Afkolven van moedermelk Folder: 651 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-8
Afkolven van Moedermelk Informatie voor moeders Uw baby is net geboren en u wilt borstvoeding gaan geven. Meestal zal dit goed verlopen. U wordt door het verplegend personeel geholpen om uw baby aan te leggen. Maar soms gaat het anders dan gehoopt en zal het nodig zijn om de moedermelk af te kolven. Of in een later stadium als u een keer weg wil of u gaat weer aan het werk. Het afkolven moet zorgvuldig gebeuren. Daarom is deze informatie belangrijk! Wij doen er alles aan u zo goed mogelijk te helpen heeft u nog vragen, schroom niet en stel ze! Kolven Afkolven is het op gang brengen of houden van de melkproductie met een kolfapparaat. De baby doet dat door zuigen en masseren. Bij afkolven wordt deze techniek zoveel mogelijk geïmiteerd waardoor de borsten worden gestimuleerd en er oxytocine (voor toeschietreflex) en prolactine (voor de productie van moedermelk) door de hypofyse wordt aangemaakt. Dubbelzijdig kolven wordt geadviseerd om zo optimaal te stimuleren en scheelt in tijd. Een moeder kiest voor de manier die het beste bij haar past. Wanneer is het nodig om te kolven? Er kunnen verschillende redenen zijn waarom u besluit tot het afkolven van melk: Uw baby kan nog niet (goed genoeg) of vaak genoeg aan de borst drinken Uw baby is te vroeg geboren Uw borstvoeding moet op gang gebracht worden Als u bepaalde medicijnen gebruikt Als uw baby een medische aandoening heeft Bij ernstige stuwing Als uw baby de eerste 24 uur nog niet gedronken heeft Bij vlakke of ingetrokken tepels Er zijn problemen met de borstvoeding U wilt af en toe eens weg kunnen U wilt de borstvoeding combineren met een baan Er bestaan verschillende manieren om te kolven 1) Kolven met de hand, deze methode is gemakkelijk en goedkoop 2) Afkolven met een handkolf 3) Afkolven met een elektrische kolf Om na te gaan welke methode het meest geschikt is voor de betreffende moeder is het goed om antwoord te hebben op onder andere de volgende vragen. 2-8
Wat is de reden voor het kolven? Is de voeding al op gang of moet het nog op gang gebracht worden? Hoe vaak wilt u kolven? Speelt tijdsinvestering een grote rol? Heeft u al ervaring? Waar kolft u en hoeveel geld wilt u ervoor uit geven? Om met succes te kolven is er meer nodig dan alleen een deugdelijk apparaat. Zelfs de meest geavanceerde kolven hebben niets weg van een baby, dat is de reden dat het vaak meer moeite kost de melk toe te laten schieten dan wanneer de baby aan de borst zou drinken. Als er geen acute reden is om te gaan kolven is het verstandig dat de moeder zich eerst uitgebreid laat informeren. Informatie kunt u krijgen via: Vereniging Borstvoeding Natuurlijk of La Leche Leage, www.borstvoeding.nl, Thuiszorgwinkel, ZGA en de Lactatiekundige. Kolven, hoe doe je dat? Kolven moet je leren en wordt bij voorkeur gedaan in een plezierige warme, veilige omgeving. Bij voorkeur in de buurt van uw baby, of een foto, een cassettebandje met geluidjes van uw baby kan helpen bij het opwekken van de toeschietreflex. Voor het kolven zorgt u er voor dat uw borsten warm zijn. Een zachte massage bevordert de toeschietreflex, ook met de vingertoppen (draaiende bewegingen richting tepel) of de volle hand (zachtjes kneden) waarbij de hand steeds verplaatst wordt. Zowel bij de hand als elektrisch kolven kan het volgende schema worden aangehouden: Borsten verwarmen en zacht masseren Afkolven aan beide borsten ca. 7 min of totdat de melkstroom vermindert Masseren Afkolven aan beide borsten ca. 5 min of tot de melkstroom vermindert Masseren Afkolven aan beide borsten ca. 3 min of tot de melkstroom vermindert Een moeder kolft per borst als de melkproductie nog niet op gang is 10-15 min. Als de melkproductie al op gang is, dan kolft zij dóór tot de melk niet meer stroomt, maar druppelt, ongeveer 10 tot 15 minuten. Met een dubbelzijdig kolfapparaat stimuleert men beter en er is tijdwinst. Kolven moet je leren! Verwacht niet dat je, als de melkproductie nog gestimuleerd moet worden, direct al een paar milliliters hebt. Enkele druppels is al veel! Is je melkproductie al op gang dan kan het zijn dat je aan het apparaat moet wennen. 3-8
Kolven in probleemsituaties In acute situaties wordt aangeraden om met een volautomatisch (huur)apparaat te kolven. Zeker als u de volledige voeding voor de baby moet afkolven. De voordelen zijn onder andere: Volautomatisch is kolven in 2 fasen, stimuleren van het toeschiet reflex en daarna het afkolven van de melk Het kost geen spierkracht en is eenvoudig te bedienen Dubbelzijdig afkolven is tijdbesparend, stimuleert de productie optimaal en brengt de borstvoeding beter opgang Afkolven mag geen pijn doen. Kolf nooit te lang op een lege borst; door de negatieve druk kan er anders borstklierweefsel beschadigen. Liever vaker en korter kolven. Adviezen: Voor het kolven normale handenhygiëne toepassen. Zorg voor een rustige omgeving. Probeer ontspannen te zitten, leun iets naar voren als dit mogelijk is, adem goed door tijdens het kolven. Plaats de borststukken op de borsten, zorg dat de tepels recht in het midden van de kolf geplaatst worden. Zet het kolfapparaat aan op de laagste zuigkracht, frequentie stimuleren toeschietreflex 2 minuten, daarna rustige frequentie. Draai eventueel de zuigkracht op tot comfortabel. Hard zuigen geeft niet meer melk. Zorg voor reële verwachtingen, de eerste keren is het prima als slechts een paar druppels gekolfd worden. De hoeveelheid die je kolft is geen maatstaf voor de werkelijke productie. De meeste moeders hebben meer melk maar schieten minder makkelijk toe met een kolf. Wissel wat vaker van borst bij enkelzijdig afkolven Kolf bij voorkeur in de nabijheid van uw baby of na buidelen. Toeschietreflex bevorderen Om de toeschietreflex te bevorderen kunt u de borst vooraf zacht masseren door: te wrijven met de hand kleine cirkelvormige bewegingen met de vingers te maken de borst te strelen naar de tepel toe een warm kompres op de borst te leggen terwijl u goed doorademt naar een foto van de baby te kijken (als uw baby bijv. in de couveuse ligt) op de Neonatologie afdeling bij uw baby kolven goed te ontspannen door goed diep te zuchten 4-8
Incidenteel afkolven Redenen om incidenteel af te kolven kunnen zijn omdat: U een avondje weg wilt U een nachtje wil doorslapen U om de een of andere reden een paar uur van uw baby gescheiden bent In bovenstaande gevallen kunt u kleine hoeveelheden afkolven na het voeden als u veel melk heeft, of anders een uur na het voeden. Zo kan een voeding bij elkaar gespaard worden. Frequent afkolven Redenen hiervoor kunnen zijn: U en uw baby zijn gescheiden door ziekenhuisopname U heeft problemen met aanleggen van de baby U gaat weer werken In bovenstaande gevallen moet de borstvoeding nog op gang gebracht worden of in stand gehouden worden. Het beste advies is om net zo vaak te kolven als uw baby voedingen nodig heeft. Als de voeding nog op gang gebracht moet worden zou u in principe elke 3-4 uur, 8 x per 24 uur moeten kolven. s Nachts kolven kan de productie van de melk verhogen omdat het prolactine gehalte stijgt. Als moeder en baby direct na de bevalling gescheiden zijn streven wij ernaar binnen 6 uur na de bevalling met kolven te starten. Als u ernstig ziek bent kan, in overleg, besloten worden later te starten met kolven. Afgewogen wordt de belasting voor u op dat moment, ten opzichte van de voordelen van het snel starten met kolven. Manieren om te kolven Met de hand kolven Met de hand afkolven is een goedkope, gemakkelijke en eenvoudige methode. Ga als volgt te werk: Gebruik een wijd kopje om de melk op te vangen U laat de borst in uw hand rusten, vingers eronder, duim erop, aan de rand van de tepelhof U duwt de borst naar de ribben toe U maakt ritmische schaarbewegingen naar voren met duimen vingers. De vingers moeten niet over de huid glijden U verplaatst de hand regelmatig en ritmisch rond de borst Als de melk niet meer makkelijk komt, pauzeert U, drinkt wat, masseert de andere borst en begint aan die kant te kolven 5-8
U kunt een aantal keren wisselen van borst en zo nodig warmte en of massage toepassen Zonodig uw handen en borsten drogen U stopt als er niets meer komt. Het heeft meer zin later nog eens te kolven Afkolven met de handkolf Afkolven met een handkolf, wordt meestal gebruikt door vrouwen die incidenteel kolven. Ga als volgt te werk: U leunt wat voorover, zodat de tepel schuin naar beneden wijst Uw armen rusten op een leuning of een kussen U kiest een borstschelp die nauwkeurig aansluit en waar de tepelhof ook invalt. Houdt tijdens het kolven de borstschelp vast U zet de kolf zo op de borst dat de tepel precies in het midden komt Eerst wordt pompend het intensieve korte zuigen van de baby nagebootst waardoor de toeschietreflex wordt bewerkstelligd Zodra de melk begint te lopen, houdt u het vacuüm in stand zonder te pompen Kolf 5-7 minuten per borst Zonodig beide borsten opnieuw masseren Tussentijds iets drinken Zonodig opnieuw masseren Wederom kolven Wissel van borst als de melkstroom afneemt. Als er nog geen productie is, de aangegeven kolftijden aanhouden Kolven mag geen pijn doen 6-8
Kolven met een elektrische kolf Wanneer u veel gaat werken of wanneer er borstvoedingsproblemen zijn zoals zuigverwarring of tepelkloven of wanneer u en uw baby gescheiden zijn doordat bijvoorbeeld de baby in de couveuse ligt door prematuriteit of ziekte. In deze gevallen is het gebruik van een volautomatische elektrische kolf aan te raden. Voor instructies zie: kolven met een handkolf. Bewaren van moedermelk Het afkolven moet heel hygiënisch gebeuren. Dit betekent schone handen, schoon materiaal en een schone koelkast en/of vriezer. Vermeld de datum en tijd van afkolven en invriezen, zodat de oudste melk het eerst gebruikt wordt. Hoelang bewaren: Waar: Kamertemperatuur thuis Kamertemperatuur in het ziekenhuis Achter in de koelkast thuis In de koelkast ziekenhuis Vriesvak van koelkast Diepvriezer -18 graden Vrieskist Na ontdooien in de koelkast Bewaartijd: 5-10 uur 4 uur 72 uur 24 uur tot 2 weken 3-4 maanden 6 maanden 24 uur Moedermelk verwarmt men nooit hoger dan 37 graden, dit is gelijk aan de lichaamstemperatuur. Niet in de magnetron opwarmen omdat anders antistoffen verloren gaan. Het au-bain-marie / in de flessenwarmer opwarmen van moedermelk verdient de voorkeur. 7-8
Het reinigen van de kolfsets in het ziekenhuis Neem de slang van de kolfset en demonteer het setje na ieder gebruik. Spoel de kolfset af, eerst met koud water (verwijderen van de eiwitten) en dan met warm water (verwijderen van de vetten). De slangen dienen droog te blijven. Vervolgens de onderdelen zorgvuldig drogen en vervolgens in een katoenen (hydrofiel)luier bewaren. Ook in het ziekenhuis wordt het kolfsetje iedere 24 uur gesteriliseerd en een schone doek bewaard. Flesjes krijgt u van ons aangereikt, ook voor thuis als de baby nog in het ziekenhuis ligt. Voor informatie: José Advocaat, lactatiekundige IBCLC Lactatiekundigen@flevoziekenhuis.nl (036) 868 86 21 8-8