ROTOdate VIERMAANDELIJKSE NIEUWSBRIEF VAN ROTO SMEETS NR. 7 - DECEMBER 2005 (Wist u dat Drukwerk en verkeersborden worden steeds kleuriger. Voor één op de twaalf mannen is dat alleen maar verwarrend: zij zijn kleurenblind.
2 ( FORMAAT ) Elk nummer van deze nieuwsbrief Rotodate wordt op een ander formaat gemaakt en zal telkens een voorbeeld zijn van één of meerdere voordelen. Bewaar deze nieuwsbrieven daarom goed of geef ze aan uw creatieven. Zo kunt u al in de ontwerpfase van uw publicatie rekening houden met de voordelen van een papierformaat. Meet Slim Jim DEZE EDITIE VAN ROTODATE BETEKENT WELLICHT EEN EERSTE KENNISMAKING MET SLIM JIM. SLIM JIM STAAT VOOR EEN NETTO DRUKFORMAAT VAN 175 MM (b) MAAL 285 MM (h) NETTO EN IS HIER- DOOR AANTREKKELIJK EN VOORDELIG. Aantrekkelijk niet alleen door een identieke papieroppervlakte de vele vormtechnische op A4-formaat. Het mogelijkheden, maar ook tijdschrift, de folder of de omdat de drukpers een derde catalogus kent een handzaam, meer pagina s drukt op in opvallend formaat en is totaal hetzelfde papieroppervlakte gemakkelijk op te bergen. als het klassieke A4-for- maat. De drukkosten van een uitgave van 32-pagina s Slim Jim Slim Jim heeft zijn aantrekkingskracht in de praktijk ruimschoots bewezen bij tijdschriften, zijn identiek aan een A4 met catalogi en folders. 24-pagina s. Er kan ook als een A4 gelijmd worden. Slim Jim is dus niet alleen aantrekkelijk, maar ook nog eens voordelig. Ook is het mogelijk om de standaardhoogte van netto 285 mm te verkleinen naar een klassiekere verhouding tussen hoogte en breedte, Slim Jim kent al vele toepassingen. Catalogi bijvoorbeeld met kleinere, maar meer pagina s: gunstig voor de indeling en presentatie van verschillende thema s of onderwerpen. Slim Jim heeft meer body dan zodat de regels van de gulden snede geen geweld worden aangedaan. En inserts vragen vaak kleinere afmetingen om in variërende formaten van diverse publicaties te worden meegehecht. Kleurrijk Beste lezers, De drukkerijwereld bekent steeds meer kleur. En dan refereer ik uiteraard vooral aan de geavanceerde manier waarop tegenwoordig kleurendruk tot stand komt. Vroeger klonk het simpel: Doe er wat rood of zwart bij. Nu hanteren we kleurrijke termen als CMYK, RGB, InDesign, CS2 en Rips. Een scepticus kan zeggen dat de branche daardoor juist kleurloos is geworden. Niets is minder waar. Want de bits en bytes maken een regenboog aan sprekende kleuren mogelijk die voorheen ondenkbaar was. De moderne apparatuur van Roto Smeets interpreteert een set bits en bytes maar op één manier. De drukpers meet vervolgens of er tijdens het proces afwijkingen zijn van de oorsprong en corrigeert dan zichzelf. En dat is nog maar één van de vele standaardcontroles van Roto Smeets die garanderen dat uw drukwerk perfect wordt uitgevoerd. Want we brengen graag kleur in uw drukwerk, maar we maken het niet té bont natuurlijk ROTOdate is een uitgave van Roto Smeets, een onderdeel van RSDB Verantwoordelijke uitgever: Marketing en Business Development, Zeverijnstraat 6, 1216 GK Hilversum, Nederland Concept en realisatie: Media Partners België René van Werkhoven (Algemeen Directeur Roto Smeets)
( KLEUR ) Is uw grafisch bestand gereed om gedrukt te worden? BIJ HET AANLEVEREN VAN GRAFISCHE BESTANDEN MAAKT ROTO SMEETS ONDERSCHEID TUSSEN DRUKGEREDE EN NIET-DRUKGEREDE BESTANDEN. WIJ PREFEREREN BIJ HET AANLEVEREN DRUKGEREDE BESTANDEN. DEZE BESTANDEN KUNT U OP VERSCHILLENDE MANIEREN AANLEVEREN, MAAR DE VOORKEUR GAAT UIT NAAR CERTIFIED PDF. Methode Certified PDF is geen softwarepakket, maar een methode van aanleveren. Open bestanden hebben meer kans op fouten; daarom geven wij de voorkeur aan het PDF-formaat. Het is een gefixeerd bestand waaraan weinig kan worden veranderd. Aan het PDF-bestand worden enkele eisen gesteld. Het bestand moet gecertificeerd zijn voor een bepaalde drukmethode, bijvoorbeeld vellenoffset, rotatieoffset of rotatiediepdruk. Die eisen zijn vervat in PDF-profielen waarin bijvoorbeeld de resolutie van beeld- en lijnwerk is gedefinieerd en waarin staat in welke kleurmodus u het beeldmateriaal moet aanleveren. U kunt uw grafische bestanden zelf al testen met deze profielen. Daarbij gebruikt u softwarepakketten zoals Instant PDF of PitStop Professional of PitStop Server. De controleprofielen zijn natuurlijk afgestemd op de instellingen ofwel job settings waarmee u het PDF-bestand maakt, bijvoorbeeld met behulp van de Distiller van Adobe Acrobat. Alle benodigde PDF-profielen en job settings vindt u op onze website. CMYK of toch liever RGB? Sinds jaar en dag zijn we gewend in de drukproceskleuren CMYK aan te leveren. Maar door de opkomst van digitale fotografie, die in RGB werkt, ontstaat de behoefte om ook in de vormgevingsfase in RGB te gaan werken en pas in een latere fase te converteren naar CMYK. Daarom denkt de Ghent PDF Workgroup (een internationale denktankcommissie over PDF waarin Roto Smeets actief deelneemt) al een tijdje na over controleprofielen voor Certified PDF in een volledige RGB-workflow. Deze groep ontwikkelt profielen die ervan uitgaan dat in de toekomst het beeldmateriaal in grafische PDF-bestanden ook in RGB aangeleverd kan worden. De reden ligt voor de hand. 1A of 3 Ten aanzien van PDF bestaan er twee echte ISOnormen. Alle huidige controleprofielen gaan uit van PDF/X-1A, de ISO-norm voor een drukgerede PDF waarin alle beelden in CMYK moeten zijn gedefinieerd. Dat betekent dat vroeg in de prepressfase beelden vanuit de RGB-kleurruimte naar CMYK moeten zijn omgezet. Ze zijn dan feitelijk al gedefinieerd voor één bepaald drukprocédé en één omschreven papiersoort. De andere ISO-norm betreft PDF/X-3, waarin RGB-beeld wel mag voorkomen. De beelden in dit bestand worden in een latere fase in de Raster Image Processor (RIP) geconverteerd naar CMYK. Deze manier van werken betekent dat PDF s geheel in RGB kunnen worden voorbereid en dat pas op het laatste moment nog bepaald kan worden in welke druktechniek en op welk papier er gedrukt gaat worden. Dezelfde PDF kan dan gebruikt worden voor verschillende druktechnieken en/of papiersoorten. 3
( KLEUR ) Als u regelmatig met kleur werkt, zorg er dan voor dat de condities in uw werkomgeving min of meer constant zijn. Ervaring is van groot belang! 4 Emoties maken kleur levendig Als we kleuren beschrijven, gebruiken we vaak niet-kleurtechnische aanduidingen, maar emotionele begrippen als warm, koud, rustig, druk, agressief en koel. De emotie die een kleur oproept berust op een psychologische werking. Deze is gedeeltelijk inherent aan de kleur, maar ook cultureel bepaald. De emotie die een kleur bewerkstelligt gaat verder dan de kleurcode, maar heeft daar wel mee te maken. Rood roept leven, viriliteit en hartstocht op, maar ook strijd, toorn en agressie. Er kan een negatieve en een positieve emotie mee verbonden zijn. Een roodgekleurde verpakking voor een wasmiddel kan de consument het idee geven dat het gaten in het wasgoed maakt. Het gebruik van een koele kleur blauwgroen voor dezelfde verpakking geeft het beeld van een fris product, dat effectief is en toch aangenaam. Kleurnuances bepalen of we blauw als koel of hard ervaren. Reclamemakers en ontwerpers passen kleur bewust toe in logo's, advertenties en promotionele acties, met meer of minder succes. Want kleurgebruik blijft voor een deel cultureel bepaald en tijdgebonden. 'Modern' en 'jong' was twintig jaar geleden bruin en groen, tegenwoordig zijn paars en geel weer in zwang. Een voorbeeld: Bij Roto Smeets en andere drukkerijen komt het voor dat grafische bestanden eerst in een vooroplage in vellenoffset worden gedrukt en dat daarna de hoofdoplage volgt in rotatie. In de huidige situatie moet de prepressafdeling dan twee keer separeren, omdat vellenoffset en rotatiedruk ieder een eigen CMYK-kleurprofiel hanteren. Als dat niet gebeurt, zal er sprake zijn van kwaliteitsverschillen. In PDF/X-3 echter komen afbeeldingen in de RGB-kleurruimte in de PDF te staan. Daarmee is het eenvoudiger om voor ieder drukprocédé en papiersoort een optimaal bestand te maken. Groter kleurbereik Het kleurbereik van RGB is groter dan dat van CMYK. In principe kan conversie van PDF/X-3 in de RIP dus voordelen opleveren omdat per druktechniek en papiersoort dan de meest optimale kleurconversie plaatsvindt. Er zijn echter op dit moment wel nog enkele haken en ogen. Klanten blijken het nog vaak lastig te vinden deze andere denkwijze te volgen en het ontbreekt nog aan heldere richtlijnen en PDF-profielen. Bovendien moeten de Raster Image Processors er geschikt voor zijn en op de juiste manier worden ingesteld. De verwachting is dat de Ghent PDF Workgroup over ca. één tot anderhalf jaar PDF-profielen, settings en richtlijnen zal publiceren voor PDF/X-3 workflows die in de praktijk bruikbaar zullen zijn. Tot die tijd blijven we dus werken met PDF s in CMYK.
Directe PDF-export vanuit InDesign Hiervoor werden de voordelen beschreven om in de workflow langer in de RGB-kleurruimte te blijven werken. Dit kan echter nu ook al toegepast worden zonder de kleurconversie naar de RIP te verplaatsen. Een methode om alle beelden nog in RGB te laten staan, is bijvoorbeeld om de RGBbeelden, die dan voorzien moeten zijn van een ICC-bronprofiel, in hoge resolutie RGB op te nemen in de Adobe InDesign opmaak en vervolgens een CMYK PDF te produceren middels directe export vanuit Adobe InDesign. Terwijl deze methode in Adobe InDesign CS1 in principe probleemloos verloopt, kan zo n werkwijze met Adobe InDesign CS2 helaas op dit moment nog fout gaan. Adobe heeft met CS2 de settings gecentraliseerd, waardoor de instelling die op dat moment in Adobe Acrobat actief is, wordt overgenomen. De ICC kunnen ook gebruikt worden om al in de vormgevingsfase op het beeldscherm een voorspelling te krijgen van het te verwachten drukresultaat. De Ghent PDF Workgroup heeft dit probleem onderkend. Binnenkort zal hiervoor een workaround gepubliceerd worden. Een veilige methode is om vanuit InDesign CS2 de PDF via Acrobat Distiller te maken. Zodra er een betrouwbare workaround beschikbaar is voor CS2 zal deze ook door ons gepubliceerd worden. Het is dus verstandig regelmatig naar onze site te surfen! Gecertificeerd drukken met ISO-profielen Op onze website zijn alle settings en kleurprofielen gepubliceerd voor de drie drukmethoden die Roto Smeets toepast: vellenoffset, rotatiediepdruk en rotatieoffset. Voorzover deze al beschikbaar zijn voor de verschillende papiersoorten conformeert Roto Smeets zich aan de ISO-kleurprofielen van ECI (European Colour Initiative). Dit instituut ontwikkelde samen met Fogra de praktische kleurprofielen op basis van de ISO-specificaties waarin nauwkeurig is vastgelegd waaraan drukresultaten en kleurproeven moeten voldoen. Roto Smeets participeert in de ECI-werkgroep voor rotatie en helpt zo mee om tot internationaal ( KLEUR ) geaccepteerde kleurprofielen voor diverse papiersoorten te komen. De ICC-profielen die vanaf de website zijn te downloaden kunnen in de voorbereidingsfase gebruikt worden voor kleurconversie en voor het maken van kleurproeven. Daarnaast kunnen deze profielen ook gebruikt worden om al in de vormgevingsfase op het beeldscherm een voorspelling te krijgen van het te verwachten drukresultaat. Dat vereist echter wel een goede kennis van kleurmanagement, goede beeldschermen en beeldschermcalibratie. Desgewenst kunnen onze specialisten u helpen om uw kleurmanagement op orde te stellen. Wij zijn momenteel ook druk bezig om de ISOstandaard in alle rotatieoffset-bedrijven op alle rotatiepersen te implementeren. Dat is mogelijk doordat wij investeerden in ingebouwde meet- en regelsystemen die continu metingen verrichten in LAB-waarden. De resultaten worden daarbij direct afgezet tegen en aangepast aan de ISO-standaard. Daardoor is er sprake van continue procesbewaking. En dat levert uiteindelijk een meer 5 constante en betere drukkwaliteit op! Verschillen in kleur Kleur is niet statisch, maar voortdurend aan veranderingen onderhevig. Draai in plaats van een halogeenlamp een TL-buis in het plafond en de kleuren op uw beeldscherm veranderen. Is de zon weg dan ziet u andere kleuren op de afdruk van uw printer. En vlak uzelf vooral niet uit! Een zware werkdag maakt u vermoeid. Een kleur die 's morgens dof lijkt, kan 's middags te helder overkomen. De softwareprogramma's waarmee u werkt stellen meestal niet op exact dezelfde wijze kleur op het beeldscherm samen. Dat merkt u bijvoorbeeld als u een logo maakt in een tekenpakket en dat plaatst in een tekstverwerkings- of DTP-programma. De kleur op het scherm verandert vaak, terwijl de afdruk op een printer ook verschillend kan zijn.
Elk papier beleef je anders IN DE PAPIERINDUSTRIE BESTAAN VERSCHILLENDE TINTEN PAPIER, ELK MET HUN EIGEN BELEVING. OOK IS BEKEND DAT KLEURPROFIELEN ERVOOR ZORGEN DAT DE GEWENSTE KLEUREN OP EEN BEPAALDE TINT PAPIER GOED TOT UITING KOMEN. MAAR WEET U OOK 6 DAT ELKE TINT PAPIER VAAK WEER EEN EIGEN SHADE HEEFT? Bert van Drie, verantwoordelijk voor de inkoop van papier bij Roto Smeets Hilversum zegt: Neem een LWC gecoat papier en leg enkele van deze papieren uit enkele Europese regio s naast elkaar. Je zult merken dat ze verschillen. De Zuid-Europese landen gebruiken LWC met een rode (reddish) shade, terwijl in landen als Oostenrijk en Duitsland een gele (yellowish) shade te bespeuren valt. In de Noord- Europese landen treffen we vaak een blauwe (blueish) shade aan. De witheid van papier wordt uitgedrukt met een ISO-genormeerde brightness van bijvoorbeeld 85% (van de absolute witheid van 100%). Hoe hoger het percentage, hoe witter het papier. Krantenpapier heeft bijvoorbeeld een ISO-brightness van 59%, terwijl houtvrije papiersoorten waarden hebben tussen de 95 en 98%. Als enkele LWCpapiersoorten bijvoorbeeld een ISObrightness bezitten van 82%, dan is dat wel hetzelfde papier, maar er kan een verschil zijn in shade, dus met een reddish, met een yellowish (men noemt dit ook wel creamy) en met een blueish shade. De shade bepaalt mede hoe het menselijk oog het papier beleeft. Blueish geeft voor het oog de witste beleving. De ISO-brightness drukken papierdeskundigen uit in een percentage van 100% wit papier. De waarde wordt bepaald door de LAB-waarde uit het Cie LAB-model van het kleurbereik, een wetenschappelijke norm. LAB en shade bepalen tesamen hoe het menselijke oog het papier beleeft. Belangrijk? Meestal levert deze wijsheid bij het drukken geen problemen op. Maar, zegt Van Drie: wanneer grote postorderbedrijven in een korte periode hun catalogi laten drukken in miljoenenoplagen, kan één drukkerij dat niet drukken. Ook kan één papierconcern dat papier niet leveren. Daar zijn meerdere drukkerijen en papierleveranciers bij betrokken. De kans dat hetzelde papier dan meerdere shades vertoont, is aanwezig. De klant mag echter geen verschillen zien. Het postorderbedrijf wil papier met exact hetzelfde gramsgewicht, meestal van 48 tot 54 gram per vierkante meter, maar ook dezelfde shade. Planning vooraf is in dat geval erg belangrijk, alsmede uniformering van de shade bij de diverse papierleveranciers.
Goud & glitters op de pers ( CASE ) REDACTIES ZOEKEN ALTIJD DE GRENS OP VAN DE DRUKTECHNISCHE MOGELIJKHEDEN. VOORAL VAN DE TIJDSCHRIFTEN DIE IN DE KERSTTIJD VERSCHIJNEN, SPAT DE KLEURENCREATIVITEIT AF. Sebastiaan Beterams ziet als medewerker Production & sales support prachtige ontwerpen langskomen. We hebben vele mogelijkheden om tijdschriften extra te laten opvallen. Met goud- of zilverinkten bijvoorbeeld, met foliedruk, (spot)vernis of (spot) UV-lak. Sommige bewerkingen kunnen direct op een van de rotatiepersen in Weert plaatsvinden, zoals het drukken met goud-, zilver- of zelfs bronsinkten. Tegelijkertijd kan de gehele omslag voorzien worden van een vernis dat een chique uitstraling geeft en de speciale Een andere mogelijkheid is foliedruk. Dit vergt een aparte bewerking die niet in-line op een rotatiepers kan. De omslagen krijgen dan als losse vellen een speciale bewerking, waarbij inkten beschermt tegen de titel bijvoorbeeld in beschadiging. goudfolie wordt gedrukt. Erg mooi is bijvoorbeeld ook een bordeauxrode glitterfolie. Een derde (off-line) optie is het lakken met spot-uv. We kunnen aan de UV-lak glitters toevoegen voor een extra feestelijk effect. Het lijkt dan of het beeld of de tekst bovenop de pagina ligt, alsof het drukwerk in drie dimensies verschijnt. Extra tijd voor deze bijzondere producties is er zelden. Redacties willen zo lang mogelijk wachten, om met een zo actueel mogelijke omslag te verschijnen. Overigens zien we deze veredeling niet alleen aan het eind van het jaar. Voor omroeporganisatie Veronica bijvoorbeeld maakten we rotatief geproduceerde omslagen met een in goudinkt gedrukte goudstaaf op het omslag. Dat zag er zeer overtuigend uit. 7
COLUMN Kleur bekennen Kleuren. Het uitkiezen ervan kan flinke discussies opleveren. Neem nu de heerd in onze achttiende eeuwse boerderij. We wilden het bijzondere karakter van deze ruimte eer aan doen door er een oorspronkelijke verfkleur voor te kiezen. Nadat er heel wat water door de zee was gegaan trokken we een conclusie: ossenbloedrood moest het worden. Een duidelijke keuze, zo dachten we. Tot we bij de schilder kwamen en ter plekke bleek dat de verschillende verffabrikanten er zo hun eigen ideeën op na houden over hoe deze kleur eruit dient te zien. Over smaak valt dus kennelijk wel degelijk te twisten. Het wordt nog aardiger wanneer we in ons vak, de uitgeefen grafische sector, over kleuren discussiëren. Nog maar even geleden stonden we bij het drukken van een tijdschrift of special samen aan de pers. Doe maar wat meer rood, was dan een regelmatig gehoorde uitspraak. Het lijkt echter wel alsof we het over de grijze oudheid hebben. We vinden dat kleur tegenwoordig moet kunnen worden gedefinieerd in bits en bytes. Heel zwart-wit eigenlijk, maar werkt dat wel? CMYK, RGB, InDesign, CS2, Rips, ziet het u niet groen en geel voor de ogen? Je zult maar vormgever zijn. Toch is er wel degelijk sprake van een goede ontwikkeling. Een set bits en bytes kan namelijk door de moderne apparatuur van Roto Smeets maar op één manier worden geïnterpreteerd. Tussen die data en de uiteindelijke drukplaat of -cilinder die ervan wordt vervaardigd zit geen licht. De drukpers meet vervolgens of er tijdens het proces afwijkingen zijn van de oorsprong en corrigeert zichzelf. Alles in orde zult u denken. Nou, zonder dat u er mij van beticht een zwartkijker te zijn, bijna. Er zijn toch nog enkele witte plekken op de landkaart. De ontwikkeling van workflow-systemen en software gaat zo snel, dat sommige fabrikanten de rode draad uit het oog dreigen te verliezen. Al die setjes data die tegenwoordig over internet worden rondgepompt, worden ergens aangemaakt, gemanipuleerd en uiteindelijk verwerkt tot digitale of conventionele media. In verschillende systemen, met verschillende software. Laten nu enkele van die producenten heel slimme oplossingen hebben bedacht, maar ze onvoldoende met elkaar hebben gedeeld. Dan kan het zo maar gebeuren dat u een PDF op de mat van uw drukker laat vallen die leidt tot verrassende, maar onbedoelde resultaten. Daarom is er ingangscontrole voordat wij het groene licht geven voor uw data. En daarom is Roto Smeets een van de oprichters van de Ghent PDF Workgroup, een internationaal platform waarin softwarefabrikanten en grafische leveranciers zijn verenigd. ROTOdate Roto Smeets Zeverijnstraat 6 1216 GK Hilversum Tel. 035 625 89 11 www.rotosmeets.nl Het is belangrijk dat wij onze inspanningen om nog beter en efficiënter te gaan werken, op elkaar blijven afstemmen. Voor je het weet gaan al die bits en bytes een eigen leven leiden. Je zou er grijze haren van krijgen. Met een vriendelijke groet, Alec Bergsma Sales Director International Publishers