Het nieuwe vmbo op de VHS

Het nieuwe vmbo op de VHS Informatie voor leerlingen basis, kader, gemengd (-theoretisch) en hun ouders/verzorgers

Kiezen is moeilijk Met je hoofd Dit zijn natuurlijk vooral de theoretische vakken. Talen, rekenen, geschiedenis, noem ze maar op. We dagen je uit om zo veel mogelijk uit jezelf te halen, dus: het hoogste niveau te halen dat bij jou past. Met je hart Waar gaat jouw hart sneller van kloppen? Muziek maken? Meepraten over de school? Een activiteit organiseren met je klas voor een goed doel? Dat zijn bijvoorbeeld dingen die je echt met je hart doet. Omdat je ergens om geeft. Omdat dat jou als mens, of jouw omgeving mooier en beter maakt. 2 Met je handen Ben jij meer praktisch ingesteld? Houd je van werken met hout of techniek? Sta je graag achter potten en pannen, of doe je graag natuurkundeproefjes? Praktijkvakken zijn er op alle scholen. Fijn om niet alleen dingen te weten, maar ook om te kunnen doen! Met ruggengraat We leren je om zelfbewust te zijn. Je eigen keuzes te maken. Voor je mening uit durven komen. En ook: met teleurstelling om te gaan, want niet alles gaat altijd zoals jij dat had gewild of gehoopt. Als jij weet hoe je in het leven wilt staan, en je gebruikt hierbij je hoofd, je hart en je handen, dan sta je stevig in je schoenen en ben je voorbereid op de toekomst. Dan heb je dus ruggengraat.

INFORMATIE VOOR DE LEERLINGEN VAN DE GEMENGDE OF GEMENGD- THEORETISCHE LEERWEG Inleiding Met ingang van schooljaar 2016-2017 zal het vmbo veranderen. Die veranderingen gelden vooral de leerlingen basis en kader. Nu worden er in Nederland 33 verschillende beroepsgerichte programma s in het vmbo aangeboden. Vanaf schooljaar 2016-2017 worden die vervangen door 10 beroepsgerichte profielen. Daarnaast kunnen de leerlingen basis en kader hun onderwijsprogramma voor een deel zelf bepalen. Voor leerlingen die de gemengde leerweg volgen (of de gemengdtheoretische) verandert er echter niet heel veel. Ook zij krijgen te maken met die 10 profielen en ook zij mogen eigen keuzes maken in het beroepsgerichte programma. Maar aangezien het beroepsgerichte programma in de gemengde leerweg vier en niet twaalf lesuren telt (zoals bij basis en kader), valt er wat minder te kiezen. Veel tijd gaat op aan de verplichte leerstof. Hoe ziet de gemengde leerweg er straks uit op de VHS? Als je in de tweede klas kiest voor een vervolg in de gemengde of gemengd-theoretische leerweg, kom je volgend schooljaar vier lessen in de week terecht in het profiel Dienstverlening en producten (D&P). Wat houdt dat in? 3 Het profiel D&P bereidt breed voor op heel veel mbo-opleidingen. Het geeft je de mogelijkheid om je breed te oriënteren op verschillende beroepen. Door het uitvoeren van allerlei praktijkopdrachten leer je jezelf goed kennen, ontdek je wat je leuk vindt, waar je goed in bent en waar je je verder in wilt ontwikkelen. Het programma van D&P ziet er als volgt uit: Profiel Dienstverlening en producten (D&P) GL Twee verplichte profielmodulen Organiseren van een activiteit voor een opdrachtgever Multimediale producten maken Twee verplichte keuzevakken. Kies 2 uit: Digi-spel Robotica Presenteren, promoten en verkopen

Bij D&P werk je vaak in projecten. In zo n project kom je in aanraking met veel verschillende opdrachten. Terwijl je er mee bezig bent, leer je allerlei algemene vaardigheden die in elk beroep nodig zijn. Er is veel aandacht voor media, maar altijd in dienst van het project. Dat klinkt allemaal wat vaag, vandaar een voorbeeld. Een van de profielmodulen luidt: het organiseren van een activiteit voor een opdrachtgever. Wat moet je je daar bij voorstellen? Je gaat daadwerkelijk op zoek naar een opdrachtgever. Je inventariseert diens wensen en verwachtingen; je onderzoekt wat de beste mogelijkheden zijn en presenteert de uitkomsten aan de opdrachtgever; je plant de activiteit en bereidt alles netjes voor; je rekent de kosten uit, regelt vergunningen, materialen, medewerkers en eventueel vluchtroutes, nood- en hulpdiensten en voert daarna de activiteit ook echt uit! Je ziet dat er heel wat komt kijken bij zo n opdracht. Dat je een beroep moet doen op veel kennis en vaardigheden. Zo moet je bijvoorbeeld goed kunnen samenwerken, overleggen en presenteren. 4

INFORMATIE VOOR DE LEERLINGEN BASIS EN KADER Inleiding Met ingang van schooljaar 2016-2017 zal het vmbo veranderen. Die veranderingen gelden vooral voor de leerlingen basis en kader. Op het moment van schrijven (schooljaar 2015-2016) worden er in Nederland 33 verschillende beroepsgerichte programma s in het vmbo aangeboden. Vanaf schooljaar 2016-2017 worden die vervangen door 10 beroepsgerichte profielen. Een basis of kader leerling moet dan één van de tien profielen kiezen. Dat profiel telt, verspreid over klas drie en klas vier, vier verplichte profielmodulen en vier keuzevakken. Elke profielmodule en elk keuzevak staat voor drie lesuren in de week, gedurende een heel schooljaar. Een leerling volgt dan ook minstens 12 beroepsgerichte lessen in de week. De profielmodulen worden centraal getoetst, via landelijke examens. De keuzevakken worden binnen het schoolexamen getoetst. Leerlingen kunnen binnen hun profiel keuzevakken volgen (dat noem je een verdiepend keuzevak), maar ze mogen ook kiezen voor keuzevakken of profielmodulen van een ander programma (dat heet een verbredend keuzevak). Het is tot op zekere hoogte aan de scholen zelf om te bepalen hoeveel profielen en bijbehorende keuzedelen zij willen aanbieden en ook hoeveel keuzevrijheid de leerling daarbij krijgt. Hoe pakt dat uit op de VHS? De VHS is er voorstander van dat je als leerling veel te kiezen hebt. Dan kun je invloed uitoefenen op je eigen onderwijsprogramma. Dat werkt motiverend en draagt bij aan je leerplezier. Bovendien kun je dan samen met de school een programma opstellen waarin je kunt onderzoeken welke opleiding of welk beroep het best bij je past. Ook kun je programma s kiezen die goed aansluiten bij de vervolgopleiding die je al in het hoofd hebt. Daarom heeft de VHS er voor gekozen om zoveel mogelijk profielen en keuzevakken aan te bieden. Op de VHS kun je een keuze maken uit maar liefst 7 profielen. Alle profielen hebben het onderwijsprogramma zo vorm gegeven dat je veel verdiepende keuzevakken kunt volgen. Daarnaast kun je ook kiezen uit verbredende keuzedelen, waar je onderdelen volgt van een ander profiel. Op deze manier maak je je eigen keuzes, afhankelijk van je interesses, talenten en de gewenste vervolgopleiding. Natuurlijk word je bij al die keuzes geholpen. LOB (loopbaanoriëntatie en begeleiding) speelt daarbij een belangrijke rol. 5 Naast Nederlands, Engels, maatschappijleer, LO en CKV (die zijn overal in de bovenbouw vmbo verplicht) moet je bij elk profiel verplicht twee vakken volgen. Die noemen we: profielgebonden vakken. Soms kun je daarbij kiezen, soms is er geen keus mogelijk. Bij profielen die vallen in de sector Techniek moet je bijvoorbeeld per se wiskunde en natuurkunde (nask I) volgen.

De 7 profielen van de VHS Profiel De vier verplichte profielmodulen Profielgebonden vakken Bouwen, wonen en interieur (BW en I) Voorheen: Bouw-breed Produceren, installeren en energie (PIE) Voorheen: Metalektro Bouwproces en bouwvoorbereiding Bouwen vanaf de fundering Hout- en meubelverbindingen Design en decoratie Ontwerpen en maken Bewerken en verbinden van materialen Besturen en automatiseren Installeren en monteren wiskunde + natuurkunde (nask I) wiskunde + natuurkunde (nask I) Economie en ondernemen (E&O) Voorheen: Handel en verkoop Commercieel Secretarieel Magazijn Administratie economie + 1 uit: wiskunde Duits 6 Zorg en welzijn (Z&W) Horeca, bakkerij en recreatie (HBR) Voorheen: Consumptief Mens en gezondheid Mens en omgeving Mens en activiteit Mens en zorg Gastheerschap Bakkerij Keuken Recreatie biologie + 1 uit: wiskunde maatschappijkunde economie + 1 uit: wiskunde Duits Dienstverlening en producten (D&P) Voorheen: ICT-route/PIT Organiseren van een activiteit voor een opdrachtgever Presenteren, promoten en verkopen Een product maken en verbeteren Multimediale producten maken Kies 2 uit: wiskunde natuurkunde (nask I) biologie economie

Profiel De vier verplichte profielmodulen Profielgebonden vakken Media, vormgeving en ICT (MVI) Voorheen: ICT-route Audiovisuele vormgeving en productie 2D en 3D vormgeving en productie ICT Interactieve vormgeving en productie wiskunde + natuurkunde (nask I) Inhoud van de profielen Aan het eind van klas twee moet je een profiel kiezen. Dat kan natuurlijk alleen als je goed weet wat die profielen inhouden. Tijdens de PSO-lessen ben je al heel wat te weten gekomen. Maar toch is het handig om daar nog eens wat over te lezen. Alles even op een rijtje. Bouwen, wonen en interieur (BW en I) In dit profiel maak je kennis met alle delen van het bouwproces. Van ontwerp tot product, van fundament tot dak. In de profielmodulen leer je de basisvaardigheden en de basiskennis van timmeren, metselen, schilderen en ontwerpen. Daarna ben je natuurlijk nog geen vakman. Dat kost echt wat meer tijd. Wel zul je ontdekken of je dit profiel leuk vindt en of je er mee verder wilt in de keuzevakken. Je kunt je dan bijvoorbeeld helemaal richten op metselen. Maar je kunt ook kennismaken met meubelmaken of interieurontwerp en design. Produceren, installeren en energie (PIE) In dit profiel komen installatietechniek, elektrotechniek en metaaltechniek samen. Aan de hand van tekeningen leer je hoe installaties en producten in elkaar zitten. Die tekeningen en producten moet je ook zelf maken: twee- en driedimensionaal (in het platte vlak maar ook met de drie dimensies hoogte, breedte en diepte). Het kan dan gaan om een elektriciteitsnetwerk, een waterleiding of badkamer of een vuurkorf uit metaal. Na een breed basisprogramma kun je je verdiepen in verschillende richtingen zoals elektrotechniek en metaalbewerking, maar je kunt natuurlijk ook kiezen voor een breder programma. 7 Economie en ondernemen (E&O) Ben je precies? Vind je het leuk om met cijfers en met geld te werken? En vind je het leuk om mensen te helpen bij het maken van een keuze? Kies dan voor Economie en ondernemen. Het is een breed profiel. Je maakt kennis met heel veel werkzaamheden en beroepen. Je kunt later in een administratief beroep gaan werken. Bijvoorbeeld op kantoor, bij een bank of een hotel. Maar je kunt later ook in een winkel terecht komen of in de mode. Je kunt later verkoper worden of inkoper, magazijnmedewerker, receptiemedewerker, administrateur, juridisch medewerker. Of etaleur. Heel veel mogelijkheden dus.

Zorg en welzijn (Z&W) Wil je later een beroep uitoefenen waarin je klaarstaat en zorgt voor een ander? Dan kies je voor het profiel Zorg en welzijn. Je moet uiteraard wel goed met mensen kunnen opschieten. Ook een beetje geduld, goed kunnen luisteren en beschikken over veel doorzettingsvermogen komen goed van pas. Met je diploma Zorg en welzijn kun je straks een opleiding gaan volgen in de zorgsector, in het welzijnswerk, sociaal pedagogisch werk, in de uiterlijke verzorging, in de sport (je kunt in combinatie met handig gekozen keuzevakken een prima vooropleiding volgen voor het CIOS) of in geüniformeerde beroepen. Horeca, bakkerij en recreatie (HBR) Dit profiel is gericht op gastvrijheid. Je maakt kennis met alle facetten van de sector gastvrijheid. Je leert koken voor gasten, maaltijden serveren en brood en taart bakken. Maar het profiel richt zich ook op recreatie. Je leert daarom ook om activiteiten te organiseren voor mensen, bijvoorbeeld tijdens hun vakantie. De VHS heeft een prachtig restaurant, waar twee keer in de week gasten komen eten. Lijkt het je niet leuk om daar een rol in te spelen? 8 Dienstverlening en producten (D&P) Het profiel D&P bereidt breed voor op heel veel mbo-opleidingen. Vanwege dat brede karakter zijn er ook veel meer profielgebonden vakken mogelijk dan bij andere profielen. D&P geeft je de mogelijkheid om ingrijpende keuzes wat uit te stellen en je breed te oriënteren op verschillende beroepen. Door het uitvoeren van allerlei praktijkopdrachten leer je jezelf goed kennen, ontdek je wat je leuk vindt, waar je goed in bent en waar je je verder in wilt ontwikkelen. Bij D&P werk je vaak in projecten. In zo n project kom je in aanraking met veel verschillende opdrachten. Terwijl je er mee bezig bent, leer je allerlei algemene vaardigheden die in elk beroep nodig zijn. Er is veel aandacht voor media, maar altijd in dienst van het project. Dat klinkt allemaal wat vaag, vandaar een voorbeeld. Een van de profielmodulen luidt: het organiseren van een activiteit voor een opdrachtgever. Wat moet je je daar bij voorstellen? Je gaat daadwerkelijk op zoek naar een opdrachtgever. Je inventariseert diens wensen en verwachtingen; je onderzoekt wat de beste mogelijkheden zijn en presenteert de uitkomsten aan de opdrachtgever; je plant de activiteit en bereidt alles netjes voor; je rekent de kosten uit, regelt vergunningen, materialen, medewerkers en eventueel vluchtroutes, nood- en hulpdiensten en voert daarna de activiteit ook echt uit! Je ziet dat er heel wat komt kijken bij zo n opdracht. Dat je een beroep moet doen op veel kennis en vaardigheden. Zo moet je bijvoorbeeld goed kunnen samenwerken, overleggen en presenteren.

Media, vormgeving en ICT (MVI) Het profiel D&P dat hiervoor beschreven is, heeft een oriënterend karakter. Dat wil zeggen dat je breed wordt voorbereid op een vervolg in het mbo. Het profiel MVI heeft overeenkomsten met D&P. Zo krijg je ook in dit profiel met multimedia te maken. Toch is het duidelijk anders: het is een voorbereidende vakopleiding waarin Grafimedia en ICT centraal staan. Op die gebieden ga je echt de diepte in. MVI is vooral geschikt voor creatieve leerlingen. Grafimedia, wat leer je daar? Je leert voor mediavormgever. Dat vereist een creatieve geest. Je moet namelijk in staat zijn om iets zo vorm te geven dat het prettig opvalt. Je leert van alles over compositie, kleuren en beeldtechnieken. Je past die kennis toe op papier, zoals in advertenties, posters en folders maar ook in de digitale wereld van websites en andere multimedia. Grafimedia bestrijkt een breed gebied. Je leert bijvoorbeeld ook over druktechnieken, audiovisuele vormgeving, maar ook over het ontwerpen van games. En wat is ICT dan? ICT heeft alles met computers te maken. Computers, netwerken en applicaties kom je overal tegen. Op dat gebied is veel ondersteuning nodig. Je leert zowel in, aan als met de computer te werken, zodat jij later die ondersteuning kan bieden. En als je heel goed bent, kun je later zelfs jouw steentje bijdragen aan de nieuwste digitale ontwikkelingen! Keuzevakken bij de profielen Als je in klas drie begint in een profiel krijg je de eerste weken alleen maar les in de profielmodulen. Je kunt nog nergens uit kiezen. Dat is logisch, want je kunt pas kiezen als je snapt wat de verschillen zijn. In die eerste weken ga je dus met de basis bezig. Na een paar weken heb je beter inzicht gekregen in je profiel. Je kunt je nu verdiepen. Je weet zo n beetje wat je leuk vindt en waar je je verder in wilt ontwikkelen. Wat zijn dan de mogelijkheden? Hieronder vind je een schema. In de derde kolom staan de keuzevakken van de profielen opgenomen. Bij veel profielen is het aanbod groot en dan moet je dus heel goed nadenken over welke kant je op wilt of aan welke onderdelen je meer tijd wilt besteden. 9 Profiel De vier verplichte profielmodulen Kies twee keuzevakken uit onderstaande lijst * BW en I (bouwen, wonen en interieur) Bouwproces en bouwvoorbereiding Bouwen vanaf de fundering Hout- en meubelverbindingen Design en decoratie Daken en kapconstructies Schoonmetselwerk Schilderen van hout en steen Bouwkundig onderhoud en renovatie Gevelopeningen Bouw- en woonrijp maken Onderhoud schilderwerk

Profiel De vier verplichte profielmodulen Kies twee keuzevakken uit onderstaande lijst * PIE (produceren, installeren en energie) Ontwerpen en maken Bewerken en verbinden van materialen Besturen en automatiseren Installeren en monteren Verspaningstechnieken Plaat- en constructiewerk Praktisch booglassen Domotica en automatisering Utiliteitsinstallatie Woon- en kantoortechnologie Zorg en welzijn Mens en gezondheid Mens en omgeving Mens en activiteit Mens en zorg Verzorging Wonen en huishouden (Re)creatieve activiteiten Wonen, welzijn en zorg Facilitaire dienstverlening: inrichting en verzorging Beveiliging en veiligheid Voorkomen van ongevallen en EHBO Horeca, Bakkerij en Recreatie Gastheerschap Bakkerij Keuken Recreatie Patisserie Brood en banketspecialisatie Keukenspecialisatie Gastheerspecialisatie 10 Economie en ondernemen Administratie Commercieel Secretarieel Magazijn Dienstverlening & producten Media, vormgeving en ICT Presenteren, promoten en verkopen Een product maken en verbeteren Multimediale producten maken Organiseren van een activiteit voor een opdrachtgever ICT 2D en 3D vormgeving en productie Interactieve vormgeving en productie Audiovisuele vormgeving en productie Ondernemen (verplicht voor leerlingen E&O) marketing/webshop 3d-vormgeving en realisatie Game-design Digi-spel Robotica

Verbredende en verdiepende keuzevakken (arrangementen) We kunnen ons voorstellen dat je dit allemaal maar knap ingewikkeld vindt. Jammer genoeg moeten we het nog wat ingewikkelder maken. Maar gelukkig zit daar veel leuks tussen verstopt. Eerst maar even de balans opmaken. Je weet nu wat een profiel is. Je weet wat profielmodulen zijn en je weet nu ook welke keuzevakken bij elk profiel horen. Daarmee is 75% van het beroepsprogramma gevuld. We gaan nu de ontbrekende 25% invullen. Er blijven nog drie lessen in de week over, zowel voor klas drie als voor klas vier. Die drie lessen mag je zelf invullen. Daarbij moet je eerst de volgende keus maken: wil je je verder verdiepen in je profiel? Kies dan een verdiepend keuzevak. In het schema op pagina 12 staan de mogelijkheden genoemd. Of wil je juist iets leren wat buiten het bereik van je profiel ligt? Wil je je verbreden, bijvoorbeeld omdat je dan beter voorbereid naar een bepaalde mbo-opleiding kunt doorstromen of om je serieus te oriënteren op iets heel anders? Kies dan een verbredend keuzedeel. Om te voorkomen dat je een verbrokkeld onderwijsprogramma gaat volgen, hebben we altijd twee verbredende keuzedelen met elkaar verbonden via een arrangement. In zo n arrangement hebben we keuzedelen opgenomen die elkaar aanvullen. Meestal volg je in klas drie het ene keuzedeel en in klas vier het andere. Er zijn drie arrangementen waaruit je kunt kiezen: Arrangement 1: Sportief Bevat de volgende keuzevakken: Sport en bewegen Geüniformeerde dienstverlening en veiligheid 11 Arrangement 2: Vormgeving Bevat de volgende keuzevakken: Mode en design Presentatie en styling Arrangement 3: Ondernemen Bevat de volgende keuzevakken: Commercieel Ondernemen/marketing/webshop

Verdieping of verbreding? Kies voor: 2 verdiepende keuzevakken * Je kunt kiezen uit: Verbredende keuzevakken Kies één arrangement uit de volgende drie: Bouwen, Wonen en Interieur Constructieve aansluitingen en afwerking Meubelmaken Interieurontwerp en design Schilderen en spuiten van metaal en kunststof Interieurbouw, stands en betimmeringen Arrangement 1: Sportief Arrangement 2: Vormgeving Arrangement 3: Ondernemen Produceren, Installeren en Energie CNC-technieken (gekoppeld aan verspaningstechnieken) Licht, geluid en beeld (gekoppeld aan Woon&kantoortechnologie) Arrangement 1: Sportief Arrangement 2: Vormgeving Arrangement 3: Ondernemen Economie & Ondernemen Dienstverlening & Producten Media, Vormgeving en ICT 12 Mode en design Presentatie en styling Applicatieontwikkeling/Netwerkbeheer Tekenen, schilderen en illustreren Vormgeving en typografie/ Idee-ontwikkeling Werken aan natuur en milieu Milieu, hergebruik en duurzaamheid Arrangement 1: Sportief Arrangement 2: Vormgeving Arrangement 3: Ondernemen Zorg & Welzijn Schoonheidsbehandeling haar en gezicht Haarverzorging Conciërgewerkzaamheden Arrangement 1: Sportief Arrangement 2: Vormgeving Arrangement 3: Ondernemen Horeca, Bakkerij en Recreatie Facilitaire dienstverlening, beheer en onderhoud Evenementen Traiteur De bijzondere keuken Arrangement 1: Sportief Arrangement 2: Vormgeving Arrangement 3: Ondernemen

Let op! In alle schema s hiervoor wordt de gehele bovenbouw basis en kader beschreven. Je moet natuurlijk wel bedenken dat je dat geheel door twee moet delen als je wilt weten hoe de derde of vierde klas eruitziet! Schematisch ziet klas drie er daarom zo uit: Beroepsgerichte lessen basis en kader in klas drie 2 profielmodulen 1 keuzevak Keuze uit: Totaal 1 verdiepend keuzevak 1 verbredend keuzevak (helft van een arrangement) aan lessen 6 lessen 3 lessen 3 lessen 12 Tot slot Zoals je hebt kunnen lezen, heb je als leerling heel veel te kiezen. Meestal staat maar de helft van je onderwijsprogramma vast, de rest geef je zelf vorm. Dat betekent wel dat je goed op de hoogte moet zijn van alle keuzes die je kunt maken. We hopen dat dit boekje je daarbij helpt. Aan het einde staat nog een handig overzicht, waarin alles is verzameld wat hiervoor in brokjes is opgediend. Als je helemaal zenuwachtig wordt van al die keuzes moet je maar bedenken dat de VHS je er bij zal helpen en ook dat je die keuzes niet allemaal in één keer moet maken. Als je in klas twee zit, moet je alleen een profiel kiezen, meer hoeft nog niet. Als je eenmaal in de derde klas zit, maak je na verloop van tijd opnieuw keuzes. Besef dat je tegen die tijd voldoende bent geïnformeerd om verantwoord te kiezen. Maak je dus geen zorgen. 13 Zie juist de voordelen van het systeem: er zullen weinig scholen in Nederland te vinden zijn met zo n groot onderwijsaanbod. Op de VHS kun je je gedegen voorbereiden op vrijwel alle mbo-opleidingen, ook de creatieve en de opleidingen die zich richten op sport of geüniformeerde beroepen. Maak er dankbaar gebruik van! * aanbod bij voldoende belangstelling

14 P r o f i e l e n e n k e u z e v a k k e n V H S v o o r l e e r l i n g e n b a s i s e n k a d e r g e h e l e b o v e n b o u w Twee verdiepende of verbredende keuzevakken Kies twee keuzevakken uit onderstaande lijst: Profiel De vier verplichte profielmodulen zijn: Verbredend (via een arrangement). Kies 1 uit: Verdiepend. Kies 2 uit: Arrangement: Sportief Vormgeving Ondernemen Constructieve aansluitingen en afwerking Meubelmaken Interieurontwerp en design Schilderen en spuiten metaal en kunststof Interieurbouw, stands en betimmeringen Daken en kapconstructies Schoonmetselwerk Bouwproces en bouwvoorbereiding Bouwen vanaf de fundering Hout- en meubelverbindingen Design en decoratie Bouwen, wonen en interieur Schilderen van hout en steen Bouwkundig onderhoud en renovatie Daarnaast de niet gekozen keuzedelen uit de vorige kolom Gevelopeningen Bouw- en woonrijp maken Onderhoud schilderwerk Arrangement: Sportief Vormgeving Ondernemen CNCtechnieken (gekoppeld aan Verspaningstechnieken) Licht, geluid en beeld (gekoppeld aan Woon & kantoortechnologie) Verspaningstechnieken Plaat- en constructiewerk Praktisch booglassen Domotica en automatisering Utiliteitsinstallatie Woon- en kantoortechnologie Ontwerpen en maken Bewerken en verbinden van materialen Besturen en automatiseren Installeren en monteren Produceren, installeren en energie Daarnaast de niet gekozen keuzedelen uit de vorige kolom Arrangement: Sportief Vormgeving Ondernemen Schoonheidsbehandeling haar en gezicht Haarverzorging Conciërgewerkzaamheden Verzorging Wonen en huishouden (Re)creatieve activiteiten Wonen, welzijn en zorg Facilitaire dienstverlening: inrichting en verzorging Beveiliging en veiligheid Voorkomen van ongevallen en EHBO Zorg en welzijn Mens en gezondheid Mens en omgeving Mens en activiteit Mens en zorg Daarnaast de niet gekozen keuzedelen uit de vorige kolom

Patisserie Brood en banketspecialisatie Horeca, Bakkerij en Recreatie Gastheerschap Bakkerij Keuken Recreatie Keukenspecialisatie Gastheerspecialisatie Economie en ondernemen Administratie Commercieel Secretarieel Magazijn Facilitaire dienstverlening, beheer en onderhoud Evenementen Traiteur De bijzondere keuken Daarnaast de niet gekozen keuzedelen uit de vorige kolom Mode en design (E&O) Presentatie en styling (E&O) Applicatieontwikkeling/Netwerkbeheer (MVI) Tekenen, schilderen en illustreren (MVI) Vormgeving en typografie/ Idee-ontwikkeling (MVI) Werken aan natuur en milieu (D&P) Milieu, hergebruik en duurzaamheid (D&P) Daarnaast de niet gekozen keuzedelen uit de vorige kolom Arrangement: Sportief Vormgeving Ondernemen Ondernemen (bij E&O verplicht!) marketing/webshop 3d-vormgeving en realisatie Game-design Digi-spel Robotica Arrangement: Sportief Vormgeving Ondernemen 15 Dienstverlening & producten Media, vormgeving en ICT Presenteren, promoten en verkopen Een product maken en verbeteren Multimediale producten maken Organiseren van een activiteit voor een opdrachtgever ICT 2D en 3D vormgeving en productie Interactieve vormgeving en productie Audiovisuele vormgeving en productie

Van Haersmasingel 37, 9201 KN Drachten 0512-58 23 45 www.singelland.nl info.vhs@singelland.nl