1. Opdracht 11 1.1. Advieswerk 12 1.2. Ombudswerk 13 1.3. Communicatiewerk 13 2. Doelgroepen 14 2.1. Beleidsmakers 14 2.2. Minderjarigen 14 2.3. Volwassenen 14 3. Medewerkers en middelen 16 3.1. Medewerkers 16 3.2. Financiële middelen 16 3.3. Samenwerking met het Algemeen Secretariaat 17 Hoofdstuk 1Kinderrechten commissariaat
Hst 1 Kinderrechtencommissariaat 1 Opdracht 1 Opdracht Als officiële en onafhankelijke instantie van het Vlaams Parlement verdedigt het Kinderrechtencommissariaat de rechten en belangen van minderjarigen. Missie Het Kinderrechtencommissariaat wil de maatschappelijke en juridische positie van minderjarigen in Vlaanderen versterken. Daartoe waakt het over de verdere uitvoering van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, en onderneemt het actie om die te stimuleren. Het pleit verder voor welzijnsbevorderende leefomstandigheden voor kinderen en jongeren. Rechtspromotie en -bescherming gaat over alle kinderrechten. Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind is daarbij de leidraad. Voor het Comité voor de Rechten van het Kind vloeit de oprichting van onafhankelijke kinderrechteninstanties logisch voort uit de verplichtingen van het Verdrag. 1 Het oprichtingsdecreet 2 van het Kinderrechtencommissariaat zet die opdracht in de praktijk om door middel van advies, ombudswerk, onderzoek en communicatiewerk. Daarbij stelt het Kinderrechtencommissariaat deze criteria voorop: 3 Het geloof in de competentie van minderjarigen als volwaardige actoren in de samenleving Het evenwicht tussen de drie soorten rechten (protectie-, provisie- en participatierechten): rechtspromotie en -bescherming gaat over alle kinderrechten De emancipatorische uitvoering van het Verdrag (rechten hebben én rechten uitoefenen): de minderjarige moet zijn rechten zelf kunnen beleven, uitoefenen en afdwingen De gerichtheid op verandering en impact: verbetering van de maatschappelijke en de juridische positie van de minderjarige. Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind is niet alleen een juridisch instrument, maar ook de leidraad voor de verhoudingen tussen volwassenen en minderjarigen. Daarvoor is wederzijds respect het sleutelwoord. Het Kinderrechtencommissariaat waakt erover dat de nodige instrumenten, kanalen en voorzieningen uitgebouwd worden en kwalitatief werk blijven leveren. Het Kinderrechtencommissariaat wil attitudes beïnvloeden en voert acties waardoor minderjarigen zelf vat krijgen op hun leven en op de samenleving. 1 Comité voor de Rechten van het Kind, General Comment no. 2 (2002) The role of independent human rights institutions in the protection and promotion of the rights of the child : Independent national human rights institutions are an important mechanism to promote and ensure the implementation of the Convention, and the Committee on the Rights of the Child considers the establishment of such bodies to fall within the commitment made by States parties. Zie www.ohchr.org/english/bodies/ crc/. Zie de bijlagen bij dit jaarverslag voor de tekst van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. 2 Decreet van 15 juli 1997 houdende oprichting van het Kinderrechtencommissariaat en instelling van het ambt van kinderrechtencommissaris, B.S. 7 oktober 1997. Decreet van 31 januari 2003 houdende wijziging van het decreet van 15 juli 1997 houdende oprichting van een Kinderrechtencommissariaat en instelling van het ambt van kinderrechtencommissaris en van het decreet van 7 juli 1998 houdende instelling van de Vlaamse Ombudsdienst, B.S. 13 februari 2003. Decreet van 6 juli 2005 houdende wijziging van diverse decreten, wat het statuut van de mandaathouders in de aan het Vlaams Parlement verbonden instellingen betreft, Parl. St. Vl. Parl. 2004-2005, nr. 325/4. Zie voor de tekst van de drie decreten de bijlagen bij dit jaarverslag of www.kinderrechten.be. 3 Zie voor een uitgebreide omschrijving van de werkingscriteria van het Kinderrechtencommissariaat: KINDERRECHTENCOM- MISSARIAAT, Jaarverslag 2002-2003, Brussel, Kinderrechtencommissariaat, 2003, p. 17-18. 12
Hst 1 Kinderrechtencommissariaat 1 Opdracht 1.1. Advieswerk De adviezen van het Kinderrechtencommissariaat maken duidelijk wat de rechten en belangen van minderjarigen zijn en welke verbeteringen mogelijk zijn aan de regelgeving, of welke nieuwe regelgeving nodig is. Het ombudswerk initieert en onderbouwt die adviezen. De adviezen worden verder gestaafd met onderzoeksmateriaal. Daarvoor zet het Kinderrechtencommissariaat kleinere onderzoeksprojecten op of verzamelt en verwerkt het onderzoeksgegevens van andere organisaties. Het Kinderrechtencommissariaat formuleert adviezen, al of niet op vraag van parlementsleden. De adviesverlening kan gelinkt zijn aan voorstellen en ontwerpen van decreten, wetsvoorstellen en -ontwerpen of verzoekschriften. Een advies is doorgaans schriftelijk, maar kan ook een uiteenzetting op een hoorzitting of een standpuntbepaling zijn. 1.2. Ombudswerk Minderjarigen en volwassenen kunnen bij de ombudsdienst van het Kinderrechtencommissariaat terecht met vragen en klachten over kinderrechten en schendingen ervan. De melder krijgt advies of informatie, hij wordt doorverwezen of het Kinderrechtencommissariaat bemiddelt. Het Kinderrechtencommissariaat werkt complementair met bestaande instanties voor dienst- en hulpverlening voor minderjarigen. De klachten geven het Kinderrechtencommissariaat zicht op de leefomstandigheden van minderjarigen, en geven aan waar structurele veranderingen wenselijk of nodig zijn. Ze kunnen ook duidelijk maken dat er een tekort is aan kennis en onderzoeksmateriaal over een bepaalde situatie of problematiek. Soms is dat voor het Kinderrechtencommissariaat de aanleiding om al of niet na raadpleging van het veld en van ervaringsdeskundigen een beleidsdossier of een advies op te maken. De klachten geven zicht op de leefomstandigheden van minderjarigen, en geven aan waar structurele veranderingen wenselijk of nodig zijn. 1.3. Communicatiewerk Het Kinderrechtencommissariaat maakt zijn dienstverlening, zijn standpunten en het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind bekend bij een ruim publiek. Het Kinderrechtencommissariaat informeert en sensibiliseert via verschillende informatieproducten en informatiekanalen, evenementen en campagnes. 13
Hst 1 Kinderrechtencommissariaat 2 Doelgroepen 2 Doelgroepen 2.1. Beleidsmakers Vlaams Parlement Het Kinderrechtencommissariaat informeert en adviseert het Vlaams Parlement over de rechten, noden en belangen van kinderen. Het wijst ook op de mogelijke vertaling daarvan naar Vlaamse regelgeving. Het toetst beleidsinitiatieven zoals ontwerpen en voorstellen van decreet aan het Kinderrechtenverdrag. Andere beleidsmakers Het Kinderrechtencommissariaat kan ook de Vlaamse regering, administraties en agentschappen adviseren om kinderrechtenconforme regelgeving op te maken en uit te voeren. Omdat het Kinderrechtenverdrag en de leefwereld of leefomstandigheden van kinderen de logica van de bevoegdheidsverdelingen niet altijd volgen, 4 gaat het Kinderrechtencommissariaat ook in op adviesvragen van de federale regering of het federale parlement. Soms richt het Kinderrechtencommissariaat zich naar internationale of buitenlandse overheden. 2.2. Minderjarigen Het Kinderrechtencommissariaat verzamelt informatie over minderjarigen, en vooral via zijn ombudswerk ook bij minderjarigen. Het geeft hun bezorgdheden en verwachtingen door aan het beleid, naast andere bezorgdheden die beleidsmatig of op basis van het Kinderrechtenverdrag van belang zijn. Het Kinderrechtencommissariaat informeert minderjarigen over hun rechten en mogelijkheden en hun positie in de samenleving. Het informeert minderjarigen ook over zijn ombudsdienstverlening. 2.3. Volwassenen Steun en medewerking van volwassenen is nodig om kinderrechten in de praktijk om te zetten. Het Kinderrechtencommissariaat richt zich ook naar volwassenen. Hun steun en medewerking is nodig om kinderrechten in de praktijk om te zetten. Professionals Het Kinderrechtencommissariaat bouwt contacten uit met volwassenen die beroepshalve in contact komen met kinderen en jongeren. Die professionals werken bijvoorbeeld op scholen, in de hulpverlening of het jeugdwerk. Waar dat mogelijk en zinvol is, werkt het Kinderrechtencommissariaat structureel samen met organisaties en instanties. 4 Zo bepaalt het decreet dat het jaarverslag in het kader van de rapportageplicht ook overgemaakt moet worden aan de federale overheid en dat het Kinderrechtencommissariaat de Belgische kinderrechtenrapporten evalueert. 14
Hst 1 Kinderrechtencommissariaat 2 Doelgroepen Niet-professionals Het Kinderrechtencommissariaat richt zich ook naar volwassenen die voor minderjarigen belangrijk zijn, maar geen professionele band met ze hebben. Ouders zijn hier de belangrijkste doelgroep. Publieke opinie Om een maatschappelijk draagvlak te creëren voor kinderrechten, richt het Kinderrechtencommissariaat zich ook naar de publieke opinie. Het debat over kinderrechten moet ook gevoerd worden voor het grote publiek, rechtstreeks via gerichte representatie, of indirect via media, internet en andere kanalen. Het debat over kinderrechten moet ook gevoerd worden voor het grote publiek, rechtstreeks via gerichte representatie, of indirect via media, internet en andere kanalen. 15
Hst 1 Kinderrechtencommissariaat 3 Medewerkers en middelen 3 Medewerkers en middelen 3.1. Medewerkers Aan het hoofd van het Kinderrechtencommissariaat staat de kinderrechtencommissaris. Het multidisciplinaire team bestaat uit twaalf medewerkers (in totaal 10,6 voltijdse banen). Naam Functie Sinds Ankie Vandekerckhove Kinderrechtencommissaris 16 juni 1998 Leen Ackaert Advies- en onderzoekswerk 15 maart 2002 Hilde Cnudde Communicatiewerk, media en campagnes 16 april 2001 Lieven De Rycke Advies- en onderzoekswerk 16 november 1998 Silke Heiden Ombudswerk 1 augustus 2003 Mie Jacobs Advieswerk 1 oktober 2003 Peter Minten Communicatiewerk, media en campagnes 1 januari 1999 Isabel Moerman Secretariaat 13 januari 2003 Inge Schoevaerts Ombudswerk 5 september 2005 Maureen Van Canneyt Secretariaat Ombudswerk 1 oktober 2005 Dominique van den Akker Ombudswerk 1 december 1998 Els Van Hemelrijck Interne coördinatie 1 mei 2005 Het mandaat van de eerste kinderrechtencommissaris liep na tien jaar officieel af in juni 2008. De selectieprocedure voor haar opvolger werd recent opgestart. 5 3.2. Financiële middelen Elk jaar dient het Kinderrechtencommissariaat een begroting in bij het Bureau van het Vlaams Parlement. Deze budgetvraag is gebaseerd op de cijfers van de goedgekeurde meerjarenbegroting 6 en bevat terugkerende kosten en een kostenraming voor de geplande activiteiten en projecten voor het komende jaar. Het Rekenhof controleerde de Rekening 2007 waarna de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement ze op 28 mei 2008 goedkeurde. 7 De begroting voor het werkjaar 2008 bedraagt 1.537.115 euro en werd door de Plenaire Vergadering goedgekeurd op 19 december 2007. 8 5 Het decreet voorziet in artikel 9 dat de kinderrechtencommissaris kan aanblijven tot een opvolger benoemd werd of effectief aan de slag gaat. 6 Sinds 2005 stelt het Kinderrechtencommissariaat elk jaar een aangepaste meerjarenbegroting op. Die wordt elk jaar in juni voorgelegd aan en besproken in het Uitgebreid Bureau. Zo is de begroting 2008 gebaseerd op de meerjarenbegroting 2008-2011 en volgt de begroting 2009 de krijtlijnen van de meerjarenbegroting 2009-2012 die op het Uitgebreid Bureau van 16 juni 2008 besproken werd. 7 Zie Parl. St., Vl. Parl. 2007-2008, nr. 46-A/1. 8 Zie Parl. St., Vl. Parl. 2007-2008, nr. 46/1 en Handelingen nr. 19. 16
Hst 1 Kinderrechtencommissariaat 3 Medewerkers en middelen Het Kinderrechtencommissariaat werkt met het boekhoudsysteem SAP van het Vlaams Parlement. Dat maakt toezicht door het Vlaams Parlement mogelijk, zowel vooraf als achteraf. Bij de besteding van de middelen respecteert het Kinderrechtencommissariaat de procedures voor offertes en uitbesteding van overheidsopdrachten. 3.3. Samenwerking met het Algemeen Secretariaat Als paraparlementaire instelling werkt het Kinderrechtencommissariaat vanuit het Huis van de Vlaamse Volksvertegenwoordigers. De samenwerking met alle ondersteunende diensten van het Algemeen Secretariaat verloopt volgens een samenwerkingsprotocol. Dat protocol gaat over de dienstverlening voor personeelsbeleid, financiën, informatica, algemene logistiek, huisvesting en de daaraan verbonden lasten. Het Kinderrechtencommissariaat betaalde tot dit jaar een forfaitaire vergoeding (24.800 euro). Er is structureel overleg tussen alle paraparlementaire instellingen (het Kinderrechtencommissariaat, de Vlaamse Ombudsdienst, het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek en het Vlaams Vredesinstituut) en de griffier van het Vlaams Parlement. 17
18