Voor- en achternaam auteur Coen van Rossum E-mail cpjvanrossum@student.ru.nl Journalistiek genre Interviewartikel Beoogd medium (+ rubriek) Taalvakblad of opinieblad Aantal woorden 1616 Versie Tweede 1 2 3 4 5 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 De zonden der tong De persvoorlichter van de Bond tegen Vloeken over hun standpunten De Bond tegen vloeken heeft bij veel mensen een negatief imago gekregen. Niet vreemd: wanneer de Bond in het nieuws komt, is het vaak doordat de organisatie afkeurend spreekt over bepaalde aspecten van het leven die veelal gemeengoed zijn geworden. Op maandag 8 oktober kwam de Bond nog in het nieuws doordat het bepaalde kinderboeken afkeurde op verwensingen. Maar wat is de Bond tegen Vloeken nu precies? Hans Alderliesten, persvoorlichter van de Bond tegen Vloeken, legt het uit. De Bond tegen Vloeken. Ik moet eerlijk zeggen dat ik ook zo mijn vooroordelen had. Zo verwachtte ik een aantal grauwe, zeurderige grijze heren in een oud pand te treffen, die erop gebrand zijn om iedere vorm van wat zij ruw taalgebruik vinden uit te bannen. Niet vreemd ook, want aanvankelijk kende ik de Bond uitsluitend van de posters op stations en de van Vloekmonitor, het jaarlijkse onderzoek van de Bond over de frequentie van het vloeken op de Nederlandse televisie. Mijn eerste twee vooroordelen konden onmiddellijk de prullenbak in; Hans Alderliesten is een jonge, fitte gast, en de Bond tegen Vloeken zetelt in een modern pand aan de rand van een Veenendaals industriegebied. Het interieur oogt fris en jeugdig, en het past in ieder geval bij de trendy bril die Alderliesten op zijn neus heeft.
27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 60 Waar staat de Bond tegen Vloeken voor? De Bond tegen Vloeken is een christelijke organisatie die Nederland mooier wil maken door Nederland te wijzen op goed taalgebruik, zonder scheld- en vloekwoorden. Wij komen op voor de eer van Gods naam, en willen mensen bewust maken van hun taalgebruik en van wat taal met mensen doet. Dat doen we al bijna honderd jaar. Hoe zou je scheld- en vloekwoorden willen definiëren? Vrij simpel. Hoewel het voor de samenleving anders ligt dan voor ons. Onder vloeken verstaan wij het misbruik van de naam van God en de naam van Jezus; met de Heilige Geest wordt niet gevloekt in onze taal. Schelden is alle andere vorm van grove taal: hatelijke praat over bevolkingsgroepen en seksuele voorkeur, beledigingen, verwensingen, enzovoorts. Als je aan een gewone Nederlander zou vragen wat vloeken is, zouden ze waarschijnlijk iets zeggen als mongool, of kanker. Daar zit dus een definitiekloof. Voor ons vallen zulke woorden in een grijs gebied. Het woord mongool is niet per se een vloek; het kan ook een persoon met een bepaalde mentale aandoening zijn. Het woord kanker evenmin; dat kan zowel een vloek als een ziekte zijn. De context is hier essentieel. De Bond heeft eens gezegd dat schelden en vloeken altijd zullen blijven bestaan, net zoals de politie nooit de misdaad uit kan bannen. Betekent dit dat de Bond niet naar een bepaald einddoel streeft? Jawel. Wij willen Nederland in principe vloekvrij maken, maar wij zullen de laatsten We hebben een tijd terug een onderzoek laten doen naar ons imago, en daaruit kwam dat we suf, achterhaald en oubollig waren. zijn die geloven dat dat helemaal gaat lukken. Zoiets is gewoon niet haalbaar. De vergelijking met de politie is daarom wel treffend. Je kunt wel zeggen: er is straks nooit meer misdaad, maar dat is gewoon niet reëel. Hetzelfde geldt voor de Bond tegen Vloeken. Het woord mongool is niet per se een vloek, het woord kanker evenmin. De context is hier essentieel.
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 Het is bovendien moeilijk te zeggen wat precies de invloed van de Bond is op de Nederlandse samenleving. De Bond vervult een bepaalde rol van bewustmaking, en we merken wel dat dat werkt. Bewustmaking werkt vooral als communicatie zo direct mogelijk is. Daarom geven we vooral veel les op scholen. We hebben een tijd terug een onderzoek laten doen naar ons imago waaruit kwam dat we suf, achterhaald en oubollig waren. Men was over het algemeen wel overtuigd van ons initiatief, maar de uitvoering faalde op bijna alle punten. Daarom hebben we drie jaar geleden een groot hervormingstraject ingezet. We hebben ons logo veranderd, en we zijn twee nieuwe merken begonnen: KlasseTaal en TaalQuestie. Met KlasseTaal geven we vooral workshops op basisscholen, en TaalQuestie is een kenniscentrum. Eerder gaven wij ook de lessen gewoon als Bond tegen Vloeken, maar de scholen liepen tegen een bepaald imago op. Dat werd soms zelfs een drempel om ons uit te nodigen. Als je KlasseTaal heet, ben je opeens een hele frisse, dynamische organisatie die gewoon goed les geeft over respect. En dan word je niet meer geassocieerd met de persberichten die de Bond eruit stuurt. De Bond staat nu meer op de achtergrond, als een wervingsorganisatie. Dat zegt niet dat de Bond helemaal anders is geworden. Zoiets als dat kinderboekenonderzoek doen we al jaren. Toch zijn jullie in 2008 gestopt met de Vloekmonitor. Klopt. Dat werd uitgevoerd door TNS-NIPO. De laatste keer dat we het deden, ontstonden er wat vragen over de onderzoeksmethode. Je moet daar mensen voor inhuren, en die waren niet altijd bekwaam: studenten en dergelijken. Je kunt er dan niet voetstoots van uitgaan dat het onderzoek foutloos wordt uitgevoerd. Bovendien was het vrij duur, en eigenlijk waren de baten heel klein. Er werd een groot rapport gemaakt, dat werd naar verscheidene media gestuurd, daar kwam een reactie op, en dat was het dan ook. Daarom zijn we nu kleinschaliger onderzoek gaan doen met TaalQuestie, zoals dat kinderboekenonderzoek; dat heeft ons helemaal niets gekost. We hebben uit onze
95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 achterban een jury opgesteld van ervaren mensen. Die hebben de boeken geanalyseerd, en wij als Bond maken dan de balans op en schrijven een persbericht. That s it. Kost niets, maar het effect is hetzelfde als dat van de Vloekmonitor. Op jullie website staat dat jullie juist niet op een belerende toon te werk willen gaan. Toch krijg je bij zoiets als het kinderboekenonderzoek wel het idee dat jullie mensen willen vertellen wat wel en wat niet goed is. De Bond komt ergens vandaan. We hadden het net al over het imago van de oude Bond met het oude logo. Daar zie je nu nog resten van zoals dat kinderboekenonderzoek. Ik weet ook niet goed hoe de Bond hier mee om moet gaan. Zulke dingen doen we al heel lang, het is heel duidelijk iets waar we voor staan en iedereen weet dat we ons ermee bezig houden. Daar moet je niet al te veel mee gaan rommelen. En dat belerende, dat weet ik ook nog niet zo allemaal. Toen ik hier net kwam (in 2009, CvR.), ben ik begonnen met het gebruik van Twitter. Ik wist niet zo goed hoe ik Twitter voor ons doel moest gebruiken, dus ik heb toen, bij wijze van experiment, de ergste vloek geselecteerd, en de mensen die deze vloek gebruikten op Twitter sprak ik daar toen op aan. Ik heb uiteindelijk dertig mensen aangesproken op hun taalgebruik. Binnen een kwartier waren er vijftienhonderd retweets en reply s veelal negatief, waren we trending topic geworden en hadden we de aandacht getrokken van NOS en RTL. Profilering op Twitter was in één klap geregeld, maar mensen vroegen zich af of we mensen moesten aanspreken op hun gedrag. Als ik er nu op terugkijk, vind ik het eigenlijk nog wel mooi; het heeft meteen onze naam op internet gevestigd. Jullie zijn van oorsprong een christelijke organisatie, die vooral gefinancierd wordt door andere christelijke organisatie. De samenleving is juist drastisch aan het seculariseren. Toch doen jullie uitspraken over hoe de samenleving volgens jullie met haar taal om zou moeten gaan. Dan gaan bij mij toch weer de belerendetoonalarmbellen af van de oude normen en waarden die de nieuwe proberen te vertellen hoe het moet. Ik heb eens dertig mensen aangesproken op Twitter aangesproken op hun taalgebruik. Binnen een kwartier hadden we vijftienhonderd retweets en reply s.
129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 Wij proberen het thema van goede taal juist uit de abstractie te trekken. Goed taalgebruik is voor iedereen belangrijk. Iedereen moet aanvoelen dat schelden en vloeken niet moet kunnen, net zoals het op de grond gooien van een blikje nadat je het op hebt. De context waarin vloeken voorkomt is wel van belang. Heel vaak gebeurt dat in woede of angst. Toch is het dan ook van belang om goede taal te gebruiken, taal waarmee je rekening houdt met de ander en met de context. Die twee zijn van groot belang. Een zin als Doe eens normaal, man kan prima wanneer je een vriend op zijn gedrag aanspreekt, maar in de Tweede Kamer kan zoiets echt niet: andere setting, andere voorbeeldfunctie. Er is dus een groot grijs gebied, ook voor afzonderlijke woorden. Lul kan niet, maar lullig Lastig. Je komt dan in de hoek van scheidsrechter. Daar wil ik niet zitten. Lang niet alle woorden zijn niet inherent goed of fout. Ik zeg daarom: neem zelf je verantwoordelijkheid. Kun je wat je zegt tegen iedereen zeggen? Als je vindt van wel, doe het dan gewoon. Als je je er maar bewust van bent wat het met een ander kan doen. Zijn jullie niet bang om de vrijheid van meningsuiting te beknotten door bepaalde woorden goed of slecht te noemen? Wij zijn niet tegen de vrijheid van meningsuiting, maar niemand heeft het recht een ander te beledigen. Binnen de grenzen van het betamelijke heb je alle vrijheid. Ik kan me niet voorstellen dat je respectloze woorden nodig hebt om je mening te uiten. Als Wilders het bijvoorbeeld over hoofddoekjes heeft, hoeft hij dat geen kopvodden te noemen. Dat is een bepaald frame dat voor hem en zijn aanhang bepaalde gevoelens uitdrukt. Sommigen horen dat graag, anderen liever helemaal niet. Dan zit je dus met die respectkwestie. Ik denk niet dat het de vrijheid van meningsuiting beknot wanneer Wilders wat respectvoller praat over hoofddoeken. Het is puur een kwestie van framing. Lul kan niet, maar lullig Lastig. Je komt dan in een grijs gebied.