Adviesdocument 434 Project: Adviesdocument, N.C.B.-laan te Veghel, gemeente Veghel Projectcode: 14714VENCB Opdrachtgever: Aveco de Bondt Initiatiefnemer: G. van Hemert Onroerend Goed BV Datum: 6 mei 2010 Opsteller: Ir. M.M. Peeters Autorisatie: Drs. W. De Baere Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau, pagina 1
ADVIES ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK Inleiding Kader en doelstelling G. van Hemert Onroerend Goed BV heeft het voornemen om op de locatie van de voormalige Fiatgarage aan de N.C.B.-laan te Veghel maximaal 14 grondgebonden stadswoningen te realiseren. Hiervoor dient het bestemmingsplan te worden gewijzigd. In verband met de mogelijke verstoring van archeologische resten als gevolg van grondwerkzaamheden heeft RAAP Archeologisch Adviesbureau in opdracht van Aveco de Bondt bv, die het proces begeleidt, een beperkte bureaustudie (quickscan) uitgevoerd. In dit onderzoek wordt de geomorfologische en bodemkundige opbouw van het gebied beschreven en is een overzicht opgesteld van de bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. Het doel van deze bureaustudie is om inzicht te verschaffen in de vraag of en in welke mate de geplande bodemingrepen zouden kunnen leiden tot aantasting of vernietiging van mogelijk aanwezige archeologische resten. Hiertoe is een gespecificeerde archeologische verwachting van het plangebied vastgesteld en zijn aanbevelingen gedaan voor eventueel vervolgonderzoek. Administratieve gegevens Het plangebied bevindt zich ten westen van het centrum van Veghel aan de N.C.B.-laan (figuur 1). Het plangebied heeft een oppervlakte van circa 2.900 m2 en staat afgebeeld op kaartblad 45G van de topografische kaart van Nederland (schaal 1:25.000); de centrumcoördinaat is 165.200/403.050. Bureaustudie (quickscan) Methoden De bureaustudie is uitgevoerd om een gespecificeerde archeologische verwachting op te stellen. Hiertoe zijn de volgende bronnen geraadpleegd: - archeologische verwachtingskaart gemeente Veghel (BAAC, 2009; versie 2.0) - het ARCHeologisch Informatie Systeem (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2009); - literatuur en historisch en aardkundig kaartmateriaal; - de recente topografische kaart 1:25.000; - de cultuurhistorische waardenkaart van Noord-Brabant (provincie Noord-Brabant, 2006/2010); - het informatiesysteem Kennis Infrastructuur CultuurHistorie (KICH, 2010). Resultaten Huidige situatie Het plangebied betreft het voormalige terrein van een Fiat-garage. De garage is inmiddels afgebroken en de grond (gedeeltelijk) gesaneerd. Het terrein ligt momenteel braak (schriftelijke informatie opdrachtgever; d.d.30-3-2010). Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau, pagina 2
Geomorfologie en bodem Om de landschappelijke situatie van het plangebied te achterhalen zijn de geomorfologische kaart en de bodemkaart geraadpleegd (Stiboka/RGD, 1983; Stiboka, 1976). Het plangebied is, vanwege de ligging binnen het bebouwde gebied, op beide kaarten niet gekarteerd. Op basis van extrapolatie van de omringende gronden kan echter toch een redelijk betrouwbare uitspraak worden gedaan. Het plangebied ligt waarschijnlijk op een dekzandrug, grenzend aan het beekdal van de Aa (respectievelijk codes 3K14 en 2R5/2R7). In deze dekzandafzettingen hebben zich verschillende bodemtypen ontwikkeld. Ter hoogte van het plangebied komen waarschijnlijk hoge zwarte enkeerdgronden voor die zijn ontwikkeld in leemarm en zwak lemig fijn zand (code zez21, grondwatertrap VI). Het betreft vaak de van oorsprong best ontwaterde en vruchtbaarste zandgronden, die vanwege hun gunstige kenmerken al relatief vroeg in cultuur zijn gebracht. Door langdurige bemesting hebben deze gronden een dikke (minimaal 50 cm), humushoudende bovengrond gekregen. Historische situatie vanaf begin 19 e eeuw Het plangebied ligt ten westen van de historische kern van Veghel. Direct ten zuiden van het plangebied ligt de industriële nederzetting Zuid Willemsvaart (CHW-code S96). Deze nederzetting omgeeft het verbindingskanaal, dat de Zuid-Willemsvaart (begin 19 e eeuw gegraven) met het centrum van Veghel verbindt. Aan de oostelijke zijde van het verbindingskanaal ontstond, rondom de zwaaikom, een karakteristieke havenbuurt. Langs het kanaal zelf is een grootschalig fabrieksterrein ontstaan (Uitgeverij Nieuwland, 2008; KICH, 2010; provincie Noord-Brabant 2006/2010). Direct ten oosten van het plangebied ligt de Oranjewijk, een wederopbouwwijk van na de 2 e wereldoorlog (1947). Evenals de industriële nederzetting Zuid Willemsvaart wordt deze wijk redelijk hoog gewaardeerd omwille van de aanwezige historische stedenbouw (CHW-code S97; provincie Noord-Brabant 2006/2010). Het plangebied zelf is volgens historische kaarten vanaf begin 19 e eeuw tot begin 20 e eeuw niet bebouwd geweest. Het gebied was in gebruik als akkerland en werd doorsneden door een weg (Minuutplan, 1811-1832; Uitgeverij Nieuwland, 2008; Robas producties, 1989). Wanneer het gebied voor het eerst is bebouwd, is niet bekend. Waarschijnlijk is dit pas gebeurd in 1927, toen hier een wagenbedrijf met bijbehorend tankstation werd gevestigd. Volgens de huidige bestemmingsplankaart werd hierbij een groot deel van het plangebied bebouwd. Tevens was er in de loop der tijd sprake van het aanbrengen van minstens 7 ondergrondse tanks. De garage is inmiddels gesloopt, het gebied gesaneerd en de ondergrondse tanks verwijderd (van Nes, 2003). Archis Volgens de gegevens uit het ARCHeologisch Informatie Systeem (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2009) zijn er geen archeologische vindplaatsen bekend uit het plangebied of uit de directe omgeving hiervan (straal 250 m). Op crica 150 meter ten zuidwesten van het plangebied staat wel een groot aantal vondsten vermeld uit de IJzertijd-Romeinse tijd, echter de waarneming is administratief geplaatst en derhalve is de locatie niet betrouwbaar (ARCHIS-waarnemingsnr. 39222). Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau, pagina 3
In de directe omgeving van het plangebied (straal 500 m) zijn geen terreinen aangewezen als archeologisch monument. Gespecificeerde archeologische verwachting Aard en ouderdom: op de archeologische verwachtingskaart van de gemeente Veghel heeft het plangebied een hoge verwachting (BAAC, 2009). Gezien de landschappelijke situatie van het plangebied (dekzandrug langs beekdal) geldt deze hoge verwachting zowel voor archeologische resten uit de Steentijd (Paleo-Neolithicum) als archeologische resten uit de periode van de landbouwers (Bronstijd Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd). Diepteligging: gezien de ouderdom van het esdek (Late Middeleeuwen Nieuwe tijd) worden verreweg de meeste archeologische resten aan de basis van het esdek verwacht (gemiddeld circa 50 tot 100 cm Mv). Alleen de resten uit de Late Middeleeuwen en de Nieuwe tijd kunnen meer verspreid in het profiel voorkomen. Gaafheid: De bodem van het terrein dat voor de woningbouw beoogd wordt, is reeds grotendeels verstoord door de bouw en sloop van de Fiatgarage en de uitgevoerde bodemsanering. De mate/diepte van verstoring is niet exact bekend. Wel staat vast dat de bodemsanering zeer intensief is geweest. Tevens zijn minstens 7 dieper gelegen tanks en het garagebedrijf (inclusief funderingen en/of kelders) verwijderd (van Nes, 2003). Op basis van deze gegevens is de verwachting laag dat intacte archeologische vindplaatsen op de locatie aanwezig zijn. Conclusies Een groot deel van het plangebied blijkt reeds te zijn verstoord. Hoewel de exacte diepte van de verstoringen niet bekend is, lijkt het erop dat - met name ook tijdens de bodemsanering - grote hoeveelheden grond zijn verzet. Gezien deze verstoringen is de kans op de aanwezigheid van eventuele onverstoorde archeologische waarden zeer gering. RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. ziet in de onderhavige locatie dan ook onvoldoende redenen en mogelijkheden voor een onderzoek in het kader van de Archeologische Monumentenzorg. Geadviseerd wordt om het gebied vrij te geven voor verdere ontwikkelingen. Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau, pagina 4
Bronnen AHN, 2008. Actueel Hoogtebestand Nederland. Ontleend aan http://www.ahn.nl. ANWB, 2005. Topografische atlas Noord-Brabant, schaal 1:25.000. ANWB, Den Haag. BAAC, 2009. Archeologische verwachtingskaart gemeente Veghel. Versie 2.0. BAAC, s- Hertogenbosch. Deeben, J.H.C. (red.), 2008. De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), derde Generatie. Rapportage Archeologische Monumentenzorg 155. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort. KICH, 2010. Kennisinfrastructuur Cultuurhistorie (KICH). Ontleend aan http://www.kich.nl. Minuutplan, 1811-1832. Veghel Noord, Sectie A, Blad 04. Ontleend aan http:/www.watwaswaar.nl. Ness, J. van, 2003. Evaluatierapport aanleg. Bodemsanering NCB-laan 7 Veghel. BioSoil BV, Hendrik- Ido-Ambacht. Provincie Noord-Brabant, 2006/2010. Cultuurhistorische Waardenkaart Provincie Noord-Brabant. Ontleend aan http://www.brabant.nl. Rijksdienst voor het cultureel erfgoed, 2009. Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS). Ontleend aan http://archis2.archis.nl. ROBAS Producties, 1989. Historische atlas Noord-Brabant, schaal 1:25.000. Robas Producties, Den Ilp. Stiboka/RGD, 1983. Geomorfologische kaart van Nederland, schaal 1:50.000. Kaartblad 45 s- Hertogenbosch. Stichting voor de Bodemkartering/Rijks Geologische Dienst, Wageningen/Haarlem. Stiboka, 1976. Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000. Kaartblad 45 Oost s-hertogenbosch en 46 West/Oost Vierlingsbeek. Stichting voor de Bodemkartering, Wageningen. Uitgeverij Nieuwland, 2008. Historische topografische atlas Noord-Brabant, 1836-1843, schaal 1:25.000. Uitgeverij Nieuwland, Tilburg. ir. M.M. Peeters, projectleider RAAP -Nederland 16 april 2010 Adviesdocument RAAP Archeologisch Adviesbureau, pagina 5
164 165 166 402 403 Dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, 2010 404 404 8 403 402 164 Figuur 1. Ligging plangebied (rood). Inzet: ligging in Nederland (ster). 165 166