Veiligheidsnormen handschoenen Zeven redenen om handschoenen te dragen...2 Wetgeving inzake handbescherming...3 Normen...5 EN 420: Algemene eisen...6 EN 388: Mechanische risico's...9 EN 374: Chemicaliën en micro-organismen...10 EN 407: Thermische gevaren (hitte en/of vuur)...12 EN 511: Contact en geleidingskoude...14 EN 421: Ioniserende straling en radioactieve contaminatie..15 1
Wetgeving handschoenen Zeven redenen om handschoenen te dragen 1. Onze handen blijven proper en de huid blijft langer gaaf en gezond als die beschermd wordt. Voorwerpen, materialen en stoffen waar wij mee in aanraking komen of vastnemen en verhandelen maken de huid ruw en kwetsbaar. Propere handen houden ook andere dingen proper. 2. Handschoenen maken onze greep beter op alle voorwerpen die wij opnemen en onder controle moeten houden bij het vastnemen en dragen. 3. Handschoenen beletten dat allerlei stoffen of dragers van infectie in de huid dringen. Ingevette en behandelde voorwerpen, harshoudende houtsoorten kunnen infectiewonden veroorzaken. Om het even welk voorwerp kan infectie veroorzaken bij splinters of snijwonden. Zelfs de rand van een karton of nietje kan dit doen. 4. Handschoenen geven een betere greep bij natte en glibberige voorwerpen. Zij maken dat die voorwerpen niet door de handen glijden bij het vastnemen, opnemen of tijdens het dragen. 5. Handschoenen beschermen tegen gevaarlijke en agressieve producten. Aangepaste handbescherming belet dat bijtende producten de huid aanvreten. Irriterende producten kunnen via de huid in het bloed worden opgenomen. Reinigingsproducten hebben een agressieve werking; lasstraling tast de huid aan. Voor elk soort risico is er een speciale soort beschermhandschoen. 6. Handschoenen beschermen tegen snijdende en ruwe oppervlakken. Onze handen zijn uiterst kwetsbaar voor snijwonden en pletwonden veroorzaakt door bewegende en snijdende voorwerpen. Kwetsuren kunnen de fijngevoelige structuur van pezen en zenuwen onherstelbaar beschadigen. 7. Handschoenen vangen de eerste stoot op als er iets mis gaat. Stoten tegen, geklemd worden onder, het kan gebeuren bij het dragen en neerzetten van materiaal. De handschoenen zorgen dan voor een beschermende laag en buffer. De handschoenen kunnen het verschil maken tussen een kneuzing en een breuk, dat heeft de ervaring geleerd. 2
Wetgeving inzake handbescherming In het Koninklijk Besluit betreffende de "minimumvoorschriften inzake veiligheid en gezondheid voor het gebruik op het werk van persoonlijke beschermingsmiddelen" van 7 augustus 1995, richtlijn 89/656/EEG, worden een aantal activiteiten opgegeven, waarbij letsels aan de handen kunnen voorkomen. We zetten ze hier even op een rijtje: Mechanische risico's: hanteren van vlak glas; zandstralen; uitbenen en versnijden; gebruik van messen, bijvoorbeeld in slachthuizen; vervangen van messen in snijmachines; hanteren van voorwerpen met scherpe of abrasieve kanten (tenzij indien de handschoen in een draaiende machine gegrepen zou kunnen worden); Thermische risico's: hanteren van hete massa's; warme omgeving; laswerkzaamheden; Bevriezing: werkzaamheden in koelkamers; manipuleren van cryogene vloeistoffen; Chemische-, biologische- en stralingsrisico's: hanteren van chemische stoffen, desinfectiemiddelen en corrosieve reinigingsproducten; werk in riolen of op stortplaatsen; werk in vilbeluiken; werk met biologisch actieve substanties; behandelen van radioactieve stralingsbronnen, al dan niet in handschoenkasten; Elektrische risico's: werken aan laag- en hoogspanningsinstallaties. Beschreven risico's moeten opgevangen worden door het dragen van handschoenen als persoonlijk beschermingsmiddel welke geproduceerd werden volgens de Europese richtlijn 89/686/EEG. Er zijn evenwel een aantal handschoenen waarop bovenvermeld KB "fabricatie" niet van toepassing is : handschoenen en vingerlingen voor medisch gebruik die worden gebruikt in de omgeving van de patiënt. Zij moeten daarentegen geproduceerd worden volgend de richtlijn "Medische hulpmiddelen" 93/42/EEG, K.B. van 18 maart 1999 en aldus ook een CE-attest hebben alle handschoenen die ontworpen en gefabriceerd zijn voor particulier gebruik ter bescherming tegen vocht of niet extreme warmte of koude; beschermingsmiddelen die specifiek ontworpen en gefabriceerd zijn voor de strijdmachten of ordediensten. Onderstaand pictogram verplicht tot het dragen van handschoenen als P.B.M. (Persoonlijk Beschermings Middel) Werkhandschoenen Armen en handen zijn binnen het arbeidsproces belangrijke, onmisbare werktuigen 3
waar we bijzonder zuinig op moeten zijn. Het percentage bedrijfsongevallen waarbij armen en/of handen betrokken zijn bedraagt meer dan 50%. Vaak kunnen deze verwondingen worden voorkomen door risico's weg te nemen, te beperken of door de inzet en het juiste gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Wetgeving en richtlijnen De Europese Richtlijn 89/686/EEG beschrijft de minimum voorschriften inzake veiligheid en gezondheid voor het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen op de werkvloer. Alle persoonlijke beschermingsmiddelen moeten voldoen aan de fundamentele voorschriften zoals omschreven in de Europese Richtlijn 89/686/EEG. Afhankelijk van het risico worden handschoenen ingedeeld in 3 categorieën, te weten: Categorie: 1 Handschoenen van eenvoudig ontwerp: Handschoenen die vallen onder categorie 1 bieden slechts bescherming tegen minimale risico's. De gebruiker moet zelf eenvoudig kunnen vaststellen welke graad van bescherming de handschoen biedt. De fabr9iekant of importeur in Europa mag voor dit type handschoen zelf een conformiteitverklaring afgeven. Categorie: 2 Handschoenen van intermediair ontwerp: Deze handschoenen bieden bescherming tegen middelzware risico's. Te denken valt aan mechanische risico's. De fabrikant of importeur in Europa dient dit type handschoenen aan een EG-type onderzoek te onderwerpen bij een erkende certificerende instantie. Categorie: 3 Handschoenen van complex ontwerp: Deze handschoenen bieden de hoogste graad van bescherming en zijn bestemd voor het voorkomen van dodelijke risico's of voor risico's die ernstige en onomkeerbare schade aan de gezondheid kunnen veroorzaken en waarvan de ontwerper aanneemt dat de gebruiker de acute effecten niet tijdig kan waarnemen. De fabrikant of importeur in Europa dient dit type handschoenen aan een EG-type onderzoek te onderwerpen tevens de kwaliteit van het eindproduct zeker te stellen. Beiden, EG-type onderzoek en kwaliteitsborging, dienen door een erkende certificerende instantie te worden verricht. 4
Normen Fabrikanten kunnen zien welke normen (productontwikkeling) de Europese richtlijn veder uitwerkt. Normen geven o.a. aan welke maatregelen dienen te worden genomen voor de verschillende type PBM's (Persoonlijke Beschermings Middelen) om tegen de gevaren te beschermen. Importeurs worden eigenlijk ook gezien als fabrikanten wanneer de eigenlijke fabrikant die buiten Europa zit geen type - keuring heeft laten uitvoeren. Gebruikers kunnen zien, aan de hand van de door de fabrikant of importeur opgegeven normen, tegen welke gevaar het desbetreffende persoonlijke beschermingsmiddel beschermt en in welke mate. Er zijn een groot aantal Europese normen van toepassing op arm - en handbescherming. De voornaamste gevaren zijn vervat in de hiernavolgende normen: EN 420: algemene vereisten EN 388: mechanische risico's EN 374: chemicaliën en micro-organismen EN 407: hitte en vuur EN 511: bescherming tegen koude EN 421: bescherming tegen ioniserende straling en radioactieve besmetting 5
EN 420: Algemene eisen voor handschoenen De handschoen moet zo geconstrueerd zijn dat ze tegelijkertijd: de gebruiker op een zo hoog mogelijk niveau tegen de risico's beschermt; geen bijkomende risico's creëert; de gebruiker een maximale vrijheid laat om een normale activiteit uit te voeren. Eventuele naden mogen de sterkte en de andere kwaliteiten van de handschoen niet gevoelig verminderen. De materialen waaruit de handschoen gemaakt is en in het bijzonder deze die met de huid in contact komen, mogen niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Indien bij de fabricage van de handschoen toch gebruikgemaakt is van allergene substanties, moet dit in de informatie aan de gebruiker opgegeven worden. Voor twee van deze hinderfactoren, de ph en het chroom(vi)-gehalte, worden expliciete limietwaarden opgegeven. De ph moet zo dicht mogelijk bij de neutrale waarde liggen en voor lederen handschoenen tussen 3,5 en 9,5 gesitueerd zijn. Het productieproces van latex wegwerphandschoenen brengt met zich mee dat het waterig extract van dit soort handschoenen een zeer hoge ph vertoont (tot 10). Het wateroplosbaar chroomgehalte van lederen handschoenen mag niet meer dan 10 mg/kg bedragen (in EN 420 is 2 mg/kg opgegeven, maar dit zal bij de herziening van de norm in 10 mg/kg veranderd worden omwille van meetproblemen). Als de fabrikant vermeldt dat zijn handschoenen gereinigd kunnen worden, moet hij aangeven gedurende hoeveel reinigingscycli de geclaimde prestatieniveaus gegarandeerd kunnen worden. EN 420 geeft ook aan hoe de maat van een handschoen bepaald moet worden. Deze maat geeft aan voor welke maat van handen een bepaalde handschoenmaat geschikt is. De handmaat wordt gekenmerkt door de handomtrek (in inch) 20 mm boven de duiminzet en de totale lengte van de hand van polsgewricht tot het uiteinde van de middenvinger. Meestal gaan handschoenmaten van 6 tot 11 en is dit gekoppeld aan de minimale totale lengte van de handschoen (van 220 mm voor maat 6 tot 270 mm voor maat 11 met intervals van 10 mm). Voor speciale toepassingen mag van de minimumlengte afgeweken worden. 6
De vingergevoeligheid van de handschoen wordt weergegeven met een index van 1 tot 5, naarmate men met de handschoen dunnere staafjes kan opnemen. Lederen handschoenen worden bovendien gequoteerd op hun vermogen om waterdamp op te nemen en door te laten (comfortfactoren). Elke handschoen moet leesbaar en duurzaam gemarkeerd worden met: identificatie van de fabrikant (naam, logo); aanduiding van het handschoentype; maataanduiding; vervaldatum (indien toepasselijk). Indien de markering de kwaliteiten van de handschoen zou verminderen, mag ze op de kleinste verpakking geplaatst worden. Deze kleinste verpakking is gemarkeerd met: naam en volledig adres van de fabrikant/invoerder; aanduiding van het soort handschoen; maataanduiding; vervaldatum (indien toepasselijk); plaats waar bijkomende informatie kan bekomen worden; voor handschoenen van eenvoudig ontwerp (categorie I) de woorden: "enkel voor kleine risico's"; indien de handschoen conform is aan een specifieke productnorm en op minstens 1 test het prestatieniveau 1 of meer behaalt: het overeenstemmende pictogram, gevolgd door de behaalde prestatieniveaus in de volgorde zoals opgegeven in de betreffende productnorm. De fabrikant moet bovendien een informatieve nota ter beschikking stellen van de gebruiker, die volgende gegevens bevat: naam en volledig adres van de fabrikant/invoerder; aanduiding van het type handschoen; informatie over de beschikbare maten (en eventueel afwijkingen voor speciale gevallen); de pictogrammen van de risico's waartegen de handschoen beschermt, vergezeld van de behaalde prestatieniveaus. De betekenis van deze prestatieniveaus moet verklaard worden; het verschil in beschermingsgraad tussen verschillende gedeelten van de handschoen (indien toepasselijk); de lijst van gebruikte allergene substanties (indien toepasselijk); gebruiks-, onderhouds- en opslaginstructies, toebehoren en onderdelen (indien toepasselijk). 7
Enkele in EN 420 gebruikte pictogrammen Risico Pictogram Pictogram Risico Mechanische risico's Statische elektriciteit Lage temperatuur risico's Micro organismen Warmte en vuur risico's Bewegende onderdelen Chemische risico's Lage zichtbaarheid 8
EN 388: Mechanische risico's Volgens deze norm kunnen handschoenen worden getest op weerstand tegen: - schuren - snijden - scheuren - perforatie Deze bescherming wordt weergegeven door een pictogram en 4 cijfers (=prestatieniveau), waarbij de hoogte van elk cijfer (1 t/m 5) overeenstemt met het weerstandsniveau van het betreffende risico. Test Prestatieniveaus 0 1 2 3 4 5 A: Schuurweerstand ( omwentelingen ) 100 100 500 2000 8000 - B: snijdweerstand ( index ) <1,2 1,2 2,5 5,0 10,0 20,0 C: Scheurweerstand ( Newton ) <10 10 25 50 75 - D: Perforatieweerstand ( Newton ) <20 20 60 100 150 - Voorbeeld markering/gradering van een handschoen tegen mechanische risico's 9
EN 374: Chemicaliën en micro-organismen Deze norm is onderverdeeld in drie subnormen: -NEN - EN 374-1: Terminologie en prestatie - eisen -NEN - EN 374-2: Bepaling van de weerstand tegen indringen. -NEN - EN 374-3: Bepaling van de weerstand tegen permeatie (het binnendringen van stoffen in cellen op een andere manier dan door diffusie. Voor de permeatie gegevens dienen de bij de handschoenen behorende gegevens te worden geraadpleegd. Handschoenen ter bescherming tegen chemicaliën moeten voldoen aan de algemene vereisten, gesteld in EN 420. Aangenomen wordt dat een handschoen die vloeistofdicht is (volgens EN 374-2) ook beschermt tegen micro-organismen. De dichtheid van chemische beschermingshandschoenen wordt bepaald aan de hand van twee parameters, namelijk de penetratie en de permeatie. Penetratie. Het doordringen van vloeistoffen doorheen ondichtheden, microperforaties, scheurtjes en dergelijke in het materiaal van de handschoen. De controle op de penetratie gebeurt door een steekproef op statistische basis. Er worden drie kwaliteitsniveaus gedefinieerd: Kwaliteitsniveau Penetratie Niveau 1 4 % (aanvaardbaar defectenniveau) Niveau 2 1,5% Niveau 3 0,65 % 10
Permeatie. Permeatie is het doordringen van chemische producten doorheen het materiaal van de handschoen op een moleculair niveau. Aan de hand van de doorbraaktijd wordt een quoteringscijfer van 1 tot 6 gegeven en wel zoals aangegeven in onderstaande tabel. Permeatie van beschermingshandschoenen: relatie doorbraaktijd/prestatieniveau Doorbraaktijd Prestatieniveau > 10 min 1 > 30 min 2 > 60 min 3 > 120 min 4 > 240 min 5 > 480 min 6 Markering en gebruikersinstructies moeten voldoen aan EN 420. De markering is het pictogram "erlenmeyer in schild". Daarnaast wordt een boek met de letter "i" afgebeeld om aan te geven dat verdere informatie te vinden is in de gebruikersinstructies. Daarin moeten onder andere de permeatiegegevens worden opgenomen van de chemicaliën waarvoor de handschoen getest is. Handbescherming tegen chemicaliën. De meeste rubbersoorten, ook de synthetische, nemen organische solventen op. Deze absorptie doet het materiaal zwellen en vermindert de mechanische weerstand. Omdat dit verschijnsel omkeerbaar is, kan het in bepaalde gevallen nuttig zijn meerdere paren handschoenen tegelijk in gebruik te hebben. Men gebruikt elk paar gedurende een beperkte tijd en laat het drogen, terwijl men een ander paar aantrekt. Veel beschermingshandschoenen tegen chemicaliën zijn niet gevoerd. Voor de verhoging van het comfort kan men dan onder de beschermingshandschoen een gebreide katoenen handschoen dragen. 11
EN 407: Thermische gevaren (hitte en/of vuur) Volgens deze norm kunnen handschoenen worden getest op weerstand tegen: - brandgedrag - contacthitte - convectiehitte - stralingshitte - kleine spatten gesmolten metaal - grote hoeveelheden gesmolten metaal Weerstand tegen brandgedrag (ontvlambaarheid): gebaseerd op de tijd die het materiaal blijft branden en gloeien nadat de ontstekingsbron verwijderd is. De naden van de handschoen mogen na een ontstekingstijd van 15 seconden niet lossen. Weerstand tegen contacthitte: gebaseerd op het temperatuurbereik (100-500 C) waarbij de drager gedurende minstens 15 seconden geen pijn voelt. Als een EN-niveau van 3 of hoger behaald wordt, moet het product minstens een EN-niveau van 3 in de ontvlambaarheidstest halen. In het andere geval wordt het maximumniveau voor contacthitte als niveau 2 aangeduid. Weerstand tegen convectiehitte (geleidingshitte): gebaseerd op de tijd waarin de handschoen de hitteoverdracht van een vlam kan vertragen. Er mag alleen een prestatieniveau vermeld worden, wanneer de handschoen een prestatieniveau van 3 of 4 in de ontvlambaarheidstest behaald heeft. Weerstand tegen stralingshitte: gebaseerd op de tijd waarin de handschoen de hitteoverdracht kan vertragen wanneer ze aan een bron van stralingswarmte blootgesteld is. Er mag alleen een prestatieniveau vermeld worden, wanneer de handschoen een prestatieniveau van 3 of 4 in de ontvlambaarheidstest behaald heeft. Weerstand tegen kleine spatten gesmolten metaal: het aantal druppels gesmolten metaal dat nodig is om de handschoen tot een bepaald niveau op te warmen. Er mag alleen een prestatieniveau vermeld worden, wanneer de handschoen een prestatieniveau van 3 of 4 in de ontvlambaarheidstest behaald heeft. 12
Weerstand tegen grote spatten gesmolten metaal: het gewicht van het gesmolten metaal dat nodig is om vlekjes of gaatjes te veroorzaken in een namaakhuid die direct achter de handschoen aangebracht is. Als de metalen druppels op het materiaal van de handschoen blijven kleven of als dat ontbrandt, heeft Er zijn een aantal testen die standaard worden uitgevoerd om aan de meest gestelde kwalificatie eisen van de gebruiker te kunnen voldoen. Alle handschoenen hebben tot doel om zeer hete voorwerpen te kunnen vastpakken, voor te duwen of op een andere wijze te verplaatsen. Het gaat er dus om hoelang een heet voorwerp vastgehouden kan worden zonder dat de gebruiker zijn of haar handen brand. De enige test die een duidelijk beeld geeft hoe een handschoen zich gedurende deze periode gedraagt is de contact warmtetest. Tijdens de contact warmtetest wordt de compositie van materialen getest zoals deze in de palmzijde van de handschoen zijn verwerkt. Bescherming tegen hitte- en vuurrisico's worden weergegeven met een pictogram en 6 cijfers, waarbij de hoogte van elk cijfer overeenstemt met het prestatieniveau. X: Niet getest 0: Beneden het minimale prestatieniveau 1: Minimale prestatieniveau en 4: Maximale prestatieniveau Test A: brandgedrag NEN-EN 26941 B: contactwarmte NEN-EN 702 C: convectieve hitte NEN-EN 367 D: stralingswarmte NEN-EN 366 E: kleine spatten gesmolten metaal NEN-EN 348 F: grote hoeveelheden vloeibaar metaal NEN-EN 373 Voorbeeld markering/gradering van een handschoen tegen chemische risico's 13
EN 511: Contact en geleidingskoude Deze norm definieert de eisen en beproevingen voor handschoenen die bescherming bieden tegen contact - en geleidingskoude tot een temperatuur van - 50 graden celsius. De bescherming tegen koude wordt aangeduid door een pictogram gevolgd door een reeks van 3 prestatieniveaus die naar specifieke beschermende eigenschappen verwijzen. - A: Weerstand geleidingskoude; (niveau 0-4) - B: Weerstand contactkoude; (niveau 0-4) - C: Doordringbaarheid van water; (niveau 0 of 1) Al deze handschoenen moeten minstens prestatieniveau 1 halen voor de schuur- en scheurweerstand. Bescherming tegen koude worden weergegeven met een pictogram en 4 cijfers, waarbij de hoogte van elk cijfer overeenstemt met het prestatieniveau. Weerstand tegen geleidingskoude: gebaseerd op de thermische isolatie die de handschoen biedt bij de koudeoverdracht via geleiding. Weerstand tegen contactkoude: gebaseerd op de thermische weerstand van het handschoenmateriaal wanneer dat aan een koud voorwerp blootgesteld wordt. Doordringbaarheid voor water: 0 = penetratie van water na 30 minuten blootstelling; 1 = geen penetratie van water. 14
EN 421: Ioniserende straling en radioactieve contaminatie Deze norm is van toepassing op handschoenen die bescherming bieden tegen ioniserende straling en radioactieve besmetting. De aard van de bescherming wordt duidelijk gemaakt door een pictogram dat naar de specifieke beschermende eigenschappen verwijst. Om tegen radioactieve besmetting te beschermen, moet de handschoen vloeistofdicht zijn en moet ze de penetratietest gedefinieerd in EN 374 doorstaan. Handschoenen die in verpakkingskamers gebruikt worden, moeten een hoge weerstand tegen de transmissie van waterdamp bieden. Om tegen ioniserende straling te beschermen, moet de handschoen een zekere hoeveelheid lood bevatten, aangeduid als loodequivalentie. Die loodequivalentie moet op elke handschoen gemarkeerd zijn. Materialen die aan ioniserende straling blootgesteld worden, kunnen vervormd worden door hun reactie op ozonbarstjes. Die test is optioneel en kan gebruikt worden als een hulpmiddel om handschoenen te selecteren die tegen ioniserende straling bestand moeten zijn. 15