profiel Carrosseriebouwer (versie juni 2004) Algemene informatie Onder regie van kenniscentrum VOC beroepsonderwijs bedrijfsleven Ontwikkeld door VOC Brondocumenten Sleutelkwalificaties in de carrosseriebranche (1998). Legitimering beroepscompetentieprofiel - op formatvereisten door: - op inhoud door: Opleidingscompetentieprofiel Carrosseriebouwer (2000) Handboek functie-indeling voor de Metaal en Technische Bedrijfstakken (versie 2003). Toetstermen Carrosseriebouwer (versie 2002). Eindtermen Carrosseriebouwer (versie 2002). Bestuur Stichting Vakopleiding Carrosseriebedrijf (VOC). Mogelijke functienamen Carrosseriebouwer Loopbaanmogelijkheden De carrosseriebouwer heeft mogelijkheden om door te groeien naar de functie eerste carrosseriebouwer en naar leidinggevende c.q. managementfuncties in de carrosseriebranche; bijvoorbeeld functies als chef werkplaats, werkvoorbereider, bedrijfsleider etc. 1
Beroepsbeschrijving Beroepscontext/ Werkzaamheden Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit Typerende beroepshouding De carrosseriebouwer wordt over het algemeen aangetroffen in een bedrijf dat carrosserieën vervaardigt. Dit betreft maatwerk op het gebied van de opbouw en interieurs van vrachtwagenlaadruimtes, bedrijfswagens en opleggers, alsmede van touringcars, autobussen voor het openbaar vervoer en tankwagens. De omvang van de bedrijven waar de carrosseriebouwer werkzaam is varieert. Er zijn kleine bedrijven met 3 á 4 werknemers op de loonlijst, maar ook grote bedrijven met enige honderden werknemers in dienst, zij het dat dit uitzonderingen zijn. De carrosseriebouwer maakt carrosserie-, voertuig- en interieurdelen en stelt deze samen tot een carrosserie. Voorts bouwt de carrosseriebouwer elektrische installaties en brandstof- en uitlaatsystemen in en uit, terwijl hij tevens eenvoudige laad- en losmiddelen aanbrengt en verwijdert. Ook repareert en vervangt de carrosseriebouwer beschadigde carrosserie-, voertuig- en interieurdelen. De carrosseriebouwer voert zijn werkzaamheden uit in een werkplaatsomgeving. Gelet op de werkzaamheden en de materialen waarmee wordt gewerkt is naleving van veiligheidsen milieuvoorschriften van essentieel belang. Voor aflevering controleert de carrosseriebouwer de carrosserie. Dit visueel, puntsgewijs en aan de hand van het constructiedossier, checklists en werkorders. Tenslotte voert de carrosseriebouwer de benodigde onderhoudswerkzaamheden uit aan arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen is (deels) noodzakelijk. Voorts wordt een urenverantwoording bijgehouden. De carrosseriebouwer ontvangt opdrachten van zijn direct leidinggevende, werkt grotendeels zelfstandig en is verantwoordelijk voor: - de correcte uitvoering van het aan hem opgedragen werk; - de naleving van kwaliteit-, arbo- en milieuvoorschriften; - het onderhouden en schoonhouden van de werkplek en van de gebruikte arbeidsmiddelen. Een goede afstemming met de direct leidinggevende over kwaliteitseisen en planning is van belang. De carrosseriebouwer heeft te maken met een veelheid van werkzaamheden binnen de carrosserie(om)bouw en reparatie. Dit betreft carrosserieën in alle soorten en maten. De werkzaamheden kunnen per carrosserie verschillen in relatie tot kwaliteit en prijs. Een deel van het werk is routinematig van aard, maar er kunnen zich soms totaal nieuwe aspecten aandienen. Omdat de carrosseriebouwer samenwerkt met anderen, dient hij te beschikken over goede sociale en communicatieve vaardigheden. De carrosseriebouwer communiceert met collega s en leidinggevenden; hij moet in staat zijn de bij hem aanwezige kennis goed over te brengen op de mensen waarmee hij samenwerkt. Voorts is een flexibele instelling vereist. Dit enerzijds vanwege zich plotseling aandienende wijzigingen in de werkvolgorde en/of problemen, maar ook 2
Trends / Innovaties Marktontwikkelingen Wetgeving / overheidsregulering Technologische Ontwikkelingen Bedrijfsorganisatorische Ontwikkelingen Internationale ontwikkelingen vanwege de toepassing van nieuwe technieken en materialen. Ook onder werkdruk moet de carrosseriebouwer in staat zijn kwaliteit te leveren en de juiste beslissingen te nemen. De carrosseriebouwer is kwaliteitsbewust en servicegericht. Bedrijven in de carrosseriebranche krijgen in toenemende mate te maken met productcertificering. Voorts is er een ontwikkeling waar te nemen van serieproductie naar maatwerk en reparatie. De carrosseriebouwer heeft te maken met diverse (wettelijke) regels en voorschriften. Onder meer op het gebied van arbo en milieu, maar relevant zijn voorts het Voertuigreglement, de Wet gevaarlijke werktuigen, APK, LPK, HACCP, ADR/VGL, ATP, CE-markering, Wet diervervoer, STEK en productcertificering. Voorts dient de carrosseriebouwer rekening te houden met de opbouwrichtlinen van de fabrikant van het voertuig en/of het chassis. Gewichtsreductie, toenemend gebruik van aluminium en diverse soorten hoogwaardige/versterkte kunststoffen (aramide, koolstof, natuurvezel). Als het gaat om productiemethoden wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van lasersnijden, plasmasnijden, verlijming, mechanisering van het lasproces, laminering van kunststoffen, open en gesloten maltechnieken en vacuüminjectie. Ook op het gebied van voertuig- en besturingselektronica en ICT, wordt de carrosseriebouwer in toenemende mate geconfronteerd met nieuwe toeppassingen (draadloze afstandsbediening, 220/380 V installaties, 2D CAD, 3D CAD, FEM). Onder druk staande prijzen vragen van de carrosseriebouwer efficiency en snelheid. De Nederlandse carrosseriebouw, die wordt gekenmerkt door kleinschaligheid, ondervindt hevige concurrentie van grootschalige en sterk geautomatiseerde concurrenten uit omringende landen. Als reactie hierop richt de Nederlandse carrosseriebouwer zich in toenemende mate op specialisatie, maatwerk en reparatie. 3
Kerntaken van het beroep 1 Bouwt carrosserieën. 2 Herstelt carrosserieën. Kerntaak 1 Bouwt carrosserieën De carrosseriebouwer leest en interpreteert de aangereikte informatie, bepaalt de werkvolgorde en verzamelt de juiste materialen en arbeidsmiddelen. Vervolgens vervaardigt de carrosseriebouwer, op basis van de tekening en/of schets, onderdelen van carrosserieën in staal, kunststof, aluminium of hout. Dit onder toepassing van diverse verspanende, scheidende en verbindende bewerkingen. Eventueel worden nieuwe mallen vervaardigd. De carrosseriebouwer controleert het chassis op gebreken en brengt zonodig wijzigingen aan (inkorten, verlengen, aanbrengen van leidingen etc.). De carrosseriebouwer stelt de onderdelen samen, monteert deze met behulp van diverse verbindende technieken op het chassis en brengt een adequate afdichting aan. De carrosseriebouwer bouwt bijzondere voorzieningen in en uit, zoals elektrische installaties, brandstofsystemen, koelsystemen en eenvoudige laad- en losmiddelen. De carrosseriebouwer dient bekend te zijn met de applicatievoorschriften van primers en lakken. Rol / De werkzaamheden worden deskundig en correct uitgevoerd. Verantwoordelijkheden De carrosseriebouwer werkt op aanwijzing van de door het bedrijf aangewezen direct leidinggevende, maar voert de werkzaamheden grotendeels zelfstandig uit. Complexiteit De functie van de carrosseriebouwer is gericht op het (om)bouwen van uiteenlopende soorten carrosserieën. Het te gebruiken materiaal en de toe te passen techniek kan per opdracht verschillen, maar overigens bevat het werk veel routinematige aspecten. Het goed kunnen lezen van (soms complexe) tekeningen is essentieel voor een goede functieuitoefening. Naast de technische vereisten, heeft de carrosseriebouwer te maken met eisen die vanwege wet- en regelgeving aan het te vervaardigen product worden gesteld. Betrokkenen Bedrijfsleiding, werkvoorbereiders, eerste carrosseriebouwers, lassers, voorbewerkers, spuiters, etc. (Hulp)middelen De voor deze werkzaamheden geëigende arbeidsmiddelen, Kwaliteit van het proces en resultaat Keuzes en dilemma s (hulp)materialen en documentatiemateriaal. Het werk wordt adequaat, efficiënt en kostenbewust uitgevoerd conform de gestelde eisen, met inachtneming van de arbo- en milieuvoorschriften. Fouten verstoren de voortgang op de afdeling en/of veroorzaken tijd- en materiaalverlies. De carrosseriebouwer beoordeelt de kwaliteit van zijn eigen werk en kent de kosten van de materialen en objecten waaraan wordt gewerkt. De carrosseriebouwer kiest de juiste materialen en werkmethode. In geval van voorkomende problemen weegt de carrosseriebouwer af in hoeverre hij deze problemen zelf oplost dan wel de leidinggevende inschakelt. 4
Kerntaak 2 Herstelt carrosserieën De carrosseriebouwer repareert schades en gebreken in de carrosserie. Hiertoe verwijdert hij de beschadigde carrosserie-, interieur- en voertuigdelen. Dit met behulp van diverse scheidende bewerkingen. Vervolgens repareert hij de beschadigde onderdelen en/of vervaardigt hij nieuwe onderdelen en brengt deze op maat, onder toepassing van diverse verspanende bewerkingen. Tenslotte worden de gerepareerde en/of nieuwe onderdelen met behulp van diverse verbindende technieken bevestigd aan de carrosserie. De carrosseriebouwer voert onherstelbaar beschadigde en niet meer de gebruiken onderdelen op de voorgeschreven wijze af. Rol / De werkzaamheden worden deskundig en correct uitgevoerd. Verantwoordelijkheden De carrosseriebouwer werkt op aanwijzing van de door het bedrijf aangewezen direct leidinggevende, maar voert de werkzaamheden grotendeels zelfstandig uit. Complexiteit Afwisselend past de carrosseriebouwer in het reparatietraject verschillende technieken toe die overwegend routinematig van aard zijn, maar af en toe complex. Vanwege de kosten die zijn gemoeid met het stilstaan van bedrijfsauto s, moet vaak onder aanzienlijke tijdsdruk worden gewerkt, maar ook dan dienen de werkzaamheden accuraat en zorgvuldig te worden uitgevoerd. Naast technische vereisten, heeft de carrosseriebouwer bij de uitvoering van reparatiewerk te maken met eisen die vanwege wet- en regelgeving aan de carrosserie worden gesteld. Betrokkenen Leiding van de werkplaats, eerste carrosseriebouwers, werkvoorbereiders, lassers, voorbewerkers, spuiters, etc. (Hulp)middelen De voor deze werkzaamheden geëigende arbeidsmiddelen, Kwaliteit van het proces en resultaat Keuzes en dilemma s (hulp)materialen en documentatiemateriaal. Het werk wordt adequaat, efficiënt en kostenbewust uitgevoerd conform de gestelde eisen, met inachtneming van de arbo- en milieuvoorschriften. Fouten verstoren de voortgang op de afdeling en/of veroorzaken tijd- en materiaalverlies. De carrosseriebouwer beoordeelt de kwaliteit van zijn eigen werk en kent de kosten van de materialen en de objecten waaraan wordt gewerkt. De carrosseriebouwer kiest de juiste materialen en werkmethode. In geval van voorkomende problemen weegt de eerste carrosseriebouwer af in hoeverre hij deze problemen zelf oplost dan wel de leidinggevende inschakelt. 5
Kernopgaven van het beroep KERNOPGAVE 1 De carrosseriebouwer verzamelt de juiste materialen en kiest de goede werkmethode. Ingeval van voorkomende problemen weegt de carrosseriebouwer af in hoeverre hij deze problemen zelf oplost dan wel de leidinggevende inschakelt. KERNOPGAVE 2 De carrosseriebouwer staat voor de opgave de overheidsvoorschriften en richtlijnen op het gebied van carrosserieën en de daarin te monteren systemen en installaties te kennen en na te leven. Dit geldt eveneens voor de wet- en regelgeving op het gebied van arbo en milieu, terwijl de carrosseriebouwer tevens bekend dient te zijn met de applicatievoorschriften van lijmen, lakken, kitten etc. Gelet op de stoffen en materialen waarmee wordt gewerkt, heeft de carrosseriebouwer te maken met een relatief groot aantal arbo- en milieuregels. Naleving van deze regels, ook al vergt dat extra tijd en lijken de regels op het eerste gezicht strijdig met het bedrijfsbelang, is van belang ter voorkoming van gezondheidsschade en schade aan het milieu. KERNOPGAVE 3 De carrosseriebouwer staat voor de opgave adequaat in te spelen op technologische ontwikkelingen. De vernieuwing van de producten waarmee wordt gewerkt verlangen van de carrosseriebouwer een flexibele instelling en de bereidheid om zich voortdurend bij te scholen en zijn beroepscompetenties te ontwikkelen. KERNOPGAVE 4 De carrosseriebouwer staat voor de opgave overleg te plegen met anderen binnen het bedrijf (bedrijfsleiding, collega s) ten behoeve van een vlot verloop van de werkzaamheden. 6
s Nr. 1 Voorbereiden werkzaamheden De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze aan de hand van tekeningen en schets de uitvoering van zijn eigen werk voor te bereiden, zodat het werk zo efficiënt mogelijk kan worden uitgevoerd. Ontvangt alle relevante informatie (werkinstructies, tekeningen, montagevoorschriften, schetsen). Leest en interpreteert deze informatie. Stelt aanvullende vragen ter verduidelijking. Signaleert fouten in de ontvangen informatie. Meldt afwijkingen en fouten aan de leidinggevende. Bepaalt de werkmethode; stelt hierbij prioriteiten. Houdt rekening met mogelijke knelpunten. Verzamelt de benodigde materialen. Is zich bewust van kosten en prijzen. Communiceert op heldere wijze naar alle betrokkenen. Goed voorbereide werkzaamheden. Nr. 2 Bewerken materialen. De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze diverse materialen te bewerken ter vervaardiging van carrosserie-, interieur- en voertuigdelen. Kiest de juiste arbeidsmiddelen. Past scheidende, verspanende en vervormende bewerkingen toe. Houdt rekening met later plaatsvindende bewerkingen en behandelingen en de in dit verband geldende applicatievoorschriften. Voert metingen uit ter controle van de eigen werkzaamheden. Een correct en volgens de juiste maatvoering gemaakt carrosseriedeel. 7
Nr. 3 Nr. 4 Samenbouwen De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze carrosserie-, interieur- en voertuigdelen samen te bouwen tot een (onderdeel van) een carrosserie. Stelt vast of onderdelen conform de werktekening, werkinstructie en/of applicatievoorschriften kunnen worden samengevoegd. Kiest de juiste arbeidsmiddelen. Verbindt de diverse onderdelen in de juiste volgorde op de juiste plek op een chassis. Houdt rekening met later plaatsvindende bewerkingen en behandelingen en de in dit verband geldende applicatievoorschriften. Signaleert tijdig mogelijke knelpunten bij het samenbouwen. Overlegt indien nodig met de direct leidinggevende. Past de van toepassing zijnde verbindende en afdichtingstechnieken toe. Controleert de specifieke kwaliteits- en veiligheidseisen. Een op de juiste wijze samengebouwde carrosserie (of carrosseriedeel). In- en uitbouwen installaties en systemen De carrosseriebouwer is in staat om elektrische, pneumatische, mechanische en hydraulische installaties en systemen op adequate wijze in of uit te bouwen. Kiest de juiste arbeidsmiddelen. Bouwt elektrische, pneumatische, mechanische en hydraulische systemen en installaties in en uit. Slaat de verwijderde installaties en systemen doelmatig op en voert deze zonodig conform de voorschriften af. Signaleert tijdig mogelijke knelpunten. Overlegt indien nodig met de direct leidinggevende. Past de van toepassing zijnde scheidende en verbindende technieken toe. Controleert de specifieke kwaliteits- en veiligheidseisen. Een op de juiste wijze functionerende voorziening 8
Nr. 5 Nr. 6 Repareren De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze reparatiewerkzaamheden uit te voeren aan carrosserieën, zodat beschadigingen worden verholpen. Kiest de juiste arbeidsmiddelen. Spoort eenvoudige gebreken in de carrosserie op. Verwijdert de beschadigde en/of defecte onderdelen indien nodig. Repareert de beschadigde en/of defecte onderdelen en/of vervaardigt nieuwe onderdelen. Monteert de gerepareerde onderdelen en/of vervangende onderdelen. Slaat de verwijderde onderdelen doelmatig op en voert deze zonodig conform de voorschriften af. Signaleert tijdig mogelijke knelpunten. Overlegt indien nodig met de direct leidinggevende. Past scheidende, verspanende en vormende bewerkingen toe. Controleert de specifieke kwaliteits- en veiligheidseisen. Een goed gerepareerde carrosserie. Arbo en milieu De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze arbo- en milieuregels toe te passen, ter voorkoming van schade aan de eigen gezondheid en aan de omgeving. Handelt conform de richtlijnen/relevante voorschriften op het gebied van veiligheid, milieu en arbeidsomstandigheden. Gebruikt materialen, arbeidsmiddelen, materieel, en persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste wijze. Reageert alert en actief op (het ontstaan van) onveilige situaties. Wijst collega s op (het ontstaan van) onveilige situaties. Doet suggesties bij niet milieubewust handelen. Meldt onveilige situaties aan bij de verantwoordelijke persoon. Houdt de eigen werkplek schoon en op orde. Verzamelt afval en restmateriaal, sorteert dit en voert het conform de voorschriften af. Zo gezond en veilig mogelijke arbeidsomstandigheden en een minimaal milieubelastend werkproces. 9
Nr. 7 (SC) Nr. 8 (SC) Klant- en servicegericht handelen. De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze klant- en servicegericht te handelen opdat de werkzaamheden naar tevredenheid van de klant worden uitgevoerd. Voert de werkzaamheden uit die met de klant zijn afgesproken. Overlegt met de leidinggevende als de wensen van de klant niet mogelijk zijn. Reageert snel op vragen van collega s. Voorkomt aanleidingen voor klachten zoveel mogelijk. Zorgt na afloop van de werkzaamheden voor een opgeruimde werkplek. Komt afspraken na. De klant is tevreden over de wijze waarop hij is behandeld en over de manier waarop de werkzaamheden zijn uitgevoerd. Samenwerken De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze samen te werken met leidinggevenden en collega s, ten behoeve van een efficiënt verloop van de werkzaamheden en een goede sfeer in het bedrijf. Neemt actief deel aan het werkoverleg. Maakt werkafspraken met collega s en komt deze na. Houdt rekening met verschillen tussen mensen en hun manier van werken. Verstrekt relevante informatie aan alle belanghebbenden. Vraagt collega s om hulp en helpt collega s als de situatie daarom vraagt. Geeft aan wanneer de werkdruk te hoog is. Beheerst de Nederlandse taal voldoende om veilig te kunnen werken en samenwerken. Gaat in goede harmonie om met collega en leidinggevende. Zorgt voor een duidelijke werkoverdracht naar collega s. Aarzelt niet om zich in geval van twijfel tot de leiding te wenden. Stelt het gemeenschappelijk doel van het team centraal. Een binnen een team effectief functionerende beroepsbeoefenaar. 10
Nr. 9 (SC) Nr. 10 (ON) Communiceren tijdens de werkzaamheden De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze met alle betrokkenen in het werkproces te communiceren, opdat de werkzaamheden vlot verlopen. Hanteert correcte omgangsvormen. Stemt de communicatie af op de ander en op de situatie. Luistert aandachtig, toont geduld en laat de gesprekspartner uitspreken. Houdt rekening met wat door anderen gezegd wordt. Stelt gerichte vragen om relevante informatie te achterhalen. Vraagt zonodig door om de noodzakelijke informatie helder te krijgen. Brengt een boodschap kort en duidelijk over. Geeft na een ontvangen opdracht aan wat hij gaat doen. Legt een probleem op duidelijke wijze voor aan de leidinggevende Een vlot lopend werk werkproces met adequaat geïnformeerde betrokkenen. s ontwikkelen. De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze vakkennis bij te houden en nieuwe ontwikkelingen toe te passen en door verbetering van het eigen functioneren bij te dragen aan de verbetering van de bedrijfsvoering. Neemt kennis van en staat open voor nieuwe werkmethoden en technieken. Leest vakliteratuur. Brengt met de leidinggevende in kaart wat goed en nog niet goed gaat. Bepaalt met de leidinggevende welke beroepscompetenties hij daartoe moet ontwikkelen. Bepaalt met de leidinggevende welke activiteiten hij daartoe moet ondernemen. Onderneemt de afgesproken activiteiten. Doet verbetervoorstellen en/of voorstellen tot efficiëntere werkprocessen. Constante ontwikkeling van de eigen beroepscompetenties. 11
Nr. 11 Onderhoudswerkzaamheden De carrosseriebouwer is in staat om op adequate wijze de arbeidsmiddelen waarmee gewerkt wordt te onderhouden Onderhoudt (of organiseert het onderhoud van) arbeidsmiddelen volgens de onderhoudsinstructies. De arbeidsmiddelen werken optimaal. 12
Overzichtsschema beroepscompetenties en kerntaken s Kerntaak Kernopgave Vakmatig-methodisch 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 Voorbereiden werkzaamheden x x x x x 2 Bewerken materialen x x x x x x 3 Samenbouwen x x x x x 4 In- en uitbouwen van installaties en systemen x x x x x 5 Repareren x x x x x 6 Arbo en milieu x x x 11 Onderhoud arbeidsmiddelen x x x x x Bestuurlijk-organisatorisch en strategisch (BOS) 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 Sociaal-communicatief (SC) 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 7 Klant- en servicegericht handelen x x x 8 Samenwerken x x x x x 9 Communiceren tijdens werkzaamheden x x x x x Ontwikkeling (ON) 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 10 s ontwikkelen x x x 13