Posthistorie Nijmegen? "Postzegels sparen is kennis vergaren", luidt een ietwat belegen gezegde. En zoals wel vaker het geval is met dat soort ouderwetse kreten: er zit wat in. De postzegelverzamelaar - en zeker de filatelist - is meestal iemand die heel wat weet te vertellen over zijn collectie. Die kennis hoeft zich niet te beperken tot wat er op de postzegels te zien is, maar strekt zich vaak veel verder uit: tandingen en watermerken, reden van uitgifte, postale voorschriften, gebruiksmogelijkheden, stempels, noemt u maar op. Menigeen heeft jaren van studie en noeste arbeid in zijn verzameling gestoken. Als één verzamelaar al zoveel kennis verzameld kan hebben, dan moet een vereniging als 'Noviopost' met ruim 500 leden wel een broedplaats zijn van filatelistische wetenswaardigheden. En dat blijkt ook regelmatig zo te zijn: niet alleen door de bekroningen die onze leden op verschillende tentoonstellingen weten te verwerven, maar ook gezien de vele informatie over allerlei postzegel-aangelegenheden die men op de clubavonden met elkaar uitwisselt. Stempel "Nymegen" (Korteweg 42) op ongefrankeerde brief uit 1854 13
Stempelviag Winterhulp-loterij, 1943 Administratieve stempels horen ook in een stempeloverzicht (1985) 14
Op deze verzamelde kennis van onze clubleden zou de redactie graag wat vaker een beroep doen. En daartoe hebben we een concreet voorstel. Zou het niet boeiend zijn, om met een aantal leden een speciaal onderwerp eens wat verder uit te gaan diepen? Het onderwerp waaraan we hierbij denken is de Posthistorie van Nijmegen. We weten dat sommige Noviopost-leden zich hier al mee bezighouden (zie bijvoorbeeld verschillende artikelen in "Waalpost"-catalogus) en we vermoeden dat de belangstelling ervoor nog heel wat groter is. Krantebandje met nr. 50 en drukwerkrolstempel Nijmegen, 1915 Bundelbriejje bij post voor Nijmegen uit een Haagse Transorma-machine 15
16 Zweifbrief uit de oorlogstijd: - verzonden Nijmegen, 9-08-1941 - Bahnpost Köln, 21-08-1941 - censuur München - aankomst Cuba, 04-11-1945 - retour afzender, 4-01-1946 - censuur: "opened by examiner.. "
Puntstempel "82" (Nijmegen) op een kwitantie uil 1891 Wat stellen we ons voor bij "Posthistorie"? Over de definitie van dat begrip kan men lang bezig blijven (een interessant artikel hierover van de hand van A.F. Holleman verscheen in "De Postzak", nrs. 168 en 171), maar laten het voorlopig maar ruim definiëren als "alles wat met De stadspost speelt voornamelijk een rol rond de feestdagen. 17
het postale verkeer verband houdt", in dit geval met het postale verkeer van, naar en in Nijmegen. En "historie" hoeft in dat verband echt niet alleen te slaan op zaken als eo-fïlatelie; ook de meer recente geschiedenis levert heel wat voorbeelden op van leuke, merkwaardige en leerzame aspecten van het Nijmeegse postwezen. Aantekenstrookje Nijmegen-Groenestraat, 1942 Aantekenstrookje Nijmegen-Broerdijk, 1983 Stempel ter gelegenheid van de Thematische tentoonstelling in 1985 18
Vervoer buiten de Post om: per voerman! Hoe "de Posthistorie van Nijmegen" uitgewerkt zou kunnen worden, of er een verdeling in perioden moet komen, dan wel een verdeling naar kantoren en agentschappen, en veel meer van deze vragen laten we nog open voor discussie. Voorlopig tonen we eerst maar eens wat voorbeelden van poststukken en stempels die betrekking hebben op dit onderwerp. Wellicht is dat voor u aanleiding om eens in uw eigen collectie op zoek te gaan naar dergelijk materiaal. Wie weet wat er boven water komt! Strafportstempel in blauw, aangebracht met de Postalia-machine, 1959 19
Kaart vanuit doorgangskamp Mariënbosch, 1947 Inmiddels zijn alle ideeën, suggesties, fotokopieën en artikelen met betrekking tot de Nijmeegse posthistorie hartelijk welkom bij de redactie. Wij komen hierop terug. J. Spijkerman, H. Geurts 20