TITEL ACTIVITEI T + beschrijving: Leven na de dood? 2 e graad In deze les gaan we dieper in op de gebruiken bij een overlijden. We bestuderen de visie op het hiernamaals of een leven na de dood in de verschillende wereldreligies. Domeinen die aan bod komen : Godsdienst, Nederlands, Wereldoriëntatie (zingeving, samenleving, tijd, ruimte), Muzische Vorming (beeld) Beginsituatie: De leerlingen hebben in eerdere lessen gewerkt rond geloven en rond de verschillende wereldreligies (zie hoekenwerk wereldreligies). Lesstructuur met uitleg over o Motivatiefase + leerdoel Instap De lln. luisteren naar het nummer Als ik doodga van Urbanus. > dit kan u downloaden of laten horen via You Tube. Onderwijsleergesprek : Na het beluisteren van dit lied stelt de lk. enkele vragen (aanknopen bij voorkennis en stimuleren gedachtegang) : Waarover ging dit lied? Wat denken jullie eigenlijk? Wat zou er kunnen gebeuren na de dood? Hoe zou dat er uitzien, dat leven na de dood? Waar zouden we naar toe gaan na de dood, hoe zou dat daar noemen? > bedoeling is dat de lln. via een verkennend gesprek met richtvragen gemotiveerd worden over het thema. Bepaalde termen (hemel, hel, reïncarnatie, nirvana, ) kunnen eventueel al aan bod komen. Leerdoelen: De leerlingen kunnen respectvol luisteren naar wat hun medeleerlingen vertellen. De leerlingen ontdekken dat er verschillende meningen bestaan over wat er na de dood gebeurt. o Leerfase + leerdoel Kern Kring : > lk vertelt telkens een verhaal, na iedere episode kunnen de lln. vragen stellen, mening geven, filosoferen,
Eén ding is zeker : iedereen sterft op een bepaald moment. We kunnen alleen maar hopen dat de dood voor ons nog lang mag wegblijven Wat er na de dood gebeurt is eigenlijk een kwestie van geloven. Er zijn 2 grote groepen met 2 verschillende meningen : de gelovers en de niet gelovers. De gelovers geloven dat er nog iets is nadat we zijn gestorven. Dat iets is verschillend in de verschillende religies. De niet gelovers menen dat het gedaan is na de dood. Dat we dus maar beter iets kunnen maken van ons leven. > lln. geven mening over deze 2 visies (Wat denken jullie hierover? ) Vroeger was men nog veel meer mee bezig met de dood en het leven na de dood dan nu. In bepaalde culturen bouwde men ongelooflijke bouwwerken om zijn doden te begraven. Kennen jullie de piramides in Egypte? Die zijn gebouwd om de farao s te begraven. Zo wilden de mensen hen eren en klaarmaken voor het leven na de dood. Ook de Grieken en de Romeinen hebben hier mooie verhalen over : zij geloofden in een God Hades en die regeerde over het binnenste van de aarde, een rijk waar alle mensen (goede en slechte) terechtkwamen na hun dood. In die onderwereld moest je een rivier oversteken en daarvoor moest je de veerman Sharon betalen. Daarom begroeven de Grieken en de Romeinen hun doden met een muntstuk in de hand zodat ze de veerman konden betalen. Want de doden die geen muntstuk hadden konden de rivier niet oversteken en hun geesten bleven eeuwig rondzwerven. (griezelig hé!) Ook geloofden sommigen zelfs dat er onsterfelijke mensen bestonden zoals de Goden die dus eeuwig leefden. > lln. kunnen feedback geven op deze verhalen over gebruiken bij oude culturen. Vandaag gaan we ons beperken tot de 5 wereldreligies die we in het hoekenwerk hebben behandeld : > lln. geven deze 5 religies : christendom, jodendom, islam, boeddhisme, hindoeïsme. Al deze religies houden er specifieke gewoonten en gebruiken op na als iemand sterft. En al deze religies hebben een eigen geloof in wat er na de dood gebeurt. Wat gebeurt er bij ons als een mens sterft? > begrafenis / crematie ; rouwprentjes ; doodsbrief, Zou dat in andere religies ook zo zijn? > lln. kunnen vertellen over eigen ervaringen of leefwereld In het christendom is het de gewoonte dat de dode wordt begraven na de mis in de kerk waarbij afscheid wordt
genomen. Tegenwoordig worden vele doden gecremeerd i.p.v. begraven, maar bij echt heel gelovige katholieken is crematie verboden. De christenen geloven in een laatste oordeel : dat er ooit een dag gaat komen dat God alle doden tot leven zal wekken en zal oordelen over wie goed heeft geleefd en wie slecht. Diegenen die een goed leven hebben geleid gaan naar de hemel, diegenen die een slecht leven hebben geleid gaan naar de hel Kennen jullie de uitdrukking niet : rijstpap met gouden lepeltjes eten in de hemel? Wat stellen jullie je voor bij de hemel of de hel? > lln. kunnen vragen stellen, eigen mening verkondigen, ervaringen delen, Bij de moslims moet de dode zo snel mogelijk begraven worden, liefst zelf voor de zonsopgang van de volgende dag. Zij wassen het lichaam 3 keer zodat het rein is wanneer het voor Allah verschijnt en ze omwikkelen het met een doek. De moslims geloven dat God op de laatste dag zal oordelen over je leven. De engel Gabriël neemt de ziel mee naar de tussenwereld en daar krijgt de moslim enkele vragen gesteld door engelen. Wanneer hij die goed beantwoordt gaat de ziel naar de hemel om te wachten op de Dag des Oordeels, als de vragen niet goed beantwoord worden gaat de ziel terug naar het lichaam en wordt mee begraven. Deze vragen hebben te maken met hoe de moslims leven : Dat hij gelooft in één God en dat hij gelooft dat Mohammed de boodschapper van God is. Voor de Moslims is de dood dus geen eindpunt, maar eigenlijk het begin van een nieuw leven. In de hemel of de hel (dat hangt af van je handelingen in het aardse leven) wachten de moslims op de Dag des Oordeels. Op deze dag zal de aarde vergaan en zal Allah zelf beslissen wie naar de hemel mag en wie naar de hel. De goede zielen gaan dan terug naar het lichaam in het graf, daarom ook dat de moslims hun doden niet cremeren, want dan is hun lichaam er niet meer. > lln. kunnen vragen stellen, eigen mening verkondigen, ervaringen delen, Ook de joden moeten hun doden ritueel wassen zodat ze rein zijn om voor JHWH te verschijnen. Het lichaam moet zo snel mogelijk worden begraven en er worden geen doodsbrieven verstuurd. Er staat wel een aankondiging in de synagoge en enkel joden mogen de begrafenis bijwonen. Er wordt door de rabbijn voorgelezen uit de Thora om de dode te begeleiden op zijn reis naar de hemel. Een engel brengt de ziel tot bij God. Crematie is ook bij de joden verboden omdat het lichaam dan niet meer kan verrijzen. Ook de joden geloven in een laatste oordeel van God, maar bij de joden gaan diegenen die een slecht leven
hebben geleid definitief dood, zij hebben geen hel. We zien dus dat er wel verschillen zijn bij een overlijden tussen de christenen, de joden en de moslims, maar toch zijn er ook veel gelijkenissen. > lln. verwoorden gelijkenissen en verschillen (lk. stuurt waar nodig) We hebben het nog niet gehad over het boeddhisme en het hindoeïsme. Daar liggen de zaken wel een beetje anders. Wie weet wat het grote verschil is? We hebben het er over gehad in het hoekenwerk? > lln. grijpen terug naar voorkennis De boeddhisten en de hindoes geloven dat de mens eindeloos veel levens doorloopt tot hij eindelijk op zijn eindbestemming komt. De mens sterft, het lichaam gaat dood en de ziel wordt opnieuw geboren in een ander menselijk wezen. In welk menselijk leven is afhankelijk van hoe goed of slecht je het vorige leven hebt geleid. De hindoes cremeren hun doden omdat zij dit de zuiverste manier vinden om hun doden terug aan de aarde te schenken. De ziel leeft verder en wordt terug geboren. Het ultieme doel is de verlossing, dan worden ze niet meer terug geboren en worden opgenomen in Brahman, de wereldziel. De boeddhisten begraven of cremeren hun doden, zij mogen kiezen. De dood staat eigenlijk centraal in hun geloof, want dit is het grote bewijs dat alles vergaat. Enkel de ziel blijft herboren worden. Uiteindelijke is het ultieme doel van elke boeddhist om deze cirkel van wedergeboorte te verbreken, zodat de ziel rust vindt. Dit noemen de boeddhisten het nirvana. Bij de boeddhisten is de dood iets natuurlijks en hoopvol, zij hebben er geen bang voor. > lln. kunnen vragen stellen, eigen mening verkondigen, ervaringen delen, Leerdoelen : De lln. verkennen verschillende rituelen rond het sterven in de wereldgodsdiensten. De lln. kunnen een verband leggen tussen rituelen en de achterliggende levensbeschouwing. De lln. ontdekken hoe mensen in verschillende culturen en godsdiensten omgaan met verdriet en de dood. De lln. ontdekken hoe men in de wereldgodsdiensten denkt over het leven na de dood.
o Verw erkingsfase + leerdoel Kern : We hebben nu een heleboel verhalen gehoord. Het is duidelijk dat de dood en wat er daarna gebeurt al eeuwenlang en bij alle verschillende culturen en religies iets fascinerends heeft. Niemand weet echt wat er gebeurt als we doodgaan, daarom kan iedereen er zijn eigen mening en idee over hebben. Ook kunstenaars zijn al eeuwenlang geïnspireerd door de dood en het leven na de dood. Ik heb hier enkele prenten bij van kunstenaars die hun versie van de hemel, de hel of het hiernamaals hebben geschilderd. Jullie gaan die schilderijen eens goed bekijken en zelf jullie hemel of hel creëren. Deze schilderijen dienen als inspiratie, net zoals al die verhalen en informatie die jullie gehoord hebben daarnet. Voor de rest zijn jullie vrij om te fantaseren en te creëren. Je moet wel kunnen zeggen natuurlijk of je voor de hemel of de hel hebt gekozen en waarom die plaats er volgens jou zo uitziet, dus even nadenken toch > lk laat schilderijen zien en vertelt wat de kunstenaar heeft afgebeeld (in kunstboeken of op internet kan nog extra materiaal worden gezocht) (zie bijlage 1) > deze opdracht kan met allerlei materialen ingevuld worden : verf, wasco,... (lk. is vrij om lln. te laten experimenteren of om een omlijnde opdracht te geven) Leerdoelen : De lln. kunnen zich inleven in de zeggingskracht van beelden. De lln. kunnen de culturele context van schilderijen duiden en ontdekken hoe mensen door de eeuwen heen inhouden en interpretaties in beeld hebben gebracht. De lln. kunnen experimenteren met allerlei materiaal om zelf een beeld en interpretatie weer te geven. De lln. ervaren dat eigen gevoelens en ideeën het best vertolkt kunnen worden met een creatieve aanpak en in een persoonlijke stijl. De lln. kunnen intens observeren en verbeelden (mede door verhalen) om het creëren te bevorderen. o Slotfase + leerdoel Slot : De lln. stellen hun kunstwerk voor en vertellen over hun interpretatie van Leven na de dood. Leerdoelen : De lln. kunnen zich een eigen mening vormen over het thema Leven na de dood en kunnen deze verwoorden. De lln. kunnen met verbeelding en inlevingsvermogen hun kunstwerk voorstellen aan de medeleerlingen.
Bijlage 1 : leven na de dood 2 e graad De hel
De dag des oordeels (Breughel)
De weg naar de hemel
De veerman Sharon op de Styx
De hemel