BERLIJN TRY ME SLECHTS 3,95 ARCHITECTUUR MAGAZINE Een leerzame reis om nooit te vergeten. Tom Met o.a de Dom, Fernsehturm, Bahnhof en nog veel meer. WINTER 2015 3,95 WWW.TOMDEBRUIJN.NL 1
A L E X A N D E R P L A T Z De Alexanderplatz, in de volksmond ook wel Alex genoemd, is een plein en verkeersknooppunt in het oostelijk deel van Berlijn. Dagelijks komen er meer dan 300.000 mensen. Het plein ligt in het stadsdeel Mitte en is vernoemd naar Tsaar Alexander I. De fontein op het plein is lokaal een bekende ontmoetingsplaats. Vlak bij het plein bevindt zich een grote toeristische trekpleister, namelijk de Fernsehturm (televisietoren). In de DDR-tijd was het plein het kunstmatig gecreëerde centrum van Oost-Berlijn, met aan het plein belangrijke overheidsgebouwen en prestigeprojecten, waaronder het Interhotel Stadt Berlin. Na de Wende werden er plannen ontwikkeld voor een complete verbouwing van het plein, waarbij de meeste bestaande gebouwen zouden worden gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Tegenvallende economische groei zorgde er echter voor dat de plannen vooralsnog niet uitgevoerd zijn. Slechts het warenhuis Kaufhof werd drastisch verbouwd, waarbij de gevel een stuk naar voren richting plein werd verplaatst en ten zuidoosten van het plein verrees het nieuwe winkelcentrum Alexa. In de noordoostelijke hoek van het plein werd in 2007 gestart met de bouw van een nieuw kantoor-/winkelpand, dat het plein een meer gesloten aanblik moet gaan geven. 2
FERNSEHTURM De toren is 368 meter hoog en daarmee het hoogste gebouw van de stad. De toren staat bij de Alexanderplatz en in voormalig Oost-Berlijn. De toren is gebouwd tussen 1965 en 1969 met hulp van Zweedse ingenieurs. De toren bestaat uit een betonnen mast met daarin twee liftschachten. Bovenop het betonnen deel bevindt zich een bol bedekt met plaatstaal met daarin het uitzichtplatform en een restaurant. Bovenop de bol staat een rood-witte televisie-antenne. Vanwege de ligging in de buurt van Alexanderplatz, wordt de toren de bijnaam Alextoren, met name door bezoekers van Berlijn. De Fernsehturm is vanuit de meeste punten in Berlijn te zien. Op 203 meter hoogte bevindt zich het uitzichtplatform. Bij goed weer kan men tot 40 km ver kijken. Boven het uitzichtplatform bevindt zich een restaurant dat langzaam ronddraait. Het restaurant draait in een half uur geheel rond. De televisietoren is een populaire attractie voor toeristen en er staan vaak lange wachtrijen om naar binnen te kunnen. De toren is het gehele jaar door geopend voor bezoekers. De lift waarmee de bezoekers naar boven kunnen gaat in 40 seconden van beneden naar boven. VERKEHRSTRIEBE De Berliner Verkehrsbetriebe (BVG) werd in 1929 één van de grootste openbaar vervoerondernemingen ter wereld. Haar voorlopers waren talrijke, grote en kleinere vervoerbedrijven. De exploitatie van tramlijnen in Berlijn concentreert zich nu voor 99% in het oosten van de stad (Oost-Berlijn). De tram was tot 1930 in Berlijn het belangrijkste vervoermiddel maar werd, door de grotere afstanden in de stad, overvleugeld door het U-Bahn(- metro)- en S-Bahnbedrijf. Het normaalsporige tramnet heeft een lengte van 189,4 kilometer en 377 haltes. 22 lijnen berijden een lijnennet van circa 300 kilometer. In 2010 vervoerde de Berliner Straßenbahn 166,5 miljoen reizigers. 3
4
D E B E R L I N E R D O M De Berliner Dom is een van de belangrijkste kerken in Berlijn. De Berliner Dom is gelegen op het Museumsinsel, aan de Karl-Liebknecht- Straße. De oorspronkelijke Dom, opgericht in de periode 1747-1750, bevatte de crypte van de Hohenzollern, een van de grootste familiegraven van Europa. Het huidige neobarokke gebouw van Julius Raschdorff werd tussen 1894 en 1905 gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Berliner Dom zwaar beschadigd. De reconstructie begon in 1975 en in 1992 werd de nieuwe kerk geopend. Tijdens deze wederopbouw werd gekozen voor een simpelere opbouw en een lagere kerk. De Hohenzollernherdenkingskapel aan de noordzijde werd afgebroken. In de kerk zijn sarcofagen te zien van Pruisische koningen. Mozaïeken verfraaien het interieur. In de koepel is de bergrede van Christus met de 8 zaligsprekingen afgebeeld. Wereldberoemd is het Sauerorgel in de kerk, ook wel het hoofdorgel van de Berliner Dom. Dit zeer grote orgel heeft 4 klavieren en 113 registers, waaronder een drietal 32 pedaalregisters. De Berliner Dom is 117 bij 73 meter groot, en is een creatie van architect Julius Carl Raschdorff. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Berliner Dom zwaar beschadigd R E I C H S T A G Het Rijksdaggebouw (Duits: Reichstagsgebäude), is sinds 1991 weer het Duitse parlementsgebouw in de hoofdstad Berlijn aan het Platz der Republik. Het gebouw dateert van 1894. Tot 1933 zetelde hier de Rijksdag, een voorganger van het huidige parlement, de Bondsdag. Het gebouw heeft de teloorgang van zowel het keizerrijk aan het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw meegemaakt, evenals de Weimarrepubliek en het Derde Rijk. De naam van het gebouw wordt ook wel afgekort tot Rijksdag (Duits: Reichstag). Het gebouw is in een eclectische stijl ontworpen door de Frankfurter architect Paul Wallot. De bouw begon in 1884 en werd in 1894 voltooid. De tekst Dem Deutschen Volke ( Voor het Duitse volk ) op de voorgevel werd door keizer Wilhelm II aanvankelijk afgewezen en kon pas in 1916 alsnog worden aangebracht. De bronzen letters zijn ontworpen door Peter Behrens. De bouw begon in 1884 en werd in 1894 voltooid 5
J U D I S C H E S M U S E U M Het Joods Historisch Museum is een ontwerp van architect Daniel Libeskind. Op 9 november 1992 werd gestart met de bouw van het museum. Maar door financiële problemen liep de bouw vertraging op. In september 2001 werd het museum opengesteld voor het publiek. Het Joods Museum (2001) is een erg compleet museum over Joodse bevolking, geschiedenis en cultuur in Berlijn en trekt jaarlijks zo n 750.000 bezoekers. Het museum is chronologisch opgebouwd en laat in totaal ongeveer 2.000 jaar aan Joodse geschiedenis zien. De tentoonstelling begint met het ontstaan van de Joodse cultuur en natuurlijk neemt ook de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog een centrale rol in in het museum. In grote lijnen is de informatie die je hier tegen zult komen allemaal wel bekend, maar de hoeveelheid foto s, video s en details die je hier onder ogen krijgt bezorgen je de rillingen over de rug. Naast de tentoonstelling is wat mij betreft vooral het museumcomplex de moeite waard om te bekijken, met zijn prachtige architectuur en ingebouwde monumenten is dit museum niet zomaar een standaard tentoonstelling. Houd er wel rekening mee dat de informatie die je hier onder ogen krijgt je waarschijnlijk niet in de koude kleren gaat zitten. 6
Extrieur Het ontwerp van Libeskind is erg bijzonder. Het gebouw heeft de vorm van een grote sculptuur in de vorm van bliksemschicht. Deze vorm wordt versterkt door de glinsterende zilverkleurige zinken bedekking van de gevels. De zigzagbeweging heeft tien scherpe hoeken die het gebouw dynamisch en agressief doen ogen. De openingen van de ramen vormen tranen en verschillende lijnen snijden zich door het metalen exterieur. De muren aan de voorkant staan diagonaal. Het gebouw kan ook worden gezien als een gebroken en uitgerekte Davidsster. Interieur 3 Assen Intens Het gebouw bestaat uit vijf verdiepingen en is tienduizend vierkante meter groot. Het exterieur en het interieur hebben niet de aanblik van een museum. De ruimtes hebben veel hoeken en geven steeds weer andere gezichtspunten. Er zijn zowel grote als kleine hallen en gangen, waardoor het geheel een labyrint lijkt te vormen. De inrichting van het gebouw moet de bezoeker dan ook bewust maken van de grote verliezen die de geschiedenis van de Joden kenmerkt. Drie grote assen (looppaden) in het gebouw staan voor de geschiedenis van het Jodendom in Berlijn. Één pad leidt naar de Holocaust Tower, een dood einde. Deze toren heeft een ijzeren deur die toegang geeft tot een koude, donkere ruimte van 24 meter hoog die het gevoel geeft van een kerker. Bovenin is een kleine opening die licht doorlaat, een symbool van het verlangen naar vrijheid. De tweede as leidt naar de tuin derjoods Historisch Museum Berlijn, tuin verbanning, waar op een helling 49 schuine, hoge betonnen bakken staan met bomen. Deze tuin symboliseert de verbanning van de Joden. Het derde pad leidt de bezoeker via trappen omhoog naar de drie expositieruimten. Zware balken die door de muren steken, lijken op de bezoekers te vallen. Hoewel Libeskind zegt dat elke ruimte een functie heeft, loopt men herhaaldelijk lege ruimtes binnen. De Holocaust Tower, de tuin der verbanning en de vele lege ruimten met onverwachte gezichtslijnen die je door het museum doen dwalen, maken een bezoek aan dit museum tot een intense ervaring. In het museum bevindt zich ook een hoge smalle ruimte waar de vloer bezaaid is met duizenden ronde metalen platen, waarin gezichten zijn uitgesneden. Wanneer de bezoeker de vloer betreedt, lijken de klanken die ontstaan de noodkreten van de Joodse gevangen te symboliseren. 7
H A M B U R G E R B A H N H O F Het Hamburger Bahnhof (Hamburgstation) is een voormalig spoorwegstation in Berlijn dat tegenwoordig is ingericht als museum voor hedendaagse kunst. Het neoclassicistische gebouw uit 1846-47 is het Wenige Berlijnse kopstation dat behouden gebleven is en een van de oudste stationsgebouwen van Duitsland. Het Hamburger Bahnhof bevindt zich aan de Invalidenstraße in het stadsdeel Moabit, ten noorden van Berlin Hauptbahnhof en tegenover het ziekenhuis Charité. 8
9
10
H A U P T B A H N H O F Berlin Hauptbahnhof is het centraal station van Deutsche Bahn in Berlijn. Het is het grootste kruisingsstation in Europa en is op 26 mei 2006 geopend. Het station is gebouwd op de plaats van het voormalige kopstation Lehrter Bahnhof, dat vanaf 1871 het eindpunt van de verbinding met Hannover was. In 1882 werd de van oost naar west lopende Stadtbahn geopend, waaraan nabij het Lehrter Bahnhof de halte Lehrter Stadtbahnhof verrees. In 1884 nam het Lehrter Bahnhof ook de diensten naar Hamburg over, die voorheen vanuit het Hamburger Bahnhof vertrokken. In de Tweede Wereldoorlog werd het Lehrter Bahnhof zwaar beschadigd. Het werd in 1951 gesloten en in 1957 afgebroken. Het Lehrter Stadtbahnhof bleef in dienst, maar werd in 2002 afgebroken om plaats te maken voor de bouw van het nieuwe Centraal Station van Berlijn. De S-Bahnsporen zijn sindsdien ondergebracht in het Hauptbahnhof. Tijdens de bouw droeg het station nog een tijd de dubbele naam Berlin Hauptbahnhof - Lehrter Bahnhof, maar vanaf de opening in mei 2006 is de naam alleen nog maar Berlin Hauptbahnhof. Het station is verdeeld in Hauptbahnhof (tief) gelegen aan de Noord-Zuidspoorlijn en Hauptbahnhof gelegen aan de Oost-Westspoorlijn en Stadtbahn. Berlin Hauptbahnhof ligt in de Berlijnse regeringswijk. De twee identieke hoofdportalen leiden naar het noorden tot de Europaplatz en de Invalidenstraße en naar het zuiden tot de Washingtonplatz aan de Spree. Het station ligt dus tussen twee pleinen. Het is het eerste gebouw dat na de val van de Berlijnse Muur in het Lehrter Stadtquartier werd gebouwd. Geleidelijk bouwde men er ook andere gebouwen,voornamelijk hotels. 11
A Q U A D O M De AquaDom is een ongekende waterattractie: een enorme cilinder vol onderwaterschepselen, midden in Berlijn. De AquaDom is geopend in 2004. Het heeft ongeveer 2.8 miljoen euro gekost. De cilinder is geproduceerd door een U.S. bedrijf genaamd Concept Management, Inc. Het is nu de waterattractie van Berlijn, Sea Life Centre. De buitenkant van de cilinder is gemaakt uit 4 stukkenf. De binnekant van de cilinder, de lift is in een keer geleverd. De AquaDom is de grootste aquarium in cilinder van de hele wereld. Met een diameter van ongeveer 11m en gemaakt op een 9m hoge standaard. Gevuld met 1,000,000L water, en bevat 1500 vissen van 50 verschillende soorten. Het voeden en schoonmaken van de tank, wordt verzorgd door 3/4 duikers per dag. De vissen hebben 8KG voeding nodig. 12