Digital agenda Deel I juli 2015
Inhoudstafel Deel I. Infrastructuur en e-instrumenten... 1 I.1 Infrastructuur... 1 I.1.a Telecommunicatienetwerken en internet... 1 I.1.b Infrastructuur voor het Internet of things... 3 I.2 e-instrumenten... 4 I.2.a Elektronische identificatie en authenticatie... 5 I.2.b Elektronische handtekening... 7 I.2.c Officieel elektronisch adres en brievenbus... 8 I.2.d Elektronische aangetekende zending... 10 I.2.e Elektronische archivering... 11 I.2.f Instrumenten om digitale overheidstoepassingen snel terug te vinden (portals, apps)12 I.2.g Elektronische betaalsystemen... 13 Deel I Digital agenda
Deel I. Infrastructuur en e-instrumenten I.1 Infrastructuur I.1.a Context Telecommunicatienetwerken en internet De kwaliteit van de telecommunicatie-infrastructuur is één van de belangrijkste criteria waar potentiële investeerders naar kijken om uit te maken waar ze gaan investeren 1. Om de digitale ontwikkelingen en het potentieel van de ICT-/internettoepassingen te benutten, moeten het vaste en mobiele netwerk namelijk performant zijn. Zowel de bedrijven als de consumenten moeten kunnen gebruik maken van een snel, kwaliteitsvol en gebruiksvriendelijk netwerk. België was een van de eerste landen met een performant vast internetnetwerk en heeft een van de hoogste graden van dekking met vast internet met hoog debiet in Europa. Huidige toestand De ontwikkeling van de telecommunicatienetwerken neemt een hoge vlucht. Studies wijzen uit dat het gebruik van internetbandbreedte elk jaar met 50% toeneemt (HD-televisie, netwerkgaming, cloud computing, thuiswerken, enz.). De nieuwe technologieën en toepassingen die worden ontwikkeld, vergen gaandeweg meer bandbreedte, vandaar dat het noodzakelijk is dat de netwerken voortdurend evolueren en almaar performanter worden. Gezien de snelheid van de evolutie zouden de criteria inzake hoog debiet (>30Mbps) en ultrahoog debiet (>100Mbps) wel eens snel naar boven toe kunnen herzien worden. Er moet worden gestreefd naar de uitrol van Next Generation Networks (bv. glasvezel) en naar een connectiviteit tegen 1GBit/sec. België bekleedde wel een goede plaats wat de dekking door de vaste internetnetwerken betreft, maar de toegang tot het mobiele netwerk blijft nog laag (54%) 2, net als de dekking van het ultrasnelle netwerk met hoog debiet. Een aanhoudend gebrek aan investeringen in deze infrastructuur zal deze snel verouderd maken. Toekomst en aanbevelingen Het is hoog tijd om de investeringen in de infrastructuur van de volgende generatie (NGA) te stimuleren, opdat we de voorsprong die België had genomen niet verliezen. De overheid moet streven naar een investeringsvriendelijk klimaat en moet anticiperen op de evolutie van de connectiviteitsbehoeften. De installatie van NGA-netwerken moet vergemakkelijkt worden en de demarches voor de ontwikkeling van de infrastructuur dienen vereenvoudigd te worden. Aanbevelingen: regelgevende en politieke initiatieven om ervoor te zorgen dat zowel de wegenwerken als de bouwprojecten en vastgoedrenovaties high speed ready zijn. Daartoe is het ook noodzakelijk een evolutieve inventaris van alle passieve infrastructuur (wegen, tunnels, rioleringsnetten, enz.) op te maken om ze ter beschikking te kunnen stellen voor de netwerken van de nieuwe generatie. Samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus. Vermindering van de lasten en belastingen met betrekking tot de uitrol van het netwerk. Deze wegen op de sector (bv.: gemeentelijke belastingen op telecommunicatie-infrastructuur zoals antennes en masten) en blokkeren de investeringen die vandaag noodzakelijk zijn. Vereenvoudiging van de administratieve stappen die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling van de infrastructuur, die vandaag veel te ingewikkeld zijn en te lang duren. Het duurt, bijvoorbeeld, 1 Barometer van de Belgische Attractiviteit 2013, EY 2013 2 The Belgian Telecom Landscape, Arthur D Little study 2015 Deel I Digital agenda - p.1
in het Brusselse gewest gemiddeld 400 dagen om de vergunningen te verkrijgen die noodzakelijk zijn voor de installatie van een antennesite voor mobiele telecommunicatie. En er bestaat geen regeling van stedenbouwkundige vrijstellingen voor kleinere werken aan vaste en/of mobiele infrastructuur. Proactieve reglementering en een denkoefening over de openstelling van de passieve infrastructuur. De omzetting van de Europese richtlijn 2014/61/EU van het Europees Parlement en de Raad van 15 mei 2014 inzake maatregelen ter verlaging van de kosten van de aanleg van hogesnelheidsnetwerken voor elektronische communicatie zal tegen midden 2016 ten uitvoer moeten worden gelegd. Het hoofddoel moet zijn een gunstig investeringsklimaat voor elektronischecommunicatienetwerken in zowel het openbare als het private domein tot stand te brengen en de interactie tussen de betrokken actoren te stimuleren. Zorgen voor een level playing field dat een evenwichtige concurrentie tussen alle actoren van de sector, op het vlak van fiscaliteit en regulering, garandeert. Financiële steun van de overheid voor de uitrol van NGA-netwerken in gebieden waar er voor commerciële exploitanten geen prikkel is om te investeren. De ontwerpverordening Connected Continent, zoals voorgesteld door de Europese Commissie in 2013, voorziet in regels inzake open internet en netneutraliteit. De Europese Commissie is immers geen voorstander van gefragmenteerde nationale wetgevende initiatieven inzake netneutraliteit. Het wereldwijde ecosysteem dat het internet in stand houdt, is niet gebaat met specifieke regeltjes op lidstaatniveau. België, als hart van Europa, mag de Europese instanties niet terzijde schuiven en een wet stemmen die de economische activiteiten en netwerkinvesteringen van bepaalde marktactoren in belangrijke mate impacteert en zich uiteindelijk keert tegen de modale gebruiker in al zijn diversiteit. Het ecosysteem van het internet is nog volop in ontwikkeling. Door via regelgeving te vroeg een grote mate van inflexibiliteit te introduceren riskeert België zich te marginaliseren. Er moet, samen met de sector, worden gezocht naar een goed evenwicht via Europese regelgeving tussen het verlenen van toegang, in alle openheid, tot het oneindig aantal toepassingen op het internet, weliswaar rekening houdend met wat die gebruiker interesseert en welke kwaliteit die gewenste internetdiensten nodig hebben voor een zo optimaal mogelijke gebruikerservaring, dit alles tegen competitieve tarieven. Netwerkinvesteringen zullen noodzakelijk zijn en blijven om de ontwikkeling en het aanbieden van capaciteitsintensieve innovatieve diensten (bv. e-health-toepassingen) veilig te stellen. Te restrictieve netneutraliteitsregels zullen daarentegen netwerkinvesteringen en -ontwikkelingen belemmeren. Een Europees kader dat zich beperkt tot de grote principes en dat voldoende ruimte laat voor meer gedetailleerde operationelere invulling, waar nodig, op een geharmoniseerde wijze door de bevoegde regulatoren, is de beste garantie op een futureproof en technologieneutrale aanpak. Deel I Digital agenda - p.2
I.1.b Infrastructuur voor het Internet of things Context Het Internet of things" omvat drie verschillende segmenten: Het bovenste segment bevat een hoogwaardige bandbreedte-intensieve toepassingen, zoals de via internet verbonden auto en het via internet verbonden huis, full-motion video tracking en gezichtsherkenning. De traditionele mobielenetwerkoperatoren zullen die markt bedienen, vanwege de zware bandbreedte en hoge snelheden die er voor nodig zijn. Aan de andere kant van het spectrum worden smartphones en hoogwaardige draagbare apparaten met geringe bandbreedte gebruikt voor toepassingen op korte afstand. Het zijn ook de mobielenetwerkexploitanten die dit segment bedienen. Het middensegment beantwoordt aan de behoefte aan apparaten om eenvoudige boodschappen door te geven. Met behulp van «Machine to Machine»-communicatie (M2M) kunnen zakelijke gebruikers zogenaamde "domme apparaten" slim maken door ze draadloos te verbinden met het internet voor bediening op afstand of monitoring. De toepassingen omvatten het monitoren en controleren van meter van nutsvoorzieningen, patiëntmonitoring op afstand en waarschuwingssignalen met behulp van biosensoren, voorraadbeheer en realtime asset tracking, realtime herbevoorradingsinformatie op basis van het bijhouden van de aankopen en van de inventaris, het bewaken van mensen en dingen, machinediagnostiek, en verkeers- en wagenparkbeheer. Aanbevelingen In België is er nood aan een optimalisering van de netwerken voor communicatie van kleine, frequente transmissies die niet veel bandbreedte vereisen en waarbij het communicatieapparaat niet veel stroom verbruikt te vergemakkelijken. Bij de implementering van die netwerken moet het gebruik van open standaarden worden aangemoedigd, omdat dit zal zorgen voor compatibiliteit van de netwerken. Deel I Digital agenda - p.3
I.2 e-instrumenten Naast de aanwezigheid van een uitmuntende infrastructuur op het vlak van vast en mobiel breedbandinternet, zijn er ook een aantal instrumenten noodzakelijk die een digitale economie mogelijk maken en/of bevorderen. Het gaat o.a. om instrumenten voor: Elektronische identificatie en authentificatie Elektronische handtekening Rechtszekere digitale verzending en ontvangst van documenten: het officieel elektronisch adres en brievenbus Elektronische aangetekende zending Elektronische archivering Elektronische betaalsystemen Elektronische portalen en apps om digitale (overheids)toepassingen snel terug te vinden Die bovenstaande elementen kunnen zowel door private spelers als door de overheid worden aangeboden, maar voor de meeste is wel een minimaal reglementair kader nodig om de privacy te beschermen en de rechtszekerheid te garanderen. Dergelijke instrumenten zijn in een digitale omgeving onontbeerlijk. Het is daarnaast ook van cruciaal belang dat de onderneming zich vóór ieder digitaliseringsproject afvraagt wat de wettelijke waarde van de te digitaliseren documenten is (hun bewijswaarde / bewijskracht). Een digitale versie van een document/dossier zal immers kunnen gebruikt worden hetzij als gebruikskopie, om de verwerking te vergemakkelijken, hetzij als vervangkopie in het vooruitzicht van een volledig elektronisch beheer van een procedure met bewijswaarde. De vereisten op het stuk van digitalisering van de documenten houden dus verband met hun aard: aan een louter administratief document zullen minder eisen moeten worden gesteld dan aan een document dat aan verplichtende juridische regels onderworpen is (handtekening, paraaf, stempel). In dit verband onderstreept verordening (EU) nr. 910/2014 van 23 juli 2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt, die (voor de meeste bepalingen) op 1 juli 2016 in werking treedt, dat het rechtsgevolg van een elektronische handtekening en de bewijskracht ervan in gerechtelijke procedures niet mogen worden verworpen louter op grond van het feit dat het document elektronisch is. Maar deze verordening zal niet alles oplossen. Er rijzen nog andere vragen, onder meer rond de archivering. Wat moet er na digitalisering gebeuren met de papieren originele stukken? Zijn er in geval van een elektronisch dossier, papieren kopieën nodig en worden die bewaard? Deel I Digital agenda - p.4
I.2.a Elektronische identificatie en authenticatie Context België was in 2003 één van de pioniers op het vlak van elektronische identificatie van zijn burgers door de introductie van de elektronische identiteitskaart (eid) voor alle Belgen boven 12 jaar (in 2006 ook gevolgd door een kids-id voor kinderen onder 12 jaar). De eid bevat een chip die het mogelijk maakt personen langs digitale weg ondubbelzinnig te identificeren en geeft burgers ook de moglijkheid om een betrouwbare elektronische handtekening te plaatsen. In het voorbije decennium zijn een heel aantal toepassingen ontstaan die eid gebruiken om digitale interacties mogelijk te maken (elektronische belastingaangifte, adres wijzigen, loopbaangegevens raadplegen in het kader van het pensioen, aangifte van diefstal of vandalisme, bedrijfsgegevens opvragen, NMBS-treinticket, e-health, ). Daarnaast beschikt België ook al lang over een uniek identificatienummer voor elke burger: het rijksregisternummer dat op de eid-kaart en op de chip is opgenomen. Huidige toestand In de voorbije jaren stagneerde het gebruik van de eid evenwel omdat: het eerste digitale gebruik van de eid voor vele burgers moeilijk blijft (USB-kaartlezer nodig indien niet voorzien in laptop, installatie van software en middleware nodig, veiligheidswaarschuwingen bij het gebruik van de certificaten, vergeten van de pincode, ) de eid niet kan interageren met smartphones of (sommige populaire) tablets die standaard geen USB-aansluiting hebben. de eid (om privacy-redenen) geen mogelijkheden bevat voor gegevensuitwisseling met nabijgelegen toestellen (NFC) wat haar moeilijk bruikbaar maakt voor meer geavanceerde toepassingen in bv. openbaar vervoer (abonnementen) of ticketing. er (om de bovenstaande redenen) nog maar weinig nieuwe toepassingen of apps worden ontwikkeld die gebruik maken van eid. er ook weinig structurele marketing- en communicatieacties worden gevoerd rond de bestaande toepassingen. Het gebruik van het rijksregisternummer door private spelers wordt bemoeilijkt door de stringente privacywetgeving waarin die is voorzien (uit het RR-nr. kan namelijk geslacht en leeftijd worden afgelezen). Toekomst en aanbevelingen De beschikbaarheid van een gemakkelijk en veilig instrumentarium voor digitale identificatie en authenticatie blijft een cruciale bouwsteen voor de ontwikkeling van de digitale economie in ons land. Naast het huidige instrument, de eid, dient op korte termijn echter ook in mogelijkheden te worden voorzien voor digitale identificatie via mobiele toestellen (tablets, smartphones, ), de zogenaamde mobiele of gedeconnecteerde ID (eventueel ook te gebruiken via Near Field Communication (NFC)- technologie). De overheid kan hier zelf oplossingen aanreiken, maar haar eerste taak bestaat erin te zorgen voor een eenvoudig en rechtszeker kader dat het mogelijk maakt dat dergelijke technologieën zich ook Deel I Digital agenda - p.5
vanuit de privésector kunnen ontwikkelen, mits voldaan wordt aan minimale voorwaarden inzake beveiliging tegen identiteitsfraude (bv. door een initiële koppeling met de eid), respect voor de privacy en technische robuustheid. Daarnaast dient de overheid het ook veel gemakkelijker te maken om het rijksregisternummer door de privésector te laten gebruiken, zodat bedrijven op een efficiëntere en administratief eenvoudigere manier kunnen omgaan met hun klanten. Het rijksregisternummer zou, zoals in Estland, moeten worden beschouwd als public by nature. Pas dan zou ook het volle vereenvoudigingspotentieel van eid en rijksregisternummer kunnen worden aangeboord. Impact Eens instrumenten voor identificatie en authenticatie op die wijze en via ondersteunende apps ook beschikbaar worden voor tablets en smartphones ontstaan een hele resem nieuwe mogelijkheden voor de digitalisering van bedrijven en de overheid: makkelijke identificatie als gemachtigd persoon binnen een bedrijf om elektronische aangetekende zendingen op naam van het bedrijf te kunnen openen. snelle en gemakkelijke melding van aanwezigheden (met zekerheid over ID en locatie via GPSfunctie van smartphones) in bepaalde fraudegevoelige sectoren die geconfronteerd worden met deloyale concurrentie. abonnementen voor openbaar vervoer die digitaal kunnen worden aangekocht (met ID-check voor de toe te passen voordeeltarieven) en digitaal en snel kunnen worden gecontroleerd met de NFC-technologie van GSM of tablet. e-tickets voor voetbalwedstrijden (met ID-controle voor de check op stadionverboden) en popconcerten (met ID-controle voor de beteugeling van de zwarte doorverkoopmarkt) kunnen worden gecontroleerd vanaf de smartphone met NFC-technologie. Deel I Digital agenda - p.6
I.2.b Elektronische handtekening Context Een elektronische handtekening is een geheel van elektronische gegevens, vastgehecht aan een elektronisch document, waarmee de ondertekenaar (natuurlijke persoon) zichzelf authenticeert en zich (eventueel) akkoord verklaart met de inhoud van een document. Elektronische zegels zijn een vergelijkbaar instrument voor rechtspersonen om de inhoud van elektronische documenten te bevestigen. Elektronische handtekeningen of zegels kunnen verschillende vormen aannemen en kunnen zelfs in een basisvorm niet zomaar geweigerd worden als gerechtelijk bewijsmiddel. Om volledig gelijkwaardig te zijn met een handgeschreven handtekening moeten zij echter voldoen aan een aantal technische veiligheidscriteria. Wanneer die vervuld zijn, spreekt men van een gekwalificeerde elektronische handtekening. De chip op de Belgische eid bevat een certificaat om dergelijke gekwalificeerde elektronische handtekeningen te kunnen plaatsen. Daarnaast is er een toepassing ontwikkeld (de Signing Box) waarmee het mogelijk is documenten van zo n gekwalificeerde elektronische handtekening te voorzien.daarnaast bestaan er ook heel wat private oplossingen om gekwalificeerde elektronische handtekeningen op elektronische documenten te plaatsen. Huidige toestand De door de overheid aangeboden generieke oplossing voor het plaatsen van elektronische handtekeningen kent weinig succes wegens de hierboven geciteerde moeilijkheden voor het gebruik van de eid, met daarbovenop nog de complexiteit om de Signing Box van de overheid te vinden en vlot te gebruiken, o.a. door de vele moeilijkheden die opduiken m.b.t. het al dan niet herkennen van handtekeningcertificaten en timestamp-gegevens. Het geringe gebruik en de technische complexiteit maken ook dat veel onzekerheden en twijfels blijven bestaan en dat de (h)erkenning en aanvaarding ervan door een tegenpartij niet altijd is gegarandeerd. Om deze redenen bestaat er ook bij vele overheidsdiensten en bedrijven terughoudendheid om actief gebruik te gaan maken van de mogelijkheden van de elektronische handtekening (zeker in haar generieke vorm). Sommige overheidsdiensten betwisten ook nog steeds de gelijkwaardigheid van de elektronische met de handgeschreven handtekening. Zo vraagt het college van Procureurs-Generaal binnen de FOD Justitie dat deze gelijkwaardigheid nog eens expliciet zou worden ingeschreven in het Strafwetboek. Nu is hier enkel in voorzien in het Burgerlijk Wetboek. Zolang dit niet is geregeld kunnen bewijsdocumenten (bv. pv s) niet op een rechtsgeldige manier elektronisch worden uitgewisseld tussen politie en parketten en moet de procesvoering in de rechtbanken volledig op papier blijven verlopen (met hoge kopieerkosten en grote rechterlijke achterstand tot gevolg). Toekomst en aanbevelingen Een rechtszekere, vertrouwde en eenvoudige elektronische handtekening is van groot belang om de volgende stappen te kunnen zetten in de digitalisering van onze economie. Daartoe dient: de inwerkingtreding op 1 juli 2016 van de nieuwe Europese Verordening m.b.t. elektronische identificatie en vertrouwensdiensten goed te worden voorbereid met de spelers op het terrein zodat een rechtszeker en vertrouwenwekkend klimaat ontstaat dat ruimte laat voor zowel generieke overheidstoepassingen als meer specifieke bedrijfstoepassingen. Deel I Digital agenda - p.7
de generieke overheidsoplossing te worden verbeterd en geïntegreerd in een gemakkelijk toepasbare mobiele toepassing (app) de visuele identiteit van de elektronische handtekening te worden versterkt om het vertrouwen erin te vergroten. Het in de Verordening voorziene Europese Vertrouwensmerk kan daar een belangrijke rol in spelen. de overheid communicatie-inspanningen te verrichten om de nieuwe toepassingen inzake elektronische handtekeningen breder bekend te maken en het vertrouwen erin te vergroten elke overheidsdienst een plan op te zetten om over te schakelen van handgeschreven naar elektronische handtekeningen voor de bevestiging van alle procedures en documenten binnen zijn activiteitsdomein (Overheid naar overheid, Overheid naar bedrijven, Overheid naar Burgers). Impact Wanneer op die manier een rechtszeker en vertrouwenwekkend kader kan worden gecreëerd rond de elektronische handtekening zullen heel wat zaken gemakkelijker en eenvoudiger kunnen verlopen: het ondertekenen van arbeidsovereenkomsten, met name in de uitzendsector (10 miljoen arbeidsovereenkomsten per jaar) het ondertekenen van contracten in de financiële en de verzekeringssector het ondertekenen van tijdelijke huurovereenkomsten (bv. Bij de verhuur van vakantiewoningen en -appartementen). het uitwisselen van elektronische documenten tussen overheidsdiensten met name voor die overheidsdiensten waar veel ondertekende vaststellingen worden opgesteld en overgemaakt (bv. Politie, Inspectiediensten, Justitie, Arbeidsgeneeskunde, etc.) het digitaal aanvaarden van elektronische aangetekende zendingen (zie ook punt I.2.d hieronder) I.2.c Context Officieel elektronisch adres en brievenbus Eén van de struikelblokken voor een verdere digitalisering van de interacties tussen bedrijven, burgers en overheid is het ontbreken van officiële elektronische adressen en mailboxen waarop een burger, bedrijf of overheidsdienst met zekerheid kan worden bereikt of aangesproken. Vooral voor interacties die meer conflictueel van aard (kunnen) zijn (ingebrekestellingen, dagvaardingen, klachten, ontslagbrieven, opzegbrieven ) of voor interacties waarbij de datum van lezing of aanvaarding bepaalde termijnen doet lopen, wordt om die reden op vandaag nog bijna uitsluitend gewerkt met (al dan niet aangetekend verzonden) papieren documenten. Huidige toestand Sinds eind 2012 bestaat er in de openbare instellingen van de Sociale Zekerheid (OISZ) al een officiële elektronische brievenbus voor natuurlijke personen, ebox geheten. Dit is een beveiligde brievenbus die via een initiële registratie met eid uniek wordt gekoppeld aan een bepaald persoon en zijn rijksregisternummer. Alle documenten van de socialezekerheidsinstellingen worden naar deze brievenbus gestuurd en daar verzameld. Tijdens de registratieprocedure dient de gebruiker ook een e-mailadres door te geven naar waar die officiële documenten van de SZ-instellingen dienen te worden doorgestuurd. Het is de bedoeling dat deze ebox en het doorgegeven officiële e-mailadres in de toekomst ook zal worden gebruikt als officiële brievenbus voor alle communicatie van de overheid met de burgers-natuurlijke personen. Voor rechtspersonen bestaat er op vandaag nog geen officiële elektronische brievenbus of e-mailadres. In het regeerakkoord is wel opgenomen dat ondernemingen een mailadres zullen Deel I Digital agenda - p.8
moeten doorgeven dat als officieel emailadres zal gelden en dat wettelijk dezelfde waarde zal hebben als het fysieke adres van de maatschappelijke zetel. Toekomst en aanbevelingen Voor de versterking van de digitale economie in ons land is het van groot belang dat ook de ondernemingen zo snel mogelijk kunnen beschikken over een officieel e-mailadres en een officiële brievenbus, niet alleen voor communicatie met de overheid, maar ook voor digitale interacties met andere bedrijven en gezinnen. De elektronische brievenbus voor de bedrijven kan gemodelleerd worden naar de ebox in de Sociale Zekerheid, maar ook andere toepassingen uit de private sector (met meer geavanceerde mogelijkheden inzake elektronische archivering en/of elektronische tijdstempel) moeten daartoe gebruikt kunnen worden. Bedrijven moeten de mogelijkheid hebben om hun officiële emailadres zelf te kiezen. Dit moet worden bewaard in de Kruispuntbank Ondernemingen (KBO) die voor dit gegeven zal fungeren als authentieke bron. Het moet voor de gemandateerde(n) van die onderneming mogelijk zijn om dit officiële e- mailadres zelf gratis en digitaal te wijzigen in de KBO. Het officiële e-mailadres in de KBO kan door de overheid, andere bedrijven en gezinnen dan steeds gebruikt worden om de onderneming officieel aan te schrijven langs digitale weg. Dit principe zal ook wettelijk moeten worden verankerd. Zolang ondernemingen zelf geen keuze hebben gemaakt rond hun officiële e-mailadres zou volgend eenvoudig en uniek adres kunnen worden gebruikt: mail@[ondernemingsnummer].be, of [ondernemingsnummer]@mail.be, en zou er in een standaard elektronische brievenbus moeten worden voorzien die door de gemandateerde(n) van de onderneming snel en eenvoudig kan worden geconsulteerd. Deze standaard elektronische brievenbus moet door de bedrijven gemakkelijk gevonden en geconsulteerd kunnen worden (vb. via KBO of via www.mybelgium.be/business). De ontwikkeling van deze standaard elektronische brievenbus en het beheer ervan kan best worden uitbesteed aan de privésector onder duidelijk gespecifieerde voorwaarden (technische betrouwbaarheid, beleid inzake bescherming van integriteit en vertrouwelijkheid van gegevens, anti-spam voorzieningen, enz.). Impact Door er voor te zorgen dat er officiële elektronische adressen en elektronische brievenbussen bestaan voor zowel natuurlijke personen, rechtspersonen als overheidsdiensten zouden heel wat interacties en transacties in de samenleving nog veel efficiënter kunnen worden gemaakt, bv.: De papieren aangetekende zending (met alle bijhorende rompslomp) zou voor burgers en bedrijven kunnen vervangen worden door elektronische aangetekende zendingen (inclusief officiële ontvangstmelding en betrouwbare elektronische tijdstempel). Facturen zouden op eenvoudige en rechtszekere wijze kunnen worden bezorgd aan de bedrijven, burgers en overheidsdiensten en gemakkelijk en rechtszeker kunnen worden gearchiveerd (belangrijk voor de BTW-administratie). Arbeidsovereenkomsten, het arbeidsreglement en zijn aanpassingen, polissen van groeps- en hospitalisatieverzekeringen zouden gemakkelijk en rechtszeker aan werknemers kunnen worden bezorgd. Banken en verzekeringsmaatschappijen zouden hun contracten m.b.t. financiële producten, en hun brand-, auto-en aansprakelijkheidsverzekeringspolissen gemakkelijk en rechtszeker kunnen bezorgen aan de betrokken burgers en bedrijven. Deel I Digital agenda - p.9
I.2.d Elektronische aangetekende zending Context Een elektronische aangetekende zending is een aangetekende zending die elektronisch wordt verstuurd. Een elektronische aangetekende zending moet op forfaitaire basis een garantie geven tegen de risico s van verlies, diefstal of beschadiging van de gegevens. De afzender ontvangt een bewijs van de verzending en/of van de ontvangst. Deze dienst wordt verleend door een certificatiedienstverlener. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen: 1. de zuivere elektronische aangetekende zending: in dat geval wordt de dienst integraal elektronisch aangeboden. Zowel de verzending als de ontvangst gebeurt in elektronisch formaat; 2. de hybride» elektronische aangetekende zending: de verzending van de aangetekende zending gebeurt via Internet, maar de distributie gebeurt met behulp van een klassieke geprinte brief. Voor de distributie van deze geprinte aangetekende zendingen dient bij het BIPT een licentie te worden aangevraagd. Huidige toestand Aangezien tot op heden geen enkele wettelijke grondslag dit domein regelt, heeft Basware (oorspronkelijk Certipost) de elektronische aangetekende zending ontwikkeld naar analogie van de aangetekende zending via de post (op papier) en in overeenstemming met de wetten betreffende de elektronische handtekening. De elektronische versie maakt het mogelijk de vertrouwelijkheid van de zending te garanderen en waarborgt zowel aan de afzender als aan de geadresseerde de identiteit van de correspondent en de inhoud van de uitgewisselde boodschap. Het veilige karakter van deze zending wordt gegarandeerd door de gekwalificeerde elektronische handtekening die door elke correspondent wordt aangebracht. Vanaf 1 juli 2016 zullen de bepalingen van verordening (EU) nr. 910/2014 van 23 juli 2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt, die richtlijn 1999/93/EG met betrekking tot de elektronische handtekening intrekt, in werking treden. Deze verordening stelt een juridisch kader vast voor elektronische handtekeningen, elektronische zegels, elektronische tijdstempels, elektronische documenten, diensten voor elektronisch aangetekende bezorging en certificatiediensten voor authenticatie van websites. Toekomst en aanbevelingen Ieder jaar worden in België 34 miljoen aangetekende brieven verzonden tegen een basistarief van 5,80 euro. Digitale verzendingen zouden in principe duidelijk minder duur moeten zijn. Met de elektronische aangetekende zending zouden de burgers en de consumenten tachtig miljoen euro op jaarbasis kunnen besparen. Het is duidelijk dat een officieel elektronisch mailadres voor bedrijven (en burgers) in deze context van groot belang is. De verordening zal in België, net als in alle lidstaten van toepassing zijn, vanaf 1 juli 2016. Het zou dan ook opportuun zijn nog vóór deze datum de eventuele praktische en juridische gevolgen te onderzoeken en zo nodig aanpassingen voor te stellen. Deel I Digital agenda - p.10
I.2.e Elektronische archivering Huidige toestand Ondanks vele initiatieven is de wetgevingsstructuur op het gebied van digitalisering nog steeds niet af. Er ontbreekt namelijk een wettelijk kader voor de dienst van elektronische archivering, die jammer genoeg door de Europese verordening van 23 juli 2014 werd vergeten. In het verleden werden nationale wetgevende initiatieven genomen, maar die hebben tot nu toe niets opgeleverd. 3 Dit aspect is nochtans essentieel: de ondernemingen die aan elektronische handel doen, moeten volledige rechtszekerheid hebben over de geldigheid van de overeenkomsten en andere contractuele documenten die elektronisch worden gearchiveerd. Concreet moet de onderneming, in geval van betwisting of van een probleem dat zich verscheidene jaren na het sluiten van een overeenkomst voordoet, bijvoorbeeld in staat zijn zich tegenover de medecontractant te beroepen op de toepasselijke versie van de algemene voorwaarden die in de geldigheid van de clausule in kwestie zou voorzien, zonder dat de medecontractant die geldigheid kan aanvechten. Het probleem is nog acuter wanneer een clausule van de algemene voorwaarden werd ingediend na het sluiten van de overeenkomst, naar aanleiding van een wijziging van deze laatste. In dat geval moet de onderneming met behulp van gearchiveerde documenten kunnen aantonen dat de medecontractant wel degelijk van de inhoud van de wijzigingen op de hoogte werd gebracht en dat hij ermee heeft ingestemd. Aanbevelingen In een digitaal universum waarin de documenten elektronisch circuleren en elektronisch worden ondertekend is het onzinnig om niet te beschikken over een juridisch kader voor de archivering ervan. Dat moet gepaard gaan met de inwerkingtreding van de verschillende bepalingen van verordening 910/2014 op 1 juli 2016. Concreet moet derhalve zeer spoedig op nationaal niveau een wet worden goedgekeurd om, zoals het in 2013 ingediende voorstel deed 4, de volgende principes te bekrachtigen: opheffing van iedere discriminatie tussen de klassieke papieren archivering en de elektronische archivering. Aan de wettelijke verplichtingen inzake archivering moet langs elektronische weg kunnen worden voldaan. Als de documenten elektronisch werden gearchiveerd door een zogenoemde gekwalificeerde dienst, dat wil zeggen die voldoet aan de technische en andere voorwaarden die zijn bepaald door de wet (of als bijlage ervan), moet onweerlegbaar vaststaan dat aan de archiveringsverplichting is voldaan; wat de bewijswaarde van de gearchiveerde documenten betreft, moet worden vermoed dat de integriteit van de elektronische documenten niet is aangetast als ze worden bewaard door middel van een gekwalificeerde dienst van archivering. De documenten moeten dus kunnen voorgelegd worden, met name aan het gerecht, zonder te moeten bewijzen dat ze geen enkele wijziging hebben ondergaan tijdens het archiveringsproces, een wijziging van hun dragen of hun formaat niet te na gesproken. van de digitale kopie van een papieren document moet worden vermoed dat ze getrouw en duurzaam is wanneer ze is gemaakt en bewaard door middel van een gekwalificeerde dienst. In dat geval moet de vernietiging van het origineel worden toegestaan. Zodra die vernietiging is 3 Zie in het bijzonder het op 15 april 2013 bij de Kamer ingediende wetsvoorstel, Doc. nr. 53 2745/1. 4 Doc. Kamer nr. 53 2745/1. Deel I Digital agenda - p.11
gebeurd, zou de digitale kopie dezelfde bewijswaarde moeten hebben als het onderhands geschrift (artikel 1344 van het Burgerlijk Wetboek zou op dit punt moeten worden gewijzigd). Voor het statuut van dienstverleners op het vlak van elektronische opslag kan inspiratie gevonden worden in Verordening 910/2014 en in een aantal initiatieven van de Luxemburgse wetgever. Verder kan het ook nuttig zijn om rekening te houden met het wetsvoorstel 53/2745 tot wijziging van de wetgevende bepalingen m.b.t. de invoering van het recht van de elektronische economie betreft. Een duidelijk wettelijk kader rond elektronische archivering zal ook de weg vrijmaken voor toepassingen m.b.t. digitale kluizen. Daarin kunnen elektronische documenten (authentieke aktes bij een huwelijk of bij de aankoop van vastgoed, huurcontracten, verzekeringscontracten, arbeidsovereenkomsten, waarborgdocumenten, ) veilig en langdurig worden bewaard. I.2.f Instrumenten om digitale overheidstoepassingen snel terug te vinden (portals, apps) Huidige toestand In België bestaat er momenteel al een website die de e-governmenttoepassingen van alle Belgische overheden samenbrengt: www.mybelgium.be. De website heeft het voordeel dat ze een gemakkelijk te onthouden universele naam draagt, doorschakelt naar regionale toepassingen en overzichtelijk is georganiseerd vanuit de bekommernissen van de gebruikers (burgers en bedrijven). Daartegenover staat dat het eenmalig inloggen met eid om zo eid-ondersteunde toegang te krijgen tot alle overheidswebsites (single sign-on) nog niet op grote schaal mogelijk is en dat er de laatste 5 jaar nog nauwelijks nieuwe toepassingen zijn aan toegevoegd (hoewel er zeker nog nieuwe e-govtoepassingen het licht hebben gezien). Er wordt rond het bestaan van dit e-gov-portaal ook geen enkele communicatie of reclame gevoerd. Er zijn, ten slotte, ook nog geen versies van deze website beschikbaar gemaakt voor mobiel gebruik. Daarnaast bestaat er een website www.business.belgium.be, die een overzicht bevat van alle formaliteiten en regelgeving die men als binnen- of buitenlandse onderneming in België dient te respecteren. Hier en daar bevat deze website wel een link naar een bestaande e-gov-toepassing (bv. e-procurement), maar voor het overgrote deel bevat ze geen transactionele links. Toekomst en aanbevelingen Om het gebruik van e-government aan te moedigen en te vereenvoudigen, heeft ons land dringend nood aan één website die alle e-gov-toepassingen voor bedrijven samenbrengt en daar een gemakkelijke toegang toe biedt, idealiter gekaderd in een algemene doelstelling van de federale overheid om alle interacties van bedrijven met de overheid tegen bijvoorbeeld 2020 digitaal mogelijk te maken. Om een vermenigvuldiging van internetportalen te vermijden, zou het een goede zaak zijn als www.mybelgium.be verder zou worden uitgebouwd, aangevuld met alle recent gecreëerde toepassingen, en zou worden ingedeeld in een tabblad burgers en een tabblad bedrijven met daarin de respectieve e-gov-toepassingen die naadloos doorverwijzen naar de juiste transactionele toepassing op de verschillende overheidsniveaus. Het valt ook ten zeerste aan te bevelen dat deze portal ook zou beschikbaar worden gemaakt in een mobiele versie (gebruik makend van single sign-on via mobile ID) of in de vorm van een app. Deel I Digital agenda - p.12
Het bestaan van dit soort portalen, het gebruiksgemak ervan, de toekomstige mobiele toepassingen, de vele mogelijkheden met mobile ID, elektronische handtekening en elektronische brievenbus, zouden ook actief moeten worden ondersteund met promotie- en sensibiliseringscampagnes (idealiter in een publiek-privaat-partnerschap). Daarnaast is de ontwikkeling richting mobiele gebruiker eveneens van aanzienlijk belang. Aangezien er binnenkort meer burgers met smartphones dan met pc s zullen rondlopen, is het belangrijk dat er van generieke webportals wordt overgegaan naar transactionele mobiele apps. Een eerste stap kan zijn over te stappen naar een gedeeltelijke mobiele versie van bestaande webportals, en dit als overgangsfase. Alles in één app steken komt niet overeen met de manier waarop burgers omgaan met hun persoonlijke smartphone. Een voorbeeld hiervan is app BZ Reisadvies van de Nederlandse overheid, die helpt bij de voorbereiding van een reis, informatie verstrekt in noodgevallen, maar ook lokalisatie ingebouwd heeft en zo indien nodig burgers in een kwetsbaar land kan opsporen. I.2.g Elektronische betaalsystemen Huidige situatie Financiële instellingen zijn een drijvende kracht in de digitalisering van de economie. Banken nemen hun rol op in de financiering van de innovatie die de digitale economie met zich meebrengt. Naast het uitbouwen van een volwaardig alternatief voor cashbetalingen en -transacties, zorgen technologische innovaties ervoor dat de consument ook voor financiële diensten en betaaldiensten steeds vaker gebruik kan maken van nieuwe technologie. Banken investeren volop in nieuwe innovatieve diensten en nieuwe technologische ontwikkelingen (smartphonebankieren, mobile payments, betaalapps,, ) en leveren aldus ook een rechtstreekse bijdrage aan de digitalisering van de economie. De Belgische consument beschikt vandaag over een ruim palet aan mogelijkheden om online te betalen. De verschillende middelen die beschikbaar zijn, hebben elk hun specifieke eigenschappen: werkwijze, basisschema (bijvoorbeeld kaart of overschrijving), kosten, veiligheidsniveau, enz. Het is aan de betrokken partijen om de keuze te maken die het best aansluit op hun behoeften. Vandaag hebben vrijwel alle dragers van Bancontact/MisterCash-debetkaarten (er zijn zowat 15 miljoen Bancontact/MisterCash-kaarten in omloop) de mogelijkheid om veilig online betalingen te verrichten. Het systeem kent een groeiend succes: tussen 2013 en 2014 nam het gebruik met meer dan 35% toe. Tal van handelaars bieden ook de mogelijkheid om met kredietkaart of per overschrijving te betalen in hun webshop. De klant wordt hierbij meestal doorverwezen naar het pc banking-systeem van zijn bank, eventueel via een betaalknop. Daarnaast bieden mobiele betaaloplossingen (zoals de Bancontact-app) een betrouwbare en gebruiksvriendelijke oplossing die zich nog verder zal ontwikkelen, zowel voor betalingen in verkooppunten als op het internet. De meeste aangesloten banken bieden dit soort betalingsoplossing reeds aan. De vennootschap Bancontact-MisterCash werkt ook aan de ontwikkeling van een mobile payment wallet. Deel I Digital agenda - p.13
Ten slotte signaleren we dat de banksector samen met de actoren van de telecomsector uitzoekt hoe mobile identity -diensten kunnen worden gekoppeld. Het is doel is de gebruikers een gebruiksvriendelijke en globale ervaring te verschaffen. In de voorbije jaren evolueerde de manier van betalen sterk naar meer elektronische systemen gebaseerd op de technologische vernieuwingen. De digitalisering van de betalingen ging gepaard met een evolutie van de veiligheid: ook de beschermingsmaatregelen evolueerden van fysiek naar een gedigitaliseerde vorm. De banken investeren massaal in enerzijds hardware- en softwareoplossingen en anderzijds inlichting en sensibilisering van het publiek rond de risico s die kunnen opduiken. Toekomst en aanbevelingen Een verstandige inzet van nieuwe technologische mogelijkheden op het vlak van financiële diensten en betaalverkeer kan bijdragen tot efficiëntere dienstverlening, en ook de ontwikkeling van e- commerce ondersteunen. Tegelijk moet de burger vertrouwen kunnen blijven hebben in de veiligheid van betaalsystemen. Dit veronderstelt dat de consument erop mag vertrouwen dat alle aanbieders van (online) betaaldiensten (ook derde verleners van betaaldiensten) dezelfde garanties bieden op het vlak van veiligheid van afhandeling van betaaldiensten en de behandeling en verwerking van persoonsgegevens. Dit zou de financiële instellingen en de ondernemingen er niet van moeten weerhouden het gebruik van nieuwe digitale betaalsystemen te promoten dankzij een goede interactie met de banken, de handelaars en de consumenten om te komen tot nieuwe digitale betaalsystemen die veilig, gebruiksvriendelijk en kostenefficiënt zijn. Wat die nieuwe betaalmiddelen betreft, is het wel belangrijk dat de verworvenheden uit de "reële" wereld ook in een "virtuele" context mutatis mutandis behouden blijven. Nieuwe spelers in de steeds meer heterogene betaal-waardeketen dienen toegevoegde waarde te leveren, of zijn overbodig, en moeten correct en in een competitieve context voor deze toegevoegde waarde vergoed te worden. België beschikt tevens over een aantal globale spelers op het vlak van betaaldiensten en financiële infrastructuur (Swift, Clear2Pay, Euroclear, BNY Mellon ) en veel Belgische financiële instellingen investeren, trouw aan een lange traditie, in innovatieve financiële technologie. België beschikt aldus over een aantal unieke troeven voor de verdere ontwikkeling van Brussel als financieel centrum en hub voor innovatieve fintech. Een leidende rol opnemen in de digitalisering van economie is daartoe een essentiële randvoorwaarde. Op regelgevend vlak zijn er een aantal Europese initiatieven die een rechtstreekse impact zullen hebben op de digitale agenda en de digitalisering van de economie, en die ook cruciaal zijn voor de verdere ontwikkeling van elektronische en online financiële diensten, met inbegrip van betaaldiensten. Te denken valt onder meer aan het ontwerp van Tweede Richtlijn Betalingsdiensten ( PSDII ), het ontwerp van Privacyverordening, Verordening (EU) nr. 910/2014 betreffende elektronische identificatie en vertrouwensdiensten voor elektronische transacties in de interne markt, het Voorstel voor een Richtlijn houdende maatregelen om een hoog gemeenschappelijk niveau van netwerk- en informatiebeveiliging in de Unie te waarborgen (NIS Directive) en de bestaande Richtlijn e-procurement (2014/55/EU). Het is essentieel dat België werkt maakt van een snelle aanpassing van het interne regelgevend kader aan deze Europese ontwikkelingen, waarbij België zich als open economie maximaal dient af te stemmen op de Europese regels. Deel I Digital agenda - p.14