Controle op de varroamijt Henk Roerink Enschede 15 Oktober 2004 Zo zorgvuldig mogelijk vertaalt uit de leerstof van grondleergang imkerij Landes wirtchaftkammer Nordrein Westfalen.
Varroa onder controle Systematische rangschikking van de varroa-mijt Stam : Anthropoda, Hechtvoetig Klasse: Arachnida, Spinachtige Rangorde: Acari, Mijten Soort: Varroa Aart: Varroa destructor Afbeelding 1 1.1 Morfologische bijzonderheden. Manlijke en vrouwelijke dieren onderscheiden zich duidelijk De manlijk mijt is helder gekleurd en rond van vorm ongeveer 0,8 mmdoorsnede. Hij heeft een klein monddeel en is niet in staat voedsel tot zich te nemen. Delen van de mond zijn als hulporgaan bij de bevruchting om gevormd. Hij verlaat de gastcel niet. Het mijtenvrouwtje is roodbruin gekleurd en ovaal 1,1x 6 mm. De vier benenparen bezitten hechtorganen die een goede verankering op het poppen/bijenlichaam mogelijk maken. Het mijtenlichaam is schaalvormig, het krachtige chitinpantser is met haren bezet, die een stevige zit op de gastbij mogelijk maakt. In de broedcel heeft het een elastische Eigenschap die hechting tussen broedt en celwand verhindert. Bij eileggende vrouwtjes wijkt het chitinpantser aan de buikzijde uiteen zodat de huid zichtbaar wordt. 1.3 Ontwikkeling van de Varroa mijt
De ontwikkeling van de mijt vindt uitsluitend in de broedcellen van de honingbij(apismellifera L) plaats. In Hommelvolken Wespennesten en op solitaire bijen ontwikkelen zich geen Varroa mijten De geslachtsrijpe mijten dringen kort voor de verzegeling in de broedcellen en laten zich zo mee verzegelen. Na ongeveer twee dagen verpoppen de bijenlarven en legt het mijtenvrouwtje in een ritme van ongeveer 24 uren een ei 0,6 x 0,3 mm groot Afbeelding 2 Uit het eerste ei ontwikkelt zich een mannetje, uit alle volgende eieren ontwikkelt zich vrouwelijke mijten Manlijke en vrouwelijke mijten ontwikkelen zich in ongeveer 6-9 dagen. Om voedsel op te nemen opent de mijt als met een blikopener, de huid van de bijenpop En de mijt voedt zich met de bloedvloeistof alleen de vrouwelijke mijten zijn in staat bloedvloeistof op te zuigen, de mannetjes nemen geen voedsel tot zich. De geslachtsbepaling is gelijk aan die bij de honingbij, mannetjes ontstaan uit onbevruchte eitjes en de vrouwtjes uit bevruchte eitjes. Na 48 uur worden de dunhuidige larven ongeveer 0,7 mm geboren. In ongeveer 9 dagen ontwikkelen zich de varroamijten tot volwassenheid. Nog in de verzegelde broedcellen worden de vrouwtjes door de veel kleinere mannetjes bevrucht.
De bevruchte jonge mijten en de oude mijten verlaten samen met de jonge bijen de broedcel. Tot 2 weken bevinden de bevrucht jonge mijten zich op de bijen en dringen zich dan in de broedcellen pas dan zijn ze tot het eileggen geschikt. Het voortplantingsresultaat is afhankelijk van de duur van de verzegeling van de broedcellen. Afbeelding 3 In de zomer leven de mijtenvrouwtjes ongeveer 2-3 maanden, in de winter 6-8 maanden. Zonder contact met bijen leven de mijten ongeveer 7 dagen. Men neemt aan dat in de winter ongeveer 50% van de mijten afsterft. 1.4 Varroaverspreiding van volk naar volk. Binnen dragen door het vervliegen van de bijen. (werksters en darren) Roverij. Zwermen. Imker bedrijfsmethoden o.a. reizen, bijenhandel, broedraten ruil tussen volken en imkers, verenigen van afleggers. En andere bijen contacten. Nalatig en slordig werken in de bijenstanden Afsterven van de volken
Afbeelding 4: Parallelle ontwikkeling van bijen en mijten Werksterbroed Mijten ontwikkeling Darrenbroed Diagnose van de Varroabesmetting. 1.5 Mulonderzoek. Doormiddel van onderleggers op de schuiflade die vooral in het voorjaar (Maart\April) en in de nazomer (Augustus\September) gebruik moeten worden en door het dagelijks tellen van de gevallen mijten De schuiflade wordt minstens een keer per week bekeken om te voorkomen dat de mijten verdwijnen (door mieren of wespen) De som van het aantal mijten dat op de onderlegger gevonden wordt delen door het aantal dagen is het aantal mijten per dag.
Tabel 1 Berekening of er een behandeling noodzakelijk is. Getelde mijten op de onderlegger Onderlegger Gelegd Onderlegger Bekeken Dagen Mijten per dag 50 12,7 23,7 11 4,5 Nee 567 30,7 5.8 6 94,5 Ja 152 8,7 17,8 40 3,8 Nee 145 1,8 4,8 3 48,3 Ja 5 15,10 20,10 5 1 Ja Behandeling 1.6 Broedonderzoek Meerdere broedcellen worde geopend en onderzocht de bijen poppen worden met een pincet uitgenomen het beste tijdstip is voor darrenbroed na 18 dagen en werksterbroed na 13 dagen, de ongekleurde poppen hebben dan nog donkere ogen. Zowel de poppen als de binnenzijde van de cellen moeten onderzocht worden. Ook aan de binnenzijde van de broedcellen hechten zich de mijten. Onderzoek aan de volwassen bijen. Tijdens de verzorging van de volken is de besmetting van de bijen te conrtoleren. Als de jong bijen uitlopen kan men letten op verkreupelde bijen, (kort achterlijf, korte of vervormde vleugels, krabbelende bijen op de vliegplank, etc. Inzet va medicamenten. Door de inzet van medicamenten en een onderlegger kan men de mijtenval registreren, behandelen en zo nodig herhalen. 1.7 Symptomen van Varroa besmetting
Al een enkele mijt kan het leven van de bijen verkorten. Geparasiteerde bijenpoppen worden door de verzorgende bijen uit de cellen verwijderd. en veroorzaakt broed met veel gaten (hagelschot. Sterk besmette bijen vervullen niet voldoende hun sociale taken en het volk gedraagt zich nerveus en is niet raatvast. Krabbelende en vleugel verminkte bijen op de vliegplank. Bijen met verkorte achterlijven verlaten de broedcellen. Afbeelding 5 Verzwakte volken worden vooral in de herfst ernstig beroofd en winteren slecht of niet in. De door mijten aangebrachte insteekplaatsen veroorzaken ziekten aan de bijen Het ziekte verloop is afhankelijk van: Klimaat, Standplaats van de stal, Dracht in de omgeving, Tijdstip en sterkte van de besmetting, Genetische constitutie van het bijenvolk, Bedrijfsvoering van de imker. Bij een besmetting van 10% (op 10 van de 100 bijen vindt men mijten) worden de symptomen in het volk zichtbaar. Bij een besmetting van meer dan 20% neemt volksterkte duidelijk af. Ligt de besmetting boven de 30% dan sterft een volk af, dat kan na 3-5 jaar al gebeuren.
Afbeelding Varroamijten. bijen ---------- bijen broed Vergelijking ontwikkeling bijenvolk en varroamijten. Te zien is dat in de herfst volume van het bijenvolk sterk afneemt en het broed geheel verdwijnt. Daar in tegen neemt het aantal mijten zeer sterk toe. Door de grote parasiteren, onrustige winterzit en groter voedsel opname van het volk, heeft dat een sterke achteruitgang of afsterven van het volk tot gevolg. In de kast treft men dan dode bijen, geen broed en nog vlodoende voer aan. 1.8. Chemische varroabestrijding. Mierenzuur; in Duitsland sedert juli 2000 toegestaan. Als 60% oplossing te gebruiken als verdampingsmidden. Het mierenzuur heef een etsende eigenschap en is op meerdere manieren met een beschermingsmiddel te gebruiken. Nassenheider verdamper
Werkstof, mieren zuur, verdampend middel, etsend. Dosering. 2keer 100 tot 150 ml 60 % in 3 tot 4 weken. Een behandeling na het slingeren en nog een behandeling in September. Handelwijze: De verdamper in een leeg raampje bevestigt, de verdamper met de betreffende hoeveelheid m.z. voorzichtig vullen (beschermingsmiddel gebruiken. De verdamper wordt naast/achter de eerste broedvrije raat geplaatst. De dagelijkse verdamping met ongeveer 15 ml in de zomer en 6 ml in de winter bedragen. Bij gebruik van twee broedkamers kan het zinvol zijn gelijktijdig twee verdampers in te zetten. Residuen. Het mierenzuur heeft als belangrijk voordeel dat het praktisch residuvrij verdwijnt, het is een natuurlijk bestanddeel van de honing en menselijk lichaam en het wordt niet in de was opgenomen. Verkeerd gebruik van m.z. zal de smaak van honing nadelig beïnvloeden, maar kan de waarde die bij levensmiddelen conservering voorkomt niet bereiken. Werkingsgraad. Bij goede behandeling is het resultaat > 90% De werkzaamheid van m.z. is het best als het over meerdere dagen gelijkmatig verdampt. Mierenzuur heeft als enig middel ook een schadelijk in vloed op de mijten in het bijenbroed. Korte beschrijving van de methode: Materiaal: Dosering: Volk: Leeg raampje 100-159 ml 60% m.z. Grootte van vliegopening Handschoenen behandeltijd 3-4 weken niet van belang. Veiligheidsbril verdamping 1 br vrij raam Aanvang behandeling Nassenheider verdamper van het broedt in hangen Juli-Aug voor het invoeren Eind September. 1.9. Api Guard. (In Duitsland toegelaten) Werkstof. Thymol 12,5 gr, draagstof QSP in een schaaltje van 50 gr
Dosering: 2x1 schaaltje van 50 gr. gebruiksaanwijzing: De schaal op een voor bijen toegankelijke plaats zetten op de toplatten in een lege broedof honingkamer.na 2 weken de lege schaal door een nieuwe vervangen. De behandelingsduur zal 4 tot 6 weken bedragen.de temperatuur dient tijdens de behandeling niet lager te zijn dan 15 graden C, daar anders het resultaat van de behandeling niet zeker is. Na de behandeling vertonen de volken een niet verontrustende tijdelijke onrust. Opmerking: Bij kleine of zwakke volken kan 1 x 25 gr gebruikt worden. tijdstip van behandeling: Tijdens de actieve tijd van het bijenvolk, na het slingeren in Juli-Augustus. Residuen: Tijdens de behandeling kan er een lichte thymol geur waarneembaar zijn. Dit schaadt niet de honing als die reeds geslingerd is. Werking: Bij Goed gebruik, 90 % werking. Korte beschrijving van de methode. Voorwaarde Dosering Volk: Lege kamer 2 schaaltjes van 50 gr Grootte van het vlieggat Api Guard niet van belang Begin van de behandeling Juli -Aug voor of tijdens Het voeren in 4-6 weken. 1.10 Melkzuur. In Duitsland toegelaten sedert juni 2003 Dosering en samenstellen. 12 ml van een 13-15 5 oplossing voor elke met bijen bezette raat. 1 liter 80% melkzuur wordt met 5 liter leidingwater gemend, dat levert ongeveer 6 liter oplossing van 13 % gebruiksklaar op. Werkwijze: De met bijen bezette raten worden met een fijn vernevelende (bloemen)spuit besproeid. Er dient aan elke raatzijde ongeveer 12 ml melkzuur oplossing aangebracht te worden. De behandeling duurt afhankelijk van de omstandigheden tussen 5 en 15 minuten. Tijdstip van behandeling.
Na het slingeren eind Juli-Aug. Bij sterke besmetting de behandeling na 3 weken herhalen. Na het invoeren volgen nog 1 of 2 behandelingen. Maar ook is een behandeling in de herfst en winter bij een temperatuur tussen 5 en 10 graden C mogelijk.de bijen moeten fijn besproeid worden zodanig, dat het broed niet geschaad wordt Werking Melkzuur en mierenzuur hebben ongeveer een gelijkwaardig effect bij het doden van de Varroa mijten De werking van melkzuur wijkt van mierenzuur af wat betreft het doden van mijten in het broed,melkzuur doet dat niet. Bij een volk met grote broed activiteit kunnen 80-90% van de in het geslote broed aanwezige mijten niet bereikt worden Residuen Een residuen probleem zal zich niet voordoen omdat in onze voeding en bij de stofwisseling in ons lichaam ook mierenzuur voor komt. Korte beschrijving van de methode. Voorwaarde Dosering Volk. Melkzuur 15 % 12 ml melkzuur per raat Beslist broedvrij Handschoenen Elk bezet raat besproeien. Vlieggat niet van belang Mondbescherming Aanvang behandeling: Veiligheidsbril Aug-Okt-Nov. Handsproeier 1 2 keer in 3 weken. Water 1.11. Oxaalzuur (In Duitsland nog niet toegelaten ) Dosering en samenstelling. 30 tot 50 ml van een 3 tot 3,5 % oxaalzuur oplossing. In een 1 liter 1:1 suiker water oplossing wordt 35 gr oxaalzuur opgelost. Gebruik bij druppelmethode Op de met bijen met bezette ramen wordt een voldoende hoeveelheid oxaalzuur oplossing gedruppeld, voor zwakke en kleine volken 30 ml oplossing sterker volken op 1 kamer 40% oplossing, sterke volken op 2 kamers is 50 ml oplossing nodig. Tijdstip van de behandeling. Alleen in een broedvrij volk gebruiken in de herfst of later November -December. Oxaalzuur mag maar 1 maal per generatie gebruikt worden. Meer malige behandeling veroorzaakt schade aan het volk. Resultaat;
Ca. 99% Een behandeling is alleen dan werkzaam, als er geen broed meer in het volk aanwezig is. Residuen: Bij goede aanwending geen residuen. Waarschuwing.!!!!!!!!!!! Oxaalzuurkristallen zijn zeer giftig, ieder huidcontact en het inademen bij het samenstellen van de oplossing, moet voorkomen worden door gebruik te maken van goede bescherming middelen zo als; zuurbestendige handschoenen,veiligheidsbril en mondbeschermer /type FFP 2 SL (EM 149). Mogelijk gebruiksklare oplossingen kopen. Bij gebruik in de bijenvolken beslist zuur bestendige handschoenen gebruiken.de oplossing mag niet op de huid komen. Ieder contact veroorzaakt vergiftiging verschijnsel. Op grond van de grote giftigheid van oxaalzuur is bij sproeien of verdampen grote voorzichtigheid in acht te nemen. De mogelijke fouten die bij gebruik van oxaalzuur gemaakt worden, kunnen de gezondheid zeer veel schade toe brengen. Kort beschrijving van de methode Voorwaarde: Dosering: Volk: Handschoenen Oxaalzuur op lossing 3% Beslist broedvrij Mondbescherming Elk volk 30-50 ml Vliegopening niet van belang Veiligheidsbril Op bijen tussen de raten Aanvang behandeling: Water (bij de hand) druppelt. Oktober, November, Decemb. Een maal per generatie Aantekeningen: