Oogheelkunde Refractiechirurgie: geen bril of lenzen meer na lasercorrectie
Inleiding Lasercorrecties en kunstlensimplantaties voor het corrigeren van bijziendheid, cilinderafwijking of verziendheid mogen zich in een steeds toenemende populariteit verheugen. Deze folder geeft u informatie over de huidige stand van zaken Al een halve eeuw zijn oogartsen op zoek geweest naar een operatie die de oogsterkte verandert, zodat een hulpmiddel als bril of contactlens niet meer nodig is. Het meest bekend waren de krasjes die met een diamantmes in het hoornvlies gemaakt werden, een redelijk betrouwbare maar inmiddels verouderde techniek. De grote doorbraak, waardoor refractiechirurgie nu voor een groot publiek interessant is geworden, was de introductie van de excimer-laser in de jaren 80. Deze laser bundelt een ultraviolette lichtstraal waarmee een dun laagje van het hoornvlies afgeslepen wordt. Nieuwere lasers werken met steeds smallere laserstralen die een paar duizend keer per behandeling worden afgevuurd, en door een computer precies naar de juiste plaats op het hoornvlies worden gedirigeerd. Ieder pulsje verdampt op een plek van een vierkante millimeter een laagje hoornvlies van minder dan een micrometer dikte. Een eye-tracker meet de positie van het oog en stuurt de laserstraal op tijd bij zodat deze bij kleine oogbewegingen toch op de juiste plaats arriveert. Door deze verbeteringen in de techniek is het resultaat steeds beter voorspelbaar geworden. Er zijn twee soorten excimerlaserbehandelingen: PRK en LASIK Bij de PRK (of LASEK: Laser Assisted SubEpithelial Keratomileusis) behandeling wordt direct op het buitenoppervlak van het hoornvlies gelaserd. Vooraf wordt alleen het dunne oppervlakkige laagje, het zogenaamde epitheel, losgeweekt en verwijderd. Na de laserbehandeling wordt een contactlens op het hoornvlies gelegd als een pleister op de wond die gemaakt is in het oppervlakkige epitheel. Na een paar dagen is dit wondje geheeld en kan de contactlens verwijderd worden. 2
In de jaren 90 is een variant op deze techniek ontwikkeld die voor de echte doorbraak van de excimerlaserbehandeling zorgde: LASIK (LASer In-situ Keratomileusis). Hierbij wordt door een speciaal mesje het hoornvlies verdeeld in een voorste en achterste deel, waarna het voorste deel als een flapje opzij gelegd kan worden. De laserbehandeling wordt dan op het achterste deel gegeven, dus dieper in het hoornvlies dan bij PRK. Als het flapje daarna als een soort contactlens teruggelegd wordt plakt het vanzelf weer vast aan de onderlaag. De LASIK behandeling geeft de patiënt minder ongemak in de eerste dagen na de behandeling, omdat er geen wondje in het epitheel gemaakt wordt zoals bij PRK. De LASIK techniek is iets ingewikkelder maar leidt sneller tot het definitieve resultaat. 3
Wat kunt u verwachten van een excimerlaserbehandeling? De behandeling zelf duurt niet lang. Meestal worden beide ogen tegelijk behandeld. De ogen worden met druppels verdoofd; daardoor voelt u geen pijn. Het klemmetje dat de oogleden spreidt en het zuignapje dat het oog fixeert bij LASIK geven wel een drukgevoel op het oog, dat even als onaangenaam ervaren kan worden. De meeste mensen vinden de ingreep een beetje eng maar zeggen achteraf dat het enorm meeviel. Bij de PRK techniek zijn de ogen de eerste twee dagen meer of minder pijnlijk. Sommige mensen voelen alleen alsof er een vuiltje in de ogen zit en hebben niet veel last, anderen kunnen twee dagen lang de ogen niet open krijgen en moeten sterke pijnstillers gebruiken. Welke gezichtsscherpte wordt bereikt? Zowel voor PRK als LASIK geldt dat de afhankelijkheid van een bril of contactlens zeker kleiner wordt. Er is altijd een lichte over- of ondercorrectie zodat maar een minderheid precies op sterkte nul (emmetropie) uitkomt. Mensen met een lichte restafwijking zijn meestal heel tevreden omdat ze zonder correctie goed zien. 4
Zij zien even goed als andere mensen die geen bril of lenzen dragen; bij die mensen is bij meting meestal ook een kleine afwijking te vinden. Echter, mensen die een bril of lenzen dragen laten hun afwijking altijd volledig corrigeren, en zijn daardoor gewend scherper te zien dan mensen met een lichte afwijking die geen bril nodig hebben. Dus de gezichtsscherpte zonder correctie na de laser is vaak lager dan de scherpte met correctie vooraf. Het is zelfs zo dat de scherpte mét optimale correctie na laser vaak lager is dan vooraf, al gaat het dan om een veel lagere correctie. Een getal voorbeeld: Zonder correctie Met correctie voor laser 10% 130% (S-5,00) na laser 90% 115% (S-0,75) Praktisch gezien gaat deze patiënt dus van 130 naar 90% gezichtsscherpte omdat er geen bril meer gebruikt wordt. Het verlost zijn van de ongemakken van bril of lenzen maakt dit echter meestal ruim goed. Soms zijn patiënten achteraf niet tevreden over de kwaliteit van het zien, ook la is de scherpte 100%. Dit kan komen door het zien van lastige schitteringen in het donker (halo s). Alle personen boven de 40 jaar die in de verte goed scherp zien, krijgen problemen met het zien dichtbij, dus ook diegenen die een laserbehandeling ondergaan hebben. Mensen van boven de 40 met een lichte bijziendheid moeten vooraf weten dat ze na de behandeling niet meer de bril af kunnen zetten om makkelijk te lezen zonder correctie. Kunnen er complicaties optreden Bij iedere operatie zijn complicaties mogelijk, maar bij lasercorrecties is de kans daarop klein. 5 tot 10% van de correcties leidt tot een te grote positieve of negatieve reststerkte. Deze kan met een tweede behandeling verholpen worden, meestal na enkele maanden, als blijkt dat het om een stabiele afwijking gaat en daarom duidelijk is op welke sterkte de laser moet worden ingesteld. Na PRK kan het 5
hoornvlies in lichte mate vertroebelen, dit noemt men haze. Bij hogere correcties kan dit plooien in de flap en moeten deze gladgestreken worden in een of meerdere herbehandelingen. Het snijden van de flap kan in zeldzame gevallen gecompliceerd verlopen. Na de behandeling kan zich onder de flap een ontsteking ontwikkelen (bij PRK is dit veel zeldzamer). Deze ontsteking geneest meestal met speciale oogdruppels, soms moet in een herbehandeling de flap gespoeld worden. De LASIK flap kan nog maanden tot jaren na de operatie bij een ongeval loslaten. Meestal is hij dan weer op zijn plaats terug te fixeren. Al deze complicaties zijn zeldzaam. In nog veel zeldzamere gevallen is er zodanige schade aan het hoornvlies dat dit vervangen moet worden door een hoornvliestransplantatie. In dat geval zijn er veel ongemakken en kan het definitieve resultaat minder goed zijn. Blindheid door excimerlaserbehandeling is niet mogelijk. Belangrijk is om te realiseren dat een klein deel van de behandelde patiënten (ongeveer 10%) een of meerdere her-behandelingen nodig heeft voordat na verloop van tijd een goed resultaat wordt bereikt en dat complicaties met blijvende gevolgen heel zeldzaam maar niet uitgesloten zijn. Kunstlensimplantatie Sommige mensen kunnen niet op een veilige manier met een excimer-laser behandeld worden, omdat hun oogsterkte zo hoog is of hun hoornvlies zo dun, dat het na de behandeling te dun zou worden om op lange termijn haar stabiele vorm te behouden. Een alternatief voor deze mensen is het inbrengen van een eeuwige contactlens, een kunstlensje dat niet op- maar in het oog wordt geplaatst, achter het hoornvlies en aan de voorzijde van de iris. Deze techniek is een uitvloeisel van de vooruitgang in de behandeling van cataract/grijze staar, waarin kunstlenzen gebruikt worden om de eigen ooglens te vervangen als deze troebel wordt. 6
De behandeling is iets complexer dan bij lasercorrectie, omdat de ogen meestal niet tegelijk behandeld worden en er niet met druppels verdoofd wordt maar met een injectie of narcose. Daarom is vaak een iets uitgebreider onderzoek naar de algemene gezondheid nodig. Het gebeurt op een echte operatiekamer, omdat de eisen aan steriliteit in dit geval hoger zijn. De oogbol wordt geopend met een sneetje van 5 millimeter boven het hoornvlies. Het lensje wordt ingebracht en met kleine klemmetjes aan de iris gehaakt, daarna wordt het wondje dichtgehecht. De resultaten, over- en ondercorrectie en dergelijke zijn goed vergelijkbaar met de lasercorrectie, zie de betreffende alinea. Bij een herbehandeling kan de lens vervangen worden tijdens een nieuwe operatie of het laatste restje correctie wordt met de laser gedaan. Complicaties bij kunstlensimplantatie Ook hier geldt dat de kans op complicaties klein is. De kunstlens kan operatief verwijderd worden dus de ingreep kan, in tegenstelling tot de lasercorrectie, grotendeels ongedaan gemaakt worden. Omdat het een ingreep is waarbij de oogbol geopend wordt zijn bepaalde complicaties mogelijk die niet bij laserbehandeling kunnen optreden: bacteriële infectie (leidt zelden tot verlies van het oog), vertroebeling van de ooglens (grijze staar, cataract), beschadiging van de oogbol door verdovende injectie, algemene risico s van narcose. Belangrijk Binnen de maatschap Oogheelkunde van de Reinier de Graaf Groep wordt geen refractiechirurgie verricht. De informatie uit deze folder is oriënterend van karakter. Gezien de snelle ontwikkelingen in de refractiechirurgie kan de folder niet volledig up-to-date zijn. Voor volledige informatie over laserbehandeling en kunstlensimplantatie en voor een advies op maat, rekening houdend 7
met uw wensen en de mogelijkheden van uw ogen, kunt u zich het beste wenden tot een kliniek die refractiechirurgie aanbiedt. Oogartsen mw. H.E. Bijlmer-Gorter, O.L.H. Van Hemel, J.K. Kusmierczyk Mw. dr. A.C. Lambooij mw. M.J.P. MacLaren-Vervoort, T.J.P Nieuwendijk M.G.Prost Reinier de Graaf is partner van het Oogzorgnetwerk 8
Gasthuis Delft Diaconessenhuis Voorburg Behandelcentrum Westland Gezondheidscentrum De Reef Reinier de Graafweg 3-11 Fonteynenburghlaan 5 Middelbroekweg 2a Kiekendiefstraat 17 2625 AD Delft 2275 CX Voorburg 2671 ME Naaldwijk 2496 RP Den Haag Tel 015 260 30 60 Tel 070 340 1100 Tel 0174 63 77 00 Tel 015 270 68 00 foldernr.000 versie juni 2011 9 www.reinierdegraaf.nl