Hoe gaat het met de jongeren in? Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 Voor een onderbouwd jeugdgezondheidsbeleid is onder andere inzicht nodig in de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van de jongeren in de gemeente. De GGD verzamelt deze gegevens met behulp van Emovo, een vragenlijstonderzoek via internet. In dit gemeenterapport staan de resultaten van de jongeren uit de 2 e en 4 e klas van het voortgezet onderwijs die in schooljaar 2013/2014 hebben meegedaan aan Emovo en in de gemeente wonen. Inleiding In het schooljaar 2013/2014 is voor de 3 e keer Emovo uitgevoerd op scholen voor voortgezet onderwijs in de regio NoordHolland Noord. Dit onderzoek is eerder uitgevoerd in 2005 en 2009. Emovo wordt op school uitgevoerd waardoor de respons hoog is. Thema s die in Emovo aandacht krijgen zijn onder andere lichamelijke en psychosociale gezondheid, roken, alcohol, drugs, voeding, beweging, sociale media, gamen en seksualiteit. Direct na het invullen van de vragenlijst krijgen de jongeren een persoonlijk gezondheidsprofiel met voorlichtingsadviezen gebaseerd op de gegeven antwoorden. Vervolgens kunnen ze doorklikken naar websites met meer informatie over de onderwerpen uit hun profiel. Voor de samenstelling van de vragenlijst en de voorlichtingsadviezen is gebruik gemaakt van de landelijke standaardvragen en adviezen uit de monitor Jeugdgezondheid van het RIVM. GGD Hollands Noorden heeft Emovo gelijktijdig met de overige GGDen in NoordHolland uitgevoerd. In totaal deden meer dan 50.000 jongeren uit Noord Holland mee aan Emovo. Met de resultaten van Emovo kunnen gemeenten, scholen en GGD het gezondheidsbeleid onderbouwen en activiteiten opzetten en uitvoeren om de gezondheid en het welzijn van jongeren te verbeteren. Leeswijzer De nadruk van dit gemeenterapport ligt op onderwerpen die binnen de beleidskaders van de gemeente vallen. Deze onderwerpen komen steeds in een afzonderlijk hoofdstuk aan bod. In elk hoofdstuk staat een overzichtstabel met de resultaten van de jongeren in en van alle jongeren in de regio NoordHolland Noord (NHN); waar mogelijk worden ook de resultaten van Emovo 2009 weergegeven. In de analyses zijn de resultaten van de jongeren in vergeleken met die van de jongeren in NHN en met de resultaten uit 2009. Alleen significante verschillen ten opzichte van de regio NHN of Emovo 2009 zijn weergegeven in de tekst. In die gevallen is de kans dat het waargenomen verschil op toeval berust kleiner dan 5% (getoetst met een pwaarde <0,05). In het bijbehorende tabellenboek vindt u alle resultaten van uw gemeente en van alle jongeren in NHN, uitgesplitst naar geslacht, klas, schooltype en gezinssituatie. Hierdoor is vergelijking mogelijk tussen groepen binnen de gemeente en tussen vergelijkbare groepen in de regio. Significante verschillen tussen gemeente en regio en tussen 2013 en 2009 zijn weergegeven.
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Welke jongeren deden mee aan Emovo In totaal hebben 11.997 jongeren uit de regio NHN de Emovovragenlijst 2013 ingevuld. In de gemeente deden 333 jongeren mee aan Emovo: 182 2 e klassers en 151 4 e klassers. Er deden 156 meisjes en 177 jongens uit mee. 22,2% van de jongeren in volgt praktijkonderwijs, vmbo basis of kader, 25,5% volgt vmbo gemengde of theoretische leerweg en 52,3% volgt havo of vwo. In de tabel zijn alle kenmerken van de deelnemers uit gemeente en de regio NHN weergegeven. In 2009 deden 10.486 jongeren mee aan Emovo, waarvan 383 uit. Kenmerken deelnemers Emovo 2013 (%) (n=333) NHN (n=11.997) Jongens Meisjes 53,2 46,8 48,7 51,3 Po/vmbobk Vmbogt Havo/vwo 22,2 25,5 52,3 19,9 24,7 55,4 Autochtoon Allochtoon westers* Allochtoon nietwesters* 86,1 6,3 7,5 85,5 6,0 8,5 Eenoudergezin 12,6 9,8 *jongeren van allochtone afkomst hebben tenminste één ouder die in het buitenland geboren is Samenvatting In het algemeen gaat het goed met de jongeren in, maar er is onder jongeren nog een aanzienlijke gezondheidswinst te boeken met preventie, onder andere via het bevorderen van gezond gedrag. Op hoofdpunten wordt aangegeven hoe de situatie van de jongeren in zich heeft ontwikkeld in de periode 20092013 en of de huidige resultaten van Emovo in al of niet afwijken van NHN. Gezondheid en welzijn In vergelijking met 2009 is er weinig veranderd op het gebied van gezondheid en welzijn onder jongeren in ; dit geldt voor ervaren gezondheid, psychische gezondheid, sociaalemotionele problemen, gedachten en poging tot zelfdoding en mishandeling. Ook ten opzichte van de jongeren in NHN verschillen jongeren in op het gebied van gezondheid en welzijn weinig. Jongeren in hebben ongeveer vaak ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt als jongeren in de regio. Uitzondering hierop is werkloosheid van één van de ouders; naar verhouding hebben jongeren in dit vaker meegemaakt of hebben daar nu nog mee te maken. Voeding en bewegen Er is onder jongeren in tussen 2009 en 2013 geen significante verandering opgetreden in het dagelijks ontbijten, het dagelijks eten van groente en fruit, het voldoende bewegen of het lid zijn van een sportvereniging. Wel zitten jongeren nu minder vaak lang achter een beeldscherm. Vergeleken met de regio is er ook weinig verschil tussen jongeren in en de regio. Uitzondering hierop is het voldoende bewegen; jongeren in zijn minder vaak normactief dan regionaal. Genotmiddelen In roken minder jongeren dan in 2009; ook drinken jongeren minder alcohol en gebruiken zij minder soft en harddrugs. Naast het ooit en afgelopen maand drinken van alcohol is ook het binge drinken en dronkenschap afgenomen. In vergelijking met NHN zijn er in minder jongeren die afgelopen maand waterpijp hebben gerookt en soft en harddrugs hebben gebruikt. Het roken van tabak, alcoholgebruik ooit en afgelopen maand, binge drinken en dronkenschap wijkt niet af van de regio. Ten opzichte van 2009 zijn ouders in wel vaker positief over het alcoholgebruik van hun zoon of dochter; in zijn ouders ongeveer even vaak positief als in de regio. Sociale media, gamen en internetervaringen Er is geen vergelijking met 2009 mogelijk op deze onderwerpen. Jongeren in verschillen niet van de jongeren in de regio op het gebied van problematisch gebruik van sociale media en gamen, gepest worden via internet, het ontvangen van ongewenste seksuele voorstellen en het tegen zijn/haar zin verspreiden van foto s of filmpjes via internet. In zeggen jongeren wel vaker dan in de regio dat zij zelf online anderen pesten. Seksualiteit Vergeleken met 2009 hebben jongeren in een positievere houding ten opzichte van homoseksualiteit. Minder jongeren dan in 2009 hebben ervaring met geslachtsgemeenschap en minder jongeren hebben wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad. Er is geen significant verschil met betrekking tot de leeftijd bij 1e keer geslachtsgemeenschap of veilig vrijen. Ten opzichte van NHN wijken jongeren in op het gebied van seksualiteit niet af. Omgeving Gevoelens van onveiligheid en het slachtoffer zijn van een strafbaar feit zijn tussen 2009 en 2013 in niet significant veranderd. Ten opzichte van de regio zijn er in meer jongeren slachtoffer van een strafbaar feit; er is geen verschil in gevoelens van onveiligheid. 2
1 Gezondheid en welzijn Een goede gezondheid omvat meer dan alleen het ontbreken van ziekten. Het gaat ook over goed in je vel zitten, gelukkig en tevreden zijn over jezelf en je leven. Dit hoofdstuk geeft een beeld hoe de jongeren zich voelen. Ervaren gezondheid Hoe een jongere de eigen gezondheid ervaart, geeft een goed beeld van de huidige gezondheid. Daarnaast voorspelt het ook de gezondheid in de toekomst. Jongeren in gemeente zijn over het algemeen tevreden met hun gezondheid: 80,2% noemt de eigen gezondheid goed of heel goed, 15,6% zegt gaat wel en 4,2% noemt zijn of haar gezondheid niet zo best of slecht. Chronische aandoeningen en allergieën Voor een aantal aandoeningen is gevraagd of de jongeren deze in het afgelopen jaar hebben gehad. 42,0% van de jongeren heeft minstens één chronische aandoening. De meest voorkomende chronische aandoeningen zijn migraine of regelmatige hoofdpijn (16,0%), astma of bronchitis (11,8%), chronische vermoeidheid (10,3%), eczeem (8,2%) en langdurige buikklachten (6,9%). Bijna een derde van de jongeren heeft één of meer allergieën. Allergieën voor pollen of stuifmeel (16,4 %), huisstofmijt (10,3 %), bepaald voedsel (9,4 %) en huisdieren (8,2 %) komen het meest voor. Psychosociale gezondheid Sociaalemotionele problemen kunnen negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van jongeren. Deze problemen kunnen thuis en op school leiden tot beperkingen in het dagelijks functioneren. Daarnaast kunnen emotionele en gedragsproblemen in de jeugd een voorbode zijn voor stoornissen bij jongvolwassenen. In Emovo is de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) opgenomen; de totaalscore op deze vragenlijst meet het risico op sociaalemotionele problemen. Van de jongeren in heeft 15,9% een verhoogd risico op sociaalemotionele problemen. Daarnaast kan met de SDQ het risico op verschillende typen sociaalemotionele problemen worden vastgesteld. 11,6% van de jongeren heeft een verhoogd risico op emotionele problemen, 12,5% op gedragsproblemen, 25,0% op hyperactiviteit, 13,7% op problemen met leeftijdsgenoten en 12,2% op problemen met prosociaal gedrag. Prosociaal gedrag betekent onder andere dat je rekening houdt met de gevoelens van anderen, vriendelijk bent en vrijwillig hulp aanbiedt. Meisjes hebben in het algemeen vaker emotionele problemen dan jongens. Gedragsproblemen, problemen met leeftijdsgenoten en problemen met prosociaal gedrag komen vaker voor bij jongens. Risico psychosociale problemen naar probleemgebied (%) totale probleemscore SDQ hyperactiviteit problemen met prosociaal gedrag gedragsproblemen meisjes jongens problemen met leeftijdsgenoten emotionele problemen 0 5 10 15 20 25 30 3
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente Psychische gezondheid De psychische gezondheid is gemeten met de Mental Health Inventory5 (MHI5). De uitslag wordt bepaald door de antwoorden op vijf vragen naar gevoelens van geluk, somberheid en angst en geeft de balans weer tussen de mate van negatieve en positieve gevoelens. Hoe hoger de score, des te beter de psychische gezondheid. Er wordt een onderscheid gemaakt in vier klassen: psychisch gezond, licht psychisch ongezond, matig psychisch ongezond en ernstig psychisch ongezond. Op basis van de MHI5 is 14,5% licht psychisch ongezond, 4,8% matig psychisch ongezond en 2,7% ernstig psychisch ongezond. Zelfdoding Overlijden door zelfdoding is onder jongeren zeldzaam, maar het aantal jongeren dat een poging overweegt of doet ligt hoger. Van de jongeren in zegt 21,5% het afgelopen jaar weleens serieus gedacht te hebben om een einde aan het leven te maken: 16,6% heeft hier een enkele keer of af en toe over nagedacht en 4,8% (heel) vaak. 4,8% heeft daadwerkelijk een poging tot zelfdoding ondernomen. Mishandeling Een goed overzicht van het voorkomen van mishandeling, zowel thuis als buitenshuis, is moeilijk te geven. Het is lastig om via een vragenlijst een betrouwbaar beeld van dit gevoelige onderwerp te krijgen. Van de jongeren in geeft 8,8% aan dat zij ooit lichamelijk mishandeld zijn (bijvoorbeeld geschopt, geslagen, vastgebonden). Ook is gevraagd of de jongeren weleens getreiterd, gekleineerd of uitgescholden zijn (geestelijke mishandeling). 24,5% van de jongeren geeft aan dat zij ooit geestelijk mishandeld zijn. In totaal geeft 27,0% van de jongeren dat hij of zij ooit geestelijk of lichamelijk is mishandeld. Ingrijpende gebeurtenissen binnen het gezin Soms krijgen jongeren te maken met ingrijpende gebeurtenissen binnen het gezin. Deze gebeurtenissen kunnen van grote invloed zijn op het welzijn van jongeren. Veel jongeren hebben te maken (gehad) met echtscheiding, ruzies tussen ouders, geldproblemen en werkloosheid van de ouders. In heeft 32,2% (regelmatig) te maken gehad met ruzies tussen ouders, 29,5% met echtscheiding, 18,8% met geldproblemen van de ouders en 22,6% met werkloosheid één van de ouders. Jongeren in hebben in vergelijking met NHN vaker te maken met werkloosheid van hun ouders. Gezondheid en welzijn (%) NoordHolland Noord 2009 2013 2009 2013 Ervaren gezondheid niet zo best of slecht 2,1 4,2 2,7 3,1 Eén of meer chronische aandoeningen 38,6 42,0 38,5 38,8 Eén of meer allergieën 30,5 42,0 32,1 32,1 Psychisch ongezond 20,1 22,1 17,5 20,6 Risico op sociaalemotionele problemen 15,9 15,9 13,2 13,9 Afgelopen jaar weleens over zelfdoding gedacht Afgelopen jaar poging tot zelfdoding ondernomen 15,9 3,4 21,5 4,8 18,8 2,8 19,8 3,4 Ooit lichamelijk of geestelijk mishandeld 27,2 27,0 22,4 23,7 Ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt: Regelmatige ruzies ouders Echtscheiding Geldproblemen ouders Werkloosheid van ouders 32,2 29,5 18,8 22,6 29,7 22,2 16,7 17,2 4
2 Voeding en bewegen Gezonde voeding en voldoende beweging zijn van groot belang voor een goede gezondheid. Een verkeerde balans tussen voedselinname en de hoeveelheid beweging is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van overgewicht. Overgewicht op jonge leeftijd vergroot de kans op overgewicht op volwassen leeftijd en kan leiden tot veel gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hart en vaatziekten en gewrichtsproblemen. Daarbij hebben jongeren met overgewicht het vaak moeilijk op school. Wanneer iemand eenmaal overgewicht heeft, is het moeilijk om dat weer kwijt te raken. Voorkomen is dus beter! Voeding Gezond eten is belangrijk voor een gezond gewicht en het voorkomen van ziekten. Eetgewoonten worden vaak al in de jeugd gevormd. Dagelijks ontbijten is een goede gewoonte die de concentratie op school en daarmee de leerprestaties bevordert. Daarnaast zorgt ontbijten ervoor dat er minder ongezonde tussendoortjes worden gegeten. 84,8% van de jongeren in ontbijt minder dan vijf dagen per week. Minder dan vijf dagen per week houdt in dat een jongere minstens één schooldag niet ontbijt. 6,8% van de jongeren ontbijt (bijna) nooit. Voldoende groente en fruit eten beschermt tegen diverse vormen van kanker en hart en vaatziekten. 36,6% van de jongeren eet op minstens 5 dagen per week groente en 36,6% eet minimaal op 5 dagen per week fruit. Water drinken In zoete dranken, zoals frisdrank, sportdrank en vruchtensap, zit suiker. Suiker levert energie en te veel suiker kan bijdragen aan het ontstaan van overgewicht. Ook is er een grotere kans op gaatjes in tanden en kiezen als te veel gezoete dranken worden gebruikt. Water drinken levert een positieve bijdrage aan de preventie van overgewicht en gaatjes in tanden en kiezen. Het is een dorstlesser zonder calorieën. Van de jongeren in drinkt 65,9% dagelijks water. Bewegen Lichamelijk actief zijn heeft een positief effect op de conditie, het welzijn en het lichaamsgewicht. Het verkleint daarmee de kans op gezondheidsproblemen die in het latere leven ontstaan, zoals hart en vaatziekten en diabetes. Ook vergroot sporten het zelfvertrouwen. Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen adviseert aan jongeren van 1218 jaar om elke dag minimaal 1 uur matig intensief te bewegen (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, NNGB). Via Emovo is vastgesteld of jongeren gemiddeld minimaal 1 uur per dag lichamelijk actief zijn: 58,3% van de jongeren is dagelijks een uur of meer lichamelijk actief. Ten opzichte van 2009 is het percentage jongeren dat normactief is niet veranderd. Jongeren in zijn minder vaak normactief dan jongeren in de regio. Na de basisschool neemt de lichamelijke activiteit van jongeren snel af. Dit heeft onder ander te maken met concurrerende activiteiten, zoals huiswerk, tv kijken en computeren en bijbaantjes. In is 71,2% van de jongeren lid van een sportvereniging. Voeding en bewegen (%) NoordHolland Noord 2009 2013 2009 2013 Ontbijt >5 dagen per week Groente eten >5 dagen per week Fruit eten >5 dagen per week Drinkt dagelijks water 83,0 32,9 34,8 84,8 36,6 36,6 65,9 84,1 31,9 36,1 85,5 32,4 34,2 64,6 Gemiddeld >1 uur per dag bewegen Lid van een sportvereniging Veel computeren/tv kijken (>2 uur per dag) 54,0 68,1 64,0 58,3 71,2 56,2 67,9 70,4 62,6 67,8 72,9 52,8 5
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente 3 Genotmiddelen De puberteit is een levensfase waarin veel jongeren experimenteren met genotmiddelen, zoals tabak, alcohol en drugs. Experimenteren hoort bij deze leeftijd, maar aan het gebruik van deze middelen zitten ook risico s voor zowel de lichamelijke als psychische gezondheid. Roken Roken is nog steeds de belangrijkste oorzaak van ziekte en sterfte in Nederland. Ernstige ziekte door roken zien we bij jongeren niet of weinig, maar rokende jongeren hebben wel vaker astmatische symptomen en mond en tandproblemen. Hoe jonger iemand start met roken, hoe groter de kans op tabaksverslaving. Van de jongeren in heeft 33,9% weleens een sigaret gerookt, 9,1% rookt minstens eenmaal per week en 6,9% rookt dagelijks. Waterpijp De laatste jaren is het gebruik van de waterpijp populair geworden onder jongeren. De waterpijp wordt gezien als een sociale activiteit en jongeren gebruiken de waterpijp met name in de vriendengroep. Het roken van waterpijp is, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, minstens even schadelijk als het roken van sigaretten. Mogelijk is het zelfs schadelijker. Los van het al of niet gebruik van nicotine in de waterpijp komen er schadelijke stoffen vrij bij de verhitting van de waterpijp en is dieper inhaleren gebruikelijk. Van de jongeren in heeft 25,6% heeft weleens een waterpijp gerookt en 6,6% heeft dit in de afgelopen maand gedaan. In roken minder jongeren waterpijp dan regionaal; dit geldt met name voor het waterpijp roken in de afgelopen maand. Genotmiddelengebruik (%) NoordHolland Noord 2009 2013 2009 2013 Weleens gerookt Regelmatig roken (minstens 1x per week) 39,8 12,3 33,9 9,1 41,0 14,0 30,9 8,8 Weleens waterpijp gerookt Afgelopen maand waterpijp gerookt 25,6 6,6 27,9 9,7 Ooit alcohol gedronken Afgelopen maand alcohol gedronken Binge drinken (afgelopen mnd >5 drankjes bij 1 gelegenheid) Afgelopen maand dronken of aangeschoten geweest Ouders positief over alcoholgebruik* 57,6 45,8 37,7 23,7 47,5 50,2 39,2 26,9 20,6 58,7 61,9 49,8 36,6 24,7 54,0 50,3 38,6 26,6 20,0 58,1 Ooit softdrugs gebruikt Softdrugs gebruikt afgelopen maand 13,4 5,8 11,1 3,5 17,8 7,9 11,3 5,6 Ooit harddrugs gebruikt Harddrugs gebruikt afgelopen maand 2,9 1,0 3,5 0,3 3,2 1,7 2,8 1,2 *heeft alleen betrekking op de jongeren die alcohol drinken Drugsgebruik Het gebruik van softdrugs (hasj en wiet) leidt bij langdurige en regelmatig gebruik tot geestelijke afhankelijkheid en gezondheidsrisico s, zoals luchtwegaandoeningen. Ook vermindert softdrugsgebruik het reactievermogen, het concentratievermogen en het korte termijngeheugen. Dit kan onder meer leiden tot slechte schoolprestaties. In heeft 11,1% ooit softdrugs gebruikt en 3,5% heeft in de afgelopen vier weken softdrugs gebruikt. Ten opzichte van 2009 gebruiken minder jongeren regelmatig softdrugs. Ook in vergelijking met de regio hebben minder jongeren in de afgelopen maand softdrugs gebruikt. Belangrijke gezondheidseffecten van harddrugs zijn intoxicaties en het gelijktijdig optreden van verslaving en psychische stoornissen. 3,5% heeft ooit harddrugs gebruikt en 0,3% gebruikte de afgelopen maand. Het regelmatig gebruik van harddrugs (afgelopen maand) is gedaald sinds 2009; ook in vergelijking met NHN wordt er minder gebruikt in. 6
Binge drinken NoordHolland Noord naar leeftijd (%) 80 70 60 50 40 30 20 10 0 13 jaar en jonger 14 jaar 15 jaar 16 jaar 17 jaar en ouder alle leeftijden 2009 2013 Alcoholgebruik Nederlandse jongeren drinken vaak en veel alcohol vergeleken met hun Europese leeftijdsgenoten. Alcohol is schadelijk voor jongeren, omdat de hersenen en andere organen nog in ontwikkeling zijn en daardoor kwetsbaar zijn. Daarom is met ingang van 1 januari 2014 de leeftijd waarop jongeren alcohol mogen kopen verhoogd van 16 jaar tot 18 jaar. Andere negatieve gevolgen van (overmatig) alcoholgebruik zijn alcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrag, agressie en (verkeers)ongelukken. Van de jongeren in heeft 50,2% weleens alcohol gedronken en heeft 39,2% de afgelopen 4 weken alcohol gedronken. 26,9% van de jongeren dronk de afgelopen 4 weken minimaal 5 drankjes bij één gelegenheid; dit wordt ook wel binge drinken genoemd. 20,6% is de afgelopen maand dronken geweest. Het percentage jongeren dat alcohol drinkt is tussen 2009 en 2013 gedaald; dit geldt zowel voor jongeren in de gemeente als regionaal. Ten opzichte van de regio drinken jongeren in ongeveer even vaak alcohol; dit geldt voor alcoholgebruik ooit en in de afgelopen maand, voor binge drinken en dronkenschap. Ouders hebben een belangrijke invloed op het alcoholgebruik van hun kind. Maar wat vinden ouders van jongeren die alcohol gebruiken van het alcoholgebruik van hun kind? Van de jongeren die alcohol gebruiken keurt 41,3% van de ouders het alcoholgebruik af: ze raden het af of verbieden het. 58,7% van de jongeren geeft aan dat zijn of haar ouders hun alcoholgebruik goedkeuren of er niets van zeggen. In NHN is het percentage ouders dat positief staat ten opzichte van het alcoholgebruik is tussen 2009 en 2013 gestegen; ook in zijn er momenteel naar verhouding meer ouders die positief staan ten opzichte van het alcoholgebruik van hun zoon of dochter. Het percentage ouders met een positieve houding wijkt niet af van de regio. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren in voor het eerst alcohol drinken is 13,2 jaar; in NHN is dit 13,4 jaar. Ten opzichte van NHN wijkt de startleeftijd in niet significant af. In NHN is de gemiddelde startleeftijd tussen 2009 en 2013 gestegen met meer dan een half jaar; in 2009 was de startleeftijd nog 12,8 jaar. Ook in is de startleeftijd voor het drinken van alcohol gestegen; in 2009 was dit nog 12,7 jaar. 7
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente 4 Sociale media, gamen, internetervaringen en gehoorschade De meeste jongeren zijn actief op internet via sociale media. Daarnaast spelen veel jongeren in hun vrije tijd (online) games. Naast de positieve effecten als plezier, vriendschap en het gevoel om bij een gemeenschap te horen kunnen negatieve aspecten als cyberpesten, contact met vreemden, schending van privacy en ongewenste seksuele of commerciële benadering een rol spelen. Onherstelbare gehoorschade bij jongeren door harde muziek is een groeiend probleem. Door de oren goed te beschermen kunnen jongeren hun leven lang blijven genieten van muziek afgespeeld via hun eigen koptelefoon maar ook tijdens festivals, concerten en feesten. Sociale media Sociale media is de verzamelnaam voor verschillende internettoepassingen waarbij de gebruikers onderling online informatie kunnen delen. Populair onder jongeren zijn onder andere Facebook, Youtube, Whatsapp en Instagram. Wanneer een jongere moeite heeft om het gebruik van sociale media onder controle te houden wordt gesproken van problematisch gebruik. Kenmerken hiervan zijn: overmatige aandacht voor sociale media, buitensporig gebruik, verwaarlozing van huiswerk of school, gebrek aan controle over het gebruik en het verwaarlozen van sociale contacten. In Emovo is met behulp van 6 afzonderlijke vragen bepaald of een jongere problematisch gebruik van sociale media vertoont. In vertoont 9,6% van de jongeren problematisch gebruik van sociale media. Naar verhouding vertonen meisjes vaker problematisch gebruik van sociale media dan jongens. Gamen Problematisch gamen vertoont grote gelijkenissen met andere verslavingen, waaronder gok en middelenverslavingen. Er is steeds meer bewijs dat het voor sommige jongeren zeer moeilijk is om te stoppen met hun gameactiviteiten, dat ze langer en meer spelen dan ze van plan waren, dat ze te weinig slapen door het gamen, dat ze denken dat ze eigenlijk minder zouden moeten gamen en dat school en sociale activiteiten lijden onder hun gamegedrag. In vertoont 7,5% van de jongeren problematisch gamegedrag. Jongens vertonen in het algemeen vaker problematisch gamegedrag dan meisjes. Cyberpesten Cyberpesten omvat pesten via internet en de mobiele telefoon. Het kan bestaan uit het online verspreiden van valse of gemene geruchten, het sturen van gemene of bedreigende berichten en online iemand systematisch buitensluiten, negeren en isoleren. In is 6,9% de afgelopen 3 maanden gepest via internet en 8,1% heeft anderen gepest. Ten opzichte van de regio zijn er in meer jongeren die anderen pesten op internet. Internetervaringen In Emovo is gevraagd naar positieve en negatieve ervaringen op internet. 89,1% van de jongeren in kreeg wel eens een complimentje via internet en 24,5% heeft verkering gekregen via internet. 38,2% is wel eens beledigd en 29,5% is wel eens belachelijke gemaakt via internet. 13,0% van de jongeren in kreeg wel eens een ongewenst seksueel voorstel en van 13,9% zijn wel eens tegen zijn of haar zin vervelende foto s of filmpjes verspreid. 3,1% heeft wel eens voor de webcam borsten, geslachtsdelen of billen laten zien of iets anders seksueels gedaan. Meestal was dit voor iemand die hij/zij kende. De internetervaringen van jongeren in wijken weinig af van de jongeren in NHN. Gehoorschade Veel jongeren luisteren naar muziek met een koptelefoon. 25,3% van de jongeren in zet het volume van de muziekspeler meestal op hard. Hierdoor lopen zij risico op problemen met het gehoor; gehoorschade is onomkeerbaar. Sociale media, gamen, internetervaringen en gehoorschade (%) 2013 NHN Problematisch gebruik sociale media Problematisch gamen 9,6 7,5 9,4 6,3 Wordt regelmatig gepest via internet Pest regelmatig anderen via internet 6,9 8,1 5,9 4,5 Internetervaringen: Kreeg een compliment 89,1 89,4 Kreeg verkering 24,5 20,2 Is beledigd 38,2 36,8 Is belachelijk gemaakt 29,5 25,2 Kreeg een ongewenst seksueel voorstel 13,0 13,0 Tegen de zin foto s/filmpjes verspreid 13,9 12,0 Voor webcam billen of geslachtsdelen laten zien/iets seksueels gedaan 3,1 2,7 Zet volume koptelefoon hard 25,3 20,6 8
5 Seksualiteit Veel jongeren hebben hun eerste seksuele ervaringen in de puberteit. Het is daarom belangrijk dat jongeren leren over veilig vrijen om ongewenste zwangerschap en seksueel overdraagbare aandoeningen te voorkomen. Daarnaast is het voor een gezonde seksuele ontwikkeling belangrijk dat jongeren zelf beslissingen kunnen nemen, waarbij zij rekening houden met en respect hebben voor zichzelf en de ander. Veilig vrijen Jongeren die seksueel actief zijn, maar geen condoom gebruiken lopen risico op een ongewenste zwangerschap of een soa. Toch vinden veel jongeren het lastig om over condoomgebruik te beginnen. In heeft 16,8% van de jongeren ervaring met geslachtsgemeenschap en van deze jongeren heeft 52,4% met meerdere partners geslachtsgemeenschap gehad. Van de seksueel actieve jongeren heeft 45,3% weleens geslachtsgemeenschap gehad zonder condoom. Veel genoemde redenen om zonder condoom te vrijen zijn: we gebruiken een ander voorbehoedmiddel zoals de pil, we hebben vaste verkering, we vertrouwen elkaar en vrijen met condoom is niet zo lekker. In Emovo is gevraagd om een inschatting te maken van het eigen risico op het oplopen van een soa; 40,4% van de seksueel actieve jongeren denkt ten onrechte geen risico te lopen op een soa. Ten opzichte van 2009 hebben jongeren in minder vaak seksuele ervaring. Vergeleken met de regio zijn er in ongeveer evenveel jongeren met ervaring met geslachtsgemeenschap. Ongewenste seksuele ervaring Ongewenste seksuele ervaringen kunnen ingrijpend zijn en ernstige gevolgen hebben voor het welzijn van jongeren. In Emovo is gevraagd of jongeren weleens tegen hun zin een seksuele ervaring met iemand hebben gehad. Een seksuele ervaring wordt hierbij uitgelegd als álles van zoenen, intiem betasten tot met elkaar naar bed gaan. 4,5% van de jongeren in heeft ooit een ongewenste seksuele ervaring gehad. In 2009 waren er meer jongeren die ooit een ongewenste seksuele ervaring hadden gehad. Ten opzichte van de regio komen ongewenste seksuele ervaringen onder jongeren in vaker voor. Houding ten opzichte van homoseksualiteit Als de maatschappij een positieve houding heeft ten aanzien van homoseksualiteit, is het makkelijk voor homoseksuele jongeren om uit te komen voor hun seksuele geaardheid. In gemeente beschouwt 69,0% van de jongeren homoseksualiteit als normaal en is 34,5% van mening dat je hiervoor op school eerlijk kunt uitkomen. In vergelijking met 2009 zijn jongeren toleranter geworden ten aanzien van homoseksualiteit. Jongeren in verschillen niet van jongeren in de regio in houding ten aanzien van homoseksualiteit. In zijn meer jongeren dan in NHN die van mening zijn dat je op school eerlijk kunt uitkomen voor homoseksualiteit. Seksualiteit (%) NoordHolland Noord 2009 2013 2009 2013 Ervaring met geslachtsgemeenschap <14 jaar bij 1 e keer geslachtsgemeenschap* Geslachtsgemeenschap met meerdere partners Niet altijd condoom gebruikt* 23,8 22,2 41,1 37,4 16,8 30,8 52,4 45,3 21,1 26,9 50,9 46,2 15,9 20,8 55,3 51,5 Weleens een ongewenste seksuele ervaring gehad 8,4 4,5 7,1 5,9 Positieve houding ten aanzien van homoseksualiteit Van mening dat je op school eerlijk kunt uitkomen voor homoseksualiteit 49,2 69,0 34,5 49,9 68,2 22,4 *van de jongeren met ervaring met geslachtsgemeenschap 9
Jeugdmonitor Emovo 2013/2014 gemeente 6 School, veiligheid en omgeving School speelt een belangrijke rol in het leven van jongeren. Ze brengen er een groot deel van hun tijd door. Het is een plek om dingen te leren, maar ook om sociale contacten op te doen en vrienden te maken. Behalve thuis en op school speelt een deel van het leven van jongeren zich af in de eigen woonbuurt. Belangrijk is dat jongeren zich veilig voelen en dat er voor hun gelegenheid is om elkaar te ontmoeten. Schoolbeleving Plezier op school is belangrijk voor het psychisch en sociaal welbevinden van jongeren en komt de schoolprestaties ten goede. De deelnemers aan Emovo is gevraagd hoe zij hun school waarderen en wat de redenen zijn om het niet leuk te vinden op school. Van de jongeren in vindt 45,9% het (hartstikke) leuk op school, 44,1% zegt gaat wel en 9,9% vindt school niet leuk of vreselijk. Veel jongeren hebben vertrouwen in de docenten: 88,9% zegt met een docent van school te kunnen praten als zij ergens mee zitten. Gepest worden kan negatieve gevolgen hebben voor de lichamelijke en sociaalemotionele gezondheid van jongeren. Schoolprestaties kunnen afnemen, net als de motivatie om naar school te gaan. Ook jongeren die zelf pesten ondervinden hiervan problemen. Zij zijn meestal niet zo populair, worden soms buitengesloten en maken moeilijk vrienden. Van de jongeren in wordt 8,4% regelmatig gepest op school en 7,2% pest zelf. Jongeren in pesten zelf minder dan in 2009; er is geen verandering opgetreden in het gepest worden. Er is geen verschil met de regio in pesten en gepest worden op school. Schoolverzuim Regelmatig verzuim van school hangt vaak samen met problemen op school of in de thuissituatie. Veel verzuim kan leiden tot voortijdig schoolverlaten. Frequent spijbelen blijkt daarnaast een risicofactor voor vandalisme, diefstal en geweld. Van de jongeren in heeft 14,5% in de afgelopen 4 weken minimaal 3 dagen school gemist door ziekte. 2,7% heeft de afgelopen 4 weken minimaal 3 uur gespijbeld. In het algemeen wordt geen zin hebben in school het vaakst genoemd als reden om te spijbelen. Vergeleken met 2009 spijbelen jongeren in minder; er is echter geen significant verschil met de regio. School, veiligheid en omgeving (%) NoordHolland Noord 2009 2013 2009 2013 Vindt school (hartstikke) leuk Kan praten met een docent 42,6 87,7 45,9 88,9 47,1 82,9 47,6 84,7 Wordt regelmatig gepest op school Pest regelmatig anderen op school 9,7 17,0 8,4 7,2 7,2 10,4 6,0 4,5 Afgelopen maand >3 dagen afwezig door ziekte Afgelopen maand >3 uren gespijbeld 13,9 5,8 14,5 2,7 21,0 7,0 13,5 4,2 Voelt zich weleens onveilig 41,9 37,9 38,3 37,8 Afgelopen jaar slachtoffer strafbaar feit 32,8 34,6 30,1 27,9 Vindt dat er onvoldoende wordt georganiseerd in de buurt Mist één of meer ontmoetingsplekken 57,9 63,0 45,5 53,5 52,4 58,9 48,4 53,7 10
Veiligheid In Emovo is gevraagd naar gevoelens van veiligheid in en om huis en naar strafbare feiten waar jongeren afgelopen jaar slachtoffer van zijn geworden (zie figuren). Van de jongeren in voelt 37,9% zich weleens onveilig. De plekken waar jongeren zich het vaakst onveilig voelen zijn: op straat buiten de eigen buurt (11,4%), het openbaar vervoer (9,8%) en het station (9,8%). Gevraagd naar een aantal strafbare feiten blijkt dat het afgelopen jaar 34,6% van de jongeren in slachtoffer is geweest van één of meer strafbare feiten. Dit percentage is hoger dan in de regio. De meest genoemde strafbare feiten zijn vernieling van spullen (16,5%), bestolen van geld (11,5%), bedreiging (9,2%) en bestolen van fiets (7,3%). In 2013 zijn in ongeveer evenveel jongeren slachtoffer geworden van een strafbaar feit als in 2009. Omgeving Wat vinden jongeren eigenlijk van hun buurt? Worden er in de buurt voldoende leuke dingen voor jongeren georganiseerd? Missen zij bepaalde plekken zoals een skatebaan, voetbalveld of jeugdhonk? Van de jongeren in vindt 45,5% dat er onvoldoende georganiseerd wordt in de buurt en 53,5% mist één of meer ontmoetingsplekken in de buurt. In 2009 vonden meer jongeren dat er onvoldoende in buurt werd georganiseerd en misten meer jongeren ontmoetingsplekken. Jongeren in wijken niet af van de regio op het gebied van behoefte georganiseerde activiteiten of het missen van ontmoetingsplekken. De plekken die jongeren in het meest missen zijn: hangplekken (18,3%) pleintjes (13,2%) grasveld (12,0%) voetbalveld (12,0%) jeugdhonk (9,5%) Plekken waar jongeren zich onveilig voelen (%) Afgelopen jaar meegemaakt(%) bij sport op school thuis in elkaar geslagen gechanteerd winkelcentrum fiets gestolen in de buurt uitgaan openbaar vervoer station buiten de buurt bedreigd geld gestolen bestolen anders spullen vernield 0 2 4 6 8 10 12 14 0 5 10 15 20 NHN NHN 11
Tot slot Dit gemeenterapport beschrijft kort de belangrijkste resultaten van Emovo 2013/2014 voor de gemeente. Naast dit gemeenterapport is er ook een tabellenboek met alle resultaten van de gemeente en de regio Noord Holland Noord. In dit tabellenboek zijn de resultaten apart weergegeven naar geslacht, klas, schooltype en (voor de grote gemeenten) naar gezinssamenstelling. Ook zijn hier vergelijkingen gemaakt tussen 2005 (waar mogelijk), 2009 en 2013. In de loop van 2015 verschijnen er themarapporten waarin dieper wordt ingegaan op een bepaald onderwerp. Voor vragen of meer gedetailleerde informatie over een bepaald onderwerp kunt u contact opnemen met de afdeling epidemiologie (zie colofon). Geraadpleegde bronnen Factsheet Gezondheid, welzijn en leefstijl van leerlingen in de regio Gooi & Vechtstreek 2013/2014 Jongerenenquête NoordHolland Noord Gemeenterapportage Emovo 200/2010 Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging, Factsheet Waterpijp 2013 www.jouwggd.nl www.trimbos.nl www.rivm.nl www.monitorgezondheid.nl www.ivo.nl Colofon Uitgave: GGD Hollands Noorden Grotewallerweg 1, Postbus 324 1740 AH Schagen Auteurs: Corrien Waardenburg, Esther Duin en Miriam Levijn Kenmerk: Epi 201501/02 Datum: januari 2015 Meer informatie: Afdeling communicatie: via 08801 00 500 of communicatie@ggdhn.nl Epidemiologie: epi@ggdhn.nl Met dank aan de epidemiologen van GGD Amsterdam cluster EDG/JGZ, GGD Gooi en Vechtstreek, GGD ZaanstreekWaterland en GGD Kennemerland