgegegevens Catharina Ziekenhuis 040-239 91 11 www.catharinaziekenhuis.nl Polikliniek MDL 040-239 97 50 MDL verpleegkundige 040-239 97 50 (telefonisch spreekuur ma t/m vrij van 09.00 tot 10.00 uur) Spoedeisende Hulp (SEH) 040-239 96 00 Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Maag-, Darmen Leverziekten kunt u vinden op www.catharinaziekenhuis.nl/maag-darm-en-leverziekten 8
9
10
11
Altijd als eerste op de hoogte? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief: www.catharinaziekenhuis.nl/nieuwsbrief Michelangelolaan 2 5623 EJ Eindhoven Postbus 1350 5602 ZA Eindhoven