Informatie van de Maag Lever Darm Stichting en de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen Sigmoïdoscopie
De Maag Lever Darm Stichting heeft deze brochure met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. De brochure bevat algemene informatie, waaraan niet zonder meer medische conclusies voor een individuele situatie kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie, dient u dus altijd te overleggen met uw arts of een andere professionele hulpverlener. De Maag Lever Darm Stichting aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheid en/of onvolledigheid van de in deze brochure verstrekte informatie, terwijl evenmin aan de inhoud van deze brochure rechten kunnen worden ontleend. De Maag Lever Darm Stichting is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om maag-, darm- en leverziekten te voorkomen en te bestrijden en patiënten een betere kwaliteit van leven te kunnen bieden. De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen is de wetenschappelijke beroepsvereniging van maag-darmleverartsen. De vereniging wil onder andere de kennis over ziekten van de spijsverterings organen bevorderen. Deze brochure valt onder een Creative Commons Naamsvermelding- NietCommercieel- GeenAfgeleideWerken 4.0 Internationaal-licentie (CC-BY-NC-ND). Dit betekent dat het toe gestaan is de brochure te delen (kopiëren, verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat), onder de volgende voorwaarden: 1 Naamsvermelding: de gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen; 2 NietCommercieel: het werk mag niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden; 3 GeenAfgeleideWerken: het veranderde materiaal mag niet verspreid worden als het werk is geremixt, veranderd, of op het werk is voortgebouwd; 4 Geen aanvullende restricties: geen juridische voorwaarden of technologische voor zieningen mogen toegepast worden die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat. Inhoud Sigmoïdoscopie Een verhaal uit de praktijk De spijsvertering Wat is een sigmoïdoscopie? Waarom een sigmoïdoscopie? Voor het onderzoek Patiënten met andere aandoeningen Patiënten die medicijnen gebruiken Tijdens het onderzoek Medicatie tijdens een sigmoïdoscopie Mogelijke ingrepen tijdens een sigmoïdoscopie Na het onderzoek Wat levert het onderzoek op? Alternatieven voor een sigmoïdoscopie Extra informatie of vragen? Overzicht brochures 4 5 7 8 10 11 11 12 14 15 16 18 19 20 22
Een verhaal uit de praktijk Het onderzoek is me meegevallen. Ik zag er vreselijk tegenop maar dat was achteraf gezien niet nodig. Het inbrengen van de slang was even vervelend maar het deed geen pijn. Van de rest van het onderzoek voelde ik nauwelijks iets. Ik schaamde me wel toen ik na het inblazen van de lucht een paar winden liet, maar de assistent verzekerde me dat dit normaal was. De arts die het onderzoek uitvoerde was heel aardig en legde me van alles uit. Ik bleek een paar kleine poliepen te hebben en die heeft zij meteen verwijderd. Daar voelde ik niets van. Ik heb na het onderzoek nog een dag last gehad van bloedverlies, maar nu is het over. In deze brochure krijgt u informatie over een sigmoïdoscopie. Dit is een kijkonderzoek van de endeldarm en het laatste deel van uw dikke darm. U kunt lezen welke aandoeningen opgespoord kunnen worden met een sigmoïdoscopie, welke voorbereiding nodig is en wat u kunt verwachten tijdens en na afloop van het onderzoek. Ook vindt u in deze brochure informatie over mogelijke complicaties en alternatieven voor een sigmoïdoscopie. Hiernaast vindt u eerst een korte uitleg over de werking van de spijsvertering en de rol van de dikke darm. De spijsvertering Het verteren van voedsel wordt ook wel spijsvertering genoemd. Alle organen die samen zorgen voor de spijsvertering noemen we het spijsverteringsstelsel. De spijsvertering begint in de mond. In de mond wordt voedsel fijngekauwd en vermengd met speeksel. Hierdoor kunt u het voedsel makkelijk doorslikken. In het speeksel zitten stoffen 1 die het voedsel helpen verteren. Zodra u voedsel doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm is in feite een soort transportkanaal. De spieren in de slokdarmwand duwen het voedsel naar de maag. Op de overgang van 11 slokdarm naar maag zit een sluitspiertje. Het gaat open als er voedsel 10 vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Daarna gaat het weer dicht. Hierdoor stroomt voedsel en maagsap uit de maag niet voortdurend terug in de slokdarm. Zo zorgt het sluitspiertje voor eenrichtingsverkeer. 2 3 9 4 5 6 7 8 In de maag wordt voedsel gekneed en vermengd met maagsap. Dit maagsap wordt door de maag aangemaakt en het bevat onder andere zoutzuur. Het zure maagsap bevordert de verdere Spijsverteringsstelsel 1 Mond 2 Slokdarm 3 Maag 4 Dunne darm 5 Dikke darm 6 Blinde darm 7 Endeldarm 8 Anus 9 Alvleesklier 10 Galblaas 11 Lever Van der Zon Visueel Sigmoïdoscopie 4 5 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
vertering van het voedsel in de maag. Daarnaast vormt het zoutzuur een barrière tegen eventuele ziekmakende bacteriën die u met het eten binnenkrijgt. Daarna gaat de voedselbrij via de maaguitgang in kleine porties door naar de dunne darm. In het eerste deel van de dunne darm worden galvloeistof en alvleeskliersap toegevoegd aan de voedselbrij. Deze spijsverteringssappen zijn nodig voor de afbraak van vetten, eiwitten en suikers. In de dunne darm vindt het grootste deel van de voedselvertering plaats. Belangrijke voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm door het lichaam opgenomen. De dunne darm gaat over in de dikke darm. De dikke darm onttrekt water en zouten aan deze dunne brij. Wat daarna overblijft is de normale vaste ontlasting. De ontlasting wordt door de dikke darm naar de endeldarm geduwd. Als er ontlasting in de endeldarm komt voelt u aandrang. De spijsvertering is voltooid als de ontlasting via de anus het lichaam verlaat. De dikke darm is ongeveer een meter lang en ligt als een soort U vorm hoefijzer in uw buik. De dikke darm begint rechtsonder in de buik en loopt via een aantal bochten naar de linker onderbuik. Daar gaat de dikke darm over in de endeldarm. De endeldarm eindigt in de anus. De medische naam voor dikke darm is colon. De medische naam voor het laatste s-vormige deel van de dikke darm is sigmoïd. De medische naam voor endeldarm is rectum. Wat is een sigmoïdoscopie? Met een sigmoïdoscopie kan de arts de binnenkant van uw endeldarm en het laatste deel van uw dikke darm onderzoeken. Als de arts uw gehele dikke darm onderzoekt, dan heet het onderzoek colonoscopie. Een sigmoïdoscopie wordt uitgevoerd met een kijkinstrument: de endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang die ongeveer de doorsnede heeft van een vinger. De arts schuift de endoscoop via uw anus in de darm. Aan het uiteinde van de slang zitten een lampje en een camera. Het lampje zorgt ervoor dat de arts de binnenkant van uw darm goed kan bekijken. De beelden die de camera maakt zijn te zien op een beeldscherm. Deze beelden kunnen worden bewaard. Hierdoor kan de arts de beelden na het onderzoek nog eens rustig bekijken. Van elk onderzoek wordt ook een schriftelijk verslag gemaakt. 4 7 2008 BSL Praktijk Atlas Met een sigmoïdoscopie kan een arts vrijwel alle darmafwijkingen in het laatste deel van uw darm opsporen. Een sigmoïdoscopie is een inwendig onderzoek. Dit heeft voor- en nadelen. Een belangrijk voordeel is dat de arts direct kleine ingrepen kan uitvoeren. In veel gevallen is de sigmoïdoscopie daarom het onderzoek van eerste 5 1 Sigmoïdoscopie 1 Flexibele slang van de endoscoop 2 Licht uit de endoscoop 3 Dikkedarmpoliep 4 Sigmoïd 5 Endeldarm 6 Anus 7 Dikke darm 2 3 6 Sigmoïdoscopie 6 7 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
keus. Verderop in deze brochure krijgt u meer informatie over de betrouwbaarheid van dit onderzoek, de eventuele nadelen en de mogelijke alternatieven. Als de gehele dikke darm onderzocht moet worden, is het onderzoek van eerste keus meestal een colonoscopie. Uitgebreide informatie vindt u in de brochure Colonoscopie. Waarom een sigmoïdoscopie? Een sigmoïdoscopie is een onderzoek dat vaak gedaan wordt in Nederland. Het onderzoek geeft veel informatie over de oorzaak van darmklachten. Met een sigmoïdoscopie kan de arts afwijkingen in het laatste deel van uw dikke darm opsporen, zoals ontstekingen, zweertjes, bloedingen, ver nauwingen, divertikels (uitstulpingen), poliepen en tumoren. Hieronder staan de meest voorkomende aandoeningen. Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Bij chronische darmonstekingen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, zijn ontstekingen en/of zweertjes in de darmwand te zien. Bij colitis ulcerosa ontstaan de ontstekingen alleen in de dikke darm. De ziekte van Crohn kan ontstekingen veroorzaken in het hele spijsverteringskanaal. De bekendste klachten zijn hevige buikpijn en diarree, soms met bloed en pus. Bij beide ziekten wisselen perioden met veel klachten zich af met perioden zonder klachten. De oorzaak van deze ziekten is niet bekend. Beide ziekten komen voor bij kinderen en (jong) volwassenen. De eerste klachten ontstaan meestal bij mensen tussen de 15 en de 35 jaar. Divertikels Divertikels zijn kleine uitstulpingen van de darmwand in de buikholte. Divertikels zijn onschuldig en veroorzaken meestal weinig klachten. Divertikels kunnen gaan ontsteken, als ontlasting in de uitstulpingen achterblijft. We spreken dan van een diverticulitis. De klachten bij diverticulitis zijn: koorts, hevige buikpijn en verstopping of diarree. Soms zit er bloed bij de ontlasting. Divertikels komen vooral voor bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar. De oorzaak van divertikels is niet precies bekend. Waarschijnlijk speelt een vezelarme voeding en een slechte stoelgang (verstopping) een rol bij het ontstaan van divertikels. Poliepen Een poliep is een soort woekering van het slijmvlies van de darmwand. De binnenkant van de dikke darm is bekleed met een slijmvlieslaag. Uit deze slijmvlieslaag kan een klein gezwel groeien: een poliep. De meeste poliepen zijn goedaardig en zullen altijd goedaardig blijven. Sommige poliepen kunnen op den duur kwaadaardig worden. Dit zijn de zogenaamde adenomen of adenomateuze poliepen. Deze adenomen kunnen na verloop van tijd uitgroeien tot dikkedarmkanker. Poliepen in de dikke darm worden altijd verwijderd, om de kans op dikkedarmkanker te verkleinen. Kleine poliepen geven meestal geen klachten, grotere wel. Deze kunnen bloed bij de ontlasting veroorzaken en u kunt last hebben van verstopping of diarree. Poliepen komen vooral voor bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar. Dikkedarmkanker IN 2009 werd bij bijna 13.000 Nederlanders dikkedarmkanker vastgesteld. Dikkedarmkanker is de tweede meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Het gaat dan om een kwaadaardige tumor in de endeldarm of dikke darm. Dikkedarmkanker ontstaat uit een poliep. De ziekte komt voornamelijk voor bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar. In ongeveer 5-10 % van de gevallen speelt erfelijkheid een belangrijke rol. Dikkedarmkanker is een ernstige ziekte. Maar het is ook één van de best behandelbare vormen van kanker, als de Sigmoïdoscopie 8 9 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
diagnose in een vroeg stadium wordt gesteld. De klachten bij darmkanker kunnen zijn: bloed bij de ontlasting, een veranderde stoelgang, onverklaarbaar gewichtsverlies, vermoeidheid, buikpijn of andere o ngemakken in de buik. Meer informatie vindt u op www.darmkanker.info. Voor het onderzoek Een goede voorbereiding is belangrijk bij een sigmoïdoscopie. Het is raadzaam om van tevoren met uw arts te bespreken of u tijdens het onderzoek een roesje wilt of niet. Op de dag van het onderzoek kunt u meestal niet meer kiezen voor een roesje. Het ziekenhuis moet namelijk een aantal extra voorbereidingen treffen voor mensen die een roesje krijgen. Meer informatie over een roesje vindt u op pagina 14 in deze brochure. Daarnaast is het noodzakelijk dat het laatste deel van uw dikke darm helemaal schoon en leeg is. De arts kan het onderzoek dan meestal zonder problemen uitvoeren. De precieze voorbereiding voor een sigmoïdoscopie verschilt per ziekenhuis. Als u vragen hebt, kunt u daarom het beste contact opnemen met de endoscopieafdeling van uw ziekenhuis. In de meeste gevallen krijgt u dieetadviezen in combinatie met laxeermiddelen. De laxeermiddelen moet u de dag voor het onderzoek innemen. Kort voordat het onderzoek begint krijgt u meestal een klysma. Meer informatie over een roesje vindt u verderop in deze brochure. Dieetadviezen De dieetadviezen verschillen per ziekenhuis en zijn afhankelijk van het tijdstip van het onderzoek. Vanaf een bepaald tijdstip mag u meestal alleen nog heldere dranken gebruiken, zoals water, thee, bouillon en limonade zonder koolzuur. Afhankelijk van het tijdstip van het onderzoek, mag u op de dag van het onderzoek soms licht ontbijten. Laxeermiddelen Op de dag voor het onderzoek krijgt u meestal laxeermiddelen voorgeschreven die de darmwand prikkelen. Deze medicijnen stimuleren de darmbeweging en zorgen ervoor dat ontlasting sneller uit het lichaam verdwijnt. Meestal worden laxeermiddelen met bisacodyl of sennosiden gebruikt. Het is goed om hierbij veel heldere dranken te gebruiken. Mogelijke bijwerkingen van deze medicijnen zijn buikkrampen, buikpijn, een opgeblazen gevoel, misselijkheid en soms braken. Neem bij ernstige bijwerkingen contact op met uw behandelend arts. Patiënten met andere aandoeningen Als u een andere aandoening hebt, is het goed om dit van tevoren met uw arts te bespreken. Voor mensen met diabetes (suikerziekte) kan de voorbereiding op het onderzoek anders zijn. Voor mensen met een stoma verloopt het onderzoek anders dan in deze brochure staat. Een stoma is een kunstmatige darmuitgang via de buikwand. Het darmonderzoek gebeurt bij deze mensen daarom niet via de anus, maar via het stoma. Uw arts kan u hierover informeren. Patiënten die medicijnen gebruiken Als u medicijnen gebruikt, dan is het ook belangrijk dat u dit voor de sigmoïdoscopie bespreekt met uw arts. Soms is het nodig om geruime tijd voor het onderzoek te stoppen met bepaalde medicijnen. Zorg daarom dat uw arts op tijd op de hoogte is. Tijdens een sigmoïdoscopie kan de arts kleine ingrepen uitvoeren, als dat nodig is. Daardoor kan een klein wondje in de darmwand ontstaan. Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt, is de kans op complicaties dan groter. Uw arts kan u vertellen of en vanaf wanneer u met deze medicijnen moet stoppen. Voorbeelden van bloedverdunnende middelen zijn Sintrommitis (acenocoumarol), Marcoumar (fenprocoumon), Ascal (carbasalaatcalcium), Plavix (Clopidogrel) en Aspirine (acetylsalicylzuur). Sigmoïdoscopie 10 11 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Ook als u ijzertabletten gebruikt, is het verstandig dit te bespreken met uw arts. Meestal is het nodig om ten minste één week voor het onderzoek tijdelijk te stoppen. IJzertabletten veroorzaken een zwarte, kleverige laag op de darmwand. Dit maakt het onderzoek moeilijker en minder betrouwbaar. Bespreek voordat u naar het ziekenhuis komt voor de sigmoïdoscopie met uw arts: De precieze voorbereiding op het onderzoek; de dieetadviezen en laxeermiddelen kunnen per ziekenhuis verschillend zijn. De mogelijkheid van een roesje (sedatie) tijdens het onderzoek. Als u een bepaalde ziekte of aandoening heeft. Als u medicijnen gebruikt. Tijdens het onderzoek Er kunnen kleine verschillen zijn tussen ziekenhuizen, maar in het algemeen verloopt een sigmoïdoscopie als volgt. U meldt zich op de endoscopieafdeling van het ziekenhuis. Hier wordt u voorbereid op het onderzoek. Als u dit met uw arts heeft afgesproken, dan krijgt u ook een infuus voor het roesje. Meer informatie over een roesje vindt u verderop in deze brochure op pagina 14. De verpleegkundige brengt u vervolgens naar de onderzoeksruimte. In sommige ziekenhuizen krijgt u eerst een klysma. Dat wil zeggen dat er een vloeistof in uw anus wordt gebracht om de darm te reinigen. Hierdoor krijgt u aandrang en moet u naar het toilet. Daarna is uw darm schoon en leeg en kan de arts het onderzoek uitvoeren. Via het infuus krijgt u eventueel de medicijnen voor het roesje toe gediend. Vervolgens gaat u op uw linkerzij op de onderzoekstafel liggen. De arts brengt de endoscoop voorzichtig via uw anus in de endeldarm. Daarna schuift de arts de endoscoop langzaam op, tot ongeveer 50 centimeter in uw dikke darm. Vanaf dat moment begint de arts met het onderzoek. De arts trekt de endoscoop rustig terug en bekijkt de darmwand nauwkeurig. Soms is de darmwand of het slijmvlies van de darm niet goed zichtbaar. Dan blaast de arts via de endoscoop lucht in uw darm. De darm gaat daardoor wijd openstaan. Door het inblazen van deze lucht kunt u pijnlijke darmkrampen krijgen. Waarschijnlijk laat u ook winden tijdens het onderzoek. Dat is normaal. U hoeft zich hier niet voor te schamen. Houd de winden vooral niet op. Door het ophouden kunt u meer last krijgen van krampen. De arts kan tijdens het onderzoek vragen of u op uw rug of andere zij wilt gaan liggen. Ook kan een assistent met de handen op uw buik drukken. Als het onderzoek klaar is, wordt de endoscoop voorzichtig verwijderd. De sigmoïdoscopie duurt 10 tot 15 minuten, zonder de voorbereiding. Wanneer de arts tijdens het onderzoek extra ingrepen uitvoert, dan duurt het onderzoek langer. Als u een roesje hebt gehad, kunt u na het onderzoek rustig uitslapen in een uitslaapkamer. Doet het onderzoek pijn? Pijnbeleving is voor iedereen anders. Voor mensen met darmaandoeningen, zoals het prikkelbare darm syndroom, de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, kan een sigmoïdoscopie pijnlijk zijn. Als u zich tijdens het onderzoek kunt ontspannen, dan is het onderzoek vaak minder pijnlijk. Het inbrengen van de endoscoop en het opschuiven van de slang gaat dan makkelijker. Veel mensen vinden vooral het inbrengen van de endoscoop vervelend. Als u last hebt van aambeien of kloofjes rond de anus, kan dit extra pijnlijk zijn. In dat geval smeert de arts meestal een verdovende zalf op en rond de anus. Het opschuiven van de endoscoop door de dikke darm kan vooral bij de bochten pijnlijk zijn. De pijn wordt meestal snel minder als de endoscoop voorbij een bocht is. Van eventuele kleine ingrepen voelt u niets. Als u een roesje hebt gekregen, dan merkt u weinig van het onderzoek. Sigmoïdoscopie 12 13 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Medicatie tijdens een sigmoïdoscopie In de meeste ziekenhuizen kunt u kiezen of u een roesje wilt tijdens het onderzoek. De arts zal dit van tevoren met uw bespreken. Als dat niet gebeurt kunt u er zelf naar vragen. Een sigmoïdoscopie wordt minder vaak met een roesje uitgevoerd dan een colonoscopie. Een colonoscopie duurt veel langer, omdat de hele dikke darm wordt onderzocht. Bovendien gaat het opschuiven van de endoscoop tot in de eerste 50 centimeter van de darm, zoals bij een sigmoïdoscopie gebeurt, meestal vrij gemakkelijk. Daarna wordt het opschuiven van de endoscoop moeilijker en vaak ook pijnlijker. Als u een roesje krijgt, dient u iemand mee te nemen naar het ziekenhuis. Na het onderzoek kunt u enige tijd versuft en slaperig zijn. Hierdoor weet u vaak niet meer goed wat de arts heeft verteld. Daarom is het verstandig om uw partner, een familielid of een vriend(in) mee te nemen. Deze kan samen met u naar de uitslag van het onderzoek luisteren. Ook kunt u na een roesje niet aan het verkeer deelnemen. Het is noodzakelijk dat iemand u naar huis begeleidt. Bij jonge kinderen wordt een sigmoïdoscopie meestal niet met een roesje, maar onder narcose uitgevoerd. Bij volwassenen gebeurt dit alleen in zeer zeldzame gevallen. Een roesje wordt ook wel sedatie genoemd. Dat wil zeggen dat u kalmerende, slaapbevorderende medicijnen krijgt. Meestal wordt hiervoor Dormicum (midazolam) gebruikt. Het effect van een roesje verschilt per persoon. Sommige mensen vallen in slaap, terwijl anderen alleen wat versuft zijn. Door het roesje voelt u zich meer ontspannen en voelt u minder pijn en angst. U bent wel in staat om aanwijzingen van de arts op te volgen en u kunt zich bijvoorbeeld omdraaien als dat nodig is. De medicijnen voor het roesje worden toegediend via een infuus. Dit infuus krijgt u in uw arm of hand. Tijdens een sigmoïdoscopie met roesje controleert een verpleegkundige uw hartslag en ademhaling. Dit gebeurt met een knijper op een van uw vingers. Via het infuus kan de arts eventueel ook pijnstillende medicijnen toedienen die op morfine lijken. Meestal is dit fentanyl. Wel of niet een roesje? Het verschilt per ziekenhuis of en wanneer een roesje bij een sigmoïdoscopie toegediend wordt. In sommige ziekenhuizen krijgen patiënten standaard een roesje aangeboden. In andere ziekenhuizen moet u zelf vragen om een roesje. Doe dit niet op de dag van het onderzoek, maar tijdens een eerdere afspraak. Het ziekenhuis kan dan de nodige voorbereidingen treffen. Uw arts zal de voor- en nadelen van een roesje met u bespreken. Er is een kleine kans op complicaties door de medicijnen, zoals ademhalingsproblemen en stoornissen in de hartfunctie. Dit geldt vooral voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar en last hebben van een hartaandoening, longaandoening of andere aandoeningen. Mogelijke ingrepen tijdens een sigmoïdoscopie Tijdens een sigmoïdoscopie kan de arts kleine ingrepen doen. De arts kan instrumenten door de endoscoop opschuiven. Op die manier kan de arts de volgende kleine ingrepen uitvoeren: Een poliep verwijderen. Dit wordt ook wel poliepectomie genoemd. De arts legt een metaaldraadje als een lus om de poliep heen. Bij kleine poliepen kan de steel van de poliep op die manier doorgesneden worden. De arts kan ook een zwakke elektrische stroom door het metaaldraadje leiden. De steel van de poliep wordt zo doorgebrand. Indien mogelijk worden poliepen die verwijderd zijn onder de microscoop onderzocht. Een stukje weefsel (biopt) uit de darmwand wegnemen. Dit wordt een biopsie genoemd. De arts kan stukjes weefsel wegnemen voor verder onderzoek, om met zekerheid de juiste diagnose te kunnen stellen. Dit weefsel wordt onder de microscoop onderzocht. Met een biopsie kunnen ziektes zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of andere darmontstekingen vastgesteld worden. Ook onrustige of kwaadaardige cellen kunnen op deze manier aangetoond worden. De arts kan ook andere kleine afwijkingen aan de darmwand wegbranden met elektrische stroom. U krijgt dan eerst een metalen plaat op uw bil geplakt. Dit is een zogenoemde aardeplaat, die nodig is voor een goede geleiding. Sigmoïdoscopie 14 15 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Soms is het mogelijk om tijdens een sigmoïdoscopie een bloeding in de darm te stelpen. Een buisje (stent) plaatsen. Als er een vernauwing in de darm zit, bij voorbeeld vanwege littekenweefsel of een tumor, kan de arts een buisje plaatsen. De doorgang voor ontlasting wordt daardoor verbeterd. Tot enkele dagen na het onderzoek kunt u wat slijm en vocht verliezen via uw anus. Als uw arts een poliep of een stukje weefsel heeft weggehaald, dan kunt u daarnaast wat bloed verliezen. Dit stopt vanzelf binnen enkele dagen. Als het bloedverlies langer aanhoudt of als de bloedingen heviger worden, dan is het belangrijk dat u uw behandelend arts waarschuwt. De ingrepen zijn vrijwel pijnloos. Er is een kleine kans op complicaties. Deze vindt u verderop in deze brochure. Na het onderzoek Na de sigmoïdoscopie kunt u even bijkomen van het onderzoek en eventueel van het roesje. Gaat alles goed en bent u weer helemaal wakker? Dan mag u wat eten en naar huis. U mag in principe weer alles eten en drinken. Het is verstandig om op de dag van het onderzoek rustig aan te doen. De uitslag van het onderzoek Als de arts poliepen heeft verwijderd, of als er een stukje weefsel is weggehaald, dan wordt dit onderzocht onder de microscoop. U krijgt de uitslag van dit onderzoek bij de volgende afspraak met uw behandelend arts. De arts zal dan ook met u bespreken of er een behandeling nodig is, en zo ja, welke. Klachten na het onderzoek Na een sigmoïdoscopie hebben veel mensen nog enige tijd klachten. De eerste tijd na het onderzoek kunt u last hebben van buikpijn, darmkrampen, een opgeblazen gevoel en winderigheid. Dit is normaal en wordt meestal veroorzaakt door de ingeblazen lucht. Het is belangrijk dat u die lucht snel kwijtraakt. Dit doet u door winden te laten. De pijn is dan vaak snel weer weg. Normaal gesproken verminderen en verdwijnen bovengenoemde klachten binnen enkele dagen. Als de klachten juist erger worden, of als u koorts krijgt, neem dan contact op met de dienstdoende Maag-Darm-Leverarts (MDL-arts) via de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis. Complicaties Complicaties komen niet vaak voor bij een sigmoïdoscopie. Bij ongeveer 2 op de 1.000 patiënten ontstaan complicaties. De kans op een complicatie neemt toe als de arts tijdens het onderzoek een ingreep uitvoert. Als de arts een poliep verwijdert of een andere handeling uitvoert, ontstaan complicaties bij 1 tot 2 op de 100 patiënten. De meest voorkomende complicatie is een bloeding. De bloeding kan direct na het onderzoek optreden, maar ook nog in de eerste week na het onderzoek. Een zeldzame, maar zeer ernstige complicatie is een darmperforatie. Dit is een gaatje of scheurtje in de wand van de darm. Ontlasting kan op dat moment in de buikholte terecht komen. Hierdoor kan een buikvliesontsteking ontstaan. Dit is een gevaarlijke situatie, waarbij meestal een spoedoperatie nodig is. Beide complicaties komen vooral voor bij mensen die ontstekingen, vernauwingen of uitstulpingen (divertikels) in de darm hebben.. Sigmoïdoscopie 16 17 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Neem direct contact op met uw MDL-arts of met de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis als u in de week na het onderzoek: koorts krijgt; plotseling last krijgt van hevige pijn, of als de pijn niet binnen enkele dagen verdwijnt; last hebt van hevig bloedverlies, of als het bloedverlies niet binnen enkele dagen verdwijnt. worden met een sigmoïdoscopie. De arts maakt een keus voor een sigmoïdoscopie of colonoscopie, op basis van uw klachten. Daarbij houdt de arts rekening met het feit dat een sigmoïdoscopie sneller en gemakkelijker verloopt. In het algemeen geven de laatste 50 centimeter van uw dikke darm een goed beeld van de gezondheid van uw hele dikke darm. Bovendien komen veel afwijkingen, zoals divertikels en poliepen, vaker voor in het laatste deel van de dikke darm dan verderop in de darm. Soms besluit de arts na de sigmoïdoscopie dat een volledig onderzoek van de dikke darm nodig is. Wat levert het onderzoek op? Alternatieven voor een sigmoïdoscopie De sigmoïdoscopie is een nauwkeurig onderzoek, waarbij de arts de binnenkant van het laatste deel van uw darm goed kan onderzoeken. Ook is het mogelijk om hapjes weefsel (biopten) en poliepen direct tijdens het onderzoek te verwijderen. Deze worden vervolgens onder de microscoop onderzocht. Wanneer deze uitslag bekend is, kan de arts met zekerheid diagnoses stellen, zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of dikkedarmkanker. Toch biedt dit onderzoek geen 100% betrouwbaarheid. Kleine poliepen of andere afwijkingen zijn in de bochten van de darm soms moeilijk te zien. Het onderzoek wordt bovendien minder betrouwbaar als u last hebt van littekens of uitgebreide divertikels in uw darm of verklevingen rond uw darm. Het zicht van de arts kan hierdoor belemmerd worden. Hetzelfde geldt als er ontlasting is achtergebleven en uw darm niet goed schoon is. Met een sigmoïdoscopie onderzoekt de arts alleen de laatste 50 centimeter van uw dikke darm. Afwijkingen verderop in de dikke darm kunnen niet opgespoord Een groot voordeel van de sigmoïdoscopie, in vergelijking met andere darm onderzoeken, is dat de arts tijdens het onderzoek kleine ingrepen kan uitvoeren. Het onderzoek heeft echter ook nadelen. Het is een vervelend onder zoek voor de patiënt en er is een kleine kans op complicaties. Hieronder vindt u een korte omschrijving van een alternatief onderzoek: röntgenonderzoek van de dikke darm. U kunt dit alternatief bespreken met uw arts. Röntgenonderzoek van de dikke darm Met een röntgenonderzoek van de dikke darm kan de arts afwijkingen zoals divertikels, poliepen en tumoren opsporen. Voor dit onderzoek moet uw dikke darm helemaal schoon en leeg zijn. De voorbereiding is ongeveer hetzelfde als bij een colonoscopie en dus uitgebreider dan bij de sigmoïdoscopie. Voorafgaand aan dit onderzoek brengt de arts contrastmiddel (bariumpap) via uw anus in de dikke darm. Vervolgens worden röntgenfoto s gemaakt, waarop de darmwand goed zichtbaar is. Dit onderzoek wordt ook wel een coloninloopfoto of X-colon genoemd. Röntgenonderzoek van de dikke darm is minder betrouwbaar dan een Sigmoïdoscopie 18 19 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
sigmoïdoscopie of colonoscopie. Kleine afwijkingen kan de arts moeilijker opsporen. Röntgenonderzoek is voor veel mensen iets minder pijnlijk, maar nog steeds belastend. De kans op complicaties is heel klein, maar wel aanwezig. Notities en vragen Extra informatie of vragen? Hebt u nog vragen over het onderzoek, neem dan contact op met uw arts. U kunt ook met de Infolijn van de Maag Lever Darm Stichting bellen of mailen. De Infolijn 0900-20 25 625 ( 0,15 per minuut) op maandag, woensdag en donderdag van 10.00 tot 14.00 uur E-mail voorlichting@mlds.nl Internet www.mlds.nl Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over andere onderwerpen die ter sprake zijn gekomen? Op pagina 22 vindt u een brochureoverzicht. U kunt onze brochures bestellen via onze website: www.mlds.nl. Sigmoïdoscopie 20 21 Maag Lever Darm Stichting / Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen
Meer brochures 1 op de 8 mensen heeft een maag-, darm-, leverziekte. Steun ons! U kunt meer brochures vinden op onze website www.mlds.nl. U kunt onze brochures gratis downloaden of bestellen in onze webshop. Er zijn verschillende brochures over de volgende onderwerpen: SLOKDARM EN MAAG LEVER, GAL EN ALVLEESKLIER DARM VOEDING EN SPIJSVERTERING Helpt u mee aan een betere toekomst voor ruim twee miljoen Nederlanders met een spijsverteringsziekte? De Maag Lever Darm Stichting zet zich in om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen, te bestrijden en het leven van deze patiënten draaglijker te maken. Uw steun is hard nodig Wij krijgen geen subsidies van de overheid. Alleen dankzij onze donateurs kunnen wij ons werk blijven doen. Dat doen we al dertig jaar. En we gaan door zolang het moet. Met uw bijdrage kunnen wij: Uitgebreide informatie bieden over maag-, darm-, leverziekten, onderzoeken en behandelingen Wetenschappelijk onderzoek financieren om deze veel voorkomende ziekten te voorkomen en te bestrijden Gezondheidsvoorlichting geven via de Infolijn (0900-2025625) Hoe kunt u ons helpen? Vul onderstaande machtiging in of doneer via www.mlds.nl. Alvast heel hartelijk bedankt! ONDERZOEK KINDEREN SONDEVOEDING PREVENTIE Ja, ik help mee! SEPA machtiging Ik maak een gift over op IBAN rekeningnummer NL70INGB0000002737 o.v.v. Brochure MLDS Ik machtig de Maag Lever Darm Stichting om het onderstaande bedrag van mijn IBAN rekeningnummer af te schrijven: 10,- 20,- per maand per jaar eenmalig VOOR- EN ACHTERNAAM STRAAT HUISNUMMER Er zijn meerdere brochures per onderwerp, de afgebeelde brochures zijn een voorbeeld. Voor een volledig overzicht van alle brochures en de meest actuele versie verwijzen wij u naar onze website www.mlds.nl. POSTCODE/PLAATS E-MAIL IBAN REKENING DATUM HANDTEKENING 22 Stuur deze machtiging retour naar Maag Lever Darm Stichting: Antwoordnummer 343, 3800 VB Amersfoort www.mlds.nl Incassant ID: NLZZZ410101690000
Inhoudelijk herzien: september 2012 Redactie Maag Lever Darm Stichting Ontwerp en opmaak Oranje Vormgevers Illustraties Van der Zon Visueel Drukwerk Torendruk Artikelcode 5028