Tekst: Erik van den Berg, foto s: erik en rob van den berg Weerzien op het wad 5x anders met verre verwanten Wat te doen als de maleisische tak van je familie voor het eerst overkomt? Dan neem je die mee naar het Wad Voor de ultieme Holland Experience : droogvallen met een Lemsteraak. 112 anwbwatersport.nl 04 2014 04 2014 anwbwatersport.nl 113
Een Lemsteraak in vissermanuitvoering is een ideale familieboot. Het anker heeft ook s nachts gelukkig goed gehouden. H et is al bijna herfst als ik mijn broer Rob voor het eerst sinds lange tijd weer in mijn armen sluit op Schiphol. Zijn vrouw Hamilah en vier kinderen die hier nog nooit zijn geweest, staan er wat timide bij. Het had zo een scene kunnen zijn uit de tv-serie Hello Goodbye. Maar timide of niet, vooral de kinderen kijken enorm uit naar de beloofde vaartocht in hun onbekende vader land. Dus rijden we spoorslags naar Makkum, waar we aan boord stappen van een 12 meter lange Lemsteraak in vissermanuitvoering: de Sulis van Sailcharter Sneek. East meets West Op de boot kijken vooral de jongste gasten Daniel (14), Lisa (12), Ben (9) en Vera (6), hun ogen uit. Dit wordt een supervakantie!, concludeert neef Daniel vergenoegd, terwijl hij zich met zijn ipad in de beste kooi installeert. De rest van de Maleisische matrozen volgt al snel zijn voorbeeld. Ze hebben ook een lange reis achter de rug. Bovendeks neemt Fritz van het verhuurbedrijf met Rob en mij alle ins en outs door die bij het varen met deze 18 ton zware aak komen kijken. Bakstagen, gaffel, ankerlier, kortom alles wat niet op de voor ons vertrouwde plastic boten zit, passeert de revue. We letten extra goed op, want we dienen het schip niet alleen met z n tweeën te varen, maar de komende dagen ook vijf volledig zeilonbekwamen uit de gevarenzone te houden. Als het die avond in Makkum oud-hollands begint te regenen, wordt binnen in de knusse kajuit een heuse Aziatische maaltijd bereid. En na een potje mens-erger-je-niet, een internationaal bijzonder makkelijk uit te leggen spelletje, gaan mijn familieleden in dikke trainingspakken te kooi. De kachel moet bovendien aanblijven. De volgende ochtend open ik ietwat gestoomd alle luiken en deuren. Ready to go?, roep ik hoopvol, na een paar weldadige teugen van de binnenstromende frisse lucht. Of dan eerst die airco buiten uit mag, vraagt mijn jongste nichtje Vera. Aarzelend komt de bemanning in beweging. De twaalfjarige Lisa gooit verrassend professioneel de trossen los en de negenjarige Ben wil graag sturen. Helaas is hij nog te klein om over de hoge boeg van het schip te kijken. Schoonzus Hamilah lukt het wel om de Sulis aan de helmstok netjes tussen de boeien naar het IJsselmeer te leiden. In de Lorentzsluizen schutten we als enige. Dat komt me niet verkeerd uit, want ik ben nog niet helemaal vertrouwd met het schroefeffect. Toch lukt het me zowaar om het relatief grote schip keurig voor twee bolders stil te leggen. Mijn bemanning heeft geen idee waarom ik sta te glunderen. Er worden tanden gepoetst. Wat wel de aandacht trekt zijn de grote sluisdeuren die zich traag achter ons sluiten. Nu gaat gebeuren wat ik uitgebreid heb uitgelegd. We gaan omhoog! De kinderen slaken opgewonden kreten. Maar dan gaan de voorste deuren al weer open. Wat een gedoe voor die paar centimeter!, verzucht diva Lisa. De brug die opengaat, maakt meer indruk. Stopt iedereen nu voor ons? Awesome! Aan de noordzijde van Kornwerderzand wachten we op gunstig tij als ons vanaf de Waddenzee een groot zwart zeilschip nadert. Het blijkt de Kamper Kogge, een reconstructie van een Kogge-handelsschip uit de 14e eeuw, waarop we een kijkje mogen nemen. Het belang van dit stukje vaderlandse cultuur ontgaat de jonge garde. Het enige wat je de kids ziet denken, is dat het kennelijk allemaal nog primitiever kan en moet van die gekke landgenoten van pappa. Water dat komt en gaat Ten zuiden van de Richel in het Fransche Gaatje schuiven we aan het einde van de middag op de bodem om droog te vallen. Het waait inmiddels een stuk harder dan ik hoopte en het bleek een hele toer om er zeilend te komen. Omdat het onderweg ook nog eens hoosde van de regen, hadden Rob en ik gelukkig wel onze handen en ogen vrij voor de worsteling met kluiverboom en bakstagen. De rest zat voornamelijk binnen aan de Apple-gadgets. Als we eenmaal echt droog zijn gevallen en het weer zich even van haar gunstiger kant laat zien, maken we in de invallende duisternis met z n allen nog een klein kampvuurtje op de bodem van de Waddenzee. Verbaasd kijken mijn neefjes en nichtjes om zich heen en naar de boot. Uitleggen waar al dat water toch ineens gebleven is, blijkt een kunst op zich. De nacht brengt helaas wederom erg veel wind, waardoor we, als we eenmaal weer drijven, zwaar aan ons anker liggen te trekken. Ook het opnieuw vast komen te liggen gaat bepaald niet zachtzinnig. Gebroken sta ik om zeven uur op. De zonsopgang boven het Wad is echter van een majestueuze schoonheid die alles weer goedmaakt. Na de nodige overredingskracht krijg ik iedereen uit bed en van boord. We zoeken krabbetjes, inspecteren het anker en speuren de horizon af naar de door mij voortvarend beloofde aanwezigheid van zeehonden. Met bijkans bevroren voeten ziet mijn Oosterse gezelschap, vol ontzag, het water terugkomen. Het is bijzonder om dit fenomeen ook eens door andere ogen te kunnen zien. Net als het feit dat we in amper twee dagen 500 liter drinkwater soldaat blijken te hebben gemaakt. Draadloos internet Gelukkig kunnen we bijtanken op Vlieland. En dat doen we in meerdere opzichten op dit buiten het vakantieseizoen zo heerlijk rustige eiland. De kinderen laven zich - tussen fietstochten en bezoeken aan pannenkoekenhuis, duinen en strand door - aan het draadloze internet in het havenkantoor. Veel te bang dat ze onderweg online iets bijzonders hebben gemist. Maar de oudsten posten ook vol trots de zelfgemaakte foto s van hun avontuur op het Wad. Een paar dagen later aangevuld met beelden van de bijzonder zonnige terugtocht met windje mee. Toen ze liggend in het net onder de kluiverboom een zeehond zagen, vrolijk zwaaiden naar passerende jachten en beroepsvaart en in de pittoreske binnenhaven van Harlingen voor het eerst kibbeling en Fries suikerbrood aten in de kuip. Mijn Maleisische familie heeft de smaak van varen in hun verre vaderland definitief te pakken. Maar broer Rob en ik hadden, na dit prachtige weerzien op het Wad, ook niet anders verwacht. Uitleggen waar al dat water is gebleven, is een kunst op zich 114 anwbwatersport.nl 04 2014 04 2014 anwbwatersport.nl 115
Na enige overredingskracht krijg ik iedereen uit bed en van boord 1 2 Natuurbescherming met erecode De waddenvereniging maakt zich sterk voor behoud, herstel en goed beheer van natuur en landschap van het waddengebied. Op de site waddenvereniging.nl geeft de erecode voor wadliefhebbers een goed beknopt beeld van hoe om te gaan met het Wad. Uitgebreidere aanbevelingen vind je op ikpasophetwad.nl. Goed om dit door te nemen voor vertrek. Op de waterkaarten staat aangegeven welke gebieden in welke perioden niet mogen worden bezocht. Belangrijk om je daaraan te houden. Uitstappen op de Wadden Op Texel kan je in Oudeschild het Midzomerschans bezoeken. Dat is goed voor een weekend lang theater, zang, dans, literatuur en beeldende kunst in het gerestaureerde fort De Schans. Kijk voor data op: midzomerschans.nl. Ook vind je op Texel bij Paal 17, jaarlijks het Body & Brein Festival. Kijken en/of meedoen aan workshops, clinics en lezingen. Leerzaam en leuk tussen het wadvaren door. Bodyenbreintexel.nl. In de Koog wordt het Tropical Sea Festival gehouden; Liveoptredens en deejays in tropische sferen. Data vind je op: wadden.nl/tropicalseafestival. Op Vlieland wordt in de nazomer Into the Great Wide Open gehouden met beeldende kunst, film, muziek en uitdagende activiteiten in een omgeving van rust en heerlijk veel open ruimte. intothegreatwideopen.nl. MadNes is een duurzaam surf-, skate en muziekfestival op Ameland. Madnesfestival.nl. Meer evenementen op wadden.nl 116 anwbwatersport.nl 04 2014 04 2014 anwbwatersport.nl 117
Mijn familie heeft de smaak van varen in hun verre vaderland definitief te pakken 3 4 Benen strekken De Waddenzee is een ongekend mooi natuurgebied. Om dit nog beter te ervaren worden vanaf diverse locaties wadlooptochten georganiseerd. Uitleg over het wad en over de bescherming van de aanwezige natuur in combinatie met een stevige (natte) wandeling is een unieke manier om het gebied te beleven. Kijk op wadlopen.net. Ook mooi is het rondje Ameland lopen, een tocht van ongeveer 50 kilometer rondom het eiland. Start om 05.00 uur (ja s ochtends) in Hollum. Kijk op rondjeameland.nl Vuurtorens Als je voor het donker droogvalt en s nachts weer gaat drijven kan oriënteren in het donker lastig zijn. De vuurtorens op de eilanden zijn dan natuurlijk prima richtpunten. Op Texel, Vlieland en Ameland zijn deze vuurtorens bovendien open voor bezichtiging. Controleer voor de openingstijden de site van de plaatselijke VVV s. De vuurtorens van Terschelling en Schiermonnikoog zijn bemand en niet open voor het publiek. De vuurtoren van Harlingen is sinds 1998 niet meer in gebruik als lichtbaken maar als (1-kamer) hotel in zijn geheel te boeken. Kijk daarvoor op vuurtoren-harlingen.nl 5 Visserman- of roefuitvoering? Platbodem is een verzamelnaam voor schepen met, hoe kan het anders, een platte bodem. Ze ontwikkelden zich door de eeuwen heen tot de meest efficiënte zeilschepen in de vaak ondiepe Nederl andse wateren en kunnen prima droogvallen. Er zijn veel verschillende typen platbodems met hun eigen karakteristieken. Wij voeren met een Lemsteraak in vissermanuitvoering. Dat laatste wil zeggen dat de kuip extra groot is, wat handig is bij het vissen. Bij recreatief gebruik heeft het natuurlijk vooral voordelen bij mooi weer. Met slecht weer heb je liever een roefuitvoering waarbij de kuip kleiner maar de kajuit veel groter is. Front row op Oerol Het jaarlijks theater- en muziekfestival Oerol wint nog altijd aan populariteit, ook onder bootjesmensen. De haven van Terschelling, waar je geen plek kunt reserveren, komt dan ook steeds voller te liggen. De bezetting varieert van gezellig druk tot bomvol. Vooral in dat laatste geval is droogvallen met een platbodem een prettige optie. Je ligt dan bovendien vaak bij veel optredens op het strand, pal voor de deur. 118 anwbwatersport.nl 04 2014 04 2014 anwbwatersport.nl 119
In de Vissermanuitvoering heeft de aak een lekker grote kuip Charteren Wat en waar Met name in Zeeland en Friesland zijn platbodems te huur. Een platbodem is voor iemand die normaal op scherpe jachten vaart wel even wennen. Met de zwaarden omhoog zijn ze windgevoelig bij manoeuvreren op de motor (want geen kiel). Bij het overstag gaan en gijpen verandert de zwaardfunctie van boeg wat een extra handeling vergt. Grotere platbodems hebben meestal bakstagen, ook dat geeft extra werk. Verder hebben platbodems meestal geen rolzeilen. Voor een redelijk ervaren bemanning op scherpe jachten moet een platbodem tot 10 meter geen probleem opleveren. Wij huurden via Sailchartersneek.nl. Dit bedrijf, dat tegenwoordig Sailcharter Friesland heet, biedt platbodems aan in diverse maten. voorbereiding Kaarten en gidsen Aan boord waren de kaarten 1811 Waddenzee West, 1812 Waddenzee Oost en 1810 IJsselmeer. Verder was er ook de ANWB Wateralmanak 2. Handig (maar niet aan boord) is de stromingsatlas HP-33. De vaargids Waddenzee (uitgeverij De Alk) geeft kort en bondig veel praktische informatie. Hoog- en laagwaterstanden printten we van te voren op papier van de site live.getij.nl haveninfo Havens en droogvalplaatsen Alle informatie over met name de beschikbaarheid van ligplaatsen op de waddenhavens staat op waddenhavens.nl Meer informatie over waar en hoe droog te vallen op wadvaarders.nl Ook leren varen op het Wad? Kijk op de pagina hiernaast voor alle info en scan deze code om te boeken. 120 anwbwatersport.nl 04 2014