Dyscalculie beleid Het Kwadrant Weert Het Kwadrant, school voor VMBO Thornstraat 7 6004 JP Weert Telefoon: 0495 513 666
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Deel I: Diagnose van leerlingen met een het vermoeden van dyscalculie 4 Deel II: De begeleiding van leerlingen met een officiële dyscalculieverklaring 5 De dyscalculieverklaring 5 Dyscalculiepas van Het Kwadrant 5 Externe begeleiding 7 Dyscalculie en eindexamens 7 Waar ligt de verantwoordelijkheid? 7 Bijlage 1: externe instanties RT 9 Bijlage 2: Overzicht praktijken in Weert voor het afgeven van een officiële dyscalculieverklaring _10 KlC, mei 2011 2
Inleiding Gedurende de afgelopen jaren is er veel geschreven en gesproken over dyslexie. Veel mensen weten wat dyslexie inhoudt en wat het betekent als je dyslectisch bent. Aan dyscalculie wordt veel minder aandacht besteed. Toch blijkt dat hardnekkige rekenproblemen (dyscalculie) voorkomt bij 1 à 2 % van de bevolking. Dyscalculie betekent letterlijk: niet goed kunnen rekenen. Op Het Kwadrant zitten in de Basisberoepsgerichte, Kaderberoepsgerichte, Gemengde en Theoretische leerweg leerlingen met een officiële dyscalculieverklaring. Het Kwadrant in Weert hanteert de definitie zoals deze is geformuleerd door de Stichting Dyslexie Nederland (SDN) en onderschrijft daarmee ook de uitgangspunten die hebben geleid tot deze definitie: Dyscalculie is een stoornis die gekenmerkt wordt door hardnekkige problemen met het leren en vlot/accuraat oproepen/toepassen van reken- en wiskundekennis. Dyscalculie is een handicap die niet te verhelpen is. Ook niet met extra hulp en aandacht. Er zijn nog geen behandelingen waarvan de werking is bewezen. Veel behandelingen lijken op het geven van gewoon goed onderwijs. Wel kunnen we de gevolgen van dyscalculie beperken door de leerlingen met dyscalculie extra faciliteiten aan te bieden. Hulp en ondersteuning zijn gedurende de hele schooltijd noodzakelijk, want een leerling met een handicap heeft recht het onderwijs te doorlopen op een manier die aangepast is aan zijn of haar mogelijkheden waar dit mogelijk is. Hierbij dient opgemerkt te worden dat er wettelijk géén richtlijnen zijn voor leerlingen met dyscalculie. Dit dyscalculiebeleid 1 is opgesteld om leerlingen met dyscalculie op een zo optimaal mogelijke manier te begeleiden en wat leerlingen met dyscalculie kunnen verwachten gedurende hun schoolloopbaan op Het Kwadrant. Het dyscalculiebeleid van Het Kwadrant is opgebouwd uit twee delen: Deel I: de diagnose van leerlingen met een vermoeden van dyscalculie. Vaak wordt dyscalculie al op de basisschool of in de onderbouw geconstateerd. Toch kan het voorkomen dat bij leerlingen pas in leerjaar 3 van Het Kwadrant dyscalculie wordt vermoed. Deel I beschrijft op welke manier dit gebeurt op Het Kwadrant en wat de vervolgstappen zijn die er genomen worden. De ouders van de leerlingen bij een vermoeden van dyscalculie hebben hierin een grote verantwoordelijkheid. Totdat de leerling een voorlopige/ officiële dyscalculieverklaring heeft vindt er geen extra begeleiding in de vorm van faciliteiten voor deze leerling. Deel II: de begeleiding van leerlingen met een officiële dyscalculieverklaring. Natuurlijk gebeurt er al een en ander op het gebied van dyscalculie voor leerlingen met een officiële dyscalculieverklaring. In dit gedeelte wordt beschreven op welke faciliteiten en begeleiding een leerling met dyscalculie recht heeft gedurende zijn schoolloopbaan op Het Kwadrant. C.Kleuters, dyslexiecoördinator Het Kwadrant mei 2011 1 Dit dyscalculiebeleid is beschreven aan de hand van het Protocol Dyslexie Vo en een aantal internetartikelen. KlC, mei 2011 3
Deel I: Diagnose van leerlingen met een het vermoeden van dyscalculie Vaak wordt er op de basisschool of in de onderbouw al dyscalculie vastgesteld of een vermoeden van dyscalculie uitgesproken. Toch kan het voorkomen dat er in het derde leerjaar van Het Kwadrant dyscalculie wordt vermoed. Dit gedeelte beschrijft wat Het Kwadrant kan betekenen voor de leerlingen waarbij pas in het derde leerjaar vermoedens van dyscalculie worden uitgesproken. Bij de overdracht van de leerlingen naar de bovenbouw van Het Kwadrant of vanuit het onderwijskundig rapport kunnen signalen komen dat een leerling problemen heeft met rekenen. Ook kan een vermoeden van dyslexie naar voren komen uit de leerlingenbesprekingen/ rapportbesprekingen. Indien dit het geval is houden de docenten Wiskunde en andere vakken waarin rekenvaardigheden van de leerling worden verwacht de leerling gedurende een periode nauwlettend in de gaten. Indien het vermoeden van dyscalculie blijft bestaan neemt de dyslexiecoördinator van Het Kwadrant contact met de ouders op. Zij zal de ouders verder informeren over de stappen die ondernomen moeten worden voor het verkrijgen van een officiële dyscalculieverklaring. Voor het eindexamen is het van groot belang dat er uiteindelijk een officiële dyscalculieverklaring aanwezig is in het dossier van het kind, anders kan de faciliteit van extra tijdsverlenging niet tijdens het eindexamen geboden worden. Het verkrijgen van de verklaring is dus een verantwoordelijkheid van de ouders. KlC, mei 2011 4
Deel II: De begeleiding van leerlingen met een officiële dyscalculieverklaring De dyscalculieverklaring Een dyscalculieverklaring is een document waarop staat dat er bij de betreffende leerling sprake is van dyscalculie. Dyscalculie dient vastgesteld te zijn op basis van DSM-IV-TR criteria. Alleen gecertificeerde orthopedagogen of GZ- psychologen mogen een dyscalculieverklaring afgeven. De verklaring bevat een korte beschrijving van de aard en de ernst van de stoornis. Ook wordt de diagnose dyscalculie vastgesteld. Een definitieve dyscalculieverklaring blijft altijd geldig en kan ook gebruikt worden bij een vervolgstudie. Momenteel heeft deze echter géén formele status, slechts een richtinggevende. In de verklaring staat ook een beschrijving van de onderwijs- en de begeleidingsbehoefte van de leerling. Inclusief de specifieke begeleiding/behandeling, zowel extern als in de klas. Ook worden de volgende punten aangegeven: welke (im)materiële voorzieningen nodig zijn; welke dispensaties verleend mogen worden; En wat nodig is om de problemen te faciliteren. Dyscalculiepas van Het Kwadrant Wettig zijn er geen richtlijnen vastgelegd voor leerlingen met dyscalculie. De enige faciliteit die een school een leerling met dyscalculie tijdens het eindexamen is 30 minuten extra tijd bij een vak met een redelijk groot aandeel rekenvragen, mits de dyscalculie door een deskundige is vastgesteld. Welke compenserende/ dispenserende maatregelen de school aanbiedt aan een leerling met dyscalculie gedurende zijn schoolloopbaan met uitzondering van het examen mag zelf door de school bepaald worden. De dispenserende/ compenserende maatregelen welke beschreven zijn op de dyscalculiepas van het Kwadrant komen tot stand uit de handelingsgerichte adviezen van de GZ psycholoog zijn bindend. In het belang van de leerling is het van groot belang dat de dyscalculieverklaring van de dyslectische leerling bij plaatsing op Het Kwadrant zo snel mogelijk ingeleverd wordt bij de mentor. Alleen als een leerling een officiële dyscalculieverklaring heeft ingeleverd krijgt hij een dyscalculiepas en de daarbij behorende compenserende/ dispenserende maatregelen. Op de dyscalculiepas van Het Kwadrant staan voor de leerling met dyscalculie relevante compenserende en dispenserende maatregelen vermeld waar een leerling met dyscalculie gebruik van kan maken tijdens de lessen. Deze zijn dus, met uitzondering van verlenging van examentijd en het gebruik van een rekenmachine, niet geldig tijdens het eindexamen. Hieronder zullen de compenserende en dispenserende factoren die op de kaart vermeld staan nader toegelicht worden. De dyscalculiepas is gedurende de hele schoolloopbaan op Het Kwadrant geldig. Hieronder staan de faciliteiten die op de dyscalculiepas staan specifiek beschreven. Niet onvoorbereid laten hoofdrekenen tijdens de les De docent geeft van tevoren aan wanneer van de leerling verwacht wordt om een opgave voor de klas op te lossen, zodat de leerling zich kan voorbereiden. Dit geldt ook voor het nakijken van het huiswerk tijdens de les. Extra tijd geven tijdens de les of 20% mindering van het aantal vragen KlC, mei 2011 5
De leerling heeft recht op meer werktijd bij alle onderdelen waarbij veel gelezen en/of geschreven moet worden. De dyslectische leerling mag er dan minstens 10 minuten langer over doen. De leerling krijgt maximaal 25 % extra tijd en maximaal 30 minuten per toets. Of de docent geeft aan welke opgaven of onderdelen van de toets de leerling met dyscalculie mag overslaan. Mondeling overhoren/mondeling herkansen Indien noodzakelijk (als blijkt dat dyscalculie een belemmerende factor is) mag de leerling een proefwerk mondeling doen. De klassensituatie moet zich hier wel voor lenen. De leerling heeft recht op een mondelinge herkansing van onderdelen uit de toets, waarop hij slecht gepresteerd heeft, uiteraard moet wel duidelijk zijn dat de dyscalculie een belemmering is geweest in het scoren van een slecht punt en niet het niet voorbereid zijn voor een toets (Tijdstip in overleg. Zowel de docent als de leerling zoeken naar een geschikt moment). Rekenfouten bij zaakvakken niet meerekenen Indien er bij zaakvakken rekensommen in de toets zijn opgenomen hoeven deze niet meegerekend worden in de beoordeling van de toets. Wel wordt van de leerling verwacht dat hij/ zij weet welke formule gebruikt moet worden bij een rekenvraagstuk. Dit doet de vakdocent in overleg met de leerling. schriftelijk toetsen: Proefwerken hebben een duidelijk lay-out en een voldoende groot lettertype (min. 12 punts). Toetsen worden getypt aangeleverd en er is voldoende ruimte tussen de verschillende onderdelen. De vragen staan op papier en worden niet gedicteerd of op het bord geschreven. De docent vergroot teksten waarbij een klein lettertype gebruikt is. De docent zorgt voor extra exemplaren van de toets waarop de leerling mag onderstrepen, mag schrijven of markeren. Ten alle tijdens het gebruik van een rekenmachine toegestaan De leerling mag bij alle vakken ten alle tijden gebruik maken van zijn rekenmachine toestaan. Dit geldt echter niet op het moment dat er toetsen afgenomen worden waarop de leerlingen getoetst worden a.d.h.v. de Europese referentiekaders rekenen. Deze (landelijk bepaalde) toets is om het rekenniveau van de leerlingen vast te leggen en het gebruik van een rekenmachine wordt niet toegestaan. verlenging examentijd De leerling heeft recht op een half uur verlenging van de examentijd. lijsten van begrippen tijdens de studie en bij toetsing toegestaan totdat voldoende beheersing is bereikt De leerling mag zowel tijdens studie als bij het maken van toetsen gebruik maken van begrippenlijsten waarin de relevante begrippen die voorkomen in de toets benoemd en uitgelegd worden. KlC, mei 2011 6
Externe begeleiding Externe instanties voor begeleiding leerlingen met dyscalculie Voor extra hulp kunnen de oudershulp inschakelen bij externe instanties. Deze extra begeleiding kan zowel betrekking hebben op een stuk ondersteuning bij het huiswerk als ondersteuning bij de acceptatie van hun dyscalculie. Het Kwadrant biedt geen steunlessen/ bijlessen aan leerlingen met dyscalculie. Wanneer een instituut behandeling vanuit het instituut adviseert, is samenwerking tussen onderzoeksinstituut en Het Kwadrant van groot belang. Een externe instantie kan daarom ten alle tijden contact opnemen met Het Kwadrant over verdere informatie over de leerling met dyscalculie. Dyscalculie en eindexamens Dispensatie vakken Vrijstelling voor wiskunde of (bijvoorbeeld) economie op basis van dyscalculie is volgens de wettelijke regelingen niet mogelijk. Ook extra hulpmiddelen zoals een formulekaart zijn niet toegestaan. Wel wordt er bij het SE Wiskunde zowel voor de Basisberoepsgerichte, Kaderberoepsgerichte, Gemengde als de Theoretische leerweg standaard formules weergegeven. Faciliteiten eindexamen Verlenging examentijd Voor het centraal examen kan een dyslectische leerling verlenging van examentijd aanvragen. De leerling krijgt maximaal 30 minuten extra tijd om het examen te maken. Gebruik van rekenmachine Het gebruik van een rekenmachine tijdens het eindexamen is voor alle leerlingen toegestaan en kan voor een leerling met dyscalculie zeker in zijn voordeel werken. Waar ligt de verantwoordelijkheid? Om dit beleid te laten slagen wordt er van zowel de school als de leerling en de ouders een bepaalde attitude verwacht. In dit gedeelte wordt precies beschreven wat ieder zijn rol is. De rol van de vakdocent/ mentor Wij vinden een begripvolle houding van de vakdocent c.q. mentor ten opzichte van de Leerling met dyscalculie van groot belang. Fundamenteel is de acceptatie van het probleem: dyscalculie is niet tijdelijk maar blijvend. Het Kwadrant ziet het als een taak van de school om de leerling zo optimaal mogelijk te begeleiden en de zelfredzaamheid van de leerling op een zo optimaal mogelijke manier te ontwikkelen zodat hij gedurende een vervolgopleiding/ werk op een goed manier met zijn handicap om kan gaan. De vakdocent merkt als eerste wanneer een leerling vast dreigt te lopen bij zijn vak. Hij houdt rekening met datgene waar leerlingen met dyscalculie tegenaan kunnen lopen, geeft indien nodig hulp in de les. Wanneer een vakdocent vindt dat de extra ondersteuning niet heeft geleid tot het gewenste resultaat, geeft hij dat door aan de mentor. Hij/ zij zal contact opnemen met de ouders. De mentor is de contactpersoon op school. Hij is op de hoogte van het gedrag en de resultaten van de leerling en kan een vraag c.q. probleem inbrengen in het wekelijks teamoverleg. Indien nodig neemt de mentor vervolgens contact op met de ouders. De rol van de leerling Van de leerling met dyscalculie wordt een positieve houding en voldoende inzet verwacht. Verder wordt van de leerling met dyscalculie verwacht dat hij/ zij meteen vermeldt als de begeleiding naar zijn/ haar gevoel niet goed verloopt en bespreekt dit met zijn/ haar mentor. KlC, mei 2011 7
De rol van de ouders Vaak wordt er gevraagd: wat kan ik als ouder doen om mijn zoon/dochter te ondersteunen? De belangrijkste taak van ouders is om het kind te blijven bemoedigen en ondersteunen bij het leren omgaan met dyscalculie. Niet alle kinderen vinden het prettig om door hun ouders geholpen te worden. Wil een leerling wél geholpen worden, dan kan de ouder een rol spelen bij het oefenen en trainen met verschillende opgaven. Verder kan een ouder een externe instantie benaderen voor zijn/ haar dochter om extra ondersteuning aan te vragen voor hun kind. In bijlage 1 worden de externe instanties weergegeven waar ouders ondersteuning kunnen zoeken voor de begeleiding buiten school. KlC, mei 2011 8
Bijlage 1: externe instanties RT Voor extra begeleiding kan door de ouders extra hulp ingeschakeld worden. Dit kan zowel individuele hulp of een groepstraining zijn. Individuele remedial teaching voor dyscalculie Stichting RT Weert Campus Servilius Serviliusstraat 234 Weert 06-15833069 www.srtweert.nl KlC, mei 2011 9
Bijlage 2: Overzicht praktijken in Weert voor het afgeven van een officiële dyscalculieverklaring Een dyslexieverklaring kan alleen worden afgegeven door een klinisch (kinder- of jeugd)psycholoog of orthopedagoog met een erkende bekwaamheidsregistratie in de psychodiagnostiek, minimaal op het niveau van de BIG-registratie gezondheidszorgpsycholoog (GZpsycholoog). PIO Sint Paulusstraat 2 6001 CN Weert Telefoon: 06 20239231 0495 531451 www.pio.praktijkinfo.nl Stichting RT Weert Campus Servilius Serviliusstraat 234 Weert 06-15833069 www.srtweert.nl KlC, mei 20110