Als ouders niet meer samen zijn Informatiefolder over de rechten en plichten van gescheiden ouders bij hulpverlening aan kinderen
Waarover gaat deze folder? Uw kind bezoekt binnenkort of is onder behandeling in een ziekenhuis van Treant Zorggroep. Deze folder is bedoeld voor gescheiden ouders van kinderen die zich tot het ziekenhuis wenden voor behandeling. De bedoeling is om u te informeren over wettelijk vastgelegde rechten en plichten van gescheiden ouders. Deze wetten geven een basis voor een gelijkwaardige relatie tussen partijen. Minstens zo belangrijk als een wet is de houding van partijen. Ook geven wij aan hoe medisch specialisten moeten handelen als de ouders van het kind dat zij behandelen, niet meer samen zijn. Recht van minderjarigen De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) regelt de relatie tussen de patiënt en de zorgverlener. De rechten van minderjarigen zijn ook vastgelegd in deze wet. De wet onderscheidt drie leeftijdsgroepen: 1. Kinderen tot 12 jaar Als een kind jonger is dan 12 jaar hebben ouders volledige zeggenschap over de medische behandeling. Voor een onderzoek of behandeling van een kind jonger dan 12 jaar is toestemming van de ouders/voogden vereist. Het kind hoeft zelf geen toestemming te geven, maar heeft wel recht op informatie. De hulpverlener moet de inhoud van de informatie en de wijze waarop hij deze geeft, afstemmen op het bevattingsvermogen van het kind. 2. Jongeren van 12 tot en met 15 jaar Bij een onderzoek of behandeling van jongeren van 12 tot en met 15 jaar geldt als hoofdregel dubbele toestemming. Dat wil zeggen dat toestemming van de ouders/voogden èn de jongere is vereist. Alleen bij een ingrijpende behandeling zal de hulpverlener uitdrukkelijk om toestemming vragen. In acute situaties mag/moet de hulpverlener indien noodzakelijk wel zonder de toestemming handelen. 2
Op deze hoofdregel bestaan twee uitzonderingen. In deze gevallen kan op verzoek van de jongere worden volstaan met diens toestemming. Eerste uitzondering: ernstig nadeel De hulpverlener kan volstaan met toestemming van de jongere als het nalaten van de behandeling ernstig nadeel voor hem met zich mee zou brengen. Voorbeelden hiervan zijn de behandeling van een geslachtsziekte, het geven van een vaccinatie en het voorschrijven van de pil. De hulpverlener is in deze gevallen niet verplicht om de ouders/ voogden in te lichten. Ook hoeft de hulpverlener aan hen geen toestemming te vragen. Tweede uitzondering: weloverwogen wens De hulpverlener kan de jongere behandelen zonder toestemming van de ouders/voogden als dit de weloverwogen wens van de jongere is. De hulpverlener kan een eventuele weigering van de ouders/voogden in dat geval naast zich neerleggen. Voorbeelden zijn een abortus provocatus en een vaccinatie. Bij deze uitzondering moet de hulpverlener in principe wel overleggen met de ouders/voogden. 3. Jongeren van 16 jaar en ouder Jongeren boven de zestien jaar geven zelfstandig toestemming voor behandeling en onderzoek. Toestemming de ouders/voogden is dan niet meer nodig. Ook als de ouders/voogden het er niet mee eens zijn, kan uw kind op zijn/haar verzoek behandeld worden. De hulpverlener is gehouden aan het beroepsgeheim, ook naar de ouders/voogden. Als uw kind of uzelf geen toestemming geeft, is het belangrijk dat duidelijk kenbaar te maken aan de arts. Dit is globaal de strekking van de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst, kortweg aangeduid als WGBO. Voor meer gedetailleerde informatie over de wet WGBO verwijzen wij u naar de website-informatie www.jadokterneedokter.nl of naar de website van de KNMG www.knmg.nl. 3
Rol van ouders Ouders hebben een belangrijke rol De problemen waarvoor kinderen in het ziekenhuis komen kunnen behoorlijk ingrijpend zijn. Ze kunnen dan ook erg opzien tegen het polikliniekbezoek, de eventuele onderzoeken en noodzakelijke opnames in het ziekenhuis. Ouders hebben een belangrijke rol in het opvangen en ondersteunen van hun kind. Tijdens het ziekenhuisbezoek moeten er samen met de specialist soms beslissingen genomen worden over de medische zorg voor uw kind. Voor een goed verloop van de zorg is het belangrijk dat beide ouders instemmen met de behandeling en waar mogelijk betrokken worden bij de geboden zorg. Het is fijn als beide ouders daarom ook mee kunnen komen naar het poliklinische bezoek, zodat er een goede onderlinge afstemming kan plaats vinden. Als ouders niet meer samen zijn Nu kan het zijn dat u als ouders niet meer samen bent vanwege relatieproblemen of een (aanstaande) scheiding. Mogelijk is er tussen u beiden geen of weinig contact meer of verloopt dit moeizaam. Voor de behandeling van uw kind is het echter belangrijk dat er overleg en samenwerking is. 4
Regelingen met betrekking tot het gezag Gezamenlijk ouderlijk gezag bij huwelijk Ouders krijgen automatisch gezamenlijk het ouderlijk gezag over de kinderen die zij tijdens het huwelijk krijgen of adopteren. De man is ook automatisch de wettelijke vader, hij hoeft hiervoor het kind niet te erkennen, ook als de vader niet de biologische vader is van het kind. Als ouders na de geboorte van hun kind trouwen, krijgen zij ook automatisch het gezamenlijk ouderlijk gezag. Hierbij geldt wel de voorwaarde dat de vader het kind heeft erkend. Gezamenlijk ouderlijk gezag wil zeggen dat u allebei de verantwoordelijkheid draagt voor het welbevinden van uw kind. U heeft beiden ook zeggenschap over de behandeling van uw kind onder de 16 jaar. De rechtbank kan het gezag ook aan één ouder toewijzen, dit is echter eerder uitzondering op de regel. Gezamenlijk ouderlijk gezag bij geregistreerd partnerschap Ouders krijgen automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag over de kinderen die zij tijdens hun geregistreerd partnerschap krijgen of adopteren. Ouders krijgen ook automatisch gezamenlijk ouderlijk gezag als zij na de geboorte van hun kind een geregistreerd partnerschap aangaan, maar alleen als de vader het kind heeft erkend. Het ouderlijk gezag zonder huwelijk of geregistreerd partnerschap Wanneer ouders niet met elkaar getrouwd zijn en ook geen geregistreerd partnerschap hebben, krijgen zij niet automatisch het gezamenlijk ouderlijk gezag. Alleen de moeder heeft het gezag. Wanneer u samen het gezag wilt uitoefenen, moet u een verzoek indienen bij de rechtbank. Voorwaarde hierbij is dat de vader het kind heeft erkend. 5
Regeling van het gezag bij overige samenlevingsvormen Meer informatie over het toekennen van het gezag bij andere samenlevingsvormen kunt u vinden op de website van de rijksoverheid (www.rijksoverheid.nl). Wat zijn uw rechten en plichten? In de wet is geregeld wat uw rechten en plichten zijn als ouders na een scheiding. We zetten ze voor u op een rijtje. Ouderlijk gezag na echtscheiding Tenzij door de rechtbank anders is besloten houden beide ouders na echtscheiding doorgaans het ouderlijk gezag. Dit betekent dat u beiden het recht en de plicht houdt om uw kind op te voeden en te verzorgen. U blijft allebei verantwoordelijk voor het geestelijk en lichamelijk welzijn van uw kind. U blijft beiden de wettelijk vertegenwoordiger en u heeft beiden recht op informatie. Bent u de ouder die de dagelijkse zorg heeft voor het kind? In dat geval heeft u de plicht om de andere ouder op de hoogte te stellen van belangrijke zaken over het kind en advies te vragen over te nemen beslissingen. Zo nodig kunt u hiervoor een tussenpersoon inschakelen. Als u vindt dat het geven van informatie aan de andere ouder uw kind kan schaden, dan kunt u de rechter vragen u van deze plicht te ontslaan. 6
Toestemming behandeling In het kader van het slagen van een behandeling is het belangrijk dat de specialist en beide ouders overeenstemming hebben over de behandeling. 0-12 jaar Voor de behandeling van uw kind onder de 16 jaar is in beginsel toestemming nodig van beide gezagdragende ouders. Het belang van het kind kan echter meebrengen dat de dubbele toestemming niet te strikt kan worden gehanteerd. In sommige gevallen mag de specialist er van uitgaan dat beide ouders toestemming hebben gegeven voor de behandeling, terwijl zich maar één ouder (met het kind) tot de arts heeft gewend. Het gaat dan met name om behandelingen die van niet-ingrijpende aard zijn. Het belang van het kind staat voorop bij de vraag of de toestemming van de ouders moet worden gevraagd. 12-15 jaar Bij de behandeling van jongeren in de leeftijdsgroep 12 tot en met 15 jaar geldt als hoofdregel dat voor een onderzoek of behandeling dubbele toestemming vereist is: die van de ouders en die van de jongere zelf. Op deze hoofdregel bestaan twee uitzonderingen. In die gevallen kan op verzoek van de minderjarige worden volstaan met zijn toestemming. De eerste uitzondering bestaat wanneer de jongere toestemming geeft voor een behandeling welke nodig is om ernstig nadeel te voorkomen. Als de jongere in deze situatie niet wil dat zijn ouders worden ingelicht, dan hoeft dat ook niet te gebeuren. Deze situatie kan bijvoorbeeld bestaan bij de behandeling van een geslachtsziekte of het geven van een vaccinatie. De tweede uitzondering bestaat wanneer de jongere weloverwogen behandeld wil worden, terwijl zijn ouders toestemming weigeren. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een abortus provocatus of een vaccinatie. Bij deze uitzondering vindt wel overleg plaats met de ouders of voogden. De 7
hulpverlener mag een eventuele weigering van de ouders in dat geval naast zich neerleggen. Een hulpverlener doet er verstandig aan in situaties als deze een verslag van het overleg met de jongere en de ouders vast te leggen in het dossier. > 16 jaar Bij kinderen boven de 16 jaar volstaat de toestemming van het kind. In acute situaties mag de hulpverlener handelen zonder toestemming van het kind. Dat wil zeggen dat zij/hij direct moet ingrijpen om nadelige gevolgen voor het kind te voorkomen. Recht op informatie als beide ouders gezagdragend zijn Als gezagdragende ouders heeft u beiden recht op informatie over de situatie van uw kind. Daarom is het belangrijk dat u, indien mogelijk, gezamenlijk het spreekuur bezoekt. Mocht dit niet mogelijk zijn, dan bent u wettelijk verplicht om elkaar als ouders te informeren over de gezondheid van uw kind. Mocht de communicatie tussen u als ouders moeizaam verlopen, dan kunt u zich wenden tot de behandelend specialist. De arts is verplicht u deze informatie te geven, tenzij zij/hij van mening is dat het geven van informatie in strijd is met het belang van uw kind. Het kan ook zijn dat het kind zelf nadrukkelijk bezwaar heeft gemaakt tegen informatieverstrekking aan beiden of één ouder. Als een kind ouder is dan 12 jaar is het verlenen van toegang tot zijn gegevens aan zijn ouders niet toegestaan zonder de toestemming van het kind, zij het dat de hulpverlener rekening moet houden met de betrokkenheid van de ouder(s). De verschillende belangen worden in dat geval afgewogen door de behandelend specialist. 8
Recht op informatie als één ouder het gezag voert. De rechter kan bij de echtscheiding het gezag aan één ouder toewijzen. De gezagdragende ouder is dan vertegenwoordiger. De ouder die niet (meer) met het gezag is belast, treedt niet (meer) op als vertegenwoordiger, beslist niet mee over de behandeling en heeft geen rechten die aan dat beslissingsrecht zijn gekoppeld (zoals het inzagerecht). De niet met het gezag belaste ouder heeft desgevraagd evenwel recht op informatie over belangrijke feiten en omstandigheden die het kind of diens verzorging en opvoeding betreffen. Hiermee kan de niet met gezag belaste ouder zich, onafhankelijk van de gezagdragende ouder, een beeld vormen van de verzorging en opvoeding van het kind. Het recht op informatie van de niet met gezag belaste ouder omvat geen inzagerecht in het dossier. De arts mag zich beperken tot het geven van globale, feitelijke en belangrijke informatie (doelgericht). De arts verstrekt geen informatie als zij die informatie ook niet aan de met gezag belaste ouder zou verstrekken of als het belang van het kind zich tegen verschaffing van informatie verzet. Indien nodig kan de arts de gezagsverhouding nagaan in het gezagsregister. Stiefouderschap Over het algemeen zijn er bij scheiding afspraken gemaakt over de rol van eventuele nieuwe stiefouders. Een stiefouder is alleen verplicht om bij te dragen in het levensonderhoud van uw kind, maar heeft juridisch gezien geen taak bij de behandeling en ook geen inspraak. U mag zich als gezaghebbende ouder wel laten begeleiden door uw nieuwe partner, maar een begeleider is geen beslisser. Wanneer een stiefouder actief bij behandelbeslissingen wordt betrokken, moeten beide wettelijk gezagdragende ouders hiervoor toestemming geven. 9
Gezinsvoogdij De gezinsvoogd heeft een eigenstandig recht op informatie van de behandeld arts. Het gevolg is dat artsen desgevraagd en zonder toestemming van ouders/ patiënten een gezinsvoogd informatie moeten verstrekken. Artsen hebben in dat geval een spreekplicht. Dit geldt alleen als de informatie belangrijk is voor de ondertoezichtstelling. Voogdij Gezinsvoogdij is anders dan voogdij: een voogd heeft op last van de rechter het ouderlijk gezag overgenomen. De voogd is verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding en is wettelijk vertegenwoordiger van het kind. Werkwijze artsen van Treant Zorggroep Bezoek polikliniek en opname in het ziekenhuis Bij een eerste bezoek aan het ziekenhuis wordt meestal gevraagd naar de gezinssituatie (aantal kinderen, burgerlijke staat etc). Naast het feit dat dit gegeven vaak belangrijk is in het kader van de klacht, is het ook belangrijk om te weten hoe het ouderlijk gezag geregeld is. Wij hopen dan ook dat ouders samen het ziekenhuis bezoeken. Mocht dit niet mogelijk zijn dan gaan wij ervan uit dat ouders elkaar informeren over de gezondheidstoestand van hun kind. Ook als het kind wordt opgenomen zal de informatievoorziening tussen ouders onderling moeten plaatsvinden. Inzage in gezagsregister Als ouders gescheiden zijn is er meestal sprake van gezamenlijk gezag. De arts mag hier van uit gaan. Bij gerede twijfel kan de specialist u echter vragen of zij inzage mag krijgen in de wettelijke afspraken tussen u als ouders over het gezag, zoals vastgelegd bij de scheiding. In geval van nood kan de arts ook altijd het gezagregister inzien om inzage te krijgen in de gezagsverhoudingen. 10
Rapportage en inzage in dossier Van het polikliniekbezoek of opname wordt een verslag gemaakt in een dossier. Gezag dragende ouders hebben over het algemeen recht op inzage in het dossier. Als u inzage wilt in het dossier maakt u dat kenbaar bij de behandelend specialist. Indien gewenst kan een afspraak gemaakt worden met de behandelaar om gezamenlijk het dossier in te zien. Een kopie van het dossier is mogelijk tegen betaling van een wettelijk vastgestelde financiële vergoeding. Informatievoorziening aan ouders Zoals gezegd behouden meestal beide ouders het recht op informatie, tenzij anders besloten is door de rechtbank. Informatievoorziening aan ouders zal in beginsel niet via de telefoon geschieden, tenzij de specialist en de ouder daar duidelijke afspraken over hebben gemaakt. Als ziekenhuis kunnen wij niet beoordelen of wij daadwerkelijk met de desbetreffende ouder praten. De specialist kan in uitzonderingsgevallen afzien van informatieverstrekking aan ouders op grond van goed hulpverlenerschap, bijvoorbeeld als het kind daar uitdrukkelijk om vraagt of als het informeren van de ouders duidelijk in strijd is met het belang van het kind. Bij conflict: denk aan mediation Het kan zijn dat (de hulpverlening aan) uw kind in de knel komt vanwege het conflict dat er tussen u als ouders bestaat. Als dit het geval is, adviseren wij u eerst mediation (bemiddeling) aan te vragen. Een bemiddelaar helpt u als ouders om samen, met respect voor elkaar, afspraken te maken. In de meeste gevallen komt dit de behandeling en het welbevinden van uw kind ten goede. Mediation leidt meestal tot snellere en betere oplossingen dan het starten van juridische procedures. 11
Heeft u nog vragen? In deze folder staat informatie over hulpverlening in situaties die erg gevoelig en gecompliceerd kunnen zijn. De bedoeling van deze informatie is om vooraf zo veel mogelijk duidelijkheid te geven. Het kan zijn dat u na het lezen van de folder vragen heeft in verband met uw specifieke situatie. U kunt deze vragen voorleggen aan de behandelend specialist. Verantwoording tekst Treant Zorggroep besteedt de grootste zorg aan de samenstelling van deze informatie. Desondanks is het mogelijk dat de gepubliceerde informatie niet (langer) volledig of niet (langer) correct is. Aan de inhoud van deze informatie kunnen dan ook geen rechten worden ontleend en aanvaard Treant Zorggroep geen aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit eventuele onvolledige of onjuiste informatie. Voor meer gedetailleerde informatie over de wet WGBO verwijzen wij u naar de website van de KNMG of van de rijksoverheid. TRIP026 230715 12