Jaarverslag RVR over 2013 en 2014
Samenvatting Het jaarverslag van de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR) over de jaren 2013 en 2014 is deze keer gecombineerd, mede met het oog op een integraal overzicht in de ontwikkelingen ten aanzien van de reorganisaties in het Rijksvastgoed en de algehele ontwikkeling in die jaren in het rijksvastgoed. Deze ontwikkelingen leidden ertoe dat per 1 juli 2014 enige diensten in het Rijksvastgoed zijn gefuseerd tot het nieuwe Rijksvastgoedbedrijf, ontstaan uit de Rijksgebouwendienst, het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf en de directie Rijksvastgoed. Daarnaast zijn de medewerkers van de Dienst Vastgoed Defensie gedetacheerd bij het Rijksvastgoedbedrijf om die taken vandaar uit te oefenen. Zodra de interne procedure doorlopen is, zal in 2015 deze dienst ook opgaan in het Rijksvastgoedbedrijf. Daarnaast is de optie voor latere aanhaking van andere vastgoed-houdende diensten opengelaten, conform de Uitgangspuntennotitie november 2011 van de ministerraad. Ten aanzien van het RVR-lid Dienst Landelijke Gebied werd op 11 oktober 2013 bekend gemaakt dat deze dienst begin 2015 opgeheven zou worden en dat de taken en medewerkers grotendeels naar de provincies overgeheveld zullen worden. De resterende taken en medewerkers worden voornamelijk ondergebracht bij de nieuwe Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) van het ministerie van Economische Zaken. Hiermee zal het aantal leden van de RVR verminderen in 2015 en de volgende zes diensten gaan omvatten: het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat, Nationale Politie, Centraal Orgaan opvang asielzoekers (per februari 2013 vertegenwoordigd door de Projectendirectie Huisvesting van het ministerie van Veiligheid en Justitie), Staatsbosbeheer en ProRail BV. Iedere RVR-dienst (met uitzondering van de vrijgestelde ZBO Staatsbosbeheer) maakt sinds 2012 jaarlijks een vastgoedportefeuillestrategie en deze vormt een belangrijk onderdeel van de rijksstrategie op vastgoedgebied. Met deze strategie wordt voor een belangrijk deel tegemoet gekomen aan de kernvragen van de Algemene Rekenkamer voor een noodzakelijk sluitend overzicht van volume en waarde van het rijksvastgoedbezit én voldoende waarborgen van de ministeries voor het periodieke besluit om vastgoed aan te houden of af te stoten. Op basis van genoemde Uitgangspuntennotitie 2011 is voorts de versterking van de beleidsmatige afstemming tussen de departementen in 2012 gestart via de Interdepartementale Commissie Rijksvastgoed (ICRV) als beleidsmatig opdrachtgever van alle rijksdiensten met rijksvastgoed. De activiteiten in 2013 en 2014 zullen nader worden belicht. Ook dit secretariaat is per 1 juli 2014 ondergebracht bij het nieuwe Rijksvastgoedbedrijf en de voorzitter van de RVR is sinds 2013 tevens lid van de ICRV. In 2013 is een kwartiermaker-directeur-generaal voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) aan de slag gegaan, wat resulteerde in een fusierapport, transitieprojecten en een concept-ondernemingsplan. Op 1 januari 2014 trad de definitieve directeur-generaal in de persoon van Dr. J.J.M. Uijlenbroek aan en voltooide het met een Organisatieen Formatierapport. Onder zijn leiding is de fusie van het Rijksvastgoedbedrijf per 1 juli 2014 tot stand gekomen. In 2013 en 2014 was er verder vanuit de RVR aandacht voor het verder verbreden van de contacten met andere organisaties, zowel nationaal als internationaal. Door deelname aan bijeenkomsten van PuRE-Net, de Provada, het organiseren van themalunchbijeenkomsten alsmede de jaarlijkse editie van de eigen Landelijke Vastgoeddag, werden effectieve mogelijkheden geboden om het vastgoednetwerk van de diensten uit te breiden. De voor alle diensten bereikbare website www.vastgoedvanhetrijk.nl (met een inlogcode voor vertrouwelijke informatie) werd verder uitgebouwd, waardoor ook ProRail, Staatsbosbeheer, het COA en de Nationale Politie steeds over relevante (geo-)informatie kunnen beschikken. 2 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
Inleiding De RVR De Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR) is opgericht in 2001. In de RVR werken verschillende vastgoeddiensten van het Rijk samen op het gebied van aankopen, ontwikkelen, beheren en verkopen van vastgoed door het rijk. Bij de oprichting van de RVR waren dat de Dienst Landelijk Gebied (DLG), Rijkswaterstaat (RWS), Domeinen Onroerende Zaken, de Rijksgebouwendienst (Rgd) en de Dienst Vastgoed Defensie (DVD). In 2006 sloot het Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf (GOB) zich aan en sinds 2008 nemen ook ProRail B.V., Staatsbosbeheer (SBB) en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) deel in de Raad. In 2009 zijn Domeinen Onroerende Zaken en het GOB samen verder gegaan onder de naam Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf. In 2012 sloot ook de op te richten Nationale Politie zich aan. Medio 2014 zijn de volgende diensten gefuseerd: de Rijksgebouwendienst en het Rijksvastgoed- en Ontwikkelingsbedrijf tot het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). In 2015 sluit de Dienst Vastgoed Defensie zich daarbij aan. Door de concentratie is dan het aantal RVRdiensten c.q. leden gekomen op zes diensten in 2015. De missie van de RVR De missie van de RVR kent nog steeds de twee hoofdpijlers: 1. De RVR maakt van het Rijk op de vastgoedmarkt een sterkere speler, en 2. De RVR zorgt voor efficiënt georganiseerde vastgoedactiviteiten van het Rijk. De ICRV De ICRV is medio 2012 opgericht om de verschillende beleidskernen van de departementen met elkaar te laten samenwerken op het gebied van rijksvastgoed. In de ICRV zitten de departementen van Infrastructuur en Milieu, Veiligheid en Justitie, Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Defensie, Onderwijs Cultuur en Wetenschap en Economische Zaken en Financiën. De ICRV heeft geen eigen jaarverslag en vandaar dat hier een korte samenvatting is opgenomen. 3 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
De taken van de ICRV De taken zijn: Interdepartementaal afgestemde en gecoördineerde strategievorming voor alle rijksdiensten met rijksvastgoed; 1. Opdrachtgever voor het opstellen van een Rijksvastgoedportefeuillestrategie; 2. Het zorgen voor een betere doelbereiking, betere organisatie en een beter rendement van het vastgoed van het Rijk; De ICRV wordt sinds 1 mei 2013 door drs. P.R. Heij (DG Ruimte en Water) voorgezeten als opvolger van drs. C.B.F. Kuijpers. De voorzitter van de RVR is lid van de ICRV, vanwege de benodigde verbinding met de uitvoerende diensten. Activiteiten ICRV De ICRV heeft een aantal belangrijke rijksbrede projecten goedgekeurd alsmede de Rijksportefeuillestrategie 2014 annex het Kader Overname Rijksvastgoed (KORV). Deze strategie wordt regionaal uitgewerkt. Ook enkele masterplannen (Kantoren en Defensie) zijn afgestemd. Het KORV is een rijksinterne inkoopregeling waarbij overtollig rijksvastgoed wordt ingekocht door het Rijksvastgoedbedrijf.Daarmee hebben departementen een financiële prikkel voor de afstoting van hun overtollig vastgoed. 4 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
Prioriteiten van de RVR A. De RVR maakt van het Rijk een sterkere speler op de vastgoedmarkt Op de vastgoedmarkt spelen de RVR-diensten een rol als eigenaar, aankoper, huurder, verkoper, (gebieds)ontwikkelaar of beheerder. Zo kunnen zij (ruimtelijke) beleidsdoelen als infrastructuur of de ecologische hoofdstructuur realiseren of voorzien in rijkshuisvesting (Rgd, DVD en deels RWS). Door gezamenlijk te opereren en niet vanuit eventuele tegengestelde belangen maakt de RVR van het Rijk een sterke speler op de markt en een krachtige partner in de onderhandelingen met derden, provincies, gemeenten en marktpartijen. Op die manier kunnen optimale resultaten worden behaald voor en door het Rijk als concern. Deze extern gerichte pijler maakt de spanning zichtbaar tussen het sectorale dienstbelang en het belang van het Rijk als geheel. Hoewel deze spanning door de RVRdiensten herkend en erkend wordt, heeft men afgesproken om op een aantal terreinen vóór het brede belang te kiezen. Dit is vertaald in de volgende prioriteiten: A.1 Gebiedsontwikkeling De RVR en in het bijzonder zijn 3 regio s willen een belangrijke bijdrage leveren aan het tot een succes maken van gebiedsontwikkeling en in relatie daarmee de Dienst Ontwikkeling van het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB-DO) en vanaf juli 2014 de opvolger de afdeling Transacties en Ontwikkeling (RVB-T&O) van het Rijksvastgoedbedrijf. De samenwerking is hierdoor tussen de diensten versterkt. Aan alle RVR-regioprojectteams neemt RVOB/DO en later dus RVB-T&O standaard deel. De Directie Transacties en Ontwikkeling (T&O) vertegenwoordigt het Rijk bij complexe gebiedsontwikkelingen waar meerdere Rijksbelangen en doelstellingen in de fysieke leefomgeving samenkomen (wonen, werken, infrastructuur en groen). Het betreft gebiedsontwikkelingen waar het Rijk een belangrijke grondpositie heeft, een financiële bijdrage verstrekt en/of beleidsmatige belangen (in opdracht van departementen) tot uitdrukking wil brengen. Afgelopen jaar is gewerkt aan de gebiedsontwikkelingen waar het Rijk een grondpositie heeft, zoals voormalig vliegveld Valkenburg (bij Katwijk), het Hembrugterrein in Zaanstad en de Groeiopgave in Almere. Ook zijn projecten met Rijksvastgoed en een beleidsmatig belang uitgevoerd, onder andere Aviolanda Woensdrecht, Krimp Parkstad Limburg en Krimp Zeeuws Vlaanderen. Daarnaast zijn diverse adviezen uitgebracht over bijvoorbeeld de mogelijkheden voor grondruil (Waalweelde), Rijksstructuurvisies en gebiedsontwikkelingsplannen (zoals de Zuidwestelijke Delta) en duurzame energie opwekking op Rijksvastgoed (pilots). 5 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
Daarnaast zijn de hoofdaanbevelingen voor het lange termijnprogramma MIRT voortgezet doordat de diensten een lange termijnstrategie voor vastgoed hanteren en met elkaar afstemmen. Het gaat hierbij om het nemen van de juiste beslissing om vroegtijdig grond te verwerven of juist niet. Begin 2013 is daarom per provincie met alle diensten tezamen geïnventariseerd welke strategie het beste past voor deze afstemming tussen nationale beleidsdoelen en rijksvastgoed. Vervolgens is door de directie Rijksvastgoed met alle 12 provincies in het kader van het MIRT gesproken. Ook in 2013 zijn de resultaten hiervan in de RVR gepresenteerd. Tenslotte is deelgenomen aan het Atelier making projects als onderdeel voor het Rijk om meer financieel en maatschappelijk rendement op haar eigen vastgoed te maken. Hierbij speelt herbestemmen als gebiedsopgave een grote rol. Hiertoe zijn begin 2014 drie projecten geselecteerd: de Achterhoek, Den Haag en Dordrecht. Uitwerking Rijksvastgoedportefeuillestrategie per provincie Besloten is dat de Rijksvastgoedportefeuillestrategie (RVPS) uitgewerkt wordt per provincie in het verlengde van departementale vastgoedportefeuillestrategieën. In 2014 is daartoe een pilot uitgevoerd voor de provincie Flevoland en is daarover met de provincie overleg gevoerd. Dat heeft geleid tot werkafspraken rond rijksvastgoed in relatie met o.a. de ontwikkeling van de luchthaven Lelystad, het plaatsen van windmolens en het programma Nieuwe Natuur van de provincie. Eind 2014 is gestart met de beleidsvastgoedanalyse van Noord Brabant en Utrecht volgens het format / de aanpak van Flevoland. Met deze uitwerkingen per provincie wordt beoogd de brede koppeling te leggen tussen beleidsdoelen en projecten van het Rijk en van de medeoverheden in het fysieke domein enerzijds en het handelen met rijksvastgoed (aankoop, verkoop, behee r) anderzijds. Daarmee worden de maatschappelijke betekenis en de zakelijke belangen van het Rijk die zijn verbonden met vastgoed, concreet zichtbaar. A.2 De regio-rvr s De rijksvastgoedportefeuillestrategie is in 2013 opgesteld en geldt voor 2014. Voor het jaar 2015 is besloten geen nieuwe rijksvastgoedportefeuillestrategie op te stellen, aangezien er in dat jaar geen belangwekkende besluitvorming door de ministerraad op dit gebied noodzakelijk was. Indien er in de toekomst wel besluiten nodig zijn, is besloten om dan wel een nieuwe rijksvastgoedportefeuillestrategie op te stellen. Deze tweede rijksvastgoedportefeuillestrategie (RVPS) 2013 kan op hoofdlijnen als volgt worden samengevat: Waar rijksvastgoed overtollig wordt of gaat worden zal vroegtijdig een interne matching plaatsvinden met de vraag naar vastgoed, mede met het oog op strategische (korte en lange termijn) belangen afgeleid van vigerend beleid voor de fysieke leefomgeving. Het rijk gaat de komende jaren een grote hoeveelheid gebouwen en grond afstoten c.q. overdragen aan de provincies. Bij die operatie wordt gestreefd naar een goede financiële opbrengst en een aanwijsbaar maatschappelijk rendement op programmaniveau (dus niet per object). Het rijk zal zijn afstootprogramma gebiedsgericht analyseren en organiseren in samenspraak met andere overheden en marktpartijen. Daarmee ontstaat de (bestuurlijke) voorwaarde dat (overtollig) vastgoed een optimale financiële opbrengst en aanwijsbare maatschappelijke waarde genereert. Bij de departementen en de (rijks)diensten met vastgoed worden prikkels neergelegd om efficiënt met hun vastgoed om te gaan en waar mogelijk neveninkomsten te genereren. Die prikkel bestaat er onder meer uit dat de departementen en diensten extra opbrengsten zelf weer kunnen aanwenden. Voor het realiseren van de financiële opdracht wordt dus ingezet op het efficiënter gebruik van vastgoed, het vermeerderen van rendement, het maximaal inzetten op het realiseren van de omvangrijke afstootopdracht (portefeuille) van vastgoed, waardevermeerdering door bestemmingswijzigingen van vastgoed, het genereren van meer opbrengsten en nieuwe opbrengsten uit onder meer (tijdelijk) beheer, verhuur aan derden en de exploitatie van gebouwen, gronden en monumenten, het verminderen van de kosten voor beheer en onderhoud en het verlagen van de apparaatskosten. Duurzaamheid van het vastgoed speelt daarbij een rol. 6 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
A.3 Het activabeleid De RVR heeft eerder besloten de regio s in stand te houden, ofschoon er door de centralisatie bij enkele diensten geen regionale directies meer zijn. Op lokaal niveau komen de verschillende diensten elkaar immers nog steeds tegen bij het uitvoeren van concrete projecten en voorts werkt men samen op gemeenschappelijke raakvlakken. Periodiek zijn regionale projecten tegen het licht gehouden. Daarnaast organiseerden de regio s Noordoost (2013) en Zuid (2014) elk een werkbezoek aan respectievelijk de Hoge Veluwe/Uddel/ Culemborg in het kader van (tijdelijke) transformatie van vastgoed en aan het nieuwe station Eindhoven/Tunnel van de A2 te Maastricht over de innovatieve bouwprojecten, voor circa vijfentwintig rijksambtenaren uit de regio en centraal. In 2013 hield men ook regio-conferenties, zoals in Zuid over de overtolligstelling van de Nassau Dietzkazerne te Budel. In het kader van de verdere versterking van de regio-rvr s werd er jaarlijks een overleg tussen de regionale RVR-voorzitters en de nieuwe voorzitter(s) van de landelijke RVR georganiseerd. Gesproken werd over de taak en missie van de RVR, bezuinigingen, vastgoedportefeuillestrategieën en de rol van de regio, de gewenste rol van de regio voor een praktische aanpak voor een hoger rendement en de goede wijze waarop de samenwerking tussen de rijksvastgoeddiensten verloopt. Een nota over de voortzetting regio-activiteiten is aan de Raad voorgelegd en goedgekeurd. Daarnaast is er enkele malen overleg geweest tussen de directie Vastgoed en de regionale accountmanagers om het beleid af te stemmen. A.4 Het verbreden van het netwerk van de RVR via contacten met andere organisaties De RVR heeft zeer verschillende samenwerkingvormen met derden; soms gaat het om intensieve contacten, soms alleen om het actief uitwisselen van informatie. Dat laatste gebeurt al op internationaal niveau met overheidsorganisaties en met vergelijkbare vastgoeddiensten. A.5 Het verkennen van organisatievormen en werkwijzen die de positie van het Rijk op termijn kunnen versterken De RVR blijft samenwerken aan organisatorische wijzigingen of aanpassingen in de werkwijze van de vastgoeddiensten op termijn om tot een betere positie van het Rijk op de vastgoedmarkt te komen. In het licht van de financiële en economische crisis die Nederland ook in 2012 doormaakte en de sterk verslechterde overheidsfinanciën, heeft het nieuwe regeerakkoord in november vastgesteld dat een efficiënter beheer, onderhoud en gebruik van Rijksvastgoed geld moet opleveren ten behoeve van de departementale taakstellingen. Daarnaast is er een programmaminister van Wonen en Rijksdiensten vallende onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties- aangetreden die onder andere tot taak heeft het rijksvastgoed en zijn organisatiestructuur beter te organiseren. Daartoe is per 5 november 2012 bij KB bepaald dat het rijksvastgoed bij het Ministerie van Financiën én haar twee directies (directie Rijksvastgoed en het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf ) overgaan naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. De Rijksgebouwendienst valt eveneens onder deze nieuwe minister, waardoor er een start is gemaakt voor de vorming van een Rijksvastgoedbedrijf (RVB) per 1 januari 2014. A.6 Externe communicatie ontwikkelen en uitwerken De RVR nam in 2013 en 2014 ook weer deel aan de vastgoedbeurs Provada (Amsterdam RAI). De Rijksstand en debatten trokken veel belangstellenden. De debatten gingen o.a. over de Herontwikkeling bij de overheid en de Nieuwe werkelijkheid van de te fuseren diensten. De organiserende diensten waren met name het RVOB en de Rijksgebouwendienst. De opening van de beurs werd in 2014 verricht door Minister Blok. De eigen -externe bereikbare- website www.vastgoedvanhetrijk.nl (met een inlogcode voor vertrouwelijke informatie) werd uitgebreid, waardoor nu ook ProRail, Staatsbosbeheer, het COA en de Nationale Politie over relevante vastgoedinformatie kunnen beschikken. In juni 2014 is in RVR verband een werkbezoek gebracht aan Den Helder en drie Waddeneilanden. Doel van het bezoek was meer inzicht krijgen in onder meer de rol van het Rijk bij lange termijn projecten in de recreatieve sector, de rol van de vele betrokken rijksdiensten op de eilanden en praktische problemen die men daar tegen komt. Ook zijn er vakinhoudelijke contacten geweest met VastgoedPro (beroepsorganisatie taxateurs), Nederlandse Vereniging voor Makelaars, VastgoedCert en de Raad voor Onroerende Zaken. 7 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
B. De RVR zorgt voor efficiënt georganiseerde vastgoedactiviteiten van het Rijk Uit ervaring blijkt dat er overlap zit in activiteiten en behoeften van de bij de RVR aangesloten diensten. Deze overlap maakt een gezamenlijke aanpak wenselijk voor diverse onderdelen. Efficiencyverbetering is niet alleen een doel op zich, maar ook een middel om een sterke(re) speler op de vastgoedmarkt te worden. De RVR heeft voor het bereiken van dit doel de volgende prioriteiten gesteld. B.1 Elkaars kerncompetenties (er)kennen, gebruiken en verder ontwikkelen Vanuit een vooral inhoudelijke invalshoek werd steeds gezocht naar terreinen waarop de RVR-diensten van elkaars diensten gebruik zouden kunnen maken. Ook werd gekeken welke competenties (verder) ontwikkeld kunnen worden. Door de fusie van drie diensten is een andere synergie ontstaan en in een later stadium zal in RVR-verband nader bekeken worden op welke wijze de synergie tussen de leden verder wenselijk vorm gegeven moet worden. Er valt nu een knip te maken tussen diensten die vastgoed als primair proces hebben (vastgoeddiensten) en diensten die dat niet hebben, maar waar het noodzakelijk is voor het behalen van hun hoofddoelstellingen. Voor de laatste diensten is gekozen voor de benaming vastgoedhoudende diensten. B.2 Elkaars interne processen bespreken om van elkaar te leren Gebleken is dat de vastgoeddiensten vergelijkbare vastgoedprocessen hebben, maar dat er ook verschillen zijn. De RVR vindt dat de diensten kunnen leren van deze verschillen. Een analyse op hoofdlijnen van het Kennismanagement bij de RVR-diensten is opgesteld, waarbij wederom bevestigd is door de RVR dat kennisinitiatieven van een dienst openstaan voor andere diensten en een quick-scan naar de reguliere opleidingen bij de RVRdiensten is gepresenteerd aan de Raad. Daarnaast is er gesproken met de door Rijkswaterstaat, ProRail en de Rijksgebouwendienst gestichte Rijksacademie voor projectmanagement. De academie is in 2012 toegankelijker gemaakt qua cursusaanbod voor alle RVR-diensten, zodat het verder professionaliseren van projectmanagement en de vaardigheden van ervaren projectmanagers efficiënter wordt geregeld. B.3 Gemeenschappelijke onderwerpen uitdiepen en met elkaar delen De vastgoeddiensten lopen in het dagelijkse werk regelmatig tegen inhoudelijke vraagstukken aan waar andere diensten ook mee te maken hebben. Hoewel iedere dienst een oplossing of aanpak voor 8 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
de vraagstukken weet te vinden, is het voor een aantal onderwerpen zinvol een gezamenlijke strategie te kiezen. Daardoor leert men van elkaars oplossingen en wordt een eenduidige aanpak bevorderd. Duurzaamheid Een rapport van Bosch & Van Rijn in opdracht van de RVR en het ministerie van I &M heeft geinventariseerd wat de mogelijkheden van de aangesloten diensten zijn om bij te dragen aan de duurzaamheidsdoelstelling op energiegebied (14% in 2020 duurzaam opgewekt) van dit kabinet. Op basis van deze quick scan is het realiseerbaar potentieel in 2020 gekwantificeerd van alle vormen van duurzame energieopwekking op rijksvastgoed. In opdracht van de ICRV zal in 2020 jaarlijks 8,7 PJ door de vastgoedhoudende diensten worden gerealiseerd. Het Rijksvastgoedbedrijf draagt met een pilot op de penitentiaire inrichting Zeist actief bij aan de circulaire economie. Op 2 oktober tijdens de landelijke Vastgoeddag Rijksoverheid is de Grean Deal Cirkelstad ondertekend. Deze Green Deal beoogt de keten voor bouw- en sloopafval circulair te maken. Tegelijk wordt hierdoor (nieuwe) werkgelegenheid gecreëerd. Eerste ervaringen hiervan zijn opgedaan in Rotterdam (www.rotterdamcirkelstad.nl). De Green Deal realiseert in twee jaar tijd een koplopersgroep onder gemeenten in Nederland die voor verdere uitrol moet zorgen. Het bedrijfsleven zal zorgen voor de markttechnische en hergebruiks- kennis. Het Rijk zal de kennisdeling faciliteren. De Green Deal is een concrete invulling van het programma van IenM Van Afval Naar Grondstof (VANG): het maximaliseren van hergebruik van materialen, in combinatie met het creëren van (nieuwe) werkgelegenheid. Met EnergieRijk Den Haag werkt het Rijk samen met de gemeente Den Haag aan een goedkopere en schonere en hopelijk lokaal opgewekte energievoorziening. Hierbij richt ze zich op panden van de Rijksoverheid, de gemeente Den Haag en eventueel andere partijen in de Haagse vierkante kilometer rond station Den Haag CS. De opgedane ervaringen op het gebied van financiering, aanbesteding, techniek, organisatie en resultaat kunnen in de toekomst rijksbreed worden toegepast bij soortgelijke projecten. EnergieRijk Den Haag betreft in eerste instantie de Haagse vierkante kilometer rond station Den Haag CS. Het gebied bevat diverse kantoren, grotendeels van Rijk en gemeente Den Haag. Tenslotte mag niet onvermeld blijven dat op 10 juni 2013 door een aantal RVR-diensten met de markt de Green Deal voor de Nederlandse Infrasector werd gesloten. Internationaal De RVR neemt deel aan PuRE-Net, een samenwerkingsverband van de rijksvastgoeddiensten in Europa. De internationale werktafels richten zich op ICT, kostenbesparingen, kantooroplossingen en cultureel erfgoed. Nederland participeert actief in de werktafel Cultureel Erfgoed. In september 2012 is Nederland gastheer geweest voor de jaarvergadering van Pure-Net, waarbij 19 landen aanwezig waren. In drie dagen heeft men elkaar bijgepraat over de stand van zaken van het overheidsvastgoed in de verschillende landen. Monumenten en Cultureel erfgoed Conform de opdracht van de ministerraad, en na instemming van de RVR, is een shared-service functie Cultureel Erfgoed Rijksoverheid (SSf-CER) opgezet bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed per 1 september 2012. Voor alle kennisvragen over erfgoed en monumenten kunnen de diensten in vervolg terecht bij de RCE-Infodesk. Onderdeel van deze opdracht aan de RCE is het maken van een Nieuwsbrief Monumentaal Rijksvastgoed, het in overleg met de RVR-programmagroep Cultureel Erfgoed Rijksovererheid in beeld brengen van het erfgoed-netwerk en het coördineren van kennisbijeenkomsten zoals de door de RGD georganiseerde Kennisindoors over monumenten. Het omgaan met cultureel erfgoed, in het bijzonder met rijksmonumenten, gemeentelijke en provinciale gebouwde monumenten, archeologische monumenten en cultuurhistorisch waardevolle landschappen vereist immers specifiek aandacht in het beheer, het gebruik, de exploitatie en bij transformaties in gebiedsontwikkeling, herinrichting, hergebruik en afstoting. De zorg voor erfgoed is vaak complexer, diverse en maatschappelijk gevoeliger dan voor gewoon vastgoed. Voor een professionele aanpak hebben de vastgoeddiensten behoefte aan informatie, kennisuitwisseling en ondersteuning op het gebied van het omgaan met cultureel erfgoed in eigendom van het Rijk. Door de geringe omvang en de diversiteit van de erfgoedportefeuille van iedere dienst, is het makkelijker ervaring op te doen met een gemeenschappelijke aanpak voor het cultureel erfgoed. De ervaring bij het omgaan met erfgoed is ook zeer bruikbaar op het overige vastgoed. In RVR-verband is het thema omgaan met Cultureel Erfgoed van de Rijksoverheid bij de Rijksvastgoeddiensten meerdere malen aan de orde geweest. Voor alle diensten is de inventarisatie van de rijksmonumenten in Rijksbezit afgerond. De opties voor de afstoot van monumentaal vastgoed van een vierendertigtal Monumenten met Erfgoedfunctie van de RGD zijn door BZK/RGD ten behoeve van de Toekomstagenda voor monumentaal vastgoed verkend. In overleg met de RVR is de voortgangen het Rijksbeleid ten aanzien van zijn monumentaal vastgoed aan de Tweede Kamer gerapporteerd. Dit heeft geleid tot de overdracht van eenendertig monumenten van het Rijk aan de Nationale Monumenten Organisatie in december 2014. In november 2013 heeft de evaluatie van de RVR-programmagroep Cultureel Erfgoed Rijksoverheid geleid tot herbevestiging van deze samenwerking tussen de diensten als het rijksbrede platform op het gebied van monumentaal vastgoed. De Programmagroep heeft zich, naast de Toekomstagenda, ook gebogen over de erfgoedparagraaf in de RVPS, de mogelijkheden voor een gezamenlijk contract met de Monumentenwacht en de relatie met onderhoudsinspecties, een workshop over de programmatische aanpak van de afstoot van monumentaal vastgoed en de plaatsing van een monumentenbord op rijksmonumenten van het rijk. Aansluitend is een begin gemaakt, nog zonder veel resultaat, met het kijken naar slimme combinaties van af te stoten erfgoed en naar mogelijke besparings- en exploitatieopties voor het Rijk. 9 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
Internationaal: Ook in 2013 en 2014 heeft de RVR deelgenomen aan PuRE-Net, een samenwerkingsverband van de rijksvastgoeddiensten in Europa. Nederland heeft actief geparticipeerd in de internationale werktafels gericht op Information Systems, cultureel erfgoed, duurzaamheid en huisvestingsoplossingen (nieuw werken). In november 2013 is tijdens de werktafel Cultureel Erfgoed in Oslo, besloten een internationale vergelijking te maken van cases van herbestemming van monumentaal vastgoed waarvoor geen rijksgebruik is en die niet kunnen worden vervreemd. Met de fusie in het Rijksvastgoedbedrijf, is vanaf juli 2014 voor de RVR tevens de deur geopend tot het mondiale netwerk TWN. Hierin worden op strategisch niveau best practices gedeeld tijdens een jaarbijeenkomst over governance, vastgoedstrategieën, portefeuilleinvulling en actuele zaken als leegstandsmanagement en veiligheid. B 4 Overige kennisontwikkeling gezamenlijk uitvoeren De activiteiten op het gebied van kennis en inzicht in vastgoed moeten in de meest ruime zin worden verbreed en verdiept. Het doel is dat de rijksvastgoeddiensten uiteindelijk voldoende onderling toegankelijke kennis en kunde op vastgoedgebied hebben. In 2014 ontvingen dertien deelnemers aan de Rijksbrede cursus Vastgoedeconomie een certificaat. Tijdens deze cursus werd dieper ingegaan op de onderwerpen grondbeleid/gebiedsontwikkeling, grondexploitatie/projectontwikkeling en grondbeleidsinstrumenten/realisering van beleidsdoelen. De opleiding werd voor de tiende keer gegeven door de Amsterdam School of Real Estate (ASRE). De voorzitter van de RVR, de heer Dr. J.J.M. Uijlenbroek, trad in 2014 toe tot het bestuur van de ASRE namens de Rijksoverheid. De achtste editie van de anderhalf jaar durende opleiding Juridisch Vastgoed Rijksoverheid werd medio 2014 begonnen. In 2013 slaagden tien deelnemers en in 2014 elf medewerkers voor deze PBNA-erkende rijksopleiding. Voorts zijn er drie workshops geweest op Schiphol over Rendement en Rijksvastgoed m.b.t. de mogelijkheid om meer financieel rendement te maken met het te behouden vastgoed van het Rijk, gegeven door twee externe deskundige partijen. Alle diensten hebben daarin geparticipeerd met in totaal vierendertig deelnemers. B 5 Gemeenschappelijke informatievoorziening Ontwikkelen Het Geografische informatiesysteem Ruimtelijke Informatie Vastgoedverkeer is een belangrijk RVR-product op het gebied van de gemeenschappelijke vastgoedinformatievoorziening. Deze is vanaf medio zomer actief geworden via de nieuwe externe website www.vastgoedvanhetrijk.nl voor alle RVR-diensten en geeft de staatseigendommen en andere beleidsinformatie weer. In 2012 zijn de aan- en verkoopplannen van de RVR-diensten geactualiseerd en opgenomen in de viewer. De RVR wil dit informatiesysteem verder ontwikkelen tot een gezamenlijk, overkoepelend en vooral actueel vastgoed informatiesysteem ter ondersteuning van de rijksbrede vastgoed- portefeuillestrategie. Onderlinge informatievoorziening en -uitwisseling zijn ook cruciaal bij samenwerking en afstemming. In 2012 zijn de bijeenkomsten voor matching nationaal beleid en het vastgoedbeheer ondersteund met vastgoed informatie. Meer nu geldende rijksbeleidinformatie wordt hiervoor opgenomen in het GIS-systeem Ruimtelijke Informatie Vastgoedverkeer. In het programma Rijksvastgoed Online wordt gewerkt om de ruimtelijke en vastgoedinformatie actueler en sneller beschikbaar te maken met behulp van webservices. In 2012 heeft de samenwerking met het programma Publieke Dienstverlening op de Kaart centraal gestaan, dit programma is onderdeel van Vernieuwing van de Rijksdienst. De RVR fungeert in dit programma als launching customer om als een van de eersten gebruik te maken van deze geo-voorziening. De RVR verzorgt de voorzittersrol van het klantenpanel van de Publieke Dienstverlening op de Kaart. Naast het zelf maken van kaarten via de RVR applicatie Ruimtelijke Informatie Vastgoedverkeer, is er ook een Kaart-Op-Maat dienst ingericht bij het GIS Competence Center van het ministerie van EL&I, hiervan is in 2012 veel gebruik van gemaakt door de RVR-diensten. Ten aanzien van de door de ministerraad gewenste shared-servicecenter voor Geoinformatie, geldt dat Rijkswaterstaat en de Dienst Landelijk Gebied hierbij betrokken zijn, maar dat de primaire verantwoordelijkheid voor het oprichten hiervan bij het ministerie van I&M ligt. Afgesproken is dat er een samenwerking komt tussen RWS en het Kadaster en dat hieraan in 2013 uitvoering gegeven wordt. Hierbij wordt samengewerkt met andere diensten. Tenslotte vond er telkens op de eerste donderdag van oktober de Landelijke Vastgoeddag Rijksoverheid plaats. In 2013 kwamen de thema s Rendement/Duurzaamheid aan de orde en in 2014 diverse thema s: de markt voor kantoren, de rol van het Atelier Rijksbouwmeester bij knooppunten, de pilot Flevoland en de beleving van de kantoorgebruiker binnen het Rijk. Op de Vastgoeddag 2014 werd tevens onder leiding van. oud-milieuminister Cramer een convenant Green Deal Cirkelstad getekend. 10 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
B.6 Samenwerking op het terrein van Personeelszaken De RVR wil ook op het gebied van personeelszaken nauwere samenwerking tot stand brengen. Iedere vastgoeddienst heeft een afdeling personeelszaken. Gezien de sterk teruggelopen verwervingsbehoefte is de externe werving bij een ieder voorlopig bevroren. Hierdoor is de samenwerking meer gericht op het voorkomen van verlies aan kwaliteit bij personele afslankingen. Afgesproken is de mobiliteit tussen de diensten te versterken om de goede mensen vast te houden en effectiever binnen de RVRdiensten in te zetten. In 2013 en 2014 is men drie maal bijeen geweest en via de rijksmobiliteitsbank en de RV-Actueel en website vindt vacature-bekendstelling aan elkaar plaats. De overgang van circa twintig (overtollige) medewerkers van de Dienst Landelijk Gebied eind 2014 naar het Rijksvastgoedbedrijf is hier voorbereid. B.7 Communicatie gericht op de eigen organisaties (verder) ontwikkelen en uitvoeren Het is belangrijk dat de medewerkers van de RVR-diensten op de hoogte blijven van gemeenschappelijke ontwikkelingen, plannen en bijeenkomsten. Interne communicatie blijft voor de RVR dan ook een zeer belangrijk aandachtspunt. De Rijksvastgoed-Actueel kwam in 2013 en 2014 tweeëntwintig maal uitgekomen als informatiebron over het vastgoed van het Rijk op beleids- én uitvoeringsvlak. Waar mogelijk bevatten de uitgaven van RVR-actueel een link naar de website om verdere informatie over een onderwerp te geven. Ook werden er vele maandelijkse themalunchbijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten werden o.a. presentaties verzorgd over inzet van vastgoed voor lange termijndoelen, veiling natuurgebieden, selfsupporting rivier systeem, verkavelen voor de groei, financiering een zoektocht, samenwerkingsovereenkomst afstoting met de gemeente Den Haag, maatschappelijk rendement uit vastgoed in de praktijk, de Markerwadden en de casus Almere/ Floriade. De verslagen hiervan werd in de Rijksvastgoed-Actueel en op de website gepubliceerd. 11 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
C. Personele bezetting/wisseling De voorzitter van de Raad, mevrouw ing. R.M. van Erp-Bruinsma, was gedurende het jaar 2013 als interim-directeur-generaal Rijksvastgoedbedrijf i.o. tevens belast met de algemene leiding van de directie Rijksvastgoed, tezamen met het Rijkvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf en de Rijksgebouwendienst. Per 1 januari 2014 werd ze opgevolgd door de heer Dr. J.J.M. Uijlenbroek als Directeurgeneraal Rijksvastgoedbedrijf, die haar tevens opvolgde als voorzitter van de RVR. Het Rijksvastgoedbedrijf ging formeel van start op 1 juli 2014 en werd per die datum in de Raad vertegenwoordigd door mevrouw ir. Y.L. van der Brugge-Wolring (directeur portefeuillestrategie en portefeuillemanagement ). Tegelijkertijd traden de vertegenwoordigers van de Rijksgebouwen dienst (drs. E.M. Klein Schiphorst), het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (de heer drs. F.W. Jongbloed) en iets later de Dienst Vastgoed Defensie (de heer J.H.M.A. Erven) af. Per februari 2013 werd het Centraal Orgaan opvang asielzoekers vervangen door de Projectendirectie Huisvesting van het ministerie van Veiligheid en Justitie in de persoon van de heer A. van Vliet. In februari 2013 verliet ook de heer D. Kruik van ProRail BV de RVR en werd vervangen door de heer H.G.M.J. van Helvoort. Voor Defensie werd medio 2014 cdr. F. Foreman de opvolger van cdre. M.M.C. Spit in de Raad. In de Raad vertrok eind 2014 ook mevrouw N. Sangers van Staatsbosbeheer, die door deze organisatie vervangen werd door de heer mr. G.C.J. Dosker (divisiedirecteur Grond en Gebouwen). Mevrouw drs. E. Slump nam eind 2014 namens DLG afscheid van de RVR. De agendacommissie als voorhuis van de RVR werd opgeheven per 1 juli 2014, omdat er minder diensten zijn en de RVR zelf het podium voor overleg en besluitvorming is. Binnen de RVR-regio s nam de heer Ir. A. van Andel (ProRail) eind 2013 als voorzitter van de regio NoordOost afscheid en werd opgevolgd door de heer drs. R.A.P. Paas MBA (RVB). Door het vertrek accountmanager van de DVD in de regio West medio 2012 ontstond daar een vacature, die medio 2013 door de defensiemedewerker de heer B. van den Berg werd ingevuld. In de regio Zuid vertrok de heer B. van Amerongen van RWS per 1 februari 2013 als accountmanager en werd opgevolgd door de heer C. Klasens van ProRail BV. De directie was medio 2013 en tot 1 juli 2014 geheel bezet. Per 1 juli 2014 ging de directie Rijksvastgoed als zelfstandig secretariaat van de RVR en het secretariaat ICRV echter op in de nieuwe afdeling Strategie van het Rijkvastgoedbedrijf. Tegelijkertijd verliet de heer drs. Ir. J. van der Vaart als directeur/secretaris RVR de directie. Per 1 oktober 2014 traden de heren J. Nugteren en H. ten Velde als voormalige gedetacheerden van deze directie toe tot deze afdeling Strategie. Eind 2014 verliet de heer R. Min (RVOB) de directie en gezien de andere samenstelling van het secretariaat werd zijn plek niet meer ingevuld. 12 Jaarverslag 2013-2014 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid
Dit is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Postbus 16.700 2500 bs Den Haag t 088-115 99 03 Internet www.vastgoedvanhetrijk.nl E-mail RVR@rijksvastgoedbedrijf.nl Maart 2015