Dienst Gynaecologie Informatie voor de patiënte Afwijkend uitstrijkje Verloskunde Waartoe dient een uitstrijkje? Een uitstrijkje wordt ook wel de PAPsmeartest genoemd. Het dient om een voorstadium van baarmoederhalskanker op te sporen (= baarmoederhalskankerscreening). Baarmoederhalskanker ontstaat wanneer cellen van de baarmoederhals geïnfecteerd worden met het Humaan Papilloma Virus (HPV), veranderingen gaan vertonen en zo op een ongecontroleerde manier gaan groeien. Het duurt gelukkig vele jaren vooraleer de abnormale cellen vanuit een voorstadium ontaarden in baarmoederhalskanker. Deze voorstadia geven doorgaans geen klachten maar kunnen wel ontdekt worden aan de hand van een uitstrijkje. D I E N S T G Y N A E C O L O G I E - V E R L O S K U N D E Campus Aalst, Campus Ninove - T. 053 72 49 50 F. 053 72 45 47 Dr. Bruno Seynhave Dr. Geertrui Meganck Dr. Sofie Vandeginste Dr. Koen Traen Dr. Evelyn Despierre Dr. Veerle Verhaeghe Dr. Lien Van den Haute Campus Asse - T. 02 300 62 96 F. 02 300 62 95 Dr. Hilde Verlaenen Dr. Karin Stukkens Dr. Annemie De Hondt Dr. Kristien Gabriels Dr. Cecile Schockaert Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 1 1 juli 2015 BS
Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 2 1 juli 2015 BS
Hoe wordt een uitstrijkje afgenomen? Het afnemen van een uitstrijkje is een simpele procedure die slechts een paar minuten duurt. Tijdens het vaginaal onderzoek gaat de gynaecoloog met behulp van een borsteltje cellen afnemen van de baarmoederhals door er over te strijken. Deze cellen worden in het labo onder de microscoop bekeken door de patholoog. Doorgaans wordt geadviseerd iedere drie jaar een uitstrijkje te laten nemen. Dit is terugbetaald door de mutualiteit. Afwijkend uitstrijkje Wat is een afwijkend uitstrijkje? Een afwijkend uitstrijkje betekent dat bij het uitstrijkje enkele afwijkende baarmoederhalscellen zijn gevonden. Dit is geen reden tot paniek. Een afwijkend uitstrijkje wijst in de overgrote meerderheid van de gevallen niet op de aanwezigheid van een baarmoederhalskanker. Baarmoederhalskanker is eerder zeldzaam en komt slechts voor bij 10 per 100 000 gescreende vrouwen per jaar. Afwijkende uitstrijkjes daarentegen zijn wel frequent. Eén op twintig uitstrijkjes wordt als abnormaal beschouwd en vereist verder onderzoek. Wat veroorzaakt een afwijkend uitstrijkje? Meestal worden de afwijkingen veroorzaakt door het Humaan Papilloma Virus (HPV). Er zijn meer dan 100 verschillende HPV-types waarvan er een 15-tal baarmoederhalskanker kunnen veroorzaken. Het virus wordt meestal verspreid door seksueel contact. Bij meer dan 75% van alle seksueel actieve vrouwen wordt ooit wel eens een HPV infectie vastgesteld en in de meeste gevallen verdwijnt dit virus spontaan binnen de 6 tot 24 maanden door het eigen afweersysteem. Wanneer sommige HPV types echter gedurende lange tijd aanwezig blijven, kan dit leiden tot veranderingen aan de baarmoederhals. Deze vrouwen lopen dan ook een verhoogd risico op het krijgen van baarmoederhalskanker. Andere afwijkingen op de baarmoederhals zijn te wijten aan vaginale droogte door de menopauze of een infectie met bacteriën of schimmels. Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 3 1 juli 2015 BS
Heeft een afwijkend uitstrijkje invloed op een eventuele zwangerschap? Het is weinig waarschijnlijk dat uw afwijkend uitstrijkje en de eventuele behandeling hiervan een zwangerschap nu of in de toekomst zal beïnvloeden. Uw arts zal dit voor u opvolgen. HPV zelf kan tijdens de zwangerschap de ontwikkeling van de baby niet beïnvloeden. Een normale bevalling blijft mogelijk. Hoe lang heb ik deze afwijkende cellen al? Normale cellen veranderen door de blijvende aanwezigheid van bepaalde HPV stammen en kunnen zo omgevormd worden tot voorlopers van baarmoederhalskanker (dysplasie). DE HPV infecties kan dus al van veel vroeger dateren. Het kan jaren duren vooraleer deze voorlopercellen uiteindelijk ontaarden naar baarmoederhalskanker. Bovendien evolueert twee derde van deze voorloperletsels nooit naar baarmoederhalskanker, maar bij een derde is dit wel het geval. Door een regelmatig uitstrijkje en, zo nodig, bijkomend onderzoek kunnen deze voorloperletsels tijdig opgespoord worden en behandeld worden zodat er geen kanker kan ontstaan. Is baarmoederhalsscreening betrouwbaar? Geen enkel screeningsonderzoek is perfect en ook de resultaten van de uitstrijkjes kunnen soms niet correct zijn. Daarom wordt een driejaarlijks uitstrijkje aangeraden. Zo kan een eventueel incorrect resultaat van het vorige bezoek, bij uw volgend uitstrijkje wel gezien worden. Dit is dan nog voordat de afwijkende cellen zich kunnen ontwikkelen tot baarmoederhalskanker. De screening voorkomt vele gevallen van baarmoederhalskanker, maar zal nooit alle baarmoederhalskanker gevallen kunnen voorkomen. Onderzoeken bij een afwijkend uitstrijkje Wat moet er gebeuren? Uw arts zal eerst uitleg geven betreffende het resultaat van uw afwijkend uitstrijkje. Afhankelijk van wat er gevonden is, wordt geadviseerd om een controle uitstrijkje te laten nemen na 6 maanden of om een colposcopie te ondergaan. Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 4 1 juli 2015 BS
Wat is een colposcopie? Een colposcopie is een pijnloos onderzoek waarbij de gynaecoloog met een speciale microscoop (colposcoop) de baarmoederhals en de vagina bekijkt. Dit wordt uitgevoerd op de gewone raadpleging en verloopt net als een gewoon gynaecologisch onderzoek. Het onderzoek geeft de arts de mogelijkheid om kleine afwijkingen op de baarmoederhals te bekijken die vaak te klein zijn om met het blote oog te zien. Om de afwijkingen beter te kunnen opsporen, brengt de arts vaak een kleurstof aan. Meestal wordt een klein weefselstukje (biopsie) afgenomen van de baarmoederhals. Dit verloopt in de meeste gevallen pijnloos, maar kan soms gepaard gaan met wat lichte krampen en/of wat bloedverlies. Het onderzoek duurt niet langer dan 10 minuten. Na een biopsie kan u gedurende enkele dagen wat bruin tot licht bloederig vaginaal verlies hebben. U heeft best geen seksueel contact gedurende een week. Welke behandeling volgt er na de colposcopie? Ongeveer een tiental dagen na de colposcopie zal het resultaat van de biopsie gekend zijn. Afhankelijk van de ernst van de afwijking, zal opvolging of behandeling voorgesteld worden. Afwijkingen die in de biopsie worden aangetroffen, worden Cervicale Intraepitheliale Neoplasie genoemd (CIN). Deze zijn onderverdeeld van CIN 1 tot en met CIN 3, afhankelijk van de ernst van de afwijking. Resultaat Betekenis Wat te doen? Normaal CIN 1 CIN 2 of 3 Geen afwijkingen gevonden Milde afwijkingen Matige of ernstige afwijkingen Controle uitstrijkje na 6 maanden Normaal gesproken verdwijnt dit vanzelf zonder behandeling. U wordt toch geadviseerd het uitstrijkje na 6 maanden te herhalen. Meestal wordt behandeling aangeraden. Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 5 1 juli 2015 BS
Behandelingen bij een afwijkend uitstrijkje Bij meer uitgebreide afwijkingen zal een verdere behandeling noodzakelijk zijn. De huidige meest gebruikelijke en doeltreffende behandeling bestaat uit een luxexcisie. Andere behandelingen zijn cryotherapie, laserbehandeling of conisatie. Uw arts zal uw adviseren welke behandeling voor u het meest geschikt is. Wat is een lusexcisie? Met een dun, elektrisch verhit, metalen lusje wordt de afwijkende zone uit de baarmoederhals verwijderd. Deze procedure wordt ook een LLETZ genoemd. Het verwijderde weefsel wordt opnieuw door de patholoog onder de microscoop onderzocht. Deze eenvoudige ingreep kan meestal ambulant onder plaatselijke verdoving uitgevoerd worden op de dagkliniek. De hele procedure duurt slechts 10 minuten. Desgewenst kan de ingreep ook onder narcose uitgevoerd worden tijdens een dagopname. Wat is een laserbehandeling of cryotherapie? Bij deze behandeling wordt het afwijkende letsel van de baarmoederhals vernietigd door verdamping met een laserstraal of door bevriezing met een metalen kegeltje waardoor vloeibare stikstof wordt gestuurd (cryotherapie). Door de vernietiging van de afwijking is er geen weefsel meer beschikbaar voor microscopisch onderzoek. Deze technieken worden daarom meestal voorbehouden voor de lichtere baarmoederhalsafwijkingen. Deze behandelingen worden ook meestal ambulant uitgevoerd. Wat is een conisatie? Bij een conisatie wordt een stuk weefsel in de vorm van een kegel uit de baarmoederhals gesneden. Dit kan gebeuren met een chirurgisch mesje of met een laserstraal. Deze behandeling wordt meestal toegepast bij grotere letsels en gebeurt onder algemene narcose tijdens een dagopname. Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 6 1 juli 2015 BS
Na de behandeling Welke ongemakken kan ik hebben na een behandeling? Na een behandeling ter hoogte van de baarmoederhals, kan u gedurende enkele dagen tot weken wat afscheiding of vaginaal bloedverlies hebben. Dit kan de eerste dagen ook gepaard gaan met een menstruatie-achtige buikpijn. U mag hiervoor een pijnstiller innemen. De eerste menstruatie na een behandeling van de baarmoederhals kan ook heviger zijn. Omdat de wonde moet helen, kan u best gedurende drie tot vier weken geen seksueel contact hebben. Ook het gebruik van tampons of bad wordt afgeraden. Bij overvloedig bloedverlies, slecht ruikend vaginaal bloedverlies, hevige buikpijn of koorts hoger dan 38 C dient u contact op te nemen met uw gynaecoloog. Wat gebeurt er na de behandeling? De behandeling van voorstadia van baarmoederhalskanker is meestal zeer succesvol en volstaat in vele gevallen. Een klein aantal vrouwen heeft echter nog verdere behandeling nodig. Na een behandeling wordt aangeraden een controle uitstrijkje te laten afnemen na 6 maanden. U wordt, afhankelijk van de ernst van de afwijking, gedurende een korte periode intensiever opgevolgd, alvorens u terug naar de normale screening om de drie jaar wordt verwezen. Behandelingen zijn meestal niet van invloed op uw seksleven of uw vermogen om kinderen te krijgen. Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 7 1 juli 2015 BS
Dienst Gynaecologie Verloskunde Informatie voor patiënten Afwijkend uitstrijkje p. 8 1 juli 2015 BS