Het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden De financiering van het Vlaams zorgmodel: de uitdagingen Marc COCKX - 29 oktober 2009 1
Inhoud 1 VIPA : statuut en plaats binnen Vlaamse overheid, sectoren, missie, kerntaken, instapvoorwaarden 2 Alternatieve subsidies en - waarborgen: procedure, gebruiksnormen, subsidiebedragen, algemene verplichtingen, wat is gerealiseerd? 3 Een integrale benadering van het bouwproces 4 VIPA-criteria duurzaamheid 5 Uitdagingen 2
Institutionele structuur Het VIPA ressorteert onder het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) dat op zijn beurt deel uit maakt van het Beleidsdomein WVG van de Vlaamse Overheid. Het is een Intern Verzelfstandigd Agentschap met rechtspersoonlijkheid, d.w.z. rechtstreeks onder voogdij van de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezond en Gezin, zonder eigen personeel, wel met een eigen boekhouding en begroting. 3
Hoofdstructuur Vlaamse overheid 13 Beleidsdomeinen: Diensten algemeen regeringsbeleid Bestuurszaken Financiën en Begroting Buitenlands Beleid, Buitenlandse Handel, Internationale Samenwerking en Toerisme Economie, Wetenschap en Innovatie Onderwijs en Vorming Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Cultuur, Jeugd, Sport en Media Werk en Sociale Economie Landbouw en Visserij Leefmilieu, Natuur en Energie Mobiliteit en Openbare Werken Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed 4
Het Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG)! VIPA 5
Het Ministerie van Welzijn Volksgezondheid en Gezin '% & ( #! ( " " " )! "! ( " $ % & " $% " # # # 6
VIPA: sectoren 1. Voorzieningen voor preventieve en ambulante gezondheidszorg 2. Voorzieningen voor bejaarden en voorzieningen in de thuiszorg Rusthuizen, Centra voor kortverblijf, Dagverzorgingscentra en Dienstencentra. 3. Voorzieningen voor algemeen welzijnswerk 4. Voorzieningen voor bijzondere jeugdbijstand 5. Voorzieningen voor kinderdagopvang 6. Voorzieningen voor personen met een handicap 7. Verzorgingsvoorzieningen 7
Missie van VIPA Initiatieven ontwikkelen en in financiering voorzien voor een kwaliteitsvolle, toegankelijke en betaalbare infrastructuur voor de zorg- en dienstverlening in het kader van de persoonsgebonden aangelegenheden. 8
Kerntaken van VIPA Kerntaak 1 - de financiering, onder welke vorm ook, van infrastructuur voor zorg en dienstverlening in het kader van de persoonsgebonden aangelegenheden. D.w.z. niet louter investeringssubsidies en waarborgen; alle mogelijke vormen van financiële ondersteuning bestemd voor infrastructuur komen in aanmerking (b.v. rentesubsidies, leningen, ). Het VIPA zal zich toespitsen op de bouwtechnische, financiële en administratieve opvolging en ondersteuning van infrastructuurwerken in het beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. 9
Kerntaken Kerntaak 2 - coördinatie, sturing en regie van publiek - publieke en publiek - private samenwerking inzake infrastructuur voor persoonsgebonden aangelegenheden. Publiek-publieke samenwerking b.v. door overeenkomsten af te sluiten met de sociale huisvestingssector, maar ook met OCMW s, gemeenten, provincies. Het VIPA kan in PPS-projecten een regiefunctie vervullen voor de planning en beheer van bouwprojecten, het kan kostenbewakend optreden of het kan stimulerend optreden om meer efficiënte of vernieuwende oplossingen te kiezen. 10
Kerntaken Kerntaak 3 - het bevorderen van kennis en expertise op conceptueel, financieel en bouwtechnisch vlak, of de uitbouw en instandhouding van een Kenniscel. VIPA zoekt best practices en reikt ideeën en mogelijkheden aan voor een optimale bouwontwikkeling in de sectoren. Zo kan men pro-actief inspelen op ontwikkelingen in het werkveld en op beleidsopties waarvan de verdere implementatie een voorstudie vergt. (b.v. ontwikkelingen rond kleinschalig, genormaliseerd wonen voor personen met dementie, energiezuinig bouwen, ). 11
Toegangsvoorwaarden Voor VIPA-investeringssubsidies al dan niet gekoppeld aan -waarborg: De initiatiefnemer moet: - een VZW, een OCMW, een provincie- of gemeentebestuur, een intercommunale, een Vereniging artikel 118 hoofdstuk XII van de OCMW-wet, (niet winstgevend doel); - zowel bouwheer als exploitant zijn; - beschikken over een goedgekeurd zorgstrategisch plan en passen in de programmatie (voorafgaande vergunning, erkenning met opschorting); - eigenaar zijn of een voldoende lang zakelijk of genotrecht hebben op het te subsidiëren goed ( min. 20 jaar). - beantwoorden aan de specifieke voorwaarden gesteld bij beide besluiten van de Vl Reg van 1 september 2006. - voor hetzelfde project geen subsidies verkregen hebben de voorbije 20 jaar (uitz. bij wijziging reglementering) 12
Toegangsvoorwaarden Voor louter VIPA-investeringswaarborg voor rusthuizen: De initiatiefnemer moet: - zowel bouwheer als exploitant zijn - voor erkenning in aanmerking komen, d.w.z. ook verenigingen MET winstoogmerk kunnen een aanvraag indienen; - over een zakelijk recht beschikken, vatbaar voor een hypotheekvestiging, op het te waarborgen goed voor ten minste hetzij de afschrijvingsduur van de investeringen, hetzij de leningsduur (min. 20 jaar). - beantwoorden aan de specifieke voorwaarden gesteld bij besluit van de Vl Reg van 9 februari 2007. 13
Zorgstrategische planning Het toegangsticket bij VIPA voor alle subsidieaanvragen uit de sector van de ouderen- en thuiszorgvoorzieningen is een goedgekeurd ZSPlan. De initiatiefnemer formuleert zijn lange termijnvisie over het geplande zorgaanbod in de regio en zijn geplande rol hierin. Deze visie en de daaruit voortvloeiende projecten komen tot stand in overleg met de andere actoren uit de regio en zijn gebaseerd op een grondige omgevingsanalyse. Het ZSPlan omvat ook: - een grondige SWOT-analyse van de eigen organisatie - een opdrachtverklaring (missie, doelstellingen) - een planning van de investeringen voor de e.k. 10 jaar. Het ZSPlan omvat nog geen ontwerpen of detailramingen van de investeringen. Dit gebeurt pas in de volgende fase, de technischfinanciële planning. 14
Alternatieve procedure Principe: spreiding van de financiering over een periode die enige relatie heeft met de economische levensduur van de infrastructuur (20 jaar), gekoppeld aan een te verantwoorden functionele aanwending ervan (via het aftoetsen van gebruiksnormen). Vertaald in twee besluiten van de Vl Reg van 1 september 2006 ( in voege op 1 november 2006). Procedure: de eerste stappen nl. ZSPlanning en TFPlanning blijven quasi identiek als bij de vroegere klassieke financiering. I.p.v. een Subsidiebelofte wordt nu een Principieel Akkoord (PA) verleend. Het PA blijft 2 jaar geldig. Er is een mogelijkheid tot gemotiveerde wijziging van het PA tot 90 dagen voor de aanvang der werken. 15
Alternatieve procedure De initiatiefnemer kan na het verkrijgen van het PA de werken starten. Hij bezorgt het VIPA onverwijld een kopie van het bevel van aanvang der werken. De datum van het bevel van aanvang is een belangrijk tijdstip: is basis voor de bepaling en indexering van de gebruikstoelage; is basis + 1 jaar voor een eerste aanvraag tot gebruikstoelage. Na de start der werken worden er geen betekenisvolle wijzigingen meer aanvaard. De werken mogen niet starten vooraleer er een PA verleend werd. 16
Alternatieve procedure Een eerste gebruikstoelage kan ten vroegste 1 jaar na datum van bevel van aanvang der werken aangevraagd worden. Telkens één jaar later en dit gedurende de daarop volgende 19 jaren kunnen dan de volgende gebruikstoelagen aangevraagd worden. Berekening van de gebruikstoelage: het basisbedrag bij PA wordt berekend conform het huidige VIPA-sectorbesluit voor de ouderen- en thuiszorgvoorzieningen van 8 juni 1999; dit basisbedrag wordt geïndexeerd op datum van bevel van aanvang der werken; daarop wordt een vooraf jaarlijks bepaalde, vaste coëfficiënt toegepast om de normale jaarlijkse gebruikstoelage te kennen. 17
Basisbedrag spreiden over 20 jaar + aanpassen aan rente-evolutie = Basisbedrag x Coëfficiënt Coëfficiënt = R 1 1 1 + R R = referentierentevoet 20 De referentierentevoet R voor een bepaald jaar wordt vastgesteld in december van het voorgaande jaar, op basis van het gemiddelde van de noteringen van een 10-jarige OLO over de periode van 1 september tot 30 november van dat voorgaand jaar, verhoogd met 15 basispunten. 18
VIPA: procedure Indienen Technisch Financieel Plan bij VIPA Ontvankelijkheid door VIPA Functionele evaluatie Agentschap Zorg & Gezondheid Evaluatie bouwtechnische aspecten (VIPA) Evaluatie financiële aspecten (VIPA) Coördinatiecommissie Voorstel tot beslissing aan de minister: Principieel Akkoord Bevel van aanvang der werken en bepaling normale gebruikstoelage 20 x Aanvraag uitbetaling gebruikstoelage 19
De gebruiksnormen Het Instituut voor de Nationale Rekeningen (INR) vroeg: sectorspecifieke, kwantificeerbare en jaarlijks te controleren normen die voldoende hoog lagen opdat de overgrote meerderheid der voorzieningen er niet automatisch zou aan voldoen. De voorgestelde gebruiksnormen kunnen in de toekomst soepel bijgeschaafd worden. De minister kan ook afwijkingen verlenen in uitzonderlijke situaties. Norm niet gehaald = pro rata vermindering van de gebruikstoelage voor dat jaar (volgens regel van drie ). 20
Gebruiksnormen voor de ouderenvoorzieningen Rusthuizen (WZC): - Bij vervangingsnieuwbouw of verbouwing: na 1 ste jaar van uitbating min. 85 % bezetting. - Bij volledige nieuwbouw of uitbreiding: na 2 de jaar van uitbating min. 70 % bezetting en vanaf 3 de jaar: min. 85 %. Centra voor kortverblijf (CVK): - Bij vervangingsnieuwbouw of verbouwing: na 1 ste jaar van uitbating min. 30 % bezetting en na 2 de jaar min. 50 %. - Bij volledige nieuwbouw of uitbreiding: na 2 de jaar van uitbating min. 30 % bezetting, na 3 de jaar min. 40 % en na 4 de jaar min. 50 %. Dagverzorgingscentra (DVC): - Bij vervangingsnieuwbouw of verbouwing: na 1 ste jaar van uitbating min. 25 % bezetting en na 2 de jaar min. 50 %. - Bij volledige nieuwbouw of uitbreiding: na 2 de jaar van uitbating: min. 25 % bezetting, na 3 de jaar min. 25 % en na 4 de jaar min. 50 %. 21
Alternatieve waarborg MET investeringssubsidies Waarborg slaat op 90 % van de lening (geplafonneerd tot de subsidiabele kostprijs) + 90 % van interesten op die lening. Procedure: eerst aanvraag PA waarborg (ten vroegste samen met aanvraag PA subsidies) en vervolgens aanvraag tot investeringswaarborg (ten vroegste bij aanvang werken). Onderzoek en beslissing: - advies financieel deskundige VIPA; - beslissing en ondertekening leningsovereenkomst door VIPA. 22
Alternatieve waarborg ZONDER investeringssubsidies Waarborg dekt 90 % van het kapitaalgedeelte + 90 % van interesten. Het maximumbedrag aan kapitaalgedeelte is (per 1/01/06, excl. BTW en algemene kosten) voor: - nieuwbouw en uitbreiding m.i.v. uitrusting en meubilering: 1.200 euro/m² - verbouwing + uitrusting en meubilering: raming met max. 925 euro/m² - aankoop + verbouwing + uitrusting en meubilering: geschatte venale waarde + aankoopkosten en raming van verbouwing met max. van 925 euro/m² totaal. De daarbij aanvaarde maximale oppervlakte/wgh = 65 m². Procedure: - 1 ste Stap : aanvraag PA voor de waarborg (vóór start werken) - 2 de Stap : aanvraag waarborg 23
Alternatieve waarborg ZONDER investeringssubsidies Samenstelling dossier: - Beperkt masterplan met 3 luiken: zorgstrategisch, financieel en bouwtechnisch. - Zorgstrategisch luik: analoge hoofdvragen, vereenvoudigde beoordelingscriteria (geen uitgebreide omgevingsanalyse en visie, maximaal gebruik inspectieverslagen bij beoordeling van kwaliteit) - Financieel luik: groter belang, financiële situatie verleden en projectie naar de toekomst (min. 1 jaar na ingebruikname) - Bouwtechnisch luik: projectplan als bouwtechnische vertaling van zorgstrategische ambities, vereenvoudigde samenstelling dossier. Evaluatie: - Financieel team van VIPA evalueert de aanvragen - Waarborgcommissie adviseert de minister die beslist. 24
De VIPA-subsidiebedragen Subsidiabele oppervlakte : - RH en CKV: maximum 65 m²/wgh - DVC: maximum 20 m²/ve Subsidiebedragen per m² (cijfers per 1.1.1994; index 2009 = 1,49761): - Nieuwbouw: 550 euro/m² - Uitbreidingswerken: 500 euro/m² - Verbouwingswerken: 60 % van de aanvaarde kostenraming met een maximum van 350 euro/m² - Aankoop met verbouwing: 60 % van de geschatte venale waarde van het gebouw + 60 % van de kostenraming voor de verbouwing met een totaal maximum van 412,5 euro/m² - De BTW aan geldend tarief en het forfait aan algemene kosten à 10 % worden bovenop gesubsidieerd. 25
Subsidie- en waarborgverplichtingen Werken uitvoeren conform verleende PA. Gesubsidieerde goed + bouwgrond niet belasten met een zekerheid ten voordele van derde, zonder voorafgaande toestemming van de minister. Binnen boekhoudkundige afschrijvingstermijn de concrete bestemming van een gesubsidieerd goed niet wijzigen of het goed niet vervreemden zonder de voorafgaande toestemming van de minister. Minister kan de bestemmingswijziging enkel toestaan als deze binnen de persoonsgebonden aangelegenheden behorend tot het beleidsdomein WVG blijft. Het gesubsidieerde goed als een goed huisvader beheren gedurende de afschrijvingsperiode ( minimum 20 jaar). 26
Realisaties alternatieve financiering Van november 2006 tot op heden werden in Vlaanderen 115 principieel akkoorden verstrekt voor projecten in de sector OTV (ouderen- en thuiszorgvoorzieningen). Daarvan zijn er 30 projecten gestart met de werken. Globaal vertegenwoordigt dit een som van om en bij de 595 miljoen euro aan subsidiebedragen die aan de basis ligt voor de bepaling van de gebruikstoelagen. 27
Realisaties Capaciteiten OTV binnen VIPA per type van voorziening en aard van het project (juni 2004 - juni 2009) Totale erkende capaciteit voorzieningen die VIPA-subsidie aanvragen Capaciteit voor realisatie project Capaciteit na realisatie project Verschil Totale capaciteit effectief gesubsidieerd door VIPA, per bouwtypologie Totaal % nieuwbouw % renovatie RH 8.682 10.532 1.850 9.023 83 17 DVC 123 515 392 465 80 20 KV 44 484 440 474 81 19 LDC 3 24 21 19 89 11 RH = rusthuis (inclusief RVT) DVC = dagverzorgingscentrum KV = centrum voor kortverblijf LDC = lokaal dienstencentrum 28
Integrale benadering bouwproces veiligheidscoördinatie milieuwetgeving functionele vereisten legionella energieprestaties brandveiligheid HACCP technische normen comforteisen stedenbouw Samenwerkend team van specialisten nodig financiering Referentiedocument gedurende proces nodig erkenningnormen toegankelijkheid 29
Integrale benadering bouwproces Verhoging forfait aan subsidies voor algemene kosten van 7 % naar 10%. Vereisten : - multidisciplinair bouwteam vanaf het begin van het ontwerpproces om de duurzaamheidsdoelstellingen bij ontwerp en uitvoering te garanderen - doorheen het ontwerp- en bouwproces wordt een programma van eisen als leidraad gebruikt 30
Integrale benadering bouwproces 1. Multidisciplinair bouwteam Samenstelling: initiatiefnemer (bouwheer), architect ontwerper, ir. ontwerper technieken, veiligheidscoördinator, vertegenwoordiging personeel, buren, ervaringsdeskundig collega, Bezit de nodige technische competenties. Rol: voorontwerp, ontwerp en bouwproces van het project conceptueel, bouwtechnisch en financieel voorbereiden, begeleiden, opvolgen en evalueren, staat in voor de interne en externe communicatie, waakt over de kosten, doet de administratieve opvolging, contacten met VIPA, = integrale benadering 31
Integrale benadering bouwproces 2. Programma van eisen Consensusdocument waarin de doelstellingen m.b.t. de gewenste zorgorganisatie, het woon- en zorgcomfort, de energiebeheersing, de bouwtechnische opvattingen, de wijze van financiering, enz. neergeschreven worden helpt om toekomstige (project-)opties en koerswijzigingen binnen een ruimer kader te kunnen beoordelen Is het referentiekader in de verschillende stadia van het ontwerp = de gemeenschappelijke taal van de leden van het bouwteam. 32
Rol van VIPA toetsing aan regelgevend kader voor toekenning van investeringssubsidies in principe geen inhoudelijke inmenging in architecturale opties: respect voor eigen verantwoordelijkheid van het bouwteam expertise: overheidsopdrachten, duurzaamheid, energiebeheersing, brandveiligheid, toegankelijkheid, financiële expertise begeleidingsaanbod: uw geprekspartner (ook in het denkproces dat vooraf gaat aan de subsidieaanvraag) 33
Duurzaamheid VIPA : omzendbrief 29 april 2003 evaluatiecriteria ecologisch bouwen - invoeren energie- en grondstoffenzuinig beleid - garanderen comfort & gezond binnenklimaat - vergelijkbaar met E-peil 80 MB VIPA-criteria duurzaamheid (CD) - minimumeisen inzake comfort en gebruik van energie, water en materialen. - nieuwbouw moet voldoen aan vast aantal verplicht opgelegde en een minimum aantal vrij te kiezen CD uit 5 hoofdgroepen : 1. gebruikerscomfort 2. energiebeheersing 3. duurzaam materiaal en grondstoffengebruik 4. geïntegreerde benadering 5. gebouwenbeheer 34
Criteria Duurzaamheid 1. gebruikerscomfort Fysieke toegankelijkheid Zomercomfort Openen van ramen Daglichttoetreding Regeling thermisch comfort Akoestisch comfort Contact met de buitenomgeving Gebruik van de buitenomgeving 35
Criteria Duurzaamheid 2. energiebeheersing Energieprestatie peil Globaal isolatieniveau Warmteproductie en -distributie Ventilatie Warm water Koeling Energiezuinige binnenverlichting Energiezuinige toestellen Verbetering van de globale energieprestatie 36
Criteria Duurzaamheid hoofdgroep 3, 4 en 5 Rationeel watergebruik Duurzaam houtgebruik Afwerkingmaterialen Duurzaam bouwconcept Geïntegreerd ontwerp Duurzame inplanting Bereikbaarheid 3. duurzaam materiaal en grondstoffen 4. geïntegreerde benadering Basiskwaliteitsbewaking Energiestromen meten Opleiding over beheer 5. gebouwenbeheer 37
Uitdagingen sector OTV Toereikend budget om de projecten naar behoren en tijdig te kunnen financieren Geharmoniseerde regelgeving brandveiligheid Evaluatie alternatieve financiering: invoeren mogelijkheid tot prefinanciering Uitvoeringsbesluiten PPS (DBF(M)-model) Criteria duurzaamheid i.p.v. omzendbrief ecologisch bouwen Integrale toegankelijkheid : samenwerking vzw Enter Onderzoek Klantentevredenheid Jaarverslag met capaciteitsgegevens Vernieuwde website met subsidiecalculator 38
Adres VIPA Koning Albert II-laan 35 bus 34 1030 BRUSSEL Tel. 02-553 32 50 Fax 02-553 34 80 Web: www.vipa.be 39