Studiereis master in de stedenbouw en de ruimtelijke planning FREIBURG donderdag 21 zondag 24 maart 2013 Inleiding Het is al geruime tijd een traditie dat er jaarlijks een studiereis naar het buitenland wordt georganiseerd in het kader van de master in de stedenbouw en de ruimtelijke planning. Een studiereis levert een belangrijke toegevoegde waarde op: het biedt niet enkel inspiratie en is een bron van nieuwe kennis, maar is bij uitstek een mogelijkheid voor discussie en kennismaking tussen studenten en lesgevers in een meer informele setting. Tot en met het academiejaar 2009-2010 was de studiereis een verplicht onderdeel van de opleiding. Vanaf dan werd deze gekoppeld aan een Bijzonder vraagstuk in de opleiding, maar stond tevens open voor alle andere studenten. Dit jaar staat de studiereis los van een bijzonder vraagstuk en staat ze expliciet open voor alle studenten in de opleiding stedenbouw en ruimtelijke planning, alsook alle professoren, assistenten en onderzoekers die betrokken zijn bij de opleiding. Gezien er nog een tiental vrije plaatsen zijn, worden ook geïnteresseerde studenten uit de master ingenieur-architectuur uitgenodigd om deel te nemen. De vorige jaren werden er studiereizen georganiseerd naar Marseille (2009), Emscherpark/Ruhrgebied (2010), Kopenhagen (2011) en de Eurometropool Lille-Kortrijk- Tournai (2012). Dit jaar wordt er gekozen voor Freiburg. Deze stad staat algemeen bekend als één van de meest milieuvriendelijke steden van Europa en een mekka voor duurzame stadsontwikkeling. Beleidsmakers, ontwerpers, studenten uit heel Europa bezoeken de stad om er ideeën op te doen. Door de steeds grotere nadruk op ecologie en duurzaamheid in stedenbouw en ruimtelijke planning denken we dat Freiburg een boeiende bestemming is om 1
ter plaatse een aantal vernieuwende projecten te bezoeken. Freiburg zou voor heel wat Vlamingen een gedroomde woonomgeving zijn, zo bleek uit de enquête Ruimte voor morgen in het kader van het Beleidsplan Ruimte. Er is een voorlopig programma uitgewerkt van 4 dagen, waarvan 2 volle dagen in Freiburg onder begeleiding van een professioneel gidsbureau (Innovation Academy). Naast het aspect van duurzame woonomgevingen is er ook aandacht voor ecologie, mobiliteit en energie in de te bezoeken projecten. De eerste dag staat een tussenstop gepland in Briey (nabij Metz), waar er zich een Cité Radieuse van Le Corbusier bevindt. Dit is een voorbeeld van modernistische stedenbouw, en op die manier een mooie tegenhanger voor wat we later in Freiburg zullen zien. De laatste dag voorzien we een tussenstop in Straatsburg, waar we ons vooral zullen focussen op de rol die het ultramodern tramnetwerk er heeft in de stadsontwikkeling. Freiburg: een korte introductie Freiburg im Breisgau ligt in de Duitse deelstaat Baden-Württemberg en vlakbij het Zwarte Woud. Het ligt in de zonnegordel van het land, met 1.800 zonuren per jaar. Het gebied wordt ook het Duitse Toscane genoemd. Het is dan ook moeilijk om geen zonnepanelen te zien in de stad. Het is tevens een belangrijk wijngebied. Met zijn 230.000 inwoners (1497 inw/km²), waarvan 30.000 studenten is de stad vergelijkbaar met Gent (247.000 inwoners, 1584 inw/km², 66.000 studenten). Ecologische hoofdstad De stad wordt de ecologische hoofdstad van Duitsland genoemd en werd veelvuldig bekroond met milieu-prijzen, o.a. de titels 'ecologisch kapitaal' in 1992 en 'duurzame stad' in 2004. Deze ontwikkeling heeft zijn wortels in het verleden. Door zijn ligging aan de rand van Duitsland en de wereldoorlogen kwamen er lange tijd geen grote, milieuvervuilende bedrijven voor. Bij de plannen voor een Franse chemische fabriek in de jaren 70 kwamen er massale ecologische protesten op waarmee de constructie uiteindelijk werd verhinderd. Ook de bouw van drie kerncentrales in Duitse, Franse en Zwitserse steden in de buurt werd tegengehouden door luid protest. Gebaseerd op de succesvolle 'nee' tegen kernenergie en het begin van de 'ja' voor duurzame energiebronnen, vormden zich regionale netwerken van milieudeskundigen. Belangrijke ecologische instellingen zoals het Freiburger Öko-Institut [Instituut voor Ecologie], de Bund [Friends of the Earth], de partij Die Grünen [Groenen] en de huidige milieu-en energiebedrijven hebben hun wortels in de eerste ecologische conflicten. Jarenlang hebben kritische en toegewijde mensen politieke druk uitgeoefend die nodig is om ecologische vooruitgang te boeken. Na de ramp in Tsjernobyl in 1986 was Freiburg één van de eerste Duitse steden om een lokaal concept van energievoorziening op te nemen om het klimaat te beschermen. Het programma omvatte de vermindering van het verbruik van energie, water en middelen alsook het gebruik van hernieuwbare energiebronnen en de toepassing van nieuwe energietechnologieën. Vandaag de dag is Freiburg één van de meest geciteerde voorbeelden van duurzame stadsontwikkeling met aandacht voor ecologie, energie en mobiliteit. Dit alles wordt ondersteund door een sterk ondersteunend netwerk van stakeholders en uitgebreide bewonersparticipatie. Vier pijlers dragen het succes van Freiburg. Eerst en vooral is er de integrale visie op duurzame ontwikkeling die de laatste kwarteeuw is kunnen groeien en waarbij ecologie en economie hand in hand gaan. Een ruime consensus bij alle politieke partijen over de strategie van duurzame ontwikkeling is een tweede element. Ook het sterke netwerk van heel uiteenlopende stakeholders zoals bedrijfsleven, universiteit, verenigingen, bestuur en burgers hebben hiertoe bijgedragen. En tot slot en vooral: het engagement, de steun en de participatie van heel veel inwoners. (Dieter Salomon, burgemeester Freiburg) 2
PRAKTISCHE INFORMATIE Wanneer donderdag 21 maart (ochtend) zondag 24 maart 2013 (avond) Organisatie Thomas Verbeek (AMRP), thomas.verbeek@ugent.be Sirka Lüdtke (AMRP), sirka.ludtke@ugent.be, Telefoon: 09 / 331 32 60 Gids in Freiburg (dag 2 en 3): Steffen Ries (Innovation Academy; www.innovationacademy.de) Taal (programma dag 2 en 3) Engels Vervoer De verplaatsing van en naar Freiburg (ca. 6 uur rijden) gebeurt per reisbus. In Freiburg zelf worden er openbaar vervoer-dagtickets voorzien voor dag 2 en 3. Overnachting We overnachten in een klein hotel in het centrum van Freiburg, op wandelafstand van het centrum (ca. 1,5 km) en nabij de bekende Vaubanwijk (1,5 km). Er zijn verschillende types kamers voorzien. - voor de studenten: twee- en driepersoonskamers met gedeelde badkamer (inclusief ontbijtbuffet) - voor professoren/assistenten/onderzoekers/...: een- en tweepersoonskamers met eigen badkamer (inclusief ontbijtbuffet) Het verschil in comfort is verrekend in de deelnameprijs (zie later). Adresgegevens Hotel Sonne Basler Straße 58 D- 79100 Freiburg Deutschland E-mail: info@hotel-sonne-freiburg.de Tel.: +49 (0) 761-40 30 48 Fax: +49 (0) 761-409 88 56 http://www.hotel-sonne-freiburg.de/ Deelnamekosten Er zijn drie prijscategorieën, die vooral te maken hebben met het comfort van de overnachting. - Categorie A): 270,00 1 voor studenten: 2 of 3-persoonskamer met gedeelde badkamer - Categorie B): 340,00 voor professoren/assistenten/onderzoekers/...: indien keuze voor 2-persoonskamer met eigen badkamer (afzonderlijke bedden) - Categorie C): 400,00 voor professoren/assistenten/onderzoekers/...: indien keuze voor 1-persoonskamer met eigen badkamer 1 Er is een subsidiebedrag voor deze reis vanuit de faculteit, per student. Na afloop van de reis en afrekening van de onkosten zal hoogstwaarschijnlijk een bepaald bedrag kunnen worden terugbetaald aan de studenten (max. 50 euro). 3
Volgende zaken zijn inbegrepen in de deelnameprijs: - busreis (heen/terug) - overnachting met ontbijtbuffet - professionele gids op dag 2 en 3 - openbaar vervoertickets voor dag 2 en 3 - verzekering (voor studenten) Niet inbegrepen: middag- en avondmaal, persoonlijke uitgaven Inschrijving Inschrijven kan per e-mail aan Thomas Verbeek (thomas.verbeek@ugent.be), met vermelding van kostencategorie. Samen hiermee betaal je meteen een voorschot van 150,00 op het volgende rekeningnummer van de UGent: 390-0965800-26. Als mededeling vermeld je het volgende: naam deelnemer Freiburg 1000114961 Je inschrijving is pas definitief na betaling van dit voorschot! Het volledige bedrag is over te maken vóór 15 februari 2012 op hetzelfde rekeningnummer met dezelfde mededeling. Het programma en capaciteit (bus, gids, accommodatie) is berekend voor een maximum van 30 deelnemers. Inschrijven gaat volgens het principe first come, first serve. Voorlopig programma (kleine wijzigingen nog mogelijk) DAG 1 (donderdag 21/03) 8.45u Verzamelen Bus, Straat/adres (Gent) (nog te bepalen) 9.00u Vertrek bestemming Freiburg 12.30u Stopplaats Briey (nabij Metz, Frankrijk) lunch/picknick 12.30-15.00u Bezoek aan La Cité Radieuse (Corbusier) Toelichting door Association La Première Rue (o.v.) 15.00u Vervolg bestemming Freiburg ca.18.00u Aankomst Freiburg Accommodatie: Hotel Sonne Vrije avond DAG 2 (vrijdag 22/03) begeleiding door gids Steffen Ries (Innovation Academy) 8.30u Verzamelen Hotel Sonne Te voet of per openbaar vervoer naar startplaats dagprogramma 9.00-10.30u Introductie duurzame ontwikkeling stad Freiburg 4
10.30-12.00u 12.00-13.15u Historische en recente ontwikkeling van de oude stad o.a. wandeling doorheen oude stadscentrum Lunch 13.15-14.00u Duurzame mobiliteit en transportsysteem o.a. mobiliteitsplanning, centraal transferium (Centraal Station), tramnetwerk, mobile service center,fietsparking, kennismaking met Car-SharingAssociation of Café Velo 14.00-17.00u ca.17.00u Vervolg geïntegreerde stadsontwikkeling wonen o.a. stadsdeel Weingarten jaren 60 wijk, sociale aspecten, betrokkenheid, nabuurschap, herwaardering met aandacht voor energievriendelijk en passief bouwen Einde programma Vrije avond DAG 3 (zaterdag 23/03) begeleiding door gids Steffen Ries (Innovation Academy) 8.30u Verzamelen Hotel Sonne te voet of per openbaar vervoer naar startplaats dagprogramma 9.00-10.00u 10.00-10.30u 10.30-12.30u 12.30-13.45u 13.45-14.30u 14.30-15.00u Stadsontwikkeling en vernieuwing 19 de eeuwse stadswijk o.a. multifunctionele invulling van een vroegere arbeiderswijk met studentenflats, buurtprojecten, hedendaagse architectuur, transformatie publieke ruimte met aandacht voor autoluwe omgeving Vernieuwing sociale woningbouwblokken volgens ecologische principes o.a. lage energiewoningen, groendaken, duurzaam waterbeheer Wijk Rieselfeld: Van verloederde weinig aantrekkelijke omgeving naar duurzame modelwijk ecologisch wonen en leven met o.a. voorbeeldfunctie op het vlak van lage energiewoningen, organisatie van het openbaar vervoer- tram, bewonersbetrokkenheid, inrichting openbare en groene ruimte, regenwatermanagement Lunch Bezoek Heliotrop roterend futuristisch Plus Energie Huis met o.a. fotovoltaïsche en passieve zonne-energie productie, gebruik van regenwater, integratie van natte natuur Solar Energie wijk o.a. Energie Plus huizen en bezoek aan het Sonnenschiff - een technologisch hoogstandje van een 5
energiebesparend gebouw waarin verschillende functies zijn ondergebracht 15.00-17.00u ca.17.00u Transformatie van eerdere militaire site naar modelwijk Vauban Een van de internationaal meest gekende en gevierde voorbeelden van ecologische stadsontwikkeling met name op vlak van vernieuwende concepten van wonen, inrichting groene ruimte, organisatie van mobiliteit, energie, bewonersparticipatie Einde programma o.v. discussiemoment in de avond om te reflecteren op de bezochte projecten, daarna vrije avond DAG 4 (zondag 24/03) 9.30u Verzamelen Hotel Sonne 10.00u Vertrek bestemming Gent 11.00u Stopplaats Strasbourg (Frankrijk) Alternatief programma Optie a): vrije invulling Optie b): bezoek een of twee projecten,o.a. korte toelichting over de inzet van het tramnetwerk in stadsontwikkeling (door prof. Lauwers?) Ten laatste op weg daar naartoe beslissen wie wat wil doen Lunch 14.00u Vervolg bestemming Gent ca.18.00u Aankomst 6