Knooppunten IJsselmeergebied, Randmeren en Flevoland

5 b 2009 Knooppunten IJsselmeergebied, Randmeren en Flevoland FRANEKER GROU DRACHTEN 8 SNEEK DEN HELDER 7 LEMMER 9 ENKHUIZEN 10 E MMELOORD MEPPEL ALKMAAR 14 11 LELYSTAD Z WOLLE Z AANDAM HAARLEM ALMERE-BUITEN AMSTERDAM 12 ALMERE-STAD 13 HARDERWIJK ALMERE-HAVEN DEVENTER HILVERSUM APELDOORN

Voorwoord Het IJsselmeer, Markermeer en IJmeer en de Randmeren zijn open water. Ze vormen een bijzonder vaargebied. In deze brochure uitgegeven in het kader van het project Varen doe je samen! vindt u kaarten met de belangrijkste aanbevolen routes. De kaarten laten zien hoe de recreatie- en beroepsvaart op een veilige en vlotte manier de wateren kan bevaren. De teksten beschrijven aanbevolen vaarroutes, maar deze zijn niet bepalend en verplicht. Er zijn ook andere routes mogelijk. U moet zich natuurlijk aan geldende verkeersregels houden. Kijk goed om u heen voordat u oversteekt. Laat de andere vaarweggebruikers duidelijk zien wat u gaat doen, zodat zij op tijd kunnen reageren. Het varen op het IJsselmeer en de Randmeren vraagt kennis en ervaring. Zeker het IJsselmeer met zijn korte, venijnige golfslag mag niet worden onderschat. De kaarten in deze brochure zijn gemaakt als aanvulling op de 1800-serie, de officiële zeekaarten voor kust- en binnenwateren voor dit gebied nummer 1810 en zijn niet geschikt voor navigatiedoeleinden. Gebruik dus altijd een recente kaart uit de 1800-serie en de ANWB-Wateralmanak. Voor de binnenwateren van Flevoland kunt u een recente ANWB-waterkaart en de almanak gebruiken. Deze brochure is tot stand gekomen met medewerking van onder andere Rijkswaterstaat, Dienst der Hydrografie, de aanliggende provincies, Koninklijke Schuttevaer, het Watersportverbond en de ANWB. Inhoudsopgave Watersport op het IJsselmeer en Markermeer 3 Detailkaart 5.7 Den Oever (Stevinsluizen)............................................... 6-7 Detailkaart 5.8 Kornwerderzand (Lorentzsluizen)........................................... 8-9 Detailkaart 5.9 Lemmer....................................................... 10-11 Detailkaart 5.10 Enkhuizen (Krabbersgatsluizen en naviduct).................................. 12-13 Detailkaart 5.11 Lelystad (Houtribsluizen)............................................. 14-15 Detailkaart 5.12 IJmeer bij IJburg.................................................. 16-17 Watersport op de Randmeren 19 Detailkaart 5.13 Harderwijk (aquaduct).............................................. 20-21 Detailkaart 5.14 Ketelhaven en Ketelbrug.............................................. 22-23 Hoe steekt u veilig de kanalen door Flevoland over? 24 Leeswijzer Goed zeemanschap is eigenlijk het belangrijkste artikel uit het Binnenvaartpolitiereglement (art. 1.04 BPR). Het betekent kortweg dat een schipper schade voorkomt, personen niet in gevaar brengt en een vlotte, veilige vaart niet hindert. Goed zeemanschap begint bij het goed voorbereiden van uw reis. We raden u aan voor vertrek de teksten over de te passeren knooppunten te lezen en vervolgens de kaarten te bestuderen. Een knooppunt is een specifieke locatie waar sprake kan zijn van een verkeersonveilige situatie. Zoals eerder vermeld zijn de kaarten in deze brochure een aanvulling op de officiële kaarten en dus niet geschikt voor navigatiedoeleinden! Wij zijn geïnteresseerd in uw opmerkingen. Daarmee kunnen we de Knooppuntenboekjes zo actueel mogelijk houden. U kunt correcties op de bestaande of suggesties voor nieuwe knooppunten aan ons doorgeven via de website www.varendoejesamen.nl of via info@varendoejesamen.nl. U kunt geen rechten ontlenen aan de inhoud van deze brochure. In alle gevallen wordt verwezen naar de letterlijke tekst van het Binnenvaartpolitiereglement of de plaatselijk geldende reglementen. 2

Watersport op het IJssel- en Markermeer Open water Het IJsselmeer en Markermeer zijn prachtige vaargebieden voor de watersport, met talloze mogelijkheden. Het is een uitdagend, open vaarwater, dat enige geoefendheid vraagt. Bij rustig weer kunnen ook kleinere schepen er prima varen. Voorgeschreven vaarroutes voor de watersport zijn er niet, maar dat is ook het leuke van dit vaarwater. Voor de beroepsvaart zijn er wel een paar vaargeulen. Bij hardere wind kan het flink spoken op het IJsselmeer en Markermeer, dus controleer voor uw vertrek het weer en luister het laatste weerbericht uit van de Centrale Meldpost IJsselmeergebied (CMIJ). Ieder heel uur + 15 minuten wordt via marifoonblokkanaal 1 een bericht over het weer en nautische bijzonderheden uitgezonden. Vergist u zich ook niet in de kracht van het water bij harde wind. Het Markermeer kent net als het IJsselmeer een korte, heftige golfslag die u in harde wind zeker parten gaat spelen op een motorboot of aan de wind zeilend. Zorg dat u goed voorbereid bent en dat alles aan boord zeevast staat. Let op: bij calamiteiten en snel veranderende weersomstandigheden kunnen de verkeersposten extra scheepvaartberichten uitgeven. Scheepvaartwegen De belangrijkste scheepvaartverbinding voor de beroepsvaart is de hoofdvaarweg Amsterdam - Lemmer via Lelystad. Er is een aansluiting op de IJssel via het Ketelmeer en er is een verbinding via het Zwarte Meer naar Zwartsluis en Meppel. Belangrijke nevenvaarroutes zijn de doorgaande verbindingen van Amsterdam via Enkhuizen naar Lemmer en Kornwerderzand en de verbinding van Urk naar Den Oever en Kornwerderzand. Deze laatste wordt onder meer gebruikt door de vissers die in Urk hun thuishaven hebben. Voor de recreatievaart vormt het hele gebied ideaal vaarwater. Wel zijn er enkele belangrijke doorgaande verbindingen: de route uit de Beleidsvisie Recreatie Toervaartnet Nederland (BRTN) van de Stichting Recreatietoervaart Nederland (SRN) door de Randmeren. - Van de Hollandsebrug bij Almere via het Veluwemeer en de Roggebotsluis naar de Ketelbrug bij Kampen. - De kustroutes langs de Friese kust en Noord-Hollandse kust. 3

Aandachtspunten voor nieuwe IJsselmeervaarders 1 Ken uw schip; het gebied vraagt meer van schip en bemanning dan de binnenwateren. 2 Vaar met de juiste uitrusting van schip en bemanning. Zonder goede uitrusting geen veiligheid en vaarplezier. 3 Luister naar de weerberichten. 4 Neem de tijd en begin eenvoudig. 5 Kies de route die bij uw schip past, maak gebruik van de beschutting die de ondiepten bieden. 6 Kijk goed om u heen en op de kaart: zorg dat u altijd weet waar u bent. 7 Kijk en denk vooruit. 8 Gedraag u zich als gast in de natuur. Let verder op de volgende zaken: - Zorg voor een goed werkende marifoon, met gsm als mogelijke back-up of als alternatief. - Luister uit op het marifoonkanaal voor het gebied waar u vaart. - Zorg dat de bemanning het schip kent: als de schipper gewond raakt of, nog erger, overboord slaat, moet iemand wel het schip kunnen varen. - Doe onderhoudsklussen voordat u gaat varen en stel ze niet uit. - Zorg dat er voor iedereen reddingsvesten aan boord zijn. - Zorg voor een goed anker met voldoende ketting of lijn: u moet wellicht op diep water ankeren. - Probeer eerst de kortere, meer makkelijke routes. - Als u twijfelt of u een rif zult steken: doen! De golfslag kan snel fors opbouwen en dan wordt het een hele klus. - Kijk wat andere schepen doen, en vraag informatie of advies als u twijfelt. - Volg een ander schip dat de route afsnijdt alleen als u zeker weet dat u niet dieper steekt. Omstandigheden Op het IJsselmeer kunt u te maken krijgen met onder andere golfslag en beroepsvaart, waaronder viskotters en schepen van de bruine vloot. Ook kunt u in mist belanden. De beschreven aanbevolen vaarroutes die in deze brochure zijn opgenomen zijn indicatief. Gebruik altijd de meest recente 1800-serie kaart en de bijbehorende Berichten aan Zeevarenden (zie www.hydro.nl). Wees erop bedacht dat boeien anders kunnen liggen dan op uw kaart aangegeven. Golfslag Er kan op het IJsselmeer een vervelende golfslag staan. Ook de beroepsvaart maakt soms flinke golven. Zorg dat u goed voorbereid bent en dat alles aan boord zeevast staat. Het is raadzaam om van tevoren de brandstoftank af te tappen, zodat water en vuil eruit zijn. Anders bestaat de kans dat de filters verstopt raken. Viskotters Houd rekening met de Noordzeekotters, die vooral op maandag naar zee gaan en aan het einde van de week van zee komen. Zij veroorzaken behoorlijke boeg- en hekgolven. Het is dus zaak regelmatig om u heen te kijken, ook achterom! Charterschepen In het IJsselmeergebied varen veel charterschepen van de bruine vloot. Het gaat veelal om gerestaureerde bedrijfsvaartuigen die weer onder zeil zijn gebracht. Let op: charterschepen hebben voorrang op bijna alle recreatievaart. Geef ze de ruimte, want ze zijn volgens het BPR groot schip. Beroepsvaart en de dode hoek Vermijd dat u te dicht voor binnenvaartschepen vaart, in verband met de dode hoek vanuit de stuurhut. De dode hoek van een binnenvaartschip kan tot 350 meter groot zijn. Als u binnen deze afstand voor een schip vaart, kan de schipper u niet zien. 4

Mist en radar In het BPR artikel 6.29 (Algemene bepalingen voor het varen bij slecht zicht) en bijlage 9 (Marifoonverplichting en radarvaart) staan vaarwegen en havens waar u bij slecht zicht niet mag varen zonder radar. Neem s nachts of bij slecht zicht contact op met de betreffende verkeerspost en vraag desnoods begeleiding aan. Ziet de lucht er niet betrouwbaar uit, hebt u geen goed gevoel over de vaartocht of geen zin, dan kunt u beter in de haven blijven. De boot is er voor u, niet andersom. Vooral een schip dat u nog niet kent, omdat u het nog maar kort in bezit hebt of huurt, kan voor verrassingen zorgen. (Bron: www.knrm.nl). Radarreflector: een must Ook al hebt u geen radar op uw schip, een radarreflector is een must. Ze zijn in vele soorten te koop. De achtvlakkige radarreflector is een van de bekendste. Let er wel op dat u hem correct monteert. Simpel gezegd: zoals de reflector in gemonteerde toestand op tafel ligt, zo moet hij omhoog. Plaats hem zo hoog mogelijk op uw schip. Let op: een radarreflector verhoogt de kans dat een pleziervaartuig wordt gezien, maar een garantie is er niet. Een kleine reflector geeft een kleine stip op het radarscherm die vaak door andere reflecties (seaclutter) wegvalt. Zeker bij hoge golven, regen of andere slechte weersomstandigheden gebeurt dat snel. Tochtplanning Het is heel belangrijk goed voorbereid aan uw tocht te beginnen. Controleer voor vertrek uw schip, maar natuurlijk ook vaststaande gegevens zoals het getij en variabele factoren als weer en wind. Er worden in Nederland speciale (dag)cursussen tochtplanning aangeboden. Veel nuttige informatie over het vaargebied is ook te vinden in de recent verschenen Vaarwijzer Het IJsselmeer van Uitgeverij Hollandia en Vaargids IJsselmeer en Randmeren van Uitgeverij De Alk en Heijnen. Vaarbewijs of watersportcursus In BPR artikel 1.09 lid 1 staat dat een jacht alleen mag varen als het wordt bestuurd door een daartoe bekwaam persoon. Er staan nog extra eisen waaraan deze persoon moet voldoen. De grenzen voor het Vaarbewijs liggen bij een scheepslengte van 15 meter en een vaarsnelheid van 20 km/uur. Maar ook als u een kleinere of langzamere boot bestuurt, is het behalen van een vaarbewijs of het volgen van een vaarcursus nodig. De organisaties achter Varen doe je samen! raden iedere watersporter sterk aan zich te verdiepen in de theorie en de reglementen. Naast theoriecursussen zijn er ook verschillende praktijkcursussen, bijvoorbeeld de cursus Manoeuvreren op de motor. Er bestaan ook educatieve vaartochten om mensen kennis te laten maken met een (onbekend) vaargebied dat bepaalde vaardigheden vereist. De meeste watersportcursussen volgen het diplomasysteem van de Commissie Watersport Opleidingen (CWO). In de CWO participeren onder andere Hiswa Vereniging, Watersportverbond en ANWB, partners in Varen doe je samen! Behalve zeilopleidingen zijn er ook CWO-motorbootopleidingen. Een schipper moet goed in de rondte kunnen kijken en hij moet geluidsseinen kunnen horen. Dit staat in het BPR beschreven (artikel 1.09 lid 3). Het varen met een dichtgebouwde kuip met beslagen ramen is dus simpelweg verboden. Bekwaamheid en uitzicht rondom zijn niet alleen goedbedoelde adviezen, het zijn ook wettelijke bepalingen die voor iedereen gelden (onafhankelijk van de vaarbewijsplicht). Voor weerberichten kunt u gebruikmaken van de verkeersposten langs de kust. Die zenden geregeld via de marifoon scheepvaartberichten uit. Daarnaast kunt u via allerlei andere bronnen, waaronder internet, weerinformatie verkrijgen. Voor het maken van een tocht is het belangrijk dat u het weer kunt inschatten. Wind en stroming kunnen heel vervelende golven geven die het varen niet plezierig maken. Zet alles aan boord zeevast en bereid uw tocht goed voor, ook als het mooi weer is. 5

6

7

5.7 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden 8

5.7 Den Oever De Afsluitdijk verbindt sinds 1932 Noord-Holland en Friesland. Er zijn twee sluiscomplexen in de dijk: de Stevinsluizen bij Den Oever en de Lorentzsluizen bij Kornwerderzand. Vanaf de opening wordt bijgehouden hoeveel schepen de Stevinsluis passeren. Vanaf het midden van de jaren vijftig groeit de recreatievaart explosief. De schutsluis is 135 meter lang en 14 meter breed en bestaat uit één kolk die in twee kamers verdeeld kan worden. Hierdoor kan zowel met een kleine kolk als met een grote kolk worden geschut. Er zijn twee beweegbare bruggen, die ongeveer vier meter boven het gemiddelde waterpeil liggen. De Stevinsluizen worden 24 uur per dag bediend en zijn bereikbaar via marifoonkanaal 20. Let op: bij een waterstand in de Waddenzee van NAP + 1,80 m wordt niet geschut. Vanaf het IJsselmeer is de sluis goed te bereiken via de betonde toegangsgeul (WV 1 en WV 2). Tussen deze twee tonnen en de havenlichten is het aan beide kanten ondieper, houd hier de geul aan. Voor de sluis zijn in de Binnenhaven aan bakboord wachtplaatsen voor de recreatievaart, deze zijn niet bestemd voor overnachting. In de Binnenhaven zijn twee wachtsteigers die uitsluitend bestemd zijn voor schepen die door omstandigheden hun reis voor korte of langere tijd moeten onderbreken. Voor deze steiger geldt een meldplicht bij de sluis. Vanaf het IJsselmeer varen regelmatig schepen van de bruine vloot via de Stevinsluis naar de Waddenzee. Ook hebben enkele charterschepen Den Oever als thuishaven of ze gebruiken de haven als wisselplek. De schepen liggen dan meestal in de oude Vissershaven aan de noordkant. Bij slecht weer trekt de bruine vloot vaak van het wad naar het IJsselmeer. Ook varen de Urker beroepsvissers dikwijls via Den Oever naar de Noordzee. Let op: als u van zoet naar zout water schut, hebt u stroom mee in de sluis. Maak altijd eerst achter vast, ook als de wind stevig op de kop staat. Als u dat niet doet, is de kans groot dat u dwars of achterstevoren in de sluis eindigt. De krachten van het water op het schip zijn veel groter dan die van de wind, zeker in de beschutting van de sluis. Bij het verlaten van de sluis richting de Waddenzee kan het water turbulent zijn door de overgang van zoet naar zout water. Spuisluizen De spuisluizen met de kenmerkende heftorens zijn gelijk aan de spuisluizen bij Kornwerderzand. Gemiddeld wordt zo n 1.220 kubieke meter per seconde gespuid. Spuien is alleen mogelijk als het verschil in waterpeil tussen de Waddenzee en het IJsselmeer groot genoeg is. Als er gespuid wordt, branden er drie rode lichten in een gelijkzijdige driehoek. In 1994 is een luchtbellenscherm in gebruik genomen, om te voorkomen dat te veel zout water in het IJsselmeer komt. 9 Regionale vaarwegbeheerder:

5.8 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden 10

5.8 Kornwerderzand De Lorentzsluizen bij Kornwerderzand vormen een zeesluizencomplex met een internationaal karakter; ze zijn net als de Stevinsluizen in Den Oever gelegen op de scheiding van zoet en zout water. Vanuit het bedieningsgebouw worden ook de spuisluizen en de twee verkeersbruggen bediend. Het schutcomplex bestaat uit twee sluiskolken: een grote en een kleine sluis. De schutsluizen vormen een belangrijke schakel in de doorvaart naar de Waddenzee en de Noordzee. In beide sluizen is sinds 1975 een luchtbellenscherm in gebruik. Dit bellenscherm moet voorkomen dat te veel zout water uit de Waddenzee in het IJsselmeer stroomt. De sluis wordt 24 uur per dag bediend (behalve bij een waterstand op de Waddenzee van NAP + 2,15 m en een waterverschil tussen Waddenzee en IJsselmeer van meer dan 2,10 m) en is bereikbaar via marifoonkanaal 18. Vanaf het IJsselmeer kunt u de sluis het beste naderen via de betonde vaargeul. Voor de sluis zijn in de Binnenhaven speciale wachtplaatsen voor de recreatievaart, deze zijn niet bestemd voor overnachting. In de Binnenhaven zijn twee wachtsteigers uitsluitend voor schepen die door omstandigheden hun reis voor korte of langere tijd moeten onderbreken. Voor deze steigers geldt een meldplicht bij de sluis. Een isofaselicht (is even lang uit als aan) geeft aan in welke sluis u moet schutten. Deze lichten bestaan uit een vast wit licht met daarnaast een wit flikkerlicht. Kies de kant van het flikkerlicht. Vanaf de Friese IJsselmeerkust varen regelmatig schepen van de bruine vloot via de Lorentzsluizen naar de Waddenzee. Bij slecht weer trekt de bruine vloot vaak juist van het Wad naar het IJsselmeer. Let op: als u van zoet naar zout water schut, hebt u stroom mee in de sluis. Maak altijd eerst achter vast, ook als de wind stevig op de kop staat. Als u dat niet doet, is de kans groot dat u dwars of achterstevoren in de sluis eindigt. De krachten van het water op het schip zijn veel groter dan die van de wind, zeker in de beschutting van de sluis. Bij het verlaten van de sluis richting de Waddenzee kan het water turbulent zijn door de overgang van zoet naar zout water. 11 Regionale vaarwegbeheerder:

5.9 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden 12

5.9 Lemmer De binnenwateren van Friesland en het IJsselmeer worden bij Lemmer gescheiden door twee sluizen: de Prinses Margrietsluis (ingang Prinses Margrietkanaal, bereikbaar via marifoonkanaal 20) en de Lemstersluis (ingang Lemmer, bereikbaar via kanaal 22). De Prinses Margrietsluis wordt vooral door de beroepsvaart gebruikt, maar ook door de recreatievaart als onderdeel van de staandemastroute. Op werkdagen kunnen wachttijden ontstaan door drukke beroepsvaart. Komende vanaf het IJsselmeer moet u tussen de rode KL6 en de groene KL5 door varen. Buiten de vaargeul is het hier erg ondiep. Let goed op uitgaande beroepsvaart, die vanwege de ondieptes de bocht ruim neemt. De wachtsteiger voor de recreatievaart is aan de bakboordzijde van de voorhaven, aangeduid met SPORT. Bij overheersende winden uit zuidelijke of zuidwestelijke richting kunt u het beste eerst het achterschip vastmaken. Zo voorkomt u dat het achterschip wegwaait en uw schip achterstevoren komt te liggen. Vaart u vanaf het IJsselmeer naar de Lemstersluis, dan kunt u het beste de betonde Lemstergeul aanhouden. Let hier op de ondiepte aan de kant van de Industriehaven, (kite)surfers bij het strand en op de in- en uitvarende schepen van de bruine vloot. Langs de IJsselmeerkust varen veel schepen van de bruine vloot. Het zijn veelal gerestaureerde historische vrachtschepen die chartertochten maken. Door hun afmetingen manoeuvreren deze vaartuigen moeilijk. Geef ze de ruimte! 13 Regionale vaarwegbeheerder:

5.10 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden 14

5.10 Enkhuizen De Krabbersgatsluizen bevinden zich in de Markerwaarddijk ter hoogte van Enkhuizen. Tot de ingebruikneming van het Naviduct Krabbersgat in 2003, passeerden hier dagelijks vele beroeps- en recreatieschepen. De Krabbersgatsluis was de drukste recreatiesluis van Nederland en werd ook wel de Kalverstraat van het IJsselmeer genoemd. Om de lange wachttijden op te lossen, is in 1999 gestart met de bouw van twee nieuwe sluizen met daaronder een tunnel voor het wegverkeer: het zogenaamde naviduct. De recreatie- en chartervaart wordt nu via de jachtenbox van het naviduct geschut. De oude Krabbersgatsluizen worden uitsluitend gebruikt voor de beroepsvaart, met een maximum doorvaarthoogte van zes meter. Let op: beroepsvaart hoger dan zes meter (zeker 60 procent) maakt ook gebruik van het naviduct! Beide sluizen worden 24 uur per dag bediend en zijn bereikbaar via marifoonkanaal 22. Komende vanaf het IJsselmeer is er voldoende diepgang (2-2,50 meter), maar houd wel de betonning aan. Op het Krabbersgat moet zowel de recreatie- als de beroepsvaart stuurboordwal houden. Voor de zeilvaart geldt bovendien een laveerverbod. De ingang naar de Compagnieshaven ligt na de KG11A. Tegenover de ingang naar de binnenhaven in het centrum van de stad is de splitsing naar het naviduct. Kijk voor het oversteken vanaf de stuurboordwal goed uit voor: - beroepsvaart van en naar de Krabbersgatsluizen - charterschepen die van of naar de Gependam varen - de watertaxi van en naar het Zuiderzeemuseum - de veerboot Enkhuizen Stavoren die van april tot en met oktober bijna dagelijks vaart - recreatievaart van en naar de Buyshaven. Via marifoonkanaal 22 kunt u het naviduct aanroepen met naviduct-noordzijde. Voor het naviduct zijn wachtplaatsen aan stuurboord. Komende vanaf het Markermeer moet u goed binnen de vaarwegbetonning blijven in verband met een dam onder water. U kunt het naviduct via marifoonkanaal 22 aanroepen met naviduct-zuidzijde. Voor het naviduct zijn wachtplaatsen aan bakboord. Let na het verlaten van het naviduct en het invaren van het Krabbersgat goed op eventuele kruisende vaart. In de zuidelijke voorhaven voor de Krabbersgatsluizen zijn overnachtingsteigers voor de beroepsvaart. Ook is er een autoafzetplaats en kan bij de sluis klein gevaarlijk afval (KGA) worden ingeleverd. Naviduct Een Naviduct is kort gezegd een aquaduct met sluisdeuren dat ook dienstdoet als schutsluis. Het bouwwerk bij Enkhuizen is s werelds eerste naviduct. Omdat nog nooit eerder een aquaduct met sluisdeuren was gebouwd, is er een nieuwe naam voor bedacht. Daarvoor zijn Latijnse woorden gebruikt. Navis betekent schip of schepen en ducere betekent leiden of voeren. Een naviduct is dus een schepengeleider. 15 Regionale vaarwegbeheerder:

16 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden

5.11 Lelystad Het complex Houtribsluizen bij Lelystad bestaat uit twee schutsluizen en een spuisluis in de Houtribdijk. Deze dijk loopt van Lelystad naar Enkhuizen en vormt de scheiding tussen het IJsselmeer en het Markermeer. De Houtribsluizen zijn in 1975 in gebruik genomen. De sluizen liggen in de belangrijkste vaarroute tussen Amsterdam en het noordoosten van Nederland. De schutsluizen zijn elk 190 meter lang en 18 meter breed en zijn geschikt voor schepen tot 5.000 ton, en voor tweebaksduwvaart. De bruggen liggen ongeveer zeven meter boven de gemiddelde waterstand. Ook voor deze sluizen geldt dat de recreatievaart een steeds belangrijkere plaats inneemt. Voor de beroepsvaart geldt dat een toenemend aantal tankschepen de sluizen passeert. Het schutten van deze schepen verloopt volgens veiligheidsvoorschriften. De schutsluizen worden 24 uur per dag bediend. Bediening van sluizen en bruggen gebeurt vanuit de centrale bedieningstoren. De sluis is bereikbaar via marifoonkanaal 20. Let op: blijf niet rondvaren voor de invaart van de sluis en let goed op passerende beroepsvaart. Blijf dus achterom kijken en hijs of strijk de zeilen niet in de doorgaande scheepvaartroute. Komende vanaf het Markermeer kunt u de sluizen het beste benaderen via het Oostvaarderdiep (OVD 1 en OVD 2) of via de opening ten zuiden van Lelystad-Haven. De noordelijke toegang, het zogenaamde jachtengaatje, is alleen toegankelijk voor schepen kleiner dan 20 meter. Voor de sluis zijn uitgebreide geleidewerken en wachtsteigers gebouwd, maar er zijn geen speciale voorzieningen voor jachten. Voor de sluis is de Bataviahaven, vaste ligplaats van veel schepen van de bruine vloot. Komt u vanaf het IJsselmeer, dan vaart u op ruim en diep vaarwater. Na het passeren van de laatste havens voor de sluis ziet u wachtplaatsen aan stuurboord. Een isofaselicht geeft aan in welke sluiskolk u moet schutten. Deze lichten bestaan uit een vast wit licht op het middensluishoofd met daarnaast een wit flikkerlicht; kies de zijde van het flikkerlicht. Het is mogelijk dat de recreatievaart vóór de beroepsvaart de sluis moet invaren, dit hangt onder meer af van de vraag of de brug moet worden bediend. Let hier dus goed op de mededelingen van het sluispersoneel. Centrale Meldpost IJsselmeergebied In het centrale bedieningsgebouw van de Houtribsluizen is ook de Centrale Meldpost voor het IJsselmeergebied gehuisvest. Deze Centrale Meldpost is het eerste aanspreekpunt voor recreanten en beroepsvaart die in het IJsselmeergebied scheepsongevallen, waterverontreiniging, sterfte van groepen watervogels of vissen en storingen aan betonning of vuurtorens willen melden. De Centrale Meldpost is altijd te bereiken via marifoonkanaal 1. Telefonisch is de post het gehele jaar 24 uur per dag bereikbaar onder nummer: 0320-261111. Verder geeft de Centrale Meldpost IJsselmeergebied via de marifoon elk uur een bericht over het weer en nautische bijzonderheden. Het tijdstip van uitzending is 15 minuten na het hele uur (8:15, 9:15, etc.). 17 Regionale vaarwegbeheerder:

18 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden

5.12 IJmeer bij IJburg Het IJmeer is een randmeer ten oosten van Amsterdam. Het ligt tussen de polder De Nes (gemeente Waterland), Pampushaven, de Hollandse Brug en de monding van het IJ bij IJburg, verdeeld over de provincies Noord-Holland en Flevoland. In noordoostelijke richting gaat het over in het Markermeer, in zuidoostelijke richting in het Gooimeer. Het complex van de Amsterdamse Oranjesluizen bestaat uit vier schutsluizen: de Noordersluis, de Middensluis, de Zuidersluis en de Prins Willem Alexandersluis (PWA). De beroepsvaart en de recreatievaart worden hier gescheiden; de aan de zuidkant gelegen PWA wordt uitsluitend voor de beroepsvaart ingezet, de Noordersluis uitsluitend voor de recreatievaart. In het hoogseizoen wordt de recreatievaart zonodig ook door de Midden- en Zuidersluis geschut. De recreatievaart moet zich verzamelen in de jachtenfuiken (wachtplaatsen) nabij de Noordersluis. Voor het aanmelden van het schutten en tijdens het schutten moet u marifoonkanaal 18 van Verkeers- en sluisdienst Schellingwoude gebruiken. Als u vanuit de Oranjesluizen richting IJsselmeer vaart, dan is het belangrijk de betonde vaargeul aan te houden. De beroepsvaart gebruikt deze geul ook, houd daar rekening mee. Aan de noordzijde van Schellingwouderbrug loopt een vaargeul onder de vaste zijoverspanningen van de brug door. Deze vaargeul is speciaal aangelegd voor de recreatievaart met beperkte masthoogte en wordt aangeduid door het bord SPORT. De recreatievaart die geen gebruik hoeft te maken van het beweegbare gedeelte van de brug wordt aanbevolen om deze vaargeul te nemen. De ingang van de toegangsgeul naar Durgerdam ligt ter hoogte van de P 17 - D 2. Na de Hoek van t IJ bij het Vuurtoreneiland zal de meeste beroepsvaart de betonde geulen naar Enkhuizen of Lelystad volgen. Vaart u van het IJmeer richting Amsterdam, dan moet u uitluisteren op marifoonkanaal 60 bij de sector Schellingwoude bij het Vuurtoreneiland. In het Buiten-IJ is het verplicht de stuurboordzijde van de betonde vaarweg te volgen. De scheepvaart moet zich zo mogelijk voor de schutting melden op marifoonkanaal 18. Doe dit als u ter hoogte van de Zeeburgertunnel bent. Wie geen marifoon aan boord heeft, kan zich voor een schutting melden via de intercom op de wachtsteiger. Meer informatie over de Oranjesluizen en over knooppunten in Noord-Holland staat in het Knooppuntenboekje Noord-Holland. Knooppunten in het Amsterdam - Rijnkanaal zijn beschreven in het boekje Amsterdam - Rijnkanaal. Aan het IJmeer voor de Hollandse Brug ligt Marina Muiderzand, een jachthaven met meer dan duizend ligplaatsen. De invaart naar de haven is tussen de IJM 5 - JH 2 en de IJM 3. Achter de vaargeul naar de Hollandse Brug is het ondiep. Let hier goed op, omdat het druk kan zijn met aankomende en afvarende jachten. 19 Regionale vaarwegbeheerder:

20

Watersport op de Randmeren De vier Veluwerandmeren behoren bij het zuidelijke deel van het IJsselmeer. Van zuidwest naar noordoost gezien gaat het om het Nuldernauw, het Wolderwijd, het Veluwemeer en het Drontermeer. In het zuidwesten worden de Veluwerandmeren begrensd door de Nijkerkersluis en in het noordoosten door de Roggebotsluis. De Veluwerandmeren liggen voor het overgrote deel op de grens van de provincies Flevoland en Gelderland, alleen het noordelijkste stukje ligt tussen Flevoland en Overijssel. De Veluwerandmeren gaan in het noorden over in de Randmeren Noord. Ze ontstonden in de jaren vijftig na de aanleg van de polders die nu de provincie Flevoland vormen. Het is mogelijk een rondje om Flevoland te varen, maar de vaste brughoogte van de Hollandsebrug (NAP + 12,70 m), de brugverbinding tussen Flevoland en Noord-Holland op de plek waar het Gooimeer overgaat in het IJmeer, is de beperkende factor. Tussen de Hollandse Brug en Harderwijk aan het Wolderwijd worden geen knooppunten beschreven. Het vaarwater wordt hier en daar wel smal; volg de betonde vaargeul. De bruggen en sluizen zijn goed overzichtelijk. Hetzelfde geldt voor het deel van de Randmeren vanaf Harderwijk tot het Ketelmeer. Er zijn in het gebied wel veel loswallen, pas hier dus goed op voor beroepsvaart. Let op: er vaart regelmatig beroepsvaart op de Randmeren, vooral via de Eem naar Amersfoort en via de Arkervaart naar Nijkerk. Aan de noordzijde van de vaargeul ten oosten van de Hollandse Brug is een vluchthaven, bij het Zilverstrand. Deze is uitsluitend bedoeld voor de beroepsvaart. Deze wachtplaats is aan de oostzijde tegen hoge golfslag beschermd door de onder water liggende zanddam. De invaart is betond (GM 69 - VLH 2). In het hoogseizoen kan het bij de sluizen erg druk zijn, lange wachttijden zijn dan geen uitzondering. Achter aansluiten is een goed gebruik bij sluizen en bruggen. Dring niet voor, maar wacht op uw beurt. Het grootste deel van de schepen dat de sluizen passeert is pleziervaart. Snelvaren op de Randmeren Snelvaren is harder varen dan 20 km/u. Dat mag alleen in een paar afgebakende gebieden. Op het Gooimeer: in het door gele tonnen gemarkeerde gebied nabij de Gooimeerdijk tussen Almere Haven en de Hollandse Brug en het door gele tonnen gemarkeerde gebied gelegen nabij de Gooimeerdijk ten westen van Almere Haven. In het Nijkerkernauw: in de door gele tonnen gemarkeerde gebieden ten zuiden van de vaargeul tussen het stoomgemaal Hertogh Reijnout en de ingang van de haven van Spakenburg. Op het Veluwemeer: in het door gele tonnen gemarkeerde gebied gelegen ten noorden van de vaargeul en ten oosten van het waterskicentrum de Harder. Op het Ketelmeer: op het gedeelte westelijk van IJsseloog (baggerdepot) met uitzondering van een strook van 250 meter uit de oever. 21

22 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden

5.13 Harderwijk De oeververbinding tussen Flevoland en Gelderland, het Aquaduct Veluwemeer, is sinds 2003 open. Het aquaduct heeft de vijftig jaar oude Hardersluis vervangen die een knelpunt was voor weg- en waterverkeer. De doorvaart bestaat uit een brug van 7,20 m hoog en een aquaduct voor de vaartuigen met staande mast. Rijkswaterstaat vraagt de beroepsvaart zoveel mogelijk de route via de Harderbrug te nemen, maar de beroepsvaart mag wel gebruikmaken van het aquaduct. De recreatievaart moet de voorrangsregels hier dus goed toepassen! Rijkswaterstaat let wel op onnodig gebruik van het aquaduct door beroepsvaart. De plezier- en chartervaart (bruine vloot) moet verplicht gebruikmaken van het aquaduct. Let op: de betonning na het aquaduct ligt een beetje verscholen en steekt weinig boven water uit. Rijkswaterstaat bedient bruggen tegenwoordig minder tijdens de spitsuren. Het scheepsaanbod wordt hierdoor meer gebundeld, zodat brugopeningen voor schepen tijdens de spits minder oponthoud geven voor het wegverkeer Bij onder andere de Ketelbrug, de Ramspolbrug en de Nijkerkerbrug geeft Rijkswaterstaat het wegverkeer tijdens de spits voorrang. Alleen in bijzondere situaties worden de bruggen geopend. Bijvoorbeeld wanneer er een tekort aan wachtplaatsen ontstaat of wanneer de beroepsvaart en recreatievaart te veel mengen. Varend vanuit Harderwijk richting het Wolderwijd moet u: - Goed letten op eventuele recreatievaart die van of naar het aquaduct vaart. - Voor het oversteken van de betonde geul (bij AQ 23 - VM 96) goed uitkijken voor eventuele beroepsvaart die van of naar de Harderbrug vaart. De detailkaart van de Hydrografische Dienst (2008) geeft een tijdelijke situatie weer. Ter hoogte van WW 2, tegenover de Harderbrug, komt een doorgang in de dijk, plus een aansluitende vaargeul. Beide geulen komen daar samen en gaan over in de vaargeul op het Wolderwijd. Watersporters die voor het eerst in het gebied varen, kunnen voorlopig het beste gebruikmaken van de bestaande vaargeul (WW) richting Wolderwijd. Varend vanuit het aquaduct richting het Veluwemeer moet u: - Goed uitkijken voor eventuele beroepsvaart die van of naar de Lorentzhaven vaart. - Goed uitkijken voor eventuele beroepsvaart die van of naar de Harderbrug vaart. - Goed letten op eventuele recreatievaart die van of naar de Harderhaven of de sluis De Blauwe Dromer (Lovinksluis) vaart. De naam van de sluis is afkomstig van het gelijknamige kunsteiland een uiting van landschapskunst dat achter de sluis is gelegen. In de Harderhaven liggen het gemaal Lovink en de sluis De Blauwe Dromer die de Randmeren met de kanalen van Flevoland verbindt. Tussen het binnen- en het buitenwater bestaat een verval van maar liefst 5,20 meter. Werkzaamheden Waterfront Harderwijk Harderwijk gaat de kustlijn van de stad opknappen. De werkzaamheden beginnen in 2009. Het industrieterrein in de nabijheid van de historische binnenstad verdwijnt en watergebonden bedrijven krijgen de ruimte op bedrijventerrein Lorentzhaven. 23 Regionale vaarwegbeheerder:

24 kaart is niet geschikt voor navigatiedoeleinden

5.14 Ketelhaven en Ketelbrug Zowel de beroepsvaart als de recreatievaart maakt gebruik van de Ketelsluis in Ketelhaven. Volg bij het binnenvaren vanaf het Ketelmeer de betonde geul, er is hier namelijk een ondiepte. De Ketelsluis zelf kent een groot verval (circa 5 m) naar beneden, de polder in. Na de Ketelsluis kunt u bakboord uit richting de Hoge Vaart of stuurboord uit richting de Lage Vaart. Na 200 meter moet u dan eerst schutten in de Kampersluis, waar u nog een stukje verder zakt. De sluismeester van de Ketelsluis bedient deze sluis op afstand. De Ketelbrug tussen Oostelijk Flevoland en de Noordoostpolder werd in 1970 in gebruik genomen. Buiten de bedieningstijden in de winterperiode wordt de brug alleen voor beroepsvaart op verzoek geopend. In bijzondere gevallen, die 24 uur van tevoren zijn aangemeld bij Centrale Meldpunt IJsselmeergebied. De brugwachter van de Ketelbrug is bereikbaar via marifoonkanaal 18. Aan de Flevolandse kant in het Ketelmeer bij de Kamperhoek is een veelgebruikte loswal voor zand- en grindoverslag. Houd hier dus goed rekening met de beroepsvaart. Vanuit de Geldersche IJssel kan veel beroeps- en recreatievaart komen. Die bereikt vanaf het beschutte water ruim open water. Wie het Ketelmeer op vaart, moet in elk geval zorgen dat alles aan boord zeevast staat. Het kan hier flink tekeergaan. IJsseloog Het IJsseloog is een waterbouwkundig werk voor Ketelhaven waarin verontreinigd slib uit het meer wordt opgeslagen. De IJssel heeft dit slib decennialang aangevoerd. De bouw van slibdepot IJsseloog is in 1996 gestart en in 1999 voltooid. Een belangrijk doel was het op diepte brengen van de vaargeul, zodat de beroepsvaart gebruik kan maken van het Ketelmeer. De geul moet geschikt zijn voor schepen met een diepgang van 3,5 meter. Het IJsseloog is ook bestemd voor recreatie en natuurontwikkeling. Nadat het IJsseloog is gevuld, zal de natuur het verder overnemen. Het schone slib dat vrijkomt, wordt gebruikt voor de aanleg van het natuurgebied IJsselmonding. 25 Regionale vaarwegbeheerder:

Kanalen in Flevoland De Hoge Vaart en de Lage Vaart zijn de belangrijkste hoofdvaarwegen van Flevoland die ook door de beroepsvaart worden gebruikt. In de Hoge en Lage Vaart zijn enkele kruisingen, die soms onoverzichtelijk zijn. Omdat ze vergelijkbaar zijn, kunt u ze op dezelfde manier passeren. De knooppunten waar veel recreatievaart van gebruikmaakt zijn: - Kruispunt Hoge en Lage Vaart bij de Ketelsluis - Kruispunt Gelderse Diep Oostervaart Lage Vaart bij Gelderse Hout (Lelystad) - Kruispunt Lage Vaart Larservaart - Kruispunt Larservaart Hoge Vaart - Kruispunt Hoge Vaart Hoge Dwarsvaart bij De Blauwe Dromer en de Lovinksluis - Kruispunt Hoge Vaart Lange Wetering bij Almeerder Hout - Kruispunt Hoge en Lage Vaart bij de Zuidersluis (Blocq van Kuffeler) De kanalen in Flevoland zijn te bereiken via enkele sluizen: de Zuidersluis bij De Blocq van Kuffeler, de sluis in Almere-Haven, de sluis De Blauwe Dromer, de Ketelsluis en de Noordersluis bij Lelystad-Haven. Zo steekt u veilig de kruispunten over Neem de tijd als u een kruispunt oversteekt. Bij het oversteken kunt u het beste eerst een stukje met de vaarrichting meevaren. U vaart dus een kort stukje aan stuurboordwal. Heeft u voldoende overzicht en is het veilig om over te steken, dan steekt u het kanaal haaks over. U kunt nu weer met de vaarrichting meevaren aan stuurboordwal. Doe dit vooral met gematigde snelheid, een beroepsschip is sneller bij u dan u denkt. U kunt met beperkte snelheid immers nog stoppen. Vanuit de zijwateren is er niet altijd voldoende overzicht om te bepalen wat er vaart. Op het moment dat u de binnenvaartschipper kunt zien, kan de schipper u ook zien. Snel inspelen op de situatie kan de binnenschipper echter niet, door de traagheid van zijn schip. Deze geadviseerde vaarroute geldt voor alle oversteken en aansluitingen van zijwateren op de Hoge en Lage Vaart. goed (over)zicht? is het veilig om over te steken? het kanaal zijwater Dode hoek Als u de stuurhut en de schipper niet kan zien dan ziet de schipper u ook niet! De dode hoek van een binnenvaartschip is afhankelijk van het type schip, de lading, de hoogte van de stuurhut en de afstand van de stuurhut tot einde van de belemmering. De dode hoek van een binnenvaartschip kan een lengte hebben van 350 meter! Dode hoek Vermijd dat u te dicht voor (grote) schepen uit vaart in verband met de dode hoek vanuit de stuurhut. Deze dode hoekafstand kan soms wel 350 meter zijn. Als u binnen deze afstand voor een schip vaart kan de schipper u niet zien. hoogste punt zichtbelemmering: 5 meter afstand roerganger en zichtbelemmering: 60 meter 26

27

BLAUW PMS 298 100% VERLOOP 10% naar 80& Colofon Meer informatie over het project Varen doe je samen! vindt u op www.varendoejesamen.nl Uitgave Stichting Recreatietoervaart Nederland (SRN) Eindredactie: BCP, Amsterdam Vormgeving: Hoge Bomen, Rotterdam Cover: Studio Guido van der Velden, Blaricum Druk: Drukkerij Libertas, Bunnik Bron kaarten: Chef der Hydrografie van de Koninklijke Marine Downloads en verzamelband De knooppuntenboekjes zijn als PDF-bestand te downloaden van de website www.varendoejesamen.nl De boekjes passen in een verzamelband. Deze wordt verspreid op beurzen, bij jachthavens en op diverse sluizen. Maart 2009 Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend Deelnemende partijen aan het project Varen doe je samen! Op 4 september 2007 tekende staatssecretaris Huizinga van Verkeer en Waterstaat het Convenant Varen doe je samen! Dit loopt van 2008 tot 2014. Doel is de risico s beperken voor beroeps- en recreatievaart in hetzelfde vaarwater. Goede voorlichting is een belangrijk instrument van het project. Daartoe is er de website www.varendoejesamen.nl en worden folders en de knooppuntenboekjes uitgegeven. Onderstaande partijen hebben het convenant ondertekend. De provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Noord-Brabant, Utrecht, Zeeland, Zuid-Holland, Flevoland, Noord-Holland, Gelderland en Limburg Ministerie van Verkeer en Waterstaat / 0800 8002 / www.rijkswaterstaat.nl Havenbedrijf Rotterdam N.V. / 010 252 10 10 / www.portofrotterdam.com Groningen Seaports (havens Delfzijl en Eemshaven) / 0596 64 04 00 / www.groningen-seaports.com Haven Amsterdam / 020 523 45 00 / www.portofamsterdam.nl Koninklijke Schuttevaer / 010 412 91 36 / www.koninklijkeschuttevaer.nl Watersportverbond / 030 751 37 00 / www.watersportverbond.nl ANWB / 088 269 71 47 / www.anwb.nl HISWA Vereniging / 0343 52 47 24 / www.hiswa.nl Stichting Recreatietoervaart Nederland (SRN) / 0343 52 47 57 / www.srn.nl CU-COC-804948 Dit Knooppuntenboekje is gedrukt op papier met het FSC-keurmerk 28