Inflatie en koopkracht pensioen De afgelopen maanden zijn een aantal deelnemers geïnformeerd over het mogelijk afstempelen van pensioen. De gegarandeerde pensioenaanspraken zijn dus minder zeker als gedacht. Afstempelen is het daadwerkelijk korten van de huidige, opgebouwde pensioenuitkeringen. Daar komt bij dat de indexatie-verwachtingen van bovengenoemde pensioenuitkeringen ook naar beneden zijn bijgesteld. Een koopkrachtverlies van gemiddeld 4% tot 6% is het gevolg. Communicatie over koopkracht Om koopkrachtgevolgen van het pensioeninkomen inzichtelijk te maken zijn een aantal stappen noodzakelijk. 1. in beeld brengen van de koopkracht van het toekomstig pensioeninkomen 2. berekenen van het toekomstig pensioeninkomen in euro s van nu 3. zichtbaar maken van de verhouding tussen pensioeninkomen en het loon Het is dus van groot belang om te laten zien wat de gevolgen zijn van niet indexeren en het korten van pensioenuitkeringen. Wanneer de verwachting bestaat dat een pensioenuitvoerder gedurende een bepaalde periode niet kan indexeren, slechts gedeeltelijk kan indexeren of moet korten, dan moeten de effecten daarvan in het te bereiken pensioen tot uiting komen. Dit betekent dat het bedrag voor het te bereiken pensioen in die gevallen lager wordt. Deelnemers krijgen hierdoor een realistischer beeld van de koopkracht van hun te bereiken pensioeninkomen. De AFM doet een dringende oproep aan de markt om zich hier sterk voor te maken via het rapport Pensioencommunicatie. Ook voor de eerste pijler, de AOW, dienen de gevolgen van toekomstig niet indexeren tot uiting te komen in het AOW-bedrag. De 0,6% stijging tot 2028 is inmiddels uit de gewijzigde wetsvoorstellen geschrapt. Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat mensen niet goed kunnen inschatten wat inflatie betekent voor de koopkracht van hun toekomstig pensioen (dit wordt ook wel de money illusion genoemd).
Om deelnemers toch inzicht te geven in de koopkracht van hun te verwachten pensioen, dienen we de koopkracht terug te rekenen naar de huidige waarde (reële waarde). Door deelnemers te laten zien wat de koopkracht van het te bereiken pensioen is in euro s van nu, wordt de toekomstige koopkracht tastbaar. Het te bereiken pensioen kan teruggerekend worden via de verwachte prijsinflatie. Daarbij is van belang dat het opgebouwd pensioen en het te bereiken pensioen steeds op dezelfde wijze berekend worden. Om dit te kunnen bewerkstelligen zijn door de wetgever vastgestelde rekenregels noodzakelijk. Inflatie en pensioenverzekeraars De beleggingsverzekeringen bij een pensioenverzekeraar zorgen mogelijkerwijs voor een inflatiedekking. Het extra rendement op de beschikbaar gestelde premies door de werkgever, zorgen voor het bijhouden van de inflatie. Uiteraard dienen de rendementen wel gerealiseerd te worden. Pensioenverzekeraars bieden steeds minder beleggingskeuze bij pensioenverzekeringen op basis van beleggingen. Dit zou kunnen betekenen dat inflatie en koopkrachtverlies minder goed is op te vangen. De kern van het probleem zit de term zorgplicht (artikel 52 van de Pensioenwet) en prudent beleggen (artikel 135 van de Pensioenwet). Bij het maken van keuzes is het van essentieel belang dat de medewerker de gevolgen van een gemaakte keuze overziet. Het persoonlijk maken van de informatie en het bieden van een handelingsperspectief zijn ook hierbij de kritische succesfactoren. De huidige communicatie over koopkracht en risico s is onvoldoende. Deelnemers hebben een te rooskleurig beeld van hun toekomstige pensioeninkomen. Verder hebben zij vaak geen realistische inschatting van de risico s. Doel van een aanpassing van de communicatie over koopkracht en risico s is dat mensen een realistischer inschatting van de pensioenaanspraken en risico s hebben.
Pensioenverantwoordelijkheid werkgever of uitvoerder? Is de pensioenuitvoerder en/of mogelijk de pensioenadviseur volledig aansprakelijk voor de resultaten?. Neen, een pensioenuitvoerder is niet aansprakelijk voor eventueel tegenvallende resultaten van de beleggingen, wel voor een verstandig beleggingsbeleid, het zogenaamde prudent beleggen. Bij het toestaan van een beperkte beleggingsvrijheid óf geen enkele vrijheid, is de kans dat de werkgever aansprakelijk wordt gesteld wel aanwezig, maar klein. Indien daarnaast ook het vrij beleggen is toegestaan, en de deelnemer maakt daarvan ook gebruik, is de kans dat de werkgever civielrechtelijk aansprakelijk wordt gesteld groter. Dit in verband met het toestaan van eventueel te risicovol beleggen. Naar mijn mening dient de pensioenuitvoerder en/of pensioenadviseur de deelnemer eerder te adviseren als zijn prognosekapitalen, conform de pensioenofferte, niet gerealiseerd worden. Conclusies Deelnemers willen een totaaloverzicht hebben van de eerste pijler (AOW) en tweede pijler pensioenen. Het is wenselijk dat zowel pensioenuitvoerders als www.mijnpensioenoverzicht.nl deelnemers inzicht geven in het op dit moment opgebouwde pensioen en in het te bereiken pensioen op een bepaalde pensioenleeftijd. Het gebruik van precieze bedragen kan teveel zekerheid suggereren, met name wanneer het gaat om het te bereiken pensioen op een bepaalde pensioenleeftijd. Een koopkrachtbestendig pensioen bestaat niet. Het is wel van groot belang om te laten zien wat de koopkracht is van het pensioen in vergelijking met het loon. Zo krijgt de deelnemer een duidelijk en bekend referentiekader aan de hand waarvan hij de koopkracht van zijn pensioeninkomen kan beoordelen. Communicatie over beleggingsresultaten, garantiekapitalen en inflatiesrisico s zijn daarbij een equivalent van rendement, risico en marktrente. De lage marktrente en rendementen hebben veel gevolgen voor de toekomstige pensioenuitkeringen. Het verlies aan koopkracht merken we veelal (te laat) pas bij het ingaan van pensioen, met alle gevolgen van dien.
Execution only niet altijd geschikt Financiële dienstverleners ontwikkelen steeds vaker bedieningsconcepten, waarbij ze via execution only-dienstverlening producten aanbieden of daar in bemiddelen. Bij execution only-dienstverlening kiest een consument (of cliënt) zelf een product inclusief alle productopties, zonder advies. De AFM maakt zich zorgen over de trend om op grotere schaal aan een breed publiek (zeer) ingewikkelde financiële producten zonder advies te verkopen. Naarmate een product ingewikkelder is, is het voor minder werkgevers en consumenten geschikt om via execution only af te sluiten. Deze zorg geldt onder meer voor pensioenverzekeringen. Ook bij pensioenverzekeringen, die als zeer ingewikkeld worden ervaren, is er een verschuiving naar execution only-dienstverlening zichtbaar. Uit onderzoek blijkt dat de meeste werkgevers de gevolgen van alle keuzes die ze bij dit soort ingewikkelde financiële producten moeten maken, niet zelf kunnen overzien. Werkgevers en consumenten kunnen, volgens een wetsvoorstel van het minister van Financiën, vanaf 1 januari 2013 door middel van een kennis- en ervaringstoets zelf bepalen of het aanschaffen van een specifiek product via execution only verstandig is. Dit neemt niet weg dat financieel dienstverleners een bredere verantwoordelijkheid houden om de distributie van een product zo in te richten dat het risico van misselling zo klein mogelijk is. Financiële dienstverleners moeten in ieder geval duidelijk aangeven voor welke doelgroep deze vorm van dienstverlening geschikt is, en voor wie niet. Daarnaast moeten ze bij execution onlydienstverlening duidelijke informatie verstrekken over het product. Uit deze informatie moeten consumenten direct alle essentiële productkenmerken en risico s kunnen afleiden. Financiële dienstverleners staan voor de uitdaging om te beoordelen of execution only geschikt is voor hun klanten. Dit zal niet altijd het geval zijn. Conclusie Bij een bewuste keuze door de onderneming/consument mét de juiste kennis en ervaring is het execution only model nog steeds toepasbaar. Het model toepassen omdat een werkgever niet wenst te betalen voor advies zonder de juiste kennis van zaken zal naar onze mening afgestraft worden door de toezichthouder.
Geen aanmelding werknemer, wel pensioen In antwoord op vragen van Kamerlid Omtzigt (CDA) laat minister Kamp weten dat een werknemer recht heeft op een pensioenuitkering en dit eventueel kan afdwingen, ook als de werkgever heeft verzuimd diegene aan te melden bij de pensioenuitvoerder. Alleen als de werknemer er toerekenbaar aan heeft bijgedragen dat de pensioenuitvoerder niet is geïnformeerd, is dit niet mogelijk. Het belang van de individuele deelnemer moet volgens Kamp voorop staan. Pensioenuitvoerders moeten volgens Kamp zelf onderzoeken of een werkgever alle werknemers heeft aangemeld. Het risico ligt dus met opzet bij de pensioenuitvoerder, aldus de minister. Zij moeten inschatten hoe groot het prudentiële risico is dat met artikel 5 Pensioenwet samenhangt en welke beheersmaatregelen daarvoor getroffen moeten worden, zoals het eisen van een accountantscontrole of het aanleggen van een buffer. Publicatie UPO 2012 De werkgroep UPO van de Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars heeft drie nieuwe best practice UPO-modellen voor de ex-partner gepubliceerd. De pensioenwetgeving schrijft per 2008 voor dat eens in de vijf jaar de ex-partner van de deelnemer geïnformeerd wordt over het bijzonder partnerpensioen. Uiterlijk in 2012 dienen pensioenuitvoerders deze informatie voor de eerste keer te verstrekken. Voor deze situatie zijn drie best practice modellen voor pensioenuitvoerders uitgewerkt. De wet stelt alleen communicatie naar de ex-partner over het bijzonder partnerpensioen verplicht. De modellen kennen echter ook de optie om over het verevende pensioen te informeren. De situatie van conversie leven komt niet op de modellen terug, omdat die situatie van een zelfstandig pensioen wordt benaderd als slapersrecht.
De nieuwe modellen volgen de lijn van het reguliere UPO-model voor zover de daarop vermelde tekstkaders relevantie voor een ex-partner hebben. Dat de UPO-modellen ex-partner best practice modellen zijn, houdt in dat de informatie, voor zover niet optioneel, wel verstrekt moet worden maar niet per se op het pensioenoverzicht. De modellen worden beschouwd als een handreiking. Naar verwachting worden in de loop van het najaar de aanpassingen voor 2013 op de UPO-modellen gepubliceerd. Tevens volgt een UPO model voor de inkomensverzekeraars. Betere communicatie door pensioenfondsen en verzekeraars Minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid past de Pensioenwet aan, waardoor de communicatieverplichtingen voor pensioenuitvoerders om hun deelnemers goed te informeren over de aanvullende pensioenen, worden aangescherpt. In een tijd waarin een deel van de pensioenen door de onzekere economische situatie gekort moet worden, is het noodzakelijk dat pensioendeelnemers in één oogopslag kunnen zien welke uitkering men kan verwachten, wat de risico s zijn en wat iemand zelf kan doen als dat nodig is. In zijn brief aan de Tweede Kamer staan voorstellen om de pensioencommunicatie verder te verbeteren. Het streven is de aanpassing van de Pensioenwet begin 2013 naar de Tweede Kamer te sturen. Uit een evaluatie in 2011 blijkt dat pensioenfondsen en verzekeraars de communicatieverplichtingen uit de pensioenwetgeving in het algemeen goed naleven. Tegelijkertijd heeft de huidige communicatie richting pensioendeelnemers niet altijd het gewenste effect. Zo is belangrijke verplichte informatie voor veel deelnemers onvoldoende begrijpelijk. Soms wordt er ook een te rooskleurig beeld gegeven over de hoogte van het pensioen en is er geen inzicht in onzekerheden. Bovendien is de informatie vaak te algemeen, terwijl het uiteindelijk gaat om de persoonlijke situatie van de deelnemer.
De belangrijkste aanpassingen op het gebied van pensioencommunicatie zijn: Informatie over de koopkracht van het pensioeninkomen en de gevolgen van de pensioenrisico s moeten op dezelfde wijze gecommuniceerd worden. In de eerste laag informatie komen alleen de belangrijkste zaken aan bod. Er komt meer ruimte voor maatwerk voor pensioenuitvoerders. Pensioenuitvoerders stemmen hun communicatie af op de behoefte van de deelnemer. Er komen meer mogelijkheden voor digitale informatieverstrekking. De economisch onzekere tijden en de komende aanpassingen in het pensioenstelsel maken het extra belangrijk om begrijpelijke informatie te geven over de toekomst van een individueel pensioen, aldus de minister. Kamp verwacht dat pensioenfondsen hun verantwoordelijkheid nemen om de voorlichting te verbeteren. Om dat te garanderen gaat hij nu de wet aanpassen. ******************** Deze nieuwsbrief is opgesteld door: Pensioendesk Nederland Kastanjelaan 14 6873 HZ Velp (Gld) Auteur : Noach A.G. van Beusekom MPLA/FFP