Voetzorg is hoofdzaak
Sta eens stil bij uw voeten Onze voeten hebben dagelijks veel te verduren. Voetverzorging is daarom voor iedereen van belang. Voor mensen met diabetes mellitus is daar nog een extra reden voor. Op lange termijn kunnen zich bij diabetes problemen voordoen, zoals beschadiging van de gevoelszenuwen en een verslechterde bloedsomloop. De gezondheid van de voeten kan daardoor gevaar lopen. Bij patiënten die 10 jaar of langer diabetes hebben is voetverzorging daarom extra belangrijk. In deze brochure leest u wat u kunt doen om uw voeten zo goed mogelijk te beschermen en verzorgen. Uiteraard is overleg met uw arts, diabetesverpleegkundige en/of podotherapeut van groot belang. Hoe ontstaan voetproblemen? Bij diabetes mellitus is de suikerhuishouding in het bloed verstoord. Door het regelmatig voorkomen van een verhoogd bloedsuiker, kan er op lange termijn zenuwschade ontstaan. Dit is het geval bij meer dan de helft van de mensen die langer dan 25 jaar diabetes hebben. Door de zenuwschade wordt het gevoel in de voeten minder of verdwijnt helemaal. Hierdoor kunt u zich bezeren zonder dat u het merkt. De voeten zijn speciaal kwetsbaar, omdat u die gemakkelijk kunt verwonden (bijv. stoten, blaren, kloofjes door eeltvorming etc.) Daarnaast kan door diabetes een vernauwing en verharding van de bloedvaten optreden, waardoor de bloedsomloop wordt verstoord. Door slechte doorbloeding genezen wondjes slecht of minder snel, wat uiteindelijk kan leiden tot infecties. Dit kan zulke ernstige vormen aannemen dat tot amputatie moet worden overgegaan. Kortom, voetverzorging is hoofdzaak! 1
Risicofactoren Er zijn een aantal factoren die de kans op het ontstaan van voetproblemen verhogen: - Slechte diabetesregulatie. Hoe beter u bent ingesteld, hoe kleiner de kans op lange-termijn klachten, zoals het ontstaan van zenuwschade. - Verminderd zien en voelen. Door een verminderd gezichtsvermogen kunt u misschien kloofjes en wondjes niet zien. Daarnaast kan het verminderde gevoel in de voeten de kans verhogen dat u uw voeten bezeert zonder dat u dit voelt. - Verstoorde bloedsomloop. Eén van de mogelijke andere lange-termijn klachten van diabetes is vernauwing en verharding van de bloedvaten, waardoor de bloedsomloop wordt verstoord. Door de slechte doorbloeding genezen wondjes moeilijk. - Afwijkende voetvormen en slecht passende schoenen. Afwijkende voetvormen komen bij diabeten als gevolg van zenuwschade vaker voor (bv. hamertenen). Dit kan problemen geven met de schoenen, omdat ze niet goed passen. Door te kleine of te strakke schoenen kunnen gemakkelijk blaren en eeltvorming ontstaan. - Eerdere voetproblemen verhogen de kans op nieuwe voetproblemen. Indien er bij u sprake is van één of meer van deze risicofactoren, is het belangrijk uw voeten goed te verzorgen en dagelijks na te (laten) kijken. Overleg met uw arts, diabetesverpleegkundige en/of podotherapeut hoe u dit het beste kunt doen. Voorkomen is beter dan genezen. 2
Uw voeten nakijken Het is belangrijk uw voeten dagelijks na te (laten) kijken om eventuele problemen snel op te sporen. U kunt dit het beste doen na een douche of bad in een goed verlichte ruimte. Als u zelf de voeten niet goed kunt nakijken omdat u er niet goed bij kunt of het niet goed ziet, laat iemand anders u dan helpen. Controleer dagelijks uw voeten op de volgende punten: - Bekijk uw voeten rondom op zoek naar eelt, blaren, kloofjes, wondjes, kneuzingen, blauwe plekken, drukplekken of andere verwondingen. Kijk ook tussen uw tenen. - Controleer of uw teennagels niet zijn ingegroeid. Dit is een veel voorkomend startpunt voor infecties. Zodra u een probleem vaststelt moet u contact opnemen met uw arts, diabetesverpleegkundige of de diabetesvoetpoli. Blijf niet wachten, zelfs niet als het een kleinigheid lijkt. Een vroege aanpak kan de kans op complicaties en amputaties verminderen. Om tijdig voetproblemen op te merken, moet regelmatig worden gecontroleerd of u nog voldoende gevoel in uw voeten heeft. Dit kan het beste worden gedaan door uw arts, diabetesverpleegkundige of podotherapeut. 3
Zo verzorgt u uw voeten het beste Zorg voor schone voeten - Was uw voeten tijdens het baden of douchen met lauw water. Gebruik een badthermometer of uw elleboog om de temperatuur van het water te testen. Het water mag niet te heet zijn (minder dan 37 C). - Gebruik zachte washandjes en wrijf niet te hard. Zorg voor droge voeten - Droog uw voeten af met een zachte handdoek (niet ruw; droogdeppen) - Vergeet de ruimte tussen de tenen niet - Gebruik geen talkpoeder; dit kan gaan korrelen en irritaties veroorzaken. 4
Zorg voor zachte voeten - Wrijf uw voeten in met verzorgende zalf of lotion die u door uw arts, diabetesverpleegkundige of podotherapeut wordt aan geraden. Gebruik de zalf niet tussen de tenen. - Snij zelf geen eelt of eksterogen weg en gebruik geen weekmiddelen. Laat deze verzorging over aan een podotherapeut of pedicure met diabetes-aantekening. Zorg voor ongedeerde en gezonde voeten - Controleer iedere dag uw voeten op verwondingen. - Loop niet op blote voeten, ook niet binnenshuis. Draag altijd schoenen èn sokken (bij voorkeur zonder naden). - Als u gaten in uw sokken hebt, moet u ze niet stoppen maar vervangen! - Draag geen sokophouders, knellende sokken (zoals pantykousjes) of steunverbanden. Deze zijn niet goed voor de bloedsomloop in uw benen en voeten. - Trek iedere dag schone sokken aan. 5
Zorg voor verzorgde teennagels - Knip uw teennagels voorzichtig, liefst met een schaartje zonder scherpe punten (gebruik geen metalen nagelknippers). - Knip de nagel recht af. - Knip de hoeken van de teennagels niet schuin af. - Gebruik een nagelvijl (niet van metaal)om scherpe randen af te ronden. Nogmaals: indien u niet in staat bent uw nagels zelf te verzorgen, bezoek dan regelmatig uw podotherapeut of pedicure met diabetes-aantekening. 6
Laat u niet op de hak nemen met slechte schoenen Slecht passende schoenen zijn een belangrijke veroorzaker van voetproblemen. Bescherm uw voeten daarom met goede schoenen en sokken. Voor goed schoeisel gelden de volgende richtlijnen: - Koop schoenen die voldoende ruimte bieden voor de voorvoet en tenen, zowel in de lengte, hoogte als breedte. Drukpunten moeten worden vermeden. Een goede schoen knelt niet maar zit ook niet te los. - De binnenkant van de schoen mag geen harde stiksels, naden en spijkers bevatten. - Kies voor een schoen met een sluiting tot over de wreef van de voet (met veters of klittenband). De hak mag niet slippen en moet goeds omsloten zijn. - Koop geen schoenen met hoge of middelhoge hakken (ter voorkoming van te grote belasting van de voorvoet). - Koop schoenen met een verende binnenzool van duurzaam materiaal die dient als schokbreker. - Kies voor schoenen met een zachte bovenkant. U kunt nieuwe schoenen het beste aan het einde van de middag passen, wanneer uw voeten een beetje opgezet zijn. Dit voorkomt dat u te kleine schoenen koopt. Draag bij het passen altijd goede sokken en pas de schoenen terwijl u staat. 7
Controleer voordat u dagelijks uw schoenen aantrekt steeds op ruwe randen of slijtage en op losse voorwerpen die misschien in de schoen terecht zijn gekomen. Vergeet bovendien niet uw schoenen goed te onderhouden. Bewegen; goed voor de bloeddoorstroming Beweging draagt bij tot een goede doorbloeding van de voet. Het is daarom verstandig iedere dag een stukje te lopen of fietsen, maar doe dit nooit te lang achteren. Las daarom altijd pauzes in. En nogmaals: loop niet op blote voeten! 8
Overige tips en adviezen - Gebruik bij koude voeten geen hete waterkruiken of elektrische voetenwarmers (of elektrische deken). Leg uw voeten ook niet op de verwarming of voor de open haard. U voelt niet wanneer dit te warm is voor uw voeten. - Vergeet uw voeten ook op vakantie niet. Houdt dezelfde routine aan als thuis. Wees vooral voorzichtig tijdens strandvakanties. Op het strand kunt u uw voeten makkelijk bezeren of verbranden. Draag daarom altijd gemakkelijke (dichte) schoenen en vergeet niet uw voeten in te smeren met zonnebrandmiddel. Neem voldoende voetzalf- of lotion mee om uw voeten zacht te houden. - Roken is slecht voor de wondgenezing. - Geen voetenbadjes wanneer er wondjes zijn aan uw voeten. Een voetenbad kan de situatie dan verslechteren en u voelt de watertemperatuur niet goed. Een laatste voetnoot Samengevat zijn de volgende zaken dus belangrijk: - Een goede diabetesregulatie. - Een goede voetverzorging. - Goed schoeisel. - Voldoende lichaamsbeweging. - Regelmatige controle van de voeten door arts, diabetesverpleegkundige of podotherapeut. - Neem bij de kleinste onregelmatigheden aan uw voet direct contact op met uw arts, verpleegkundige, podotherapeut of pedicure. - Wacht niet; dit voorkomt mogelijke complicaties! 134401-PK313-11/07 9