Is er nog toekomst voor pensioen?

Is er nog toekomst voor pensioen? Doe de pensioencheck! Misverstanden over pensioen

MAG IK U UITNODIGEN? INHOUD Pensioen. Voor de meeste mensen geen gemakkelijk onderwerp. Iets voor later. Iets voor anderen. Dus u denkt nu misschien ook wel: een magazine met pensioeninformatie. Moet ik dat echt allemaal lezen? Toch zou ik u willen zeggen: ja! Pensioen ís lastige materie. Dat klopt. Maar pensioen is óók belangrijk. Dan wilt u toch ook weten wat daarmee gebeurt? Daarom schreven we dit magazine. Speciaal voor u. Zodat u weet wat er te weten valt over pensioen vandaag de dag. In het magazine staan interviews en columns, over - zichten en handige tips. Deelnemers stellen vragen aan ons bestuur, de vragen die u misschien zelf ook heeft. En u vindt er een pensioencheck, daarmee weet u in 15 minuten waar u aan toe bent als het gaat om uw pensioen. Hoe dan ook, na het lezen van dit magazine bent u in elk geval een stuk wijzer. En alles waar je meer van weet wordt vaak ook een beetje leuker. Zelfs al gaat het allemaal over pensioen 04 08 Dus, mag ik u uitnodigen? Veel leesplezier! 14 04 Is er nog toekomst voor pensioen? Deelnemers in gesprek met bestuurslid 08 Pensioneren à la Einstein Laat uw geld sneller groeien RUUD DEGENHARDT Bestuursvoorzitter PGB 14 Veelgestelde vragen Vijf veelgestelde vragen aan Klantenservice PGB BEELD 2015 2

16 Peter is gescheiden Misschien is het naïviteit, maar ik had het niet goed genoeg uitgezocht 20 Weet waarvoor u betaalt Pensioen opbouwen of zelf sparen? Kijk en vergelijk... 16 28 Norbert verloor zijn baan Ik ben me ervan bewust dat ik geen pensioen meer opbouw" PENSIOEN OPBOUWEN OF ZELF SPAREN? 20 EN VERDER 10 Uw pensioen wordt niet verhoogd Onze dekkingsgraad was daarvoor te laag 11 Versterking bestuur PGB Door nieuwe wet is ons bestuursmodel veranderd 17 Scheiden? Denk aan uw pensioen Gaat u scheiden? Dan scheidt uw pensioen ook 18 Maximale pensioenopbouw verlaagd U kunt vanaf 2015 minder pensioen opbouwen 28 GEDRUKT OP FSC PAPIER! PGB Beeld is gedrukt op 100 grams standaard FSCgecertificeerd papier. Wat is FSC FSC (Forest Stewardship Council), is een internationale organisatie die verantwoord bosbeheer stimuleert. FSC stelt wereldwijde standaarden voor bosbeheer op, met daaraan gekoppeld een keurmerk. 19 Barbara is met pensioen In het begin was het wel vreemd om niet meer te werken" 22 Mijnpgbpensioen.nl vernieuwd Eenvoudig en snel inzicht in uw pensioen 26 Daan is met pensioen Mijn hobby s zijn mijn dagvulling geworden" 27 Nieuwe regels Voor verhogen en verlagen van uw pensioen 29 Misverstanden over pensioen Drie misverstanden over pensioen uitgelicht 3 PGB BEELD 2015

DEELNEMERS IN GESPREK MET BESTUURSLID IS ER NOG TOEKOMST VOOR Veel mensen denken ten onrechte dat ze later 70 procent van hun laatstverdiende salaris krijgen PGB BEELD 2015 4

PENSIOEN? Ria Besseling, Arnold Verplancke (bestuurder PGB) en Norbert Voshol 5 PGB BEELD 2015

DEELNEMERS IN GESPREK MET BESTUURSLID IS ER NOG TOEKOMST VOOR PENSIOEN? Er is veel discussie over ons pensioenstelsel. Is er nog toekomst voor pensioenfondsen? En is er straks nog geld over? Twee deelnemers vroegen bestuurder Arnold Verplancke het hemd van het lijf. Ria: Is er nog toekomst voor pensioenfondsen? Voorlopig wel. De afgelopen vijftien jaar is er veel veranderd. En er verandert nog steeds veel. Maar ik verwacht niet dat er over twintig jaar geen pensioenfondsen meer zijn. Geld verdampt immers niet. Ik weet niet of we in de toekomst de pensioenen kunnen verhogen om de gestegen prijzen bij te houden. Maar dat lukte ons de afgelopen jaren ook niet. Gelukkig is de inflatie op dit moment heel laag. Norbert: Kijken jullie ook naar buitenlandse regelingen? Jazeker. Maar bij ons bestaat het pensioensysteem uit AOW van de overheid én pensioen dat u via uw werkgever opbouwt. In veel landen is er alleen pensioen vanuit de overheid. Die landen krijgen het lastiger dan wij. De mensen die werken, betalen voor de mensen die al met pensioen zijn. Ze zetten dus géén geld apart voor hun eigen pensioen. Zo werkt het bij ons ook met de AOW. Andere landen gebruiken een systeem waarbij alleen de premies vastliggen. Dat doen Nederlandse verzekeraars trouwens ook. Het voordeel daarvan is dat pensioen betaalbaar blijft. Maar er zit ook een nadeel aan: u weet vooraf niet hoeveel pensioen u later krijgt. Als werkgevers en werknemers daarom vragen, gaan wij misschien een soortgelijke regeling aanbieden. die eisen te voldoen. Daarom zoeken ze onderdak bij grotere fondsen zoals PGB. Inmiddels horen we bij de twaalf grootste pensioenfondsen van Nederland. Norbert: Wordt het vermogen van die kleine fondsen dan opgeteld bij ons vermogen? Ja. Dat is positief, want wij groeien daardoor. Wij zijn één van de oudste pensioenfondsen van Nederland. Maar de grafische branche krimpt. Wij hebben die kleine fondsen nodig om de pensioenen van onze deelnemers en gepensioneerden veilig te stellen. Onze kosten gaan daardoor omlaag. En we hebben meer vermogen waardoor we beter kunnen beleggen. Ria: Maar wij zijn wel gehecht aan zekerheid Die zekerheid is relatief. Veel mensen denken ten onrechte dat ze later 70 procent van hun laatstverdiende salaris krijgen. Dat was vroeger de norm, maar nu niet meer. Nu streven we naar 70 procent van het gemiddelde salaris. Maar hoeveel dat precies is, is lastig te zeggen. Dat is per persoon verschillend. U ziet op mijnpgbpensioen.nl hoeveel pensioen u later netto per maand kunt krijgen, inclusief uw AOW. Ria: De overheid kijkt steeds kritischer naar de grootte van pensioenfondsen. Hoe zit dat? De grootte van pensioenfondsen wordt steeds belangrijker. Want hoe groter het fonds, hoe lager de kosten per deelnemer. Daarnaast stelt de overheid steeds meer eisen aan pensioenfondsen. Veel kleine fondsen hebben moeite om aan NORBERT VOSHOL (31 jaar) accountmanager bij Kapsenberg van Waesberge PGB BEELD 2015 6

Norbert: Hoe beleggen jullie het vermogen? Wij gaan heel zorgvuldig om met onze beleggingen. Het gaat immers om het geld waarvan u later moet leven. We beleggen de helft van het vermogen met weinig risico. Bijvoorbeeld in staatsleningen uit landen als Nederland en Duitsland. De andere helft beleggen we met meer risico. Daarbij kijken we vooral naar het rendement op de lange termijn. We doen dus niet aan daghandel. Bovendien kosten alle transacties geld. Uit het onderzoek dat wij in 2013 deden, blijkt trouwens dat onze deelnemers juist méér risico willen nemen met beleggen. Daar - om gaan wij in kleine stapjes over op risicovoller beleggen. Norbert: Wat apart dat deelnemers in deze tijd meer risico willen nemen Nou, daarmee hebben ze kans op een hoger pensioen. Ze weten ook dat ze op een spaarrekening nauwelijks rente krijgen. Ria: Vindt u dat wij voor een groter deel zélf voor ons pensioen moeten zorgen? Dat moet u vooral doen! Het is heel verstandig om nu al na te gaan hoeveel geld u later krijgt. Dat doet u door uw pensioen en AOW bij elkaar op te tellen. Zet dan ook op een rij hoeveel geld u later nodig heeft. Wat zijn uw vaste lasten? En heeft u ook speciale wensen, zoals reizen? Dan heeft u waarschijnlijk extra geld nodig. Op uw zestigste lukt het u niet meer om een flink bedrag bij elkaar te sparen. Maar als u daar op tijd mee begint, waarschijnlijk wel. Ria: Geven jullie ook advies? Dat mogen wij volgens de wet niet doen. Maar wij vinden het wel belangrijk dat u weet hoeveel pensioen u later kunt krijgen. Daarom hebben wij een nieuwe pensioenplanner ontwikkeld op mijnpgbpensioen.nl. Daarmee krijgt u eenvoudig inzicht in uw pensioensituatie. Ria: Kunnen we voorkomen dat de overheid te veel invloed krijgt? Dat is lastig, wet is wet. Daar ontkomen wij niet aan. Komt er een nieuwe wet, dan moeten wij ons daaraan houden. Maar het geld zit in een stichting. Daar kan de overheid niet aankomen. Werkgevers trouwens ook niet. Dus als het slecht gaat met een bedrijf, dan is het pensioen van de werknemers niet ineens weg. Dat gebeurde vroeger wel, bijvoorbeeld toen DAF failliet ging. Norbert: Hoeveel tijd kost het besturen van een fonds? Er zitten tien mensen in het bestuur. Wij besteden allemaal minimaal anderhalve dag en maximaal drie dagen per week aan het bestuur. We mogen natuurlijk meer tijd besteden. Maar die uren krijgen we dan niet betaald. Hoeveel tijd we daarvoor nodig hebben, verschilt per bestuurder. Iedereen heeft zijn eigen aandachtsgebied. De mijne zijn communicatie en pensioeninhoudelijke zaken. Dat kost me zo n twee dagen per week. Mijn collega die verantwoordelijk is voor vermogens - beheer, werkt gemiddeld drie dagen per week voor het bestuur. Norbert: Betrekken jullie ook deelnemers bij het beleid? We hebben een verantwoordingsorgaan met vertegen - woordigers namens de werkgevers, deelnemers en gepensio - neerden. Dat is eigenlijk onze klankbordgroep. Daarnaast overleggen we regelmatig met vertegenwoordigers uit de verschillende bedrijfstakken. Verder houden we één keer per jaar een groot onderzoek. Zo onderzochten we in 2013 hoeveel risico onze deelnemers met beleggen willen nemen. En dan hebben we natuurlijk nog de klantenpanels. Maar we over - leggen niet rechtstreeks met deelnemers, als u dat bedoelt.! RIA BESSELING (56 jaar) freelance vakjournalist (voorheen: vakjournalist bij Misset Uitgeverij) MEER ANTWOORDEN? Lees ook Misverstanden over pensioen op pagina 29. 7 PGB BEELD 2015

COLUMN ERICA VERDEGAAL PENSIONEREN À LA EINSTEIN Een auto heeft wielen, een huis is van steen, en een pensioen komt uit een fonds. Hoewel? Dat is hoe we een auto, gebouw of pensioen doorgaans voor ons zien. Toch hoeft zo n snel oor - deel niet te kloppen. Pensioen bijvoorbeeld heeft vele vormen. Het meest bekend zijn de AOW en de uitkeringen uit uw pensioen fonds. Daarnaast bouwt u misschien iets extra s op via een lijfrente of een bankspaarproduct. Maar er zijn nóg meer pensioenkansen. Ook bijverdienen na pensioen en/of zuiniger leven kunnen uitstekende pensioen - vormen zijn. Tot slot kunt u uw pensioen (deels) bekostigen door (deels) te gaan leven van eigen spaargeld of bezit. Dat noemen we rentenieren. Maar nu hoor ik u denken: Rentenieren? Hou toch op. Waar halen wij het geld vandaan? Toch is er meer mogelijk dan u denkt, vooral voor wie al jong met zijn pensioen aan de slag gaat. Voor de uitleg hoe dit werkt, gaan we te rade bij het wereldberoemde genie Albert Einstein (1879-1955). Ooit werd hem gevraagd wat hij het achtste wereldwonder vond. De Nobelprijswinnaar, vermaard om zijn beeldschone, natuur - kundige formule E=mc2, antwoordde prompt: De samen - gestelde interest. Daarom zou iedereen die een reserve voor later wil, moeten begrijpen wat Einstein hiermee bedoelt. En dat kan! Samengestelde interest is het rente-op-rente-effect. En dat is weliswaar een wonder, maar toch een stuk simpeler uit te leggen dan Einsteins relativiteitstheorie. Wie het eenmaal door heeft, bekijkt zijn geldzaken voor eeuwig anders. Het effect is meestal dat uw geld sneller gaat groeien. Rente-op-rente doet voor geld wat een besneeuwde helling voor een sneeuwbal doet. Terwijl de bal naar beneden suist, groeit hij sneller en sneller. Dat effect is universeel, zag Einstein: het werkt ook voor geld. Elk jaar plakt er nieuwe sneeuw (lees: rendement) aan uw kapitaal. Over die gegroeide sneeuwbal krijgt u wéér rende - ment. En weer. Enzovoorts. Zo groeit uw geld aanvankelijk langzaam, maar op termijn onstuitbaar. Stel u kunt elke maand 250 euro van uw salaris opzij zetten voor later. U besluit dit geld te beleggen en behaalt een gemiddeld jaarrendement van 6 procent. Na een jaar zou u dan ruim 3.000 euro bezitten, en na tien jaar bijna 41.000 euro. Na twintig jaar gaat uw pensioenreserve echt aantikken: u heeft dan 114.000 euro opgebouwd. Na 30 jaar doorzetten, groeit uw pensioenreserve naar 245.000 euro. En na veertig jaar zelfs tot 479.000 euro. Hoe langer u volhoudt, des te sneller uw kapitaal groeit. Na vijftig jaar doorbijten heeft u 900.000 euro. Na honderd jaar bezit u zelfs een verbijsterende sneeuwbal van 17,5 miljoen euro! Dit lijkt tovenarij, maar is realiteit. Reken maar na op berekenhet.nl (kies eerst Sparen & Beleggen en dan Eind - kapitaal ). Experimenteer vervolgens met de maandinleg die voor u haalbaar is, en ontdek wat u, na jaren doorzetten, extra kunt opbouwen. Begin daar vandaag nog mee. Dan voelt u zich spoedig een beetje Einstein. Erica Verdegaal PGB BEELD 2015 8

GEEN PANIEK! BEREKEN OF UW PENSIOEN VOLDOENDE IS IN 10 MINUTEN Vragen als Hoeveel pensioen heb ik nodig? en Hoe krijg ik dat geld bij elkaar? roepen bij velen paniek- of afkeer gevoelens op. We denken dat slechts adviseurs, de overheid en werkgevers er wijs uit kunnen. Dat is niet juist. Sterker: Degene die het beste weet hoeveel pensioen u nodig heeft, bent uzelf. Uw wensen of eisen voor uw oude dag en oplossingen voor een tekort, zijn namelijk zeer persoonlijk. Een globale berekening kan iedereen in tien tot dertig minuten zélf maken. Maak één keer per twee of drie jaar de volgende berekening in zeven stappen. STAP 1 Log met uw DigiD in op mijnpensioen overzicht.nl. Daar vindt u de bedragen die u op uw pensioenleeftijd kunt verwachten uit AOW plus uit pensioenen die u opbouwde bij uw huidige en vorige werkgevers. Het gaat om uw 'te bereiken pensioen'. Noteer dat totaalbedrag. STAP 2 Heeft u lijfrentepolissen of bankspaar producten voor uw pensioen lopen? Noteer dan uw te verwachten bruto jaaruitkeringen daaruit, vanaf uw pensioendatum. Een globale schatting van de uitkering uit een bankspaar product kunt u maken op een vergelij kings - website zoals moneywise.nl. Of vraag het (vrijblijvend) na bij de instantie die u het product heeft verkocht. STAP 3 Tel de bruto jaaruitkeringen of de jaarinkomsten van 1 t/m 3 op. Dat is globaal uw bruto te verwachten pensioenuitkering per jaar. STAP 4 Schat nu wat u als gepensioneerde aan bruto inkomen écht nodig hebt. Wie nu altijd alles opmaakt, heeft zo'n 80 procent van zijn huidige bruto inkomen nodig. Wie altijd veel overhoudt of wie minder wil gaan uitgeven, kan genoeg hebben aan bijvoorbeeld 70 of 60 procent. STAP 5 Bereken nu: 3 minus 4. Is het resultaat positief? Dan kunt u sowieso zorgeloos met pensioen. Is de uitkomst negatief, vermenigvuldig het jaartekort dan met het aantal jaren dat u met het geld moet doen, bijvoorbeeld tot uw 85e of 90e. Dat is uw voorlopige totale pensioengat. Erica Verdegaal is econoom en publicist. Ze schrijft over alles wat met geld te maken heeft. Dat doet ze onder meer voor NRC Handelsblad en het maandblad ZIN. Naast het schrijven van boeken, artikelen en columns, werkt ze mee aan diverse radio- en televisie programma s. STAP 6 Bepaal nu wat u zelf aan vermogen bezit om uw voorlopige pensioengat mee te vullen. Er kunnen spaar rekeningen zijn of spaarplannen, maar ook aandelen of tegoeden in beleggings - fondsen, een afgelost en verkoopbaar eigen huis of zelfs een bedrijf. (Ga echter nooit uw huis verhypothekeren voor pensioen. Dat is veel te duur!) Denkt u verder aan een eventuele uitkering uit uw levensloop regeling. Als u dat geld vóór 2021 niet opneemt dan wordt het eind 2021, na inhouding van loon heffingen, aan u uitgekeerd. Ook dat kan een extra pensioenspaarpotje zijn. Natuurlijk kunnen er ook schulden zijn. Die trekt u van uw beschikbare vermogen af. STAP 7 WIE IS ERICA VERDEGAAL? Bereken nu: 6 minus 5. Is de uitkomst positief? Dan hoeft u niets extra s voor uw pensioen te doen. Is de uitkomst negatief, dan zijn er diverse oplossingen. Denk bijvoorbeeld aan carrière maken of meer uren werken. Gebruik die extra verdiensten om schulden af te lossen. Of denk aan zuiniger leven en extra sparen of beleggen. Lukt vermogens opbouw of de afbouw van schulden niet, dan moet u uw pensioeneisen aanpassen of langer doorwerken. Een handige online-pensioenrekenmodule biedt nibud.nl. 9 PGB BEELD 2015

UW PENSIOEN WORDT NIET VERHOOGD Uw pensioen gaat per 1 januari 2015 niet omhoog. Aan ons rendement lag het niet. Maar door de lage rente was onze dekkingsgraad te laag om uw pensioen te verhogen. Wij proberen uw pensioen elk jaar te verhogen. Dat kunnen we alleen doen als we genoeg geld hebben. Onze dekkingsgraad is daarvoor een belangrijke graadmeter. Dat is de verhouding tussen het vermogen dat we hebben en de pensioenen die we nu en in de toekomst moeten uitbetalen. Is onze dekkingsgraad 100 procent? Dan hebben we precies genoeg geld om alle pensioenen uit te betalen. Dekkingsgraad lager dan 115 procent Wij zijn verplicht om reserves aan te houden voor financieel slechtere tijden. Daarom moest onze dekkingsgraad in 2014 minimaal 115 procent zijn om uw pensioen te kunnen verhogen. Dan hebben we 115 euro in kas voor elke 100 euro die we moeten uitbetalen. Maar onze dekkingsgraad was eind 2014 104,2 procent. Onze reserve was dus te klein om uw pensioen te verhogen. Onze rendementen waren goed Onze rendementen waren goed in 2014. Gemiddeld zelfs 18,3 procent! Dus daar lag het niet aan. Toch hadden we niet genoeg geld om de pensioenen te verhogen. Dat heeft twee redenen: De rente is erg laag. Daardoor hebben we nú meer geld nodig om in de toekomst alle pensioenen te betalen. We worden met z n allen steeds ouder. Dat betekent dat we meer geld nodig hebben om die extra pensioenjaren te kunnen betalen. We hebben daarvoor de laatste jaren meer geld gereserveerd. WAAROM IS DE RENTE ZO BELANGRIJK? Een rekenvoorbeeld. Stel: u bent 40 jaar en u krijgt vanaf uw 67ste levenslang 1.000 pensioen. Is de rente 4%? Dan hebben wij nú 5.600 nodig om u over 27 jaar 1.000 per jaar te kunnen betalen. Is de rente 2%? Dan hebben wij nú 11.000 nodig om u over 27 jaar 1.000 per jaar te kunnen betalen. BIJNA MET PENSIOEN? Stap 1: Ga naar onze informatiebijeenkomst Stap 2: Bekijk uw keuzes op mijnpgbpensioen.nl Stap 3: Geef uw keuzes aan ons door Tips? Lees de interviews met onze gepensioneerden op pagina 19 en 26. PGB BEELD 2015 10

VERSTERKING BESTUUR DOOR EEN NIEUWE WET IS ONS BESTUURSMODEL VERANDERD Ons pensioenfonds wordt vanaf 1 juli 2014 op een andere manier bestuurd. Zo hebben we nu naast het bestuur ook een raad van toezicht en een vernieuwd verantwoordingsorgaan. Maar waarom is dat eigenlijk? Vanaf 1 juli 2014 geldt er een nieuwe wet voor pensioen - fondsen. Dat is de Wet versterking bestuur pensioenfondsen. Door deze wet wordt ons fonds op een andere manier bestuurd. Er zijn drie dingen veranderd. We hebben nu: twee bestuurders erbij namens iedereen die pensioen van ons krijgt; een raad van toezicht die controleert wat het bestuur doet en adviseert; een verantwoordingsorgaan dat adviseert en toetst. Waarom kwam deze wet er? Het ging lange tijd goed met pensioenfondsen. Ze maakten veel rendement en konden de pensioenen elk jaar verhogen. Totdat de kredietcrisis uitbrak. Daardoor werden de beleggingen minder waard. Ook daalde de rente en kwamen we erachter dat we met z n allen steeds ouder worden. Veel pensioenfondsen kwamen toen in de problemen. Daarom vroeg de overheid zich af of pensioenfondsen wel goed genoeg worden bestuurd. De nieuwe wet zorgt ervoor dat besturen meer kennis in huis hebben en dat er beter intern toezicht is. En dat iedereen die pensioen van ons krijgt, ook wordt vertegenwoordigd in het bestuur. BESTUURSMODEL Verantwoordingsorgaan Raad van toezicht 6 werkgevers - 6 werknemers - 6 gepensioneerden 3 externe fondsexperts legt verantwoording af adviseert en toetst controleert en adviseert Bestuur 4 werkgevers - 4 werknemers - 2 gepensioneerden LEES OOK Pag. 12: Wat doet de raad van toezicht voor mij? Pag. 13: Wat doet het verantwoordingsorgaan voor mij? 11 PGB BEELD 2015

VERSTERKING BESTUUR Wat doet de raad van toezicht voor mij? Naam/Leeftijd: Nico Meeuwisse (62 jaar) Werk: Voorzitter raad van toezicht, deels met pensioen Vorig werk: Toezichthouder bij DNB/directeur pensioenfonds PME en PMT Het bestuur verbetert zichzelf nog steeds Wat doet de raad van toezicht? De raad van toezicht houdt toezicht op wat het bestuur doet. We letten met name op hoe het fonds omgaat met risico s en hoe het vermogen wordt belegd. Vroeger deed de Visitatie - commissie dat. Maar die commissie kwam maar één keer per drie jaar bijeen. Wij horen er echt bij en komen regel - matig bij elkaar. Daarom kunnen wij ons beter in het fonds verdiepen. Wat merken wij daarvan? Ik denk niet dat u het direct merkt, maar wij houden het bestuur scherp. Zo komen er vier werkgroepen om beter in te spelen op de actualiteiten. Maar ook om de huidige manier van werken te verbeteren. Daarnaast komen wij actief met verbetervoorstellen. Hoe doet het bestuur het, vindt u? Het bestuur is goed bezig. Toen ik nog bij De Nederlandsche Bank werkte, was ik toezichthouder van PGB. De verbeter - punten die ik toen meegaf, zijn goed opgepakt. En het bestuur verbetert zichzelf nog steeds. Zo wil PGB graag dat meer bedrijven zich bij hen aan - sluiten. Daardoor groeit het vermogen en kan het fonds iets meer risico nemen met beleggen. Deelnemers hebben daardoor kans op een hoger pensioen. Maar de identiteit van PGB verandert. Dat is wel een aandachts punt. Daarom maakt het bestuur een plan om ervoor te zorgen dat bestaande klanten binding houden met het fonds. En om te voor - komen dat nieuwe klanten na vijf jaar weer weggaan. Hoeveel tijd bent u kwijt aan de raad van toezicht? Gemiddeld één dag per week. Mijn collega s gemiddeld een halve tot een hele dag per week. Dat is iets meer dan we hebben afgesproken met PGB. Maar dat komt omdat het fonds door wetswijzigingen in een veranderproces zit. En omdat we ons nog aan het inwerken zijn. Misschien een onbeleefde vraag, maar hoeveel verdient u? Nee hoor, deze vraag mag u gewoon stellen. Mijn vergoeding is gekoppeld aan de Balkenende-norm. Uiteraard krijg ik alleen een vergoeding voor de uren die ik werk. De Balkenende-norm geldt overigens niet voor pensioenfondsen, maar PGB vindt het wel belangrijk om zich daaraan te houden. PGB BEELD 2015 12

VERSTERKING BESTUUR Wat doet het verantwoordingsorgaan voor mij? Naam/Leeftijd: Louwe Dijkema (61 jaar) Werk: Voorzitter verantwoordingsorgaan, toezichthouder bij verschillende organisaties Vorig werk: Directeur Koninklijke Van Gorcum, grafisch bedrijf en uitgeverij De kosten gaan voor mijn gevoel niet snel genoeg omlaag Wat doet het verantwoordings - orgaan? Wij adviseren het bestuur over het te voeren beleid. Dat doen we gevraagd én ongevraagd. Officieel hoort dat niet bij onze functie. Maar we hebben dit zo afgesproken met het bestuur. U kunt ons zien als een klankbordgroep. Ook legt de raad van toezicht verantwoor - ding aan ons af. Wat merken wij daarvan? Daar merkt u niet zo veel van. Wij zorgen er vooral voor dat het bestuur alert blijft op de kosten, het beleggingsen het risicobeleid. Hoe doet het bestuur het, vindt u? Ik vind dat het bestuur het goed doet en ik sta achter de gemaakte keuzes. Maar ik ben wel kritisch over de kosten. Die gaan voor mijn gevoel niet snel genoeg omlaag. Al snap ik ook wel dat de wetswijzigingen van de overheid voor veel extra kosten zorgen. Soms denk ik dat de overheid zich te veel bemoeit. Al die extra regels kosten geld. Ook dat belemmert het verhogen van de pensioenen. En de raad van toezicht? De raad van toezicht heeft écht een toegevoegde waarde. In een half jaar tijd heeft de raad zich een goed beeld gevormd van wat het bestuur doet. En heeft het bestuur echt een spiegel voorgehouden. Ook helpt de raad het bestuur met het maken van de juiste keuzes. Ik ben daar heel content mee! Hoe is de samenwerking? De samenwerking tussen het bestuur, de raad van toezicht en het verant - woordings orgaan is heel goed. Wij werken samen op basis van vertrouwen. Maar we zijn ook kritisch hoor. Dat is tenslotte onze rol. Het gaat er ons met name om dat er zo veel mogelijk pensioen wordt uitbetaald. Hoeveel tijd bent u kwijt aan het verantwoordingsorgaan? Wij komen gemiddeld acht keer per jaar bij elkaar. Daarnaast ben ik tijd kwijt aan de voorbereiding van die overleggen. Dat geldt ook voor mijn collega s. Krijgt u daar een vergoeding voor? Ja. Voor elke vergadering die mijn collega s en ik bijwonen, krijgen wij 200 euro. Daarnaast krijgen we onze reiskosten vergoed. 13 PGB BEELD 2015

VRAAG HET KLANTENSERVICE VEELGESTELDE VRAGEN Ik heb geld nodig. Kan ik mijn pensioen al eerder en in één keer krijgen? Ja, dat kan als uw pensioen lager is dan 462,88 euro bruto per jaar én u al minimaal twee jaar geen pensioen meer bij ons opbouwt. We noemen dat afkoop. Houdt u er wel rekening mee dat u daarna géén recht meer heeft op een maandelijks pensioen van ons. En dat de afkoop van uw pensioen gevolgen kan hebben voor de huur- en zorgtoeslag die u misschien krijgt. Dat geldt ook voor de inkomensafhankelijke uitkering die u misschien van uw gemeente krijgt. LUCY WARNERT, Klantenservice Mijn naam is Lucy Warnert, ik werk op de Klanten service. Samen met mijn collega s beantwoord ik al uw pensioen - vragen. Hierna ziet u vijf vragen die wij regelmatig krijgen. Ik krijg pensioen van PGB en heb een nieuw rekeningnummer. Ik maak gebruik van de overstapservice van mijn bank. Moet ik mijn nieuwe rekeningnummer aan jullie doorgeven? Ja, de overstapservice informeert ons namelijk niet over uw nieuwe rekeningnummer. Maar zorgt er alleen voor dat uw bijschrijvingen worden doorgeleid. Na dertien maanden stopt deze service. Heeft u uw nieuwe rekeningnummer dan nog niet aan ons doorgegeven? Dan kunnen wij uw pensioen niet meer uitbetalen. Wij weten uw nieuwe rekeningnummer immers niet. U kunt uw nieuwe rekeningnummer aan ons doorgeven via uw persoonlijke profiel op www.mijnpgbpensioen.nl. Maar per e-mail kan natuurlijk ook. Stuurt u dan ook een kopie van uw bankpas mee? Ik ben verhuisd. Moet ik mijn nieuwe adres aan jullie doorgeven? Bent u in of naar Nederland verhuisd? Dan hoeft u uw nieuwe adres niet aan ons door te geven. Dat krijgen wij namelijk automatisch door van de gemeente waar u zich heeft ingeschreven. Bent u in of naar het buitenland verhuisd? Dan moet u uw nieuwe adres wél aan ons door - geven. Wij krijgen uw adres namelijk niet automatisch door. U geeft uw nieuwe adres aan ons door via uw persoonlijke profiel op mijnpgbpensioen.nl. Per e-mail kan natuurlijk ook. Of u stuurt ons een brief. Mijn partner is overleden. Hoe vraag ik partnerpensioen aan? Woont u in Nederland? Dan krijgen wij automatisch van de gemeente door dat uw partner is overleden. U krijgt binnen twee weken een aanvraagformulier van ons. U vult dit formulier volledig in en stuurt het aan ons terug. Dan zorgen wij ervoor dat u uw partnerpensioen zo snel mogelijk krijgt. Woont u in het buitenland? Dan moet u zélf aan ons doorgeven dat uw partner is overleden. U kunt ons een mail sturen. Maar bellen kan ook. Ik wil eerder stoppen met werken. Hoeveel pensioen krijg ik dan? Hoeveel pensioen u later van ons krijgt, hangt af van de leeftijd waarop u wilt stoppen met werken. U kunt via uw persoonlijke profiel op mijnpgbpensioen.nl zélf berekenen hoeveel pensioen u dan krijgt. Als u dat liever heeft, kunnen wij een berekening voor u maken.! HEEFT U EEN ANDERE VRAAG? Wij helpen u graag. U kunt ons mailen via ks@pensioenfondspgb.nl of bellen op 020 5418200. PGB BEELD 2015 14

COLUMN ARNOLD VERPLANCKE ALS DE PRIJZEN DALEN GAAN JULLIE ZEKER DE PENSIOENEN VERLÁGEN? De man keek me achterdochtig aan. Jullie willen de pensioenen verhogen als de prijzen stijgen. Maar als de prijzen dalen, en er is dus déflatie en geen inflatie, dan gaan jullie zeker de pensioenen verlágen? Hij was plotseling naast me geschoven aan de leestafel in het café waar ik koffie dronk en de krant las. Kennelijk wist hij dat ik iets met pensioenen te maken had. Zo werkt het niet, legde ik hem uit. Pensioenfondsen streven er inderdaad naar de pensioenen te verhogen als de prijzen stijgen. Om de koopkracht op peil te houden. Dat is ons de laatste jaren helaas niet gelukt. Als de prijzen bij deflatie dalen, is dat in eerste instantie gunstig voor mensen met een pensioen. Ze kunnen met hun euro s iets méér kopen. Wij gaan dus niet korten ómdat er deflatie is. Maar het kan er wel een gevolg van worden, helaas. Om dit begrijpelijk te maken moest ik wel beginnen over de dekkingsgraad. Een lastig thema, maar ik kon er niet omheen. De dekkingsgraad is de verhouding tussen het vermogen en de verplichtingen van een pensioenfonds. Het komt er simpelweg op neer dat we genoeg in kas moeten hebben om de pensioenen nu en in de toekomst te kunnen betalen. Voor de verplichtingen moeten we kijken naar de rentestand. Dus ik vervolgde: Als de rente hoog is, heb je nu minder vermogen nodig, want het groeit door rente op rente. Maar als de rente laag is, heb je veel meer vermogen nodig. Zwart of wit De koffiedrinker aan de leestafel begon zichtbaar ongeduldig te worden. Dat heb je wel vaker. Mensen willen simpele antwoorden, liefst zwart of wit en geen grijstinten. Maar gaat de dekkingsgraad nou omhoog of omlaag bij deflatie? Uitleggen kost tijd: Als er deflatie ontstaat doordat de consumenten te weinig besteden, de economie stagneert en de rente dus extreem laag blijft, zal de dekkingsgraad dalen. Zo heeft PGB op zijn vermogen vorig jaar een hoog rendement gehaald, van wel 18 procent, maar door de lagere rente zijn de pensioenverplichtingen met meer dan 20 procent gestegen. Per saldo is het fonds er economisch gezien dus op achteruit gegaan. Dat leidt nu nog niet tot verlaging van de pensioenen, maar als de dekkingsgraad blijft dalen, kan dat moment wel aanbreken. Omdat ik altijd graag positief wil eindigen, sloot ik mijn betoog af met: Laten we hopen dat de financiële maatregelen op Europees niveau de economie aanwakkeren. Als de rente dan een beetje gaat stijgen en PGB meer rendement maakt in verhouding tot de verplichtingen, dan kan de wereld er weer zonniger uitzien. Ja ja, zei hij alleen maar, met zo n blik van eerst zien en dan geloven. Hij dronk zijn koffie op, liep weg en vergat af te rekenen. Waar had ik dat nou aan verdiend? Arnold Verplancke ARNOLD VERPLANCKE, bestuurder PGB 15 PGB BEELD 2015

PETER IS GESCHEIDEN Naam/Leeftijd: Peter Tegel (47 jaar), gescheiden en vader van 3 kinderen Werkt bij: Adviesbureau Houdt van: Lezen, films, stedentrips, wandelen, fietsen Misschien is het naïviteit, maar ik had het niet goed genoeg uitgezocht De scheiding was een zwarte periode in mijn leven. Maar ook een heel leerzame. Je kinderen willen altijd dat je bij elkaar blijft. Maar voor iedereen is het beter dat we nu uit elkaar zijn. De jongste was pas twee toen we gingen scheiden, de oudste tien. Nog voor we ze het vertelden, wisten ze eigenlijk al dat er wat aan de hand was. Er was altijd spanning. We zijn ook niet goed uit elkaar gegaan. Mede daarom duurde het erg lang voor alles definitief geregeld was. Wel vier, vijf jaar. Als een van de partijen boos is, kom je er niet samen uit. Dan kun je beter meteen ieder een eigen advocaat nemen in plaats een mediator of een gemeenschappelijke advocaat. Pensioen verdeeld Wat ik ook heb geleerd is, dat het heel belangrijk is dat je de goede informatie hebt als je gaat scheiden. Dat geldt zeker voor je pensioen! Wat moet je weten? Welke vragen moet je stellen? Misschien is het naïviteit, maar ik had het niet goed genoeg uitgezocht. Daar kwam ik pas later achter. Ik heb mijn pensioen verdeeld met mijn ex. En die verdeling heb ik vervolgens door het pensioenfonds laten omzetten in een eigen pensioen voor mijn ex. Het eerste heet verevening, het tweede conversie. Ik realiseerde me niet dat daar verschil tussen zat. Mijn ex wilde het heel graag zo, en ik ben daarin mee - gegaan. Ik overzag de consequenties toen niet. Als ik niet voor conversie had gekozen, had ik mijn ouderdomspensioen nog terug kunnen krijgen als ik langer leef dan zij. Nu heb ik alle rechten eigenlijk afgestaan. Onze gemeenschappelijke advocaat heeft dat niet uitgelegd. Daar was ik natuurlijk zelf bij. Maar toch. Als ik dat had geweten, had ik het misschien anders gedaan. Ik denk dat pensioenverdeling via verevening in de meeste gevallen de veiligste oplossing is voor later. Laat je dus altijd eerst goed informeren voor je tekent. Gelukkiger Mijn leven is na de scheiding in rustiger vaarwater terecht gekomen. Ik ben gelukkiger. De kinderen hebben nu twee gezellige plekken om te wonen, vijfhonderd meter van elkaar. Dat is ideaal voor hen. Maar de financiële nasleep kostte veel geld en energie. Dat was beter gelopen als ik vanaf het begin een eigen advocaat had genomen. En nu heb ik weer een nieuw financieel probleem, door een verandering van de belastingregels voor kinderalimentatie: Vanaf 1 januari dit jaar is kinderalimentatie niet meer aftrekbaar voor de belasting. Dit zal naar verwachting veel gescheiden vaders duperen. Daardoor wordt de rust toch weer verstoord PGB BEELD 2015 16

STAPPENPLAN SCHEIDEN SCHEIDEN? DENK AAN UW PENSIOEN Grote kans dat u er niet over heeft nagedacht. Maar als u gaat scheiden, dan scheidt uw pensioen ook. Tenzij u zélf andere afspraken maakt en deze aan ons doorgeeft. Uw ex-partner heeft volgens de wet recht op de helft uw ouderdomspensioen. Het gaat dan om het pensioen dat u opbouwde tijdens uw huwelijk of geregistreerd partnerschap. Uw ex-partner krijgt dit geld pas als u met pensioen gaat. Tot die tijd staat het bij ons. Uw ex-partner heeft óók recht op het partnerpensioen dat u tot uw scheiding opbouwde. Dat is het pensioen dat uw ex-partner van ons krijgt als u overlijdt. Niet getrouwd wel samenwonend? Woonde u samen met uw ex-partner? En heeft u hem of haar eerder bij ons aangemeld? Dan hoeft u alléén uw partner - pensioen te verdelen. Uw ex-partner heeft dan namelijk géén recht op een deel van uw ouderdomspensioen. U mag andere afspraken maken U kunt ervoor kiezen om wat anders af te spreken: VERDEEL UW PENSIOEN IN 3 STAPPEN... 1 Verdeel Niet delen mag ook! U kunt ervoor kiezen om uw pensioen níet te verdelen. Bijvoorbeeld omdat u allebei werkt en ongeveer evenveel pensioen opbouwt. Of omdat u dat heeft afgesproken voordat u trouwde. Een eigen pensioen voor uw ex-partner Uw ex-partner krijgt pas pensioen als u met pensioen gaat. Dat heet verevening. Maar uw ex-partner kan ook pensioen krijgen vanaf het moment dat hij of zij zélf met pensioen gaat. Dat noemen we conversie. Het deel van uw ouder - domspensioen dat uw ex krijgt, wordt dan omgezet in een eigen ouderdomspensioen voor uw ex. Hier zitten voor- en nadelen aan, afhankelijk van uw beider situatie. Laat u goed voorlichten over de consequenties. MEER WETEN? Mail of bel onze Klantenservice: ks@pensioenfondspgb.nl 020 5418200 uw pensioen U spreekt samen af hoe u het pensioen verdeelt. Wilt u bijvoorbeeld dat uw ex-partner de helft van uw ouderdoms - pensioen krijgt? Of juist meer of minder? Helemaal niets kan natuurlijk ook. Bedenk verder of u het pensioen alleen verdeelt (verevening) of dat u kiest voor conversie (zie hierboven). Denk er tenslotte ook aan om uw partnerpensioen te verdelen. 2 Leg de verdeling vast Heeft u met uw ex-partner afspraken gemaakt over uw pensioen? Dan legt u deze vast bij uw advocaat of notaris. Het is belangrijk dat de afspraken over de verdeling van uw ouderdomspensioen en partnerpensioen lós van elkaar in het convenant (dat is de officiële benaming van het scheidingscontract) staan. 3 Geef de verdeling aan ons door U geeft de verdeling van uw pensioen binnen twee jaar na uw scheiding aan ons door. Oók als u géén andere afspraken maakt. Dan zorgen wij ervoor dat uw pensioen wordt verdeeld, zoals u dat heeft afgesproken. En dat u allebei uw deel van het pensioen krijgt. U gebruikt hiervoor het formulier Mededeling van scheiding in verband met verdeling van pensioen. Dit formulier staat op rijksoverheid.nl. Stuurt u een kopie mee van het convenant? 17 PGB BEELD 2015

U KUNT VANAF 2015 MINDER PENSIOEN OPBOUWEN De overheid verlaagde per 1 januari 2015 de maximale pensioenopbouw. U kunt vanaf die datum minder pensioen voor uw oude dag opbouwen. Hoe zit dat precies? En nog belangrijker: wat betekent dat voor u? Vanaf 1 januari 2015 kunt u maximaal 1,875 procent pensioen per jaar opbouwen. In 2014 was dat nog 2,15 procent. Het pensioen dat u al heeft opgebouwd, blijft gelijk. Maar u kunt in de toekomst minder pensioen opbouwen. Dat geldt óók voor de opbouw van uw partnerpensioen en wezenpensioen. Wat dat precies betekent voor uw pensioen, hangt af van uw pensioenregeling. Verdient u meer dan 100.000 euro? Verdient u méér dan 100.000 euro per jaar? Dan kunt u bovendien géén pensioen meer opbouwen over uw salaris bóven dit bedrag. Dat geldt voor het ouderdoms pensioen, maar óók voor het partnerpensioen én wezen pensioen. Heeft uw werkgever bij ons een PGB Netto Partnerpensioen Plus - regeling afgesloten? Dan bent u verzekerd voor extra partner - pensioen over uw salaris boven de 100.000 euro. Uw partner krijgt dit pensioen als u overlijdt terwijl u nog bij die werkgever werkt. Waarom koos de overheid voor deze maatregelen? We worden met z n allen steeds ouder. Om de pensioenen betaalbaar te houden, moet iedereen langer doorwerken. Vroeger kon u op uw 65ste met pensioen. Dat is nu voor de meeste mensen 67 jaar. Daardoor heeft u twee jaar extra de tijd om pensioen op te bouwen. U hoeft dus per jaar minder pensioen op te bouwen om op hetzelfde bedrag uit te komen. De overheid bespaart met deze maatregel zo n 3 miljard euro. Ook wil het kabinet dat de pensioenpremies omlaag gaan, zodat werknemers meer loon overhouden. U WERKT IN DE GRAFIMEDIA De basisregeling is vrijwel hetzelfde gebleven: U bouwt vanaf 2015 1,75% pensioen per jaar op. Dat deed u ook in 2014. U bouwt géén pensioen op over uw salaris ónder de 14.466. Dat deed u in 2014 ook niet. U bouwt géén pensioen op over uw salaris bóven de 51.976. In 2014 was dat 51.414. De premie is gelijk gebleven: 19,5%. U vindt uw nieuwe pensioenreglement op pensioenfondspgb.nl. U WERKT IN DE KARTONNAGE Uw pensioenregeling is veranderd: U bouwt vanaf 2015 1,875% pensioen per jaar op. In 2014 bouwde u 2,15% op. U bouwt géén pensioen op over uw salaris ónder de 16.297. In 2014 was dit bedrag 16.978. U bouwt géén pensioen op over uw salaris bóven de 100.000. Dat deed u in 2014 wel. U bouwt 70% partnerpensioen op. In 2014 was dat nog 57%. De premie is gedaald van 25,95% naar 23,4%. U vindt uw nieuwe pensioenreglement op pensioenfondspgb.nl. U WERKT IN DE VERF- EN DRUKINKTINDUSTRIE Uw pensioenregeling is veranderd: U bouwt vanaf 2015 1,875% pensioen per jaar op. In 2014 bouwde u 2% pensioen op. U bouwt géén pensioen op over uw salaris ónder de 15.075. In 2014 was dat 16.978. U bouwt géén pensioen op over uw salaris bóven de 64.970. In 2014 was dat 64.268. De premie is gedaald van 30% naar 29%. U vindt uw nieuwe pensioenreglement op pensioenfondspgb.nl. U WERKT IN EEN ANDERE BRANCHE Is uw pensioenregeling veranderd? Dan krijgt u een brief van ons waarin staat op welke punten uw pensioenregeling is veranderd. Let op: Werkt u in deeltijd? Dan zijn de bedragen lager. PGB BEELD 2015 18

BARBARA IS MET PENSIOEN In het begin was het wel vreemd om niet meer te werken. Ik was altijd erg betrokken bij mijn werk en collega s. Het was ineens een stuk rustiger. Maar ik vind het wel fijn hoor. Het is allemaal erg snel gegaan. Ik ging binnen drie weken met de VUT. Ik wilde eerst niet met de VUT, omdat ik dacht dat ik dan minder geld zou overhouden. Totdat ik een collega van personeelszaken sprak. En wat bleek? Ik kreeg een hogere uitkering omdat ik later met de VUT ging. Ik ben er met mijn pensioen wel iets op achteruit gegaan. Maar omdat ik nu ook een lijfrente krijg, maakt dat niet uit. Die lijfrente heb ik geregeld toen ik nog werkte. Ik wilde namelijk rust hebben over mijn pensioen. Nu ik niet meer werk, vind ik het heerlijk om in huis of in mijn tuin bezig te zijn. Zo heb ik een vijver aangelegd en mooie bloemen geplant. Ik vind het belangrijk om gezond te eten. Daarom ga ik elke vrijdag naar de biologische markt. Op zaterdag drink ik een kop koffie bij patisserie Smolders. Daar had ik vroeger nooit tijd voor. Verder ben ik actief in de buurtvereniging. Zo help ik mee om mijn leefomgeving mooi te houden. Ik vind het heerlijk om in huis of in mijn tuin bezig te zijn In de toekomst hoop ik nog een mooie reis te maken. Naar Peru bijvoorbeeld. Maar voor nu vind ik het erg fijn om thuis te zijn. Tips Bent u nog aan het werk? Kijk dan goed naar uw pensioen zodat u weet waar u straks op uitkomt. Dan heeft u later geen financiële zorgen. Naam/Leeftijd: Barbara Galdo la Torre (66 jaar) Met pensioen sinds: 1 maart 2014 Was: medewerkster afdeling Bouwdata bij SDU 19 PGB BEELD 2015

WEET WAARVOOR U BETAALT PENSIOEN OPBOUWEN OF ZELF SPAREN? U betaalt elke maand geld voor uw pensioen. Maar wat gebeurt daar eigenlijk mee? En nog belangrijker: wat levert het op? En zou u beter af zijn als u uw geld op een spaarrekening zet? Samen met uw werkgever, betaalt u elke maand voor uw pensioen. Uw werkgever houdt uw deel in op uw salaris en betaalt dat aan ons. U ziet op uw loonstrookje wat uw pensioen u elke maand kost. Wij beheren en beleggen uw pensioengeld Wij houden precies bij hoeveel pensioen u opbouwt. U ziet in het pensioenoverzicht dat u elk jaar van ons krijgt, hoeveel dat is. Het geld dat u samen met uw werkgever betaalt, beleggen wij. Want dat levert op de lange termijn meer op dan sparen. Uw uiteindelijke pensioen bestaat maar voor een deel uit het geld dat u samen met uw werkgever betaalt. Het andere deel komt uit ons beleggingsrendement. De afgelopen veertig jaar was ons beleggingsrendement gemiddeld 7 procent per jaar. U leest op pagina 30 hoe wij beleggen. Wij proberen uw pensioen te verhogen Geld wordt elk jaar iets minder waard. Daarom proberen wij uw pensioen elk jaar te verhogen. Dat kunnen we alleen doen als we daarvoor genoeg geld hebben. Daarvoor kijken we naar onze dekkingsgraad. Als die hoger is dan 110 procent, kunnen wij uw pensioen verhogen. Die grens was vorig jaar nog 115 procent. U leest daarover meer op pagina 10 en 27. U krijgt pensioen als u later stopt met werken Als u later stopt met werken, krijgt u ouderdomspensioen van ons. Elke maand, zolang u leeft. Als u overlijdt, stopt dit pensioen. Heeft u partnerpensioen opgebouwd? Dan krijgt uw partner partnerpensioen als u overlijdt. Maar dan moet uw partner wel bij ons zijn aangemeld. PGB BEELD 2015 20