Richtlijnen voor het gebruik van inhalatiemedicijnen herziende druk 2008 werkgroep inhalatierichtlijnen 2003

Richtlijnen voor het gebruik van inhalatiemedicijnen herziende druk 2008 werkgroep inhalatierichtlijnen 2003

Inhoudsopgave A. Inleiding 3 B. Dosisaërosol 11 1. Dosisaërosol 12 C. Dosisaërosol met voorzetkamer 14 1. Aerochamber baby's (oranje) 15 2. Aerochamber kinderen (geel) 17 3. Aerochamber volwassenen (blauw) 19 4. Babyhaler 21 5. Fisonair 23 6. Nebuhaler 25 7. Volumatic 27 D. Dosisaërosol met hulpstuk 29 1. Autohaler 30 E. Poederinhalatoren 32 1. Cyclohaler 33 2. Foradil poederinhalator 35 3. Clickhaler 37 4. Diskus 39 5. Inhalator Ingelheim 40 6. Lomudal eclipse 41 7. Turbuhaler 43 8. Handihaler 45 9. Novolizer 47 F. Soft mist inhalatie 49 1. Spiriva Respimat 50 G. Appendix: 52 Medicijnenoverzicht, met toedieningsvormen en belangrijkste bijwerkingen 1. inhalatie medicijnen uit groep 1 53 2. inhalatie medicijnen uit groep 2 en groep 3 54 3. combinatieapparaten met medicijnen uit verschillende 55 groepen bij elkaar 2

A. Inleiding Voor een juiste inhalatie van geneesmiddelen is een goede en herhaalde voorlichting/ instructie van wezenlijk belang. In de praktijk worden door patiënten zeer frequent fouten gemaakt. De voorlichting en/of instructie vindt plaats binnen verschillende disciplines in en buiten het ziekenhuis aan kinderen en hun ouders en aan volwassen patiënten. Om te bevorderen dat door alle disciplines dezelfde informatie wordt verstrekt, zijn deze richtlijnen opgesteld door een transmurale werkgroep. De richtlijnen zijn door een longarts, kinderarts en een apotheker beoordeeld. De handleiding is losbladig, zodat in de toekomst gemakkelijk aanvullingen of wijzigingen kunnen worden aangebracht. Tevens zijn deze richtlijnen beschikbaar op intranet van Máxima Medisch Centrum. Samenstelling van de werkgroep 2003 Telefoonnummer Mevr. M. Braken Mevr. A. van de Par Mevr. V. Harmsen Mevr. W. Kuipers Mevr. B. van de Pas Dhr. J. Snijders Mevr. M. Stuvel Mevr. A. Tielemans Mevr. Y. Vercammen Verpleegkundig specialist Zuidzorg Kempenstreek (040) 230 85 80 Longverpleegkundige Zuidzorg Eindhoven (040) 294 99 49 Longverpleegkundige longafdeling Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (040) 888 94 20 Longverpleegkundige Thuiszorg St. Annaklooster, Eindhoven (040) 294 54 16 Longverpleegkundige Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (040) 888 82 60 Longfunctielaborant Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (040) 888 86 72 Ziekenhuishygiënist Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (040) 888 95 76 Verpleegkundige kinderafdeling Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (040) 888 93 70 Verpleegkundig afdelingshoofd longafdeling Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven (040) 888 94 20 Een aantal leden van de werkgroep 2003 zijn anno 2008 werkzaam in een andere functie en/of hebben een andere werkgever. 3

Inhoud van de richtlijnen voor het gebruik van inhalatiemedicijnen Hoofdstuk B tot en met hoofdstuk F kan uitgeprint worden. De patiënt/cliënt kan deze schriftelijke informatie over de instructie, na de mondelinge toelichting van de hulpverlener, meenemen. Voor nadere toelichting, opmerkingen en/of wijzigingen kunt u contact opnemen met de longverpleegkundigen van de polikliniek longziekten: Máxima Medisch Centrum, locatie Veldhoven telefoonnummer (040) 888 82 60 Volgorde van toediening van de inhalatiemedicijnen Voor de verdeling van de inhalatietijden over de dag is het tijdstip van opstaan en naar bed gaan van groot belang. Tussen deze twee tijden wordt het aantal door de arts voorgeschreven inhalaties verdeeld. De volgorde waarin de verschillende medicijnen gebruikt worden is belangrijk. In de appendix van hoofdstuk G is de verdeling van de groepen te zien. Altijd eerst de medicijnen uit groep 1 (lang/kortwerkende inhalatie medicijnen) gebruiken, daarna de medicijnen uit groep 2 (anticholinergica). Als laatste de medicijnen uit groep 3 (ontstekingremmers). Als iemand 2 verschillende medicijnen uit groep 1 gebruikt kortwerkend medicijn, (bijvoorbeeld Ventolin) en een langwerkend medicijn (bijvoorbeeld Foradil), dan moet er minimaal één uur tussen het gebruik van het eerste en het tweede medicijn zitten. Combinatiemedicijnen moeten altijd als eerste worden gebruikt (deze inhalaties bevatten een medicijn uit groep 1). Samenvatting van de informatie over de richtlijnen voor het gebruik van inhalatiemedicijnen: Hoofdstuk A beslisboom: Voor volwassenen en kinderen om zo een juiste vorm van inhaleren aan te kunnen bieden, afgestemd op de (on)mogelijkheden van de betreffende patiënt. checklist inhalatorgebruik schema inhalatiekamers met passende dosis aërosolen Hoofdstuk B t/m F: instructie van de apparaten (hoofdstuk B t/m F) gebruiksklaar maken van het apparaat inhalatietechniek schoonmaken van het apparaat bijzonderheden/ hulpstukken Hoofdstuk G: appendix 4

BESLISBOOM Kinderen naar leeftijd < 4 jr. 4-7 jr. > 7 jr. * 1 (vernevelaar met kapje)* 2 (vernevelaar met mondstuk)* 2 dosisaërosol + dosisaërosol + dosisaërosol + aerochamber met mondstuk* 1 aerochamber met kapje aerochamber met mondstuk nebuhaler met mondstuk* 1 nebuhaler met kapje nebuhaler met mondstuk volumatic met mondstuk* 1 babyhaler met kapje volumatic met mondstuk droge poeder inhalator* 3 autohaler * 1 Bij gebruik van hoge doseringen steroïden bij voorkeur voorzetkamers gebruiken voor mindere neerslag in de mond-keelholte. * 2 Alleen op bijzondere indicatie voorschrijven. * 3 Alleen indien inspiratiekracht voldoende is en het kind zijn adem goed kan vasthouden 5

Beslisboom volwassenen Bewuste inhalatie mogelijk Voldoende inspiratoire flow Onvoldoende inspiratoire flow Hand-mond Coördinatie + Hand-mond Coördinatie - Hand-mond Coördinatie + Hand-mond Coördinatie - dosisaërosol autohaler droge poeder inhalator (dosisaërosol + voorzetkamer) dosisaërosol + voorzetkamer autohaler droge poeder inhalator dosisaërosol autohaler dosisaërosol + voorzetkamer vernevelaar dosisaërosol + voorzetkamer autohaler droge poeder inhalator Bewuste inhalatie niet mogelijk (dosisaërosol + voorzetkamer met masker) vernevelaar 6

Checklist inhaleren en gebruiksklaarmaken poederinhalatoren Poederinhalator (algemeen) Handihaler (spiriva poeder) Inhalator Ingelheim Cyclohaler / Foradil poederinhalator soort:... soort:... soort:... soort:... inhalator gebruiksklaar maken (zie verder) inhalator horizontaal houden uitademen mondstuk tussen tanden plaatsen en met de lippen omsluiten krachtig en diep inademen inhalator uit de mond nemen en de adem 5 tellen vasthouden uitademen herhalen vanaf uitademen mond spoelen na gebruik van corticosteroïden en uitspugen inhalator ± 1x per week schoonmaken beschermkap en mondstuk open klappen 1 capsule in de opening plaatsen sluit het mondstuk totdat u een klik hoort met mondstuk naar boven, groene knop 1x indrukken inhaleren schoonmaken (1x per maand) mondstuk open klappen capsule in de opening doen en mondstuk sluiten inhalator met mondstuk naar boven houden en witte knop met duim 1x helemaal induwen inhaleren beschermkap verwijderen inhalator rechtop houden en mondstuk linksom draaien capsule in uitsparing doen inhalator sluiten door mondstuk terug te draaien inhalator rechtop houden en beide knoppen gelijktijdig 1x indrukken inhaleren Bron: checklist inhalatorgebruik Astma Fonds 7

Poederinhalator (algemeen) Checklist inhaleren en gebruiksklaarmaken poederinhalatoren (vervolg 1) Novolizer Clickhaler Diskus soort:... soort:... soort:... soort:... inhalator gebruiksklaar maken (zie verder) inhalator horizontaal houden uitademen mondstuk tussen tanden plaatsen en met de lippen omsluiten krachtig en diep inademen inhalator uit de mond nemen en de adem 5 tellen vasthouden uitademen herhalen vanaf uitademen mond spoelen na gebruik van corticosteroïden en uitspugen inhalator + 1x per week schoonmaken beschermdop verwijderen novolizer horizontaal houden gekleurde drukknop volledig indrukken (zien, horen en proeven) gekleurde drukknop weer loslaten inhaleren novolizer opnieuw vullen indien patroonhuls leeg is of nadat patroonhuls 3 maanden in gebruik is Eclipse (lomudal poeder) soort:... beschermkap verwijderen schud de clickhaler voor gebruik houd de clickhaler rechtop tussen duim en middelvinger druk de doseringsdop zover in tot het apparaat klikt, laat daarna los inhaleren plaats de beschermkap weer terug op het mondstuk Turbuhaler soort:... diskus openen door duimgreep naar achteren te draaien schuifje met de duim naar achteren duwen inhaleren diskus sluiten: duimgreep terugdraaien het venster geeft het resterende aantal inhalaties aan magazijn openen (pijlen recht tegenover elkaar) eclipse vullen met 4 capsule deksel sluiten eclipse met beschermkap naar boven onderste gedeelte tegen de klok in draaien, stand 1 eclipse nu niet meer ondersteboven houden nhaleren witte beschermdop verwijderen turbuhaler rechtop houden en gekleurde bodem helemaal rechtsom draaien terugdraaien tot klik inhaleren Bron: checklist inhalatorgebruik Astma Fonds 8

Checklist inhaleren en gebruiksklaarmaken poederinhalatoren (vervolg 2) Verstuiver (dosisaërosol) Verstuiver met Autohaler Vernevelaar voorzetkamer soort:... soort:... soort:... soort:... verstuiver goed schudden en beschermkapje afnemen verstuiver met opening naar beneden houden uitademen mondstuk tussen tanden plaatsen en met lippen omsluiten verstuiver indrukken 1 keer en tegelijk langzaam en diep inademen verstuiver uit de mond nemen en adem 5-10 tellen vasthouden uitademen mond spoelen na gebruik van corticosteroïden en uitspugen verstuiver + 1x per week schoonmaken verstuiver goed schudden en beschermkap afnemen verstuiver met opening naar beneden op inhalatiekamer plaatsen kapje voor neus en mond plaatsen of mondstuk tussen tanden plaatsen en met lippen omsluiten verstuiver indrukken 1 keer rustig in- en uitademen, volwassenen 3-5 keer, kinderen en bij ernstige benauwdheid 5-10 keer, afhankelijk van het volume van de voorzetkamer mond spoelen na gebruik van corticosteroïden en uitspugen inhalatiekamer + 1x per week schoonmaken beschermkapje afnemen verstuiver met opening naar beneden houden, daarbij luchtspleten onderzijde vrijhouden verstuiver goed schudden hefboom omhoog brengen uitademen mondstuk tussen tanden plaatsen en met lippen omsluiten langzaam en diep inademen, ondanks klik doorgaan verstuiver uit de mond nemen en adem 5-10 tellen vasthouden uitademen hefboom terug in horizontale stand brengen mond spoelen na gebruik van corticosteroïden en uitspugen mondstuk verstuiver z.n. met tissue schoonmaken medicijnoplossing in medicijnkamer doen compressor aanzetten en vernevelaar rechtop houden kapje voor neus en mond plaatsen of mondstuk tussen tanden plaatsen en met de lippen omsluiten rustig in- en uitademen, gedurende 10-15 minuten bij aanwezigheid van interrupter deze ingedrukt houden tijdens inademing mond spoelen na gebruik van corticosteroïden vernevelaar dagelijks na ieder gebruik schoonmaken, zie hiervoor instructie van de fabrikant Bron: checklist inhalatorgebruik Astma Fonds 9

Inhalatiekamers met passende dosis aërosolen Volumatic Nebuhaler Aerochamber Babyhaler (Glaxo-wellcome) (Astra Zeneca) plus Flow-Vu (Glaxo-wellcome) (Teva pharma) Airomir met lang met lang tussenstuk * 2 +* tussenstuk * 2 _ Qvar lang met lang tussenstuk * 2 +* tussenstuk * 2 _ Atrovent _ met kort + _ tussenstuk * 2 Berodual _ met kort + _ tussenstuk * 2 Pulmicort met lang + +* _ tussenstuk * 2 Flixotide + met kort +* + tussenstuk * 2 Serevent + met kort +* + tussenstuk * 2 Seretide + met kort +* + tussenstuk * 2 Ventolin + met kort +* + tussenstuk * 2 Foradil + met kort +* _ tussenstuk * 2 Lomudal * 1 met lang met lang + _ tussenstuk * 2 tussenstuk * 2 Tilade * 1 met lang met lang + _ tussenstuk * 2 tussenstuk * 2 Alvesco = + _ cidesonide Foster + * Echter het "passen" van een aërosol op een voorzetkamer geeft geen garantie voor de afgegeven dosis. Het is aan te bevelen om elke aërosol met de daarvoor ontwikkelde voorzetkamer te gebruiken. * 1 Fisonair voorzetkamer wordt zeer weinig meer gebruikt, is echter nog wel te verkrijgen.(te gebruiken in combinatie met lomudal en tilade dosisaërosol). * 2 Tussenstukjes zijn verkrijgbaar bij apotheek of de longverpleegkundige. Tussenstukjes 10

B. dosisaërosol (verstuiver) Pagina 1. Dosisaërosol 12 11

1. Dosisaërosol U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Gebruiksklaar maken van de dosisaërosol Houd het spuitbusje tussen duim en wijsvinger met het mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal.) Verwijder het afsluitdopje van het mondstuk. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Houd het hoofd iets achterover. 3. Adem uit. 4. Plaats het mondstuk tussen de tanden en sluit de lippen om het mondstuk. Het spuitbusje met medicijnen is naar boven gericht, zie plaatje. 5. De volgende twee handelingen dienen tegelijk plaats te vinden: adem langzaam en zo diep mogelijk in druk gelijktijdig op het spuitbusje en blijf inademen 6. Neem het spuitbusje met medicijnen uit de mond. 7. Houd de adem 5 tot 10 tellen vast. 8. Adem uit. 9. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden. Hierna punt 1 t/m 8 van inhalatietechniek herhalen. 10. Spoel de mond met water bij het gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, de tweede slok mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 11. Plaats het afsluitdopje terug op het mondstukje. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om de houder van het spuitbusje eenmaal per week onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Bij de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. Bijzonderheden 1. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje leeg moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 12

2. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel nieuw spuitbusje gebruiken. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Hulpstukken Haleraid (Glaxo-Welcome): De haleraid is een hulpstuk dat rondom de houder van het spuitbusje aangebracht wordt. U kunt meer kracht zetten bij het indrukken doordat u met behulp van de haleraid met de hele hand kan knijpen. Dit hulpstuk kan nuttig zijn bij ouderen of reumapatiënten. Door het gebruik van de haleraid komt het voor dat het spuitbusje met medicijnen niet meer goed past op de voorzetkamer. Controleer dit met uw hulpverlener. Alleen te gebruiken voor producten van de firma Glaxo-Welcome. Er zijn 2 soorten hulpstukken Haleraid 120 is bedoeld voor dosisaërosol met 120 doseringen. Haleraid 200 is bedoeld voor dosisaërosol met 200 doseringen. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 13

C Dosisaërosol met voorzetkamer Pagina 1. Aerochamber baby's (oranje) 15 2. Aerochamber kinderen (geel) 17 3. Aerochamber volwassenen (blauw) 19 4. Babyhaler 21 5. Fisonair 23 6. Nebuhaler 25 7. Volumatic 27 14

1. Aerochamber plus voorzetkamer met Flow-Vu babymasker (oranje) tot ± 18 maanden U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met oranje aerochamber voor baby's tot ± 18 maanden. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Een aerochamber is een voorzetkamer, die als hulpmiddel dient bij het inhaleren. Gebruiksklaar maken voor toediening Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje van het mondstuk. Houd de voorzetkamer horizontaal. Plaats het spuitbusje op de voorzetkamer, het spuitbusje met medicijnen is nu naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Neem het kind bij u op schoot met de rug tegen u aan. 2. Houd het hoofdje iets achterover. 3. Pak de voorzetkamer vlak bij het gezichtsmasker vast en plaats het gezichtsmasker over mond en neus. Zorg dat het masker goed aansluit.(smeer bij irritatie van het mond/neus gebied, deze plek in met vaseline). 4. Druk op het spuitbusje zodat een pufje vrijkomt. 5. Laat het kind rustig tien maal in- en uitademen door de voorzetkamer. U kunt dit controleren doordat de uitstroomklep in het masker meebeweegt met het ademen van het kind. 6. Neem de voorzetkamer van het gezicht. 7. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden. Daarna punt 1 t/m 6 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal één dosis tegelijk toedienen via de voorzetkamer. 8. Laat kleine kinderen na het inhaleren wat water drinken. Reinig het mond-/neusgebied met een vochtig doekje of washandje. 9. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de voorzetkamer en plaats het afsluitdopje terug op het spuitbusje. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om de houder van het spuitbusje eenmaal per week onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Bij de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. 15

Schoonmaken van de voorzetkamer Maak de voorzetkamer één keer per week schoon met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel). Spoel niet na met water. Laat de voorzetkamer goed opdrogen (niet met een doek afdrogen in verband met statische elektriciteit). Doe dit ook vóór u de voorzetkamer de eerste keer gebruikt. Het gezichtsmasker kunt u dagelijks reinigen met een zeepoplossing (water en afwasmiddel), dan naspoelen en vervolgens afdrogen. U kunt het masker eventueel 3 á 4 minuten uitkoken als deze erg vies is. Bijzonderheden 1. De voorzetkamer moet ieder jaar vervangen worden. 2. U kunt een machtiging voor vergoeding van de voorzetkamer aan uw (huis)arts of longverpleegkundige vragen. 3. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 4. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel een nieuw spuitbusje gebruiken. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 16

2. Aerochamber plus voorzetkamer met Flow-Vu kindermasker (geel) 1-5 jaar U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met gele aerochamber voor kinderen 1-5 jaar. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen en een aerochamber is een voorzetkamer, die als hulpmiddel dient bij het inhaleren. Gebruiksklaar maken voor toediening Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje van het mondstuk. Houd de voorzetkamer horizontaal. Plaats het spuitbusje op de voorzetkamer, het spuitbusje met medicijnen is nu naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Neem het kind bij u op schoot met de rug tegen u aan. 2. Houd het hoofdje iets achterover. 3. Pak de voorzetkamer vlak bij het gezichtsmasker vast en plaats het gezichtsmasker over mond en neus. Zorg dat het masker goed aansluit. 4. Druk op het spuitbusje zodat een pufje vrij komt. 5. Laat het kind rustig tien maal in- en uitademen door de voorzetkamer. U kunt dit controleren doordat de uitstroomklep in het masker meebeweegt met het ademen van het kind. 6. Neem de voorzetkamer van het gezicht. 7. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden. Daarna punt 1 t/m 6 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal één dosis tegelijk toedienen via de voorzetkamer. 8. Laat kleine kinderen na het inhaleren wat water drinken. Als uw kind de mond kan spoelen, dan het eerste slokje water uit laten spugen. Het tweede slokje water mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna de tanden poetsen. Reinig het mond-/neusgebied met een vochtig doekje of washandje. 9. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de voorzetkamer en plaats het afsluitdopje terug op het spuitbusje. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om het mondstuk van de verstuiver eenmaal per week onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Bij de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. 17

Schoonmaken van de voorzetkamer Maak de voorzetkamer één keer per week schoon met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel). Spoel niet na met water. Laat goed opdrogen (niet met een doek afdrogen in verband met statische elektriciteit). Doe dit ook vóór u de voorzetkamer de eerste keer gebruikt. Het gezichtsmasker kunt u dagelijks reinigen met een zeepoplossing (water en afwasmiddel), dan naspoelen en vervolgens afdrogen. U kunt het masker eventueel 3 á 4 minuten uitkoken als deze erg vies is. Bijzonderheden 1. De voorzetkamer moet ieder jaar vervangen worden. 2. U kunt een machtiging voor vergoeding van de voorzetkamer aan uw (huis)arts of longverpleegkundige vragen. 3. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 4. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel een nieuw spuitbusje gebruiken. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 18

3. Aerochamber plus voorzetkamer met Flow-Vu (blauw) (met mondstuk of met groot masker) 5 jaar U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met blauwe aerochamber voor kinderen 5 jaar en en volwassenen. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Een aerochamber is een voorzetkamer, die als hulpmiddel gebruikt wordt bij het inhaleren. Gebruiksklaar maken voor toediening Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje van het mondstuk. Houd de voorzetkamer horizontaal. Plaats het spuitbusje op de voorzetkamer, het spuitbusje met medicijnen is nu naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Hoofd iets achterover houden. 3. Adem uit. 4. Bij een voorzetkamer met mondstuk neemt u het mondstuk van de voorzetkamer in de mond tussen de tanden en omsluit het mondstuk met de lippen. Bij de voorzetkamer met een masker plaatst u het masker van de voorzetkamer over neus en mond. Zorg dat het masker goed aansluit. 5. Druk op het spuitbusje zodat een pufje vrij komt. 6. Adem rustig vijfmaal (bij ernstige benauwdheid 10 maal) in en uit door de voorzetkamer. Als u bij de voorzetkamer met mondstuk tijdens het inhaleren een fluitsignaal hoort, is dit een teken dat u te krachtig inhaleert. 7. Neem de voorzetkamer uit de mond. 8. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden. Daarna punt 1 t/m 7 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal mag één dosis tegelijk via de voorzetkamer worden toegediend. 9. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, de tweede slok mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. Reinig het mond-/neusgebied met een vochtig doekje of washandje bij gebruik van het gezichtsmasker. 10. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de voorzetkamer en plaats het afsluitdopje terug op het spuitbusje. Sluit de voorzetkamer met mondstuk ook af met het dopje van de voorzetkamer. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om het mondstuk van de verstuiver eenmaal per week onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Bij de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. 19

Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. Schoonmaken van de voorzetkamer Maak de voorzetkamer één keer per week schoon met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel). Spoel niet na met water. Laat de voorzetkamer goed opdrogen (niet met een doek afdrogen in verband met statische elektriciteit). Doe dit ook vóórdat u de voorzetkamer de eerste keer gebruikt. Het gezichtsmasker kunt u dagelijks reinigen met een zeepoplossing (water en afwasmiddel), dan naspoelen en vervolgens afdrogen. U kunt het masker eventueel 3 á 4 minuten uitkoken als deze erg vies is. Bijzonderheden 1. De voorzetkamer moet ieder jaar vervangen worden. 2. U kunt een machtiging voor vergoeding van de voorzetkamer aan uw (huis)arts of longverpleegkundige vragen. 3. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 4. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje leeg zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel nieuwe spuitbusje gebruiken. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 20

4. Babyhaler U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met babyhaler. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Een babyhaler is een voorzetkamer, die als hulpmiddel gebruikt wordt bij kinderen tot ± 4 jaar. Gebruiksklaar maken voor toediening Kies de juiste maat gezichtsmasker (keuze uit 2 maten). Controleer de werking van beide ventielen. Zet het gezichtsmasker op uw hand en duw de voorzetkamer zachtjes op en neer. Kijk of achtereenvolgens de blauwe in- en uitademingsventielen open en dicht gaan. Zo niet, open dan de voorzetkamer en leg het betreffende filter zonodig recht en kijk of het ventiel aan de rand plakt. Als het ventiel aan de rand plakt, draai dan het ventiel los. Beschadigde ventielen moet u vervangen. Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje. Plaats het spuitbusje met medicijnen in de voorzetkamer, het spuitbusje met medicijnen is nu naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Neem het kind bij u op schoot met de rug tegen u aan. 2. Houd het hoofdje iets achterover. 3. Pak de voorzetkamer vlak bij het masker vast en plaats het gezichtsmasker over de mond en neus van uw baby. Zorg ervoor dat het masker goed aansluit. 4. Druk op het spuitbusje zodat een pufje vrij komt. 5. De baby tienmaal in en uit laten ademen door de voorzetkamer. Bij elke in- en uitademing ziet u de ventielen bewegen. 6. Neem de voorzetkamer van het gezicht. 7. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden. Daarna punt 1 t/m 7 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal mag één pufje tegelijk via de voorzetkamer worden toegediend. 8. Laat kleine kinderen na het inhaleren wat water drinken. Als uw kind de mond kan spoelen, dan het eerste slokje water uit laten spugen. Het tweede slokje water mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. Reinig het mond-/neusgebied met een vochtig doekje of washandje. 9. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de voorzetkamer en plaats het afsluitdopje terug op het spuitbusje. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om het mondstuk van het spuitbusje eenmaal per week onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Bij de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. 21

Indien nodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. Schoonmaken van de voorzetkamer (1 x per week) De voorzetkamer uit elkaar halen. Reinig de drie delen (uitgezonderd de blauwe ventielen) met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel). Spoel niet na met water. Laat de onderdelen goed opdrogen (niet met een doek afdrogen in verband met statische elektriciteit). Doe dit ook vóór u de voorzetkamer de eerste keer gebruikt. Wees voorzichtig met de blauwe ventielen. Deze gaan snel kapot, maar zijn te vervangen. Gezichtsmasker dagelijks reinigen met een zeepoplossing (water en afwasmiddel), dan naspoelen en vervolgens afdrogen. U kunt het maskertje eventueel 3 á 4 minuten uitkoken als deze erg vies is. Bijzonderheden 1. De voorzetkamer moet jaarlijks vervangen worden. 2. Ventielen moeten vervangen worden als ze stug of kapot zijn. 3. Als er scheurtjes in de voorzetkamer zitten, moet dit vervangen worden. 4. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 5. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel nieuwe spuitbusje gebruiken. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 22

5. Fisonair U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met Fisonair. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Een Fisonair is een voorzetkamer, die als hulpmiddel gebruikt wordt bij het inhaleren van de medicijnen Lomudal en Tilade. Gebruiksklaar maken voor toediening Schuif beide delen van de voorzetkamer op elkaar. Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje. Houd de voorzetkamer horizontaal. Plaats het spuitbusje met medicijnen op de voorzetkamer, het spuitbusje met medicijnen is nu naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Houd het hoofd iets achterover. 3. Adem uit. 4. Plaats het mondstuk van de voorzetkamer in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. Laat de luchtgaatjes van het mondstuk onbedekt. 5. Druk op het spuitbusje met medicijnen, zodat een pufje vrij komt. 6. Adem rustig vijfmaal door de voorzetkamer in. Adem niet uit door de voorzetkamer! Neem bij het uitademen de voorzetkamer uit de mond. Bij kinderen en ernstig benauwde personen 10 keer inademen door de mond. 7. Neem de voorzetkamer uit de mond. 8. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden Hierna punt 1 t/m 7 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal mag één pufje tegelijk via de voorzetkamer worden toegediend. 9. Spoel de mond met water bij gebruik van Lomudal en Tilade. De eerste slok wordt uitgespuugd, de tweede slok mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 10. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de Fisonair en plaats het afsluitdopje er weer op. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om de houder van het spuitbusje eenmaal per week (gebruikt u de medicijnen Lomudal en Tilade dan twee maal per week) onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. 23

Schoonmaken van de voorzetkamer Maak de Fisonair eenmaal per week schoon met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel). Spoel niet na met water. Laat de Fisionair goed opdrogen (niet met een doek afdrogen, vanwege de statische elektriciteit). Doe dit ook vóór u de eerste keer de Fisonair gebruikt. Verwijder het mondstuk bij het schoonmaken door met een zijwaartse beweging het mondstuk eraf te halen. Let hierbij op dat het rubber niet beschadigd wordt. Bijzonderheden 1. De Fisonair dient minimaal jaarlijks vervangen te worden. Bij scheurtjes of indien de klep niet goed meer werkt, de Fisonair eerder vervangen. 2. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 3. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 24

6. Nebuhaler (metaal) U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met nebuhaler. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Een Nebuhaler is een voorzetkamer, die als hulpmiddel dient bij het inhaleren voor kinderen tot 4 jaar met een gezichtsmasker en voor kinderen vanaf 4 jaar en volwassenen met een mondstuk. Gebruiksklaar maken voor toediening Schuif beide metalen delen van de voorzetkamer op elkaar. Schuif het mondstuk in de opening van de voorzetkamer. Schuif bij baby's en jonge kinderen het bijgeleverde masker op het mondstuk. Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje. Houd de voorzetkamer horizontaal. Plaats het spuitbusje met medicijnen in de ovale opening van de voorzetkamer. Het spuitbusje met medicijnen is naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Hoofd iets achterover houden. 3. Adem uit. 4. Plaats het mondstuk van de voorzetkamer tussen de tanden en sluit lippen om het mondstuk. Neem (bij baby's en jonge kinderen) uw kind op schoot met de rug tegen u aan. Houdt het hoofdje iets achterover en plaats het gezichtsmasker over de mond en neus. Houd bij gebruik van het gezichtsmasker de voorzetkamer schuin omhoog. Zorg dat het masker goed aansluit. 5. Druk op het spuitbusje zodat een pufje vrij komt. 6. Adem rustig vijfmaal in en uit door de voorzetkamer Laat kinderen en ernstig benauwde personen 10 maal rustig in- en uitademen. U kunt dit controleren doordat het ventiel bij het ademen beweegt. 7. Neem de voorzetkamer uit de mond. 8. Bij een tweede dosis het spuitbusje met medicijnen opnieuw krachtig schudden, Daarna punt 1 t/m 7 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal één dosis tegelijk toedienen via de voorzetkamer. 9. Laat kleine kinderen na het inhaleren wat water drinken. Als men de mond kan spoelen, dan het eerste slokje water uitspugen. Het tweede slokje water mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. Reinig het mond-/neusgebied met een vochtig doekje of washandje. 10. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de voorzetkamer en plaats het afsluitdopje weer op het spuitbusje met medicijnen. 25

Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Het is voldoende om de houder van het spuitbusje éénmaal per week onder de kraan met lauw water af te spoelen of in een zeepoplossing (water en afwasmiddel) af te wassen. Bij de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. Schoonmaken van de voorzetkamer Maak de voorzetkamer één keer per week schoon met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel) naspoelen en afdrogen. Kook het mondstuk in een zeepoplossing gedurende 5 minuten. Laat het mondstuk goed opdrogen. Het metalen gedeelte kan ook in de afwasmachine. Het gezichtsmasker schoonmaken met een zeepoplossing, naspoelen en vervolgens afdrogen. U kunt het gezichtsmasker eventueel 1x per week 3 á 4 minuten uitkoken met water als deze erg vies is. Bijzonderheden 1. Het mondstuk van de voorzetkamer moet elk half jaar vervangen worden. Daar de voorzetkamer van metaal is, hoeft deze niet vervangen te worden. 2. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekeningen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 3. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 26

7. Volumatic U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met Volumatic. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. Een Volumatic is een voorzetkamer, die gebruikt wordt als hulpmiddel bij het inhaleren vanaf 4 jaar. Gebruiksklaar maken voor toediening Schuif de twee delen van de voorzetkamer op elkaar. Houd het spuitbusje met medicijnen tussen duim en wijsvinger met mondstuk naar beneden. Schud het spuitbusje krachtig (minimaal 5 maal). Verwijder het afsluitdopje. Houd de voorzetkamer horizontaal. Plaats het spuitbusje met medicijnen op de voorzetkamer Het spuitbusje met medicijnen is nu naar boven gericht. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Houd het hoofd iets achterover houden. 3. Adem uit. 4. Plaats het mondstuk van de voorzetkamer tussen de tanden en sluit de lippen om het mondstuk. De luchtgaatjes van het mondstuk onbedekt laten. 5. Druk op het spuitbusje zodat een pufje vrij komt. 6. Adem rustig vijfmaal in en uit door de voorzetkamer. Laat kinderen en ernstig benauwde personen 10 keer in- en uitademen door de voorzetkamer. U kunt dit controleren doordat u het klepje op en neer hoort gaan. 7. Neem de voorzetkamer uit de mond. 8. Bij een tweede dosis het spuitbusje opnieuw krachtig schudden. Daarna punt 1 t/m 7 van de inhalatietechniek herhalen. Maximaal één dosis tegelijk toedienen via de voorzetkamer. 9. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. Het eerste slokje water wordt uitgespuugd en de tweede slokje mag worden doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 10. Haal het spuitbusje met medicijnen uit de voorzetkamer en plaats het afsluitdopje er weer op. Schoonmaken van de dosisaërosol Verwijder het spuitbusje uit de houder. Spoel de houder van het spuitbusje eenmaal per week onder de kraan met lauw water of maak dit schoon met een zeepoplossing (water met afwasmiddel.) Bij het gebruik van de medicijnen Lomudal en Tilade moet u dit twee maal per week doen. Zonodig het uiteinde van het metalen spuitbusje met een droog borsteltje schoonmaken. Wanneer de uitstroomgaatjes van het spuitbusje toch verstopt raken, dan kunt u deze met een speld weer openprikken. Droog de houder en plaats het spuitbusje terug in de houder. 27

Schoonmaken van de voorzetkamer De voorzetkamer éénmaal per week reinigen met een warme zeepoplossing (water met afwasmiddel). Spoel niet na met water. Laat de voorzetkamer goed opdrogen (niet met een doek afdrogen, vanwege de statische elektriciteit). Doe dit ook vóór u de voorzetkamer de eerste keer gebruikt. Bijzonderheden 1. De voorzetkamer moet ieder jaar vervangen worden. Bij scheurtjes of als de klep niet goed meer werkt moet de voorzetkamer eerder vervangen worden. 2. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. 3. Bij onregelmatig gebruik controleert u of de medicijnen in het spuitbusje op zijn door op een spiegel of zwart doekje te sprayen. Als er nog medicijn inzit, geeft dit een witte neerslag. De methode van controle bij onregelmatig gebruik geeft niet altijd zekerheid, bij twijfel een nieuw spuitbusje gebruiken. Seretide dosisaërosol Seretide dosisaërosol is voorzien van een teller. Bij een nieuw spuitbusje met Seretide dosisaërosol staat de teller op 124 doseringen. U moet bij aanvang 4 x het spuitbusje in drukken, de teller staat nu op 120 doseringen. Nu is de dosisaërosol klaar voor gebruik. Volg nu de richtlijnen zoals die beschreven is vanaf "gebruiksklaar maken". Als de teller op 0 staat is de dosisaërosol op en moet u een nieuw spuitbusje gebruiken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 28

D. Dosisaërosol met hulpstuk Pagina 1. Autohaler 30 29

1. Autohaler U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een dosisaërosol met hulpstuk. Een dosisaërosol is een spuitbusje met medicijnen. De autohaler is een hulpstuk, dat het inhaleren gemakkelijker maakt. Bij het inhaleren met een spuitbusje met medicijnen moeten twee handelingen gelijktijdig worden uitgevoerd. Voor veel mensen is dit moeilijk. Het hulpstuk, de Autohaler, kan uitkomst bieden. Voorbereiding toediening Voor het eerste gebruik van een nieuw apparaat moet u 2 pufjes in de lucht sprayen. Ook als u het apparaat 2 weken niet gebruikt heeft moet u eerst 2 pufjes in de lucht sprayen. Werkwijze: Rode hefboom omhoog zetten. Aan de onderzijde van het apparaat het schuifje in de richting van het mondstukje duwen. U ziet dan vervolgens een pufje vrijkomen. Gebruiksklaar maken voor toediening Verwijder het beschermkapje door het lipje aan de achterzijde naar beneden te duwen. Schud de Autohaler krachtig (minimaal vijfmaal). Houd de Autohaler rechtop en breng de rode hefboom omhoog. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Houd het hoofd iets achterover. 3. Adem uit. 4. Plaats het mondstuk van de Autohaler tussen de tanden en sluit de lippen om het mondstuk. 5. Zorg ervoor dat de luchtspleten aan de onderzijde van de Autohaler vrij blijven. 6. Adem langzaam en zo diep mogelijk in. Stop niet wanneer u een klik hoort. Dit is een teken dat een pufje vrijkomt. 7. Neem de Autohaler uit de mond. 8. En houd uw adem 5-10 tellen vast. 9. Adem uit. 10. Breng de rode hefboom weer in de horizontale stand. 11. Voor een tweede pufje dient u punt 1 t/m 10 van de inhalatietechniek te herhalen. 12. Plaats het beschermkapje terug op de Autohaler. 13. Spoel de mond met water na het gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd en het tweede mag doorgeslikt worden. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 30

Schoonmaken Het mondstuk van de Autohaler na gebruik zonodig met een tissue schoonmaken. Bijzonderheden 1. Aan de buitenkant is niet te zien hoeveel medicijnen nog in het spuitbusje zitten. Bij regelmatig gebruik kunt u berekenen wanneer het spuitbusje op moet zijn. U kijkt op het spuitbusje met medicijnen hoeveel doseringen/actions het spuitbusje bevat. U deelt dit aantal door het totale aantal pufjes wat u per dag gebruikt. U kunt zo berekenen hoeveel dagen u erover doet voordat het spuitbusje op is. Noteer deze datum op bijvoorbeeld uw kalender. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 31

E. Poederinhalatoren pagina 1. Cyclohaler 33 2. Foradil poederinhalator 35 3. Clickhaler 37 4. Diskus 39 5. Inhalator Ingelheim 40 6. Lomudal eclipse 41 7. Turbuhaler 43 8. Handihaler 45 9. Novolizer 47 32

1. Cyclohaler U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van Cyclohaler. Een Cyclohaler is een inhalatieapparaat waarin een losse medicijncapsule geplaatst kan worden. Gebruiksklaar maken van Cyclohalor Verwijder de beschermkap. Draai het bovenste deel (mondstuk) in de richting van de pijl, terwijl u het onderste deel vasthoudt. Plaats de capsule (= medicijn) in de daarvoor bestemde uitsparing. Sluit de inhalator door het mondstuk terug te draaien. Houd de inhalator rechtop met het mondstuk naar boven. Neem de beide blauwe knoppen tussen duim en wijsvinger. Druk de knoppen gelijktijdig kort en krachtig eenmaal in. Hierdoor worden gaatjes in de capsule geprikt. Inhalatietechniek 1. Houd de inhalator horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Houd het hoofd iets achterover. 4. Adem uit. 2. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 3. Adem krachtig en zo diep mogelijk in. U hoort een ratelend geluid. 4. Neem de inhalator uit de mond. 5. Houd de adem circa 5 seconden in. 6. Adem uit, niet door de inhalator. 7. Punt 1 t/m 6 van inhalatietechniek nog éénmaal herhalen. 8. Bij een juiste inhalatie proeft men achter op de tong een zoete smaak. 9. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, de tweede doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 10. Open de inhalator en verwijder de capsule. Controleer of de capsule leeg is en overleg met uw hulpverlener indien dit regelmatig niet het geval blijkt te zijn. 11. Sluit het mondstuk en breng de beschermkap aan. Schoonmaken 1x per week Open de inhalator door het mondstuk zo ver mogelijk in de richting van de pijl te draaien. Til het mondstuk uit het inhalatorhuis. Het mondstuk reinigt u met lauw water, daarna goed laten opdrogen. Het onderste deel (inhalatorhuis) reinigt u met het kwastje dat in het doosje van de inhalator zit. Niet met water! Tijdens het schoonmaken een paar keer op de blauwe knoppen drukken zodat de naaldjes die de capsule doorprikken ook schoongemaakt kunnen worden. 33

Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 34

2. Foradil poederinhalator U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van Foradil poederinhalator. Een Foradil poederinhalator is een inhalatieapparaat waarin een losse medicijncapsule geplaatst kan worden. Foradilhaler Gebruiksklaar maken van Foradil poederinhalator Verwijder de beschermkap. Draai het bovenste deel (mondstuk) in de richting van de pijl, terwijl u het onderste deel vasthoudt. Plaats de capsule (= medicijn) in de daarvoor bestemde uitsparing. Sluit de inhalator door het mondstuk terug te draaien. Houd de inhalator rechtop met het mondstuk naar boven. Neem de beide blauwe knoppen tussen duim en wijsvinger. Druk de knoppen gelijktijdig kort en krachtig eenmaal in. Hierdoor worden gaatjes in de capsule geprikt. Foradilhaler Inhalatietechniek 1. Houd de inhalator horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Houd het hoofd iets achterover. 4. Adem uit. 5. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 6. Adem krachtig en zo diep mogelijk in. U hoort een ratelend geluid. 7. Neem de inhalator uit de mond. 8. Houd de adem circa 5 seconden in. 9. Adem uit, niet door de inhalator. 10. Punt 1 t/m 9 van inhalatietechniek nog éénmaal herhalen. 11. Bij een juiste inhalatie proeft men achter op de tong een zoete smaak. 12. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, de tweede doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 13. Open de inhalator en verwijder de capsule. Controleer of de capsule leeg is en overleg met uw hulpverlener indien dit regelmatig niet het geval blijkt te zijn. 14. Sluit het mondstuk en breng de beschermkap aan. Schoonmaken 1x per week Open de inhalator door het mondstuk zo ver mogelijk in de richting van de pijl te draaien. Til het mondstuk uit het inhalatorhuis. Het mondstuk reinigt u met lauw water, daarna goed laten opdrogen. Het onderste deel (inhalatorhuis) reinigt u met het kwastje dat in het doosje van de inhalator zit. Niet met water! Tijdens het schoonmaken drukt u een paar keer op de blauwe knoppen, zodat de naaldjes die de capsule doorprikken ook schoongemaakt kunnen worden. 35

Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 36

3. Clickhaler U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van een Clickhaler. Een Clickhaler is een inhalatieapparaat waarin meerdere doseringen medicijnen geplaatst zijn. Dit apparaat is niet navulbaar en kan (nadat alle doseringen gebruikt zijn) weggegooid worden. Voor toediening gereedmaken Verwijder de beschermkap. Schud de Clickhaler voor gebruik. Houd de Clickhaler tussen duim en middelvinger rechtop vast en druk de doseringsdop zover in tot het apparaat klikt, laat dan los. De Clickhaler is nu gereed voor gebruik. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Houd hoofd iets achterover. 3. Adem uit, niet door de Clickhaler. 4. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 5. Adem krachtig en zo diep mogelijk in. 6. Neem de Clickhaler uit de mond. 7. Houd uw adem circa vijf seconden in. 8. Adem uit; niet door de Clickhaler. 9. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, de tweede doorgeslikt. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 10. Plaats na de laatste inhalatie de beschermkap terug op het mondstuk. Wanneer is de Clickhaler op? Aan de achterzijde van de Clickhaler bevindt zich een dosisteller. De dosisteller telt het aantal keer dat u hebt geïnhaleerd. Bij de laatste 10 doses verschijnt een rood vakje. Zodra het cijfer 0 daarnaast verschijnt, dan is de Clickhaler op. Schoonmaken (1x per week) Verwijder de beschermkap en het mondstuk (plaats hiervoor uw duim op het mondstuk en uw wijsvinger eronder en druk naar beneden Gebruik een droge tissue of een zachte katoenen doek om alle onderdelen schoon te wrijven. Gebruik geen water! 37

Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 38

4. Diskus U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van een Diskus. Dit is een inhalatieapparaat, dat meerdere doseringen bevat. Deze Diskus is niet navulbaar en kan nadat alle doseringen gebruikt zijn weggegooid worden. Voor toediening gereedmaken Plaats de duim in de duimgreep. Houd de Diskus horizontaal. Draai de Diskus naar achter toe helemaal open. U hoort een klik, het mondstuk en schuifje komen tevoorschijn. Duw het schuifje naar achteren. U hoort een klik. De Diskus is nu gereed voor gebruik. Inhalatietechniek 1. Ga met rechte rug staan of zitten. 2. Houd het hoofd iets achterover. 3. Adem uit, niet door het apparaat. 4. Plaats het mondstuk tussen de tanden en sluit de lippen om het mondstuk. 5. Adem krachtig en zo diep mogelijk in. 6. Neem de Diskus uit de mond. 7. Houd uw adem circa vijf seconden in. 8. Adem uit, niet door het apparaat. Hierna punt 1 tot en met 8 van inhalatietechniek herhalen. 9. Bij een juiste inhalatie proeft men achter op de tong een zoete smaak. 10. Spoel de mond met water bij het gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, het tweede mag doorgeslikt worden. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 11. Sluit de Diskus door de duimgreep weer naar u toe te halen. Ook nu hoort u een klik. Het venster op de Diskus geeft aan hoe vaak u nog kunt inhaleren. Schoonmaken Na gebruik van de Diskus veegt u met een schoon doekje het mondstuk af. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 39

5. Inhalator Ingelheim U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van de Ingelheim inhalator. Een Ingelheim poederinhalator is een inhalatieapparaat waarin een losse medicijncapsule geplaatst kan worden. Voor toediening gereedmaken Klap het mondstuk open. Plaats een capsule in de daarvoor bestemde opening en sluit het mondstuk. Houd de inhalator rechtop met het mondstuk naar boven. Druk de witte knop aan de zijkant helemaal in. Hierdoor worden er gaatjes in de capsule geprikt. De knop vervolgens helemaal loslaten. Inhalatietechniek 1. Houd de inhalator horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Houd het hoofd iets achterover. 4. Adem uit, niet door het apparaat. 5. Neem het mondstuk tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 6. Adem krachtig en zo diep mogelijk in. 7. Neem de inhalator uit de mond. 8. Houd uw adem circa vijf seconden in. 9. Adem uit; niet door de inhalator. 10. Hierna punt 1 t/m 9 van inhalatietechniek herhalen. 11. Bij juiste inhalatie proeft men achter op de tong een zoete smaak. 12. U kunt eventueel na de inhalatie uw mond spoelen. 13. Open het mondstuk en verwijder de lege capsule. Controleer of deze leeg is en overleg met uw hulpverlener wanneer dit regelmatig niet zo is. 14. Sluit het mondstuk. Schoonmaken 1x per week Het mondstuk wordt geopend. Zowel mondstuk als het onderste deel van de inhalator wordt gereinigd met lauw water. De witte knop aan de zijkant moet tijdens het spoelen een aantal keren ingedrukt worden zodat ook de doorpriknaalden gereinigd worden. De inhalator goed laten opdrogen en wederom de witte knop aan de zijkant een aantal keren indrukken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 40

6. Lomudal Eclipse U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van de Lomudal Eclipse. Een Lomudal Eclipse poederinhalator is een inhalatieapparaat waarin losse medicijncapsules geplaatst kunnen worden. Voor toediening gereedmaken Draai aan de onderzijde van de Eclipse (het magazijn) met de beschermkap erop zodanig dat de pijlen recht tegenover staan. Dit is de laadstand. Open het magazijndeksel Vul het magazijn met vier capsules, het gekleurde deel van de capsule aan de bovenzijde plaatsen. Nu steken vier geelgekleurde capsules uit het magazijngedeelte. Sluit het magazijn, u hoort een klikgeluid. Houd de Eclipse met de beschermkap naar boven. Draai het onderste gedeelte (magazijn) naar rechts terwijl je met de andere hand de beschermkap vasthoudt. (punt 6) Wanneer het magazijn in de eerste stand is gekomen (nr. 1 op het witte gedeelte) hoort u een klikkend geluid. De capsule is nu geopend en klaar om te inhaleren. Vanaf nu mag de inhalator niet meer ondersteboven gehouden worden. Haal de beschermkap eraf (draaien en omhoog trekken). Het mondstuk is nu zichtbaar. Inhalatietechniek 1. Houd de Eclipse horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Adem uit. 4. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. De tanden moeten tot het midden van het mondstuk komen. 5. Adem krachtig en diep in. 6. Wanneer u het zoemgeluid hoort, buigt u het hoofd achterover terwijl u doorgaat met inademen. 7. Neem de inhalator uit de mond. 8. Houdt de adem circa 5 seconden vast. 9. Adem uit; niet door de Eclipse. 10. Punt 2 t/m 9 herhalen, indien de capsule niet leeg is. 11. Voor het inhaleren van de tweede capsule begint u bij punt 6 van toediening gereedmaken en daarbij dient u het magazijn in de volgende stand te zetten. Vervolgens herhaalt u punt 1 tot en met punt 10 van de inhalatietechniek. 12. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, de tweede mag doorgeslikt worden. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 13. Wanneer alle 4 de capsules zijn verbruikt, dient de Eclipse opnieuw met 4 capsules gevuld te worden. Dus bij het begin starten voor toediening gereedmaken. 41

Schoonmaken 1 x per week Draai aan de onderzijde van de Eclipse (magazijn) zodanig dat de pijlen tegenover elkaar staan. Laat de beschermkap er nog op zitten Open de deksel en draai het magazijn met geopende deksel naar stand 1. Verwijder de beschermkap. Spoel de Eclipse onder de kraan met warm water af, zowel mondstuk als magazijn. Schud het water eraf. Inhaleer door de lege Eclipse met magazijndeksel open. Laat de Eclipse een nacht op een schone handdoek drogen. Hierbij moet de beschermkap verwijderd zijn en de deksel open. Is de Eclipse droog, draai het magazijn weer rond totdat de pijlen recht tegenover elkaar staan. Nu kunt u de Eclipse opnieuw laden, zie hiervoor: voor toediening gereedmaken. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 42

7. Turbuhaler U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van een Turbuhaler. Een Turbuhaler is een apparaat waarin meerdere doseringen medicijnen geplaatst zijn. Dit apparaat is niet navulbaar. Als de Turbuhaler leeg is, gooit u deze weg. Voor toediening gereedmaken Draai de beschermkap van de Turbuhaler. Houd de Turbuhaler rechtop met de draaischijf naar beneden. Draai de geribbelde greep rechtsom tot hij niet meer verder kan. Houd met de anderen hand het middelste gedeelte van de Turbuhaler vast. Draai vervolgens terug tot u een klik hoort. De Turbuhaler is nu gereed voor gebruik. (voor Symbicort Turbuhaler zie bijzonderheden). Inhalatietechniek 1. Houd de Turbuhaler horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Houd het hoofd iets achterover. 4. Adem uit, niet door het apparaat. 5. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 6. Adem krachtig en zo diep mogelijk in. 7. Neem de Turbuhaler uit de mond. 8. Houd uw adem circa vijf seconden vast. 9. Adem uit, niet door de Turbuhaler (punt 1 tot en met 9 van inhalatietechniek eenmaal herhalen). 10. Men proeft in principe niets bij het inhaleren. 11. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, het tweede mag doorgeslikt worden. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 12. Draai de beschermkap op de Turbuhaler. Wanneer is de Turbuhaler leeg? Vlak onder het mondstuk bevindt zich een klein venster. Wanneer in het venster aan de bovenkant een rode streep verschijnt, bevat de Turbuhaler nog ongeveer 20 inhalaties. Als de rode streep de onderkant van het venster bereikt, mag de Turbuhaler niet meer gebruikt worden. Schoonmaken Na iedere inhalatie het mondstuk met een schoon droog doekje afvegen. De Symbicort Turbuhaler maakt het mondstuk aan de binnenkant schoon als de beschermkap er weer opgedraaid wordt. Het mondstuk kan gewoon met een droog doekje aan de buitenzijde gereinigd worden. 43

Hulpstukken 1. Voor mensen met een spierzwakte kan een speciale handgreep verkregen worden. Deze handgreep maakt het makkelijker om de Turbuhaler gereed te maken voor gebruik. Symbicort Turbuhaler De Symbicort Turbuhaler is een nieuw soort Turbuhaler. Deze Turbuhaler is speciaal gemaakt voor het medicijn Symbicort en werkt iets anders dan de andere Turbuhalers. Als de Symbicort Turbuhaler voor de eerste keer gebruikt wordt, moet punt 3 voor toediening van het gereedmaken eerst 3 keer herhaald worden. Daarna kan gestart worden met de inhalatie zoals besproken onder het kopje 'inhalatietechniek'. Voor volgende keren geldt het drie keer doordraaien niet meer. Onder het mondstuk bevindt zich een klein venster met een teller. In dit venster wordt het aantal beschikbare inhalaties aangegeven. De Turbuhaler is op, zodra het rode vlak met de nul de onderkant bereikt. U hebt dan altijd een nieuwe Turbuhaler nodig. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 44

8. Handihaler (spiriva) U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van een Handihaler. Een Handihaler is een inhalatieapparaat waarin losse capsules geplaatst kan worden. Voor toediening gereed maken Klap de beschermkap open door ze naar boven te trekken. Klap daarna het mondstuk open. Haal 1 capsule uit de strip en stop deze in de opening verticaal (het maakt niet uit welke zijde van de capsule naar boven wijst. Sluit het mondstuk; u hoort een klik. Laat de beschermkap open. Houd de handihaler met het mondstuk naar boven vast. Druk de groene knop 1x in. Inhalatietechniek 1. Houd de handihaler horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Hoofd iets achterover. 4. Adem uit, niet door het apparaat. 5. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 6. Adem zo krachtig mogelijk en diep mogelijk in (u hoort de capsule trillen). 7. Houd de adem 5 seconden vast. 8. Adem weer uit, niet door het apparaat. 9. Punt 1 tot en met 9 van inhalatietechniek eenmaal herhalen. 10. Eventueel achteraf de mond spoelen. 11. Open het mondstuk en haal de capsule eruit; sluit het mondstuk en de beschermkap. Schoonmaken (1 x per maand) Open de beschermkap, het mondstuk en de capsulehouder (door de groene knop omhoog te duwen) en spoel de handihaler uit met warm water. Goed drogen met een tissue, vervolgens geopend aan de lucht verder laten drogen. Het duurt ongeveer 24 uur voordat deze goed droog is. Bijzonderheden De handihaler dient 1x per jaar vervangen te worden. Voor het eerste gebruik van de handihaler 10 maal de groene knop indrukken zonder dat er een capsule in het apparaat zit, omdat de knop in het begin moeilijk in te drukken is (advies van de firma). 45

Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 46

9. Novolizer U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een poederinhalatie met behulp van een Novolizer. Een Novolizer is een apparaat waarin een patroon met meerdere doseringen medicijnen geplaatst kan worden. Dit apparaat kan worden nagevuld met een nieuwe patroon. Voor toediening gereed maken Indien de patroon van de Novolizer nog voldoende medicijnen bevat, start u bij punt 6. 1. Druk de geribbelde zijden van de deksel zachtjes samen en schuif de deksel naar voren. Til de deksel op. 2. Verwijder de beschermende aluminiumfolie van de patroonhuls. Neem de nieuwe patroon uit de huls. Verwijder de folie alleen vlak voor u de nieuwe patroon nodig heeft. Let op: De kleurcodering van de patroon moet overeenkomen met de kleur van de drukknop van uw Novolizer. 3. Plaats de patroon in de Novolizer met de dosisteller naar het mondstuk gericht. Let op: Niet op de gekleurde drukknop drukken terwijl de patroon wordt geplaatst. 4. Zet de deksel weer van bovenaf terug in de zijgeleiders 5. Duw de deksel gelijkmatig in de richting van de drukknop? totdat de deksel op zijn plaats klikt. 6. De Novolizer is nu gevuld en gereed voor gebruik. De nieuwe patroon blijft in de Novolizer zitten tot dat hij leeg is. Een patroon mag niet langer gebruikt worden dan 3 maanden na opening. 7. Verwijder eerst de beschermdop door zachtjes op de zijkanten te drukken en hem voorwaarts te schuiven in de richting van de pijl. 8. Houd de Novolizer tijden het gebruik altijd horizontaal. 9. Druk de gekleurde drukknop helemaal in. U hoort een dubbele klik en de kleur in het controle venster verandert in groen. 10. Laat de gekleurde drukknop weer los. De kleur groen in het venster geeft aan dat de Novolizer klaar is voor gebruik. 47

Inhalatietechniek 1. Houd de Novolizer horizontaal. 2. Ga met rechte rug staan of zitten. 3. Houd uw hoofd iets achterover. 4. Adem uit, niet door het apparaat. 5. Neem het mondstuk tussen de tanden en omsluit het met de lippen. 6. Adem zo krachtig mogelijk en diep mogelijk in (je hoort de capsule trillen). 7. Neem de Novolizer uit de mond, terwijl u de adem 5 seconden vasthoudt. 8. Adem weer uit. 9. Controleer of de kleur van het controlevenster weer in rood veranderd is. 10. U proeft achter op de tong een zoete smaak. Dit is om te controleren dat er poeder uit de inhalator is gekomen. 11. Spoel de mond met water bij gebruik van ontstekingsremmers. De eerste slok water wordt uitgespuugd, het tweede mag doorgeslikt worden. Een goede combinatie is eerst inhaleren en daarna tanden poetsen. 12. Plaats de beschermkap op het mondstuk. Schoonmaken 1. Verwijder de beschermkap 2. Pak vervolgens het mondstuk vast en draai tegen de wijzers van de klok in tot het mondstuk loslaat. 3. Houd de Novolizer ondersteboven. Pak de losse doseringsschuif vast en schuif deze naar voren en naar boven. 4. Als er wat poeder is achtergebleven, kan de poeder verwijderd worden door zachtjes te kloppen. 5. Maak het mondstuk, de doseringsschuif en de Novolizer schoon met een zachte en droge niet pluizende doek. Gebruik geen water of reinigingsmiddel. 6. Bevestig de doseringsschuif door hem onder een hoek naar beneden te schuiven en hem op zijn plaats te drukken. De schuif zit pas vast na plaatsen van het mondstuk. 7. Draai de Novolizer weer rechtop. 8. Bevestig het mondstuk met de pin aan de linkerkant in de groef en draai het naar rechts tot het zijn plaats klikt. 9. Plaats tot slot de beschermdop weer terug. 10. Het is belangrijk uw Novolizer regelmatig te reinigen, op zijn minst telkens wanneer u de patroon vervangt. Heeft u vragen? Wanneer u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kunt u telefonisch contact opnemen met de longverpleegkundige. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Veldhoven telefoonnummer: (040) 888 82 60 De longverpleegkundige is tijdens kantooruren bereikbaar van maandag tot en met vrijdag. Telefonische bereikbaarheid longverpleegkundige, locatie Eindhoven telefoonnummer: (040) 888 54 25 12.00 uur tot 12.30 uur: maandag tot en met vrijdag Deze informatie is van algemene aard, en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. 48

F. Soft mist inhalatie pagina 1. Spiriva Respimat 50 49

1. Spiriva Respimat U krijgt in deze folder informatie over het gebruik van een soft mist inhalatie met behulp van de Spiriva Respimat. De Spiriva Respimat inhalator is een apparaat waarin een patroon met meerdere doseringen medicijnen geplaatst kan worden. Dit apparaat kan niet nagevuld worden met een nieuw patroon. Gebruiksklaar maken van de Spiriva Respimat soft mist inhalator Volg eerst de onderstaande stappen bij het gebruik van een nieuw apparaat Spiriva Respimat. 1. Houd de kap ( A) gesloten, druk vervolgens op de veiligheidsknop ( E) en trek de doorzichtige houder (G) los. 2. Neem patroon(h) uit de verpakking. 3. Duw het smalle uiteinde van de patroon in de inhalator tot deze op zijn plaats klikt. De patroon moet voorzichtig tegen een hard oppervlak worden geduwd om zeker te stellen dat hij volledig op zijn plaats zit. 4. Verwijder het patroon niet meer als hij eenmaal in de inhalator is geplaatst. 5. Schuif de doorzichtige houder op zijn plaats. 6. Houd de inhalator rechtop, met de kap(a) gesloten. 7. Draai de houder(g) in de richting van de rode pijlen op het etiket totdat deze klikt( een halve draai). 8. Open de kap (A) tot deze helemaal openklapt. 9. Richt de inhalator naar de grond en druk op de ontspanner(d). 10. Sluit de kap(a). 11. Herhaal de stappen 6 tot en met 10 totdat er een wolk te zien is. 12. Herhaal de stappen 6 tot en met 11 nog driemaal om er zeker van te zijn dat de inhalator gereed is voor gebruik. Inhalatietechniek 1. Houd de inhalator rechtop, met de kap(a) dicht. 2. Draai de houder (G) in de richting van de rode pijlen op het etiket tot de klik( een halve draai). 3. Open de kap(a) tot deze helemaal openklapt. 4. Ga met rechte rug staan of zitten. 5. Houd het hoofd iets achterover. 6. Adem uit. 7. Neem het mondstuk in de mond tussen de tanden en omsluit het met de lippen ( laat de luchtgaten( C ) vrij). 8. Terwijl u langzaam en diep inademt door uw mond, drukt u op de ontspanner( D) en blijft u zo lang als u kan langzaam inademen. 9. Neem de inhalator uit de mond. 10. Houd de adem 5-10 sec in. 11. Herhaal de stappen 1 tot en met 10 van de inhalatietechniek om een tweede inhalatie te nemen. 12. Sluit de kap (A). 50