HULPMIDDELEN BIJ LADEN EN LOSSEN Tijd winnen Oudere chauffeurs kunnen er misschien nog over meespreken, over de tijden dat ze de vrachtwagen met de hand moesten laden en lossen. Complete ladingen zakgoed of zelfs bakstenen werden eigenhandig op de vrachtwagen geladen en er manueel weer afgehaald. Geen wonder dat er al snel gezocht werd naar mogelijkheden om dit zware en tijdrovende handwerk te vervangen door efficiëntere laadmethoden. Het gebruik vaan laadbruggen maakt het mogelijk om de variabele tijden te reduceren. De tijd die besteed wordt aan het laden en lossen in functie van de totale transporttijd is sterk afhankelijk van het type opdrachten. In distributie is dat aandeel uiteraard veel groter dan bij volle ladingen die over lange afstanden vervoerd worden. Anderzijds spreekt het ook vanzelf dat afzonderlijk stukgoed een langere laadtijd vergt dat het oppikken van een wissellaadbak of container. Omdat de arbeidstijd van een chauffeur net als zijn rijtijd beperkt is, komt het er op aan het laden en lossen zo efficiënt mogelijk uit te voeren om personeel en materieel in het transport zo rendabel mogelijk in te zetten. Enorme verscheidenheid In dit dossier beperken we ons tot enkele deelaspecten van dit veelomvattende geheel (mobiele vloeren, meeneem heftrucks, laadkleppen en laadkranen). Aan andere deelsegmenten, zoals de kippers, wijden we in een volgend nummer een apart dossier. Maar er zijn nog talloze andere hulpmiddelen bij laden en lossen, van laadarmen bij vuilnisophaalwagens tot lieren, afzetplatformen en compressoren voor het lossen van tank- en bulkwagens. De grote meerderheid van de vrachtwagens en vrachtcombinaties worden geladen en gelost met hulpmiddelen ter plaatse. De meeste frequent gebruikte hulpmiddelen daarbij zijn pallettransporters en heftrucks. Om de laadtijd (of lostijd) te verkorten werd het transportmaterieel aangepast. Voor het transport van algemene goederen en palletladingen is het gebruik van schuifzeilen dan ook bijna algemeen. Een opbouw met schuifzeilen maakt het immers mogelijk in een minimum van tijd een hele zijkant van de vrachtwagen of oplegger open te maken, zodat het vrachtruim ongehinderd kan beladen of gelost worden. Om bepaalde transporteenheden, zoals bijvoorbeeld gebruikelijk in de autoindustrie, gemakkelijk te behandelen, wordt de opbouw tevens voorzien van een hefdak, zodat de eenheden drie hoog (drie meter) in de laadruimte kunnen geschoven worden. Schuifzeilen worden soms ook gecombineerd met een schuifdak, vooral wanneer er in productiecentra met loopkranen wordt geladen en gelost. Op het concept met schuifzeilen bestaan nog varianten, zoals een opbouw met lamellen of gesloten opbouw met laaddeuren of schuifdeuren, wanneer er meer veiligheid of een meer afgesloten laadruimte benodigd is. Prioriteiten bepalen Voor een transportbedrijf komt het er in de eerste plaats op aan de prioriteiten te bepalen: de wachttijd van de voertuigen op de laad/losposten beperken door te investeren in vaste 58 Truck&Business 189
Tools DOSSIER Time is money Basis : 20 pallets lossen, administratieve handelingen : 8 Met één heftruck Transpallet + laadbrug 58 laad/losinstallaties, voldoende laad/loskaden, efficiënte hulpmiddelen en/of voldoende getraind personeel. Een voorbeeld. Bekijken we het laden van twintig pallets in een voertuig met schuifzeilen op de koer van een fabriek met behulp van een heftruck. We zien dan de volgende handelingen: het plaatsen van het voertuig tegen de laadkade en het afhandelen van de administratieve beslommeringen, controle en overhandigen van de expeditiedocumenten, eventueel nog het laden op pallets. Gemiddeld ongeveer acht minuten per voertuig. Dan volgt het laden zelf, het ophalen van de pallets en het plaatsen van de pallets in het laadruim. Rekenen we hierbij op 2,5 minuut per pallet, dan duurt het laden van de 20 pallets 50 minuten. Inclusief de administratieve handelingen bevindt het voertuig zich 58 minuten aan de laadkade. De operator heeft nu verschillende mogelijkheden om die tijd te verkorten. Hij kan bijvoorbeeld opteren om het voertuig gelijktijdig te beladen met twee heftrucks, dan verkort de totale tijd tot 33 min (maar opgelet, hier stijgen de loonkosten!). Is de tijd aan de laadkade het belangrijkste element, dan kan men ook kiezen voor een volledig geautomatiseerd laden en lossen. De laadtijd kan dan teruggebracht worden van minder dan tien minuten tot zelfs minder dan twee minuten, maar wel ten koste van flinke investeringen. Welke methode men uiteindelijk wil gebruiken is afhankelijk van het aantal voertuigen dat moet geladen en gelost worden, het aantal posten waarop dat kan gebeuren, het aantal mensen dat men hiervoor wil inzetten en de investeringen in automatisering die men zich hiervoor wil getroosten. Bepalend bij elke vorm van planning is in elk afzonderlijk geval het begrip tijd. Om dat te evalueren bestaan er 38 Met twee heftrucks 33 twee methoden, waarvoor men het best een beroep doet op specialisten, namelijk chronometreren en het gebruik van tijdsnormen. Hierbij worden twee categorieën van tijd onderscheiden. Ten eerste de vaste tijden, gerekend vanaf de aankomst van het voertuig. Ze hebben betrekking op de administratieve operaties, waaronder de laadpapieren en transportdocumenten (vaak ontstaan hier al te lange wachttijden!), en de operaties om het voertuig tegen de laadkade te plaatsen (inclusief het openen van de laaddeuren, schuifzeilen, schuifdak, niveauregeling en dergelijke meer). Daarnaast zijn er de variabele tijden, samengesteld uit het aantal pallets per voertuig en de tijd om die pallets eventueel uit de voorraden te gaan halen of te brengen. Om tijd te winnen kan de lading vooraf naar de laadzone gebracht worden of in de laadzone gelost worden en achteraf naar de stockageplaatsen gebracht worden. De totale laadtijd is hier afhankelijk van het aantal pallets, het aantal heftrucks of transpallets, de afstand tussen die pallets en het te laden of te lossen voertuig en het type van voertuig (schuifzeilen of een ouderwetse huifconstructie maken al een verschil, maar ook Volledig geautomatiseerd systeem 10 laden via laaddeuren aan de achterkant of gelijktijdig laden door twee heftrucks aan beide zijden van een schuifzeiloplegger). In vergelijking met ons voorbeeld kan de laadtijd met behulp van een transpallet en laadbrug teruggebracht worden tot 1,5 minuut per pallet, zodat onze lading van 20 pallets nu in 30 minuten geladen wordt (de administratieve tijd blijft gelijk). Nog eens samengevat, beschikt de laadmeester over vier series elementen om een correcte planning uit te werken: - het aantal voertuigen dat zich komt aanmelden voor laden en lossen, gebaseerd op vaste waarden of een geschatte waarde met behulp van statistieken (ook de afmetingen van de voertuigen spelen een rol, denk in Nederland bijvoorbeeld aan LZV combinaties) - de verdeling van het aantal voertuigen in daltijden en piekmomenten, - de laadtijden en lostijden per voertuig, - de doelstellingen van de onderneming en investeringen in aantal plaatsen, materieel en personeel. Truck&Business 189 59
Tools MOBIELE VLOEREN D OSSIER Gewicht en ruimte besparen Bij dit systeem van Joloda staan de pallets klaar om volautomatisch geladen te worden in een aangepaste oplegger. Het grote voordeel van de bewegende laadvloer is het zelfstandig laden of lossen van pallets, bulkladingen of stukgoed of de combinatie van deze laadvloer met een vaste installatie om volautomatisch te kunnen laden en lossen. Het gebruik van bewegende laadvloeren werd grotendeels geïnspireerd door het transport van luchtvracht. Om luchtvrachtpallets in vliegtuigen te verplaatsen werden in bodem rollenbanen aangebracht. Een dergelijke voorziening is ook in vrachtwagens of opleggers mogelijk en de eenvoudige rollenbanen zijn nu nog altijd in gebruik voor luchtvrachttransport. Van luchtvracht tot walking floor Om het verplaatsen van pallets en stukgoed te vereenvoudigen werd het principe verfijnd en ontstonden er verschillende systemen, zoals een lopende band of een lamellensysteem (kettingen trekken hierbij metalen profielen). Het nadeel van deze systemen was enerzijds het gewicht (uitvoering en aandrijfunit) en anderzijds de inbouwhoogte. Op die manier kwam men tot het ingenieuze concept van de eerste walking floor, namelijk een systeem van alternatief verschuivende profielen, waarmee de lading in of uit het voertuig kan bewogen worden. Inmiddels zijn deze systemen verder verfijnd en afgestemd op specifieke oplossingen. Enkele voorbeelden : lichtgewichtsystemen in aluminium of composiet, waterdichte systemen, vloeren die ook zware puntbelasting (vorkheftrucks) kunnen verdragen, roestvrij staal voor voedselbehandeling en dies meer. Vooral op gebied van totaalgewicht en inbouwhoogte werden aanzienlijke vorderingen gemaakt. Opvallend is bovendien dat dit lange tijd het gebied van specialisten was. Trailerbouwers als Stas, Knapen en Kraker beheersten de markt met systeemaanbieders als Ancra, Legras, Westfalia, KWB, Joloda, Cargo Floor, Keith Walking Floor en Spiro. Het succes van deze ontwikkeling heeft evenwel ook de grote constructeurs aan het denken gezet en het is veelbetekenend dat een gigant als Schmitz Cargobull dit type in het basisprogramma opneemt. Volautomatische systemen Waar snelheid de belangrijkste prioriteit is bij laden en lossen valt een geautomatiseerd laad/lossysteem zeker te overwegen. Een dergelijk systeem kan een complete palletlading van een normale oplegger binnen de 90 seconden laden of lossen. Bij een volautomatisch laad/losproces wordt de bewegende laadvloer in de truck of oplegger rechtstreeks gekoppeld aan het stationaire systeem. Zonder tussenkomst van mens of machine worden de goederen volautomatisch gelost of geladen. Een voordeel hierbij is dat de bewegende laadvloer in de truck of oplegger evengoed kan functioneren zonder stationaire installatie om de goederen, aangebracht door een heftruck of transpallet, in de laadruimte te stouwen of, omgekeerd, om ze naar achter te brengen om te worden gelost. Dergelijke systemen worden onder meer aangeboden door: Ancra Systems (www.ancra.be): rollenbaansystemen, kettingbaansystemen, lamellenbaansystemen, LoadRunnersystemen, Parcelsystemen Cargo Floor (www.cargofloor.nl): Cargomatic Joloda (www.joloda.com): Hydraroll, Cargo Rollers, Moving Floor, Slip Chain System, Skate & Track Keith International (www.keithwalkingfloor.com): Walking Floor, Running Floor KWB (www.kwbnl.com): Cocargo Legras Industries (www.legras.fr): MAP Système de Manutention Automatique de Palettes Machinefabriek Spiro: Spirofloor H.W. van der Peet & Zn. (www.vanderpeet.nl): zelflossers Westfalia Loading Systems (www.westfalia-net.com): MultiLoader, SpeedLoader. 60 Truck&Business 189
LAADKLEPPEN Het meest gebruikte hulpmiddel Een bijzonder originele laadklep, die uitgeklapt een oprit vormt. Om de capaciteit aan laadvolume niet nadelig te beïnvloeden worden vrachtwagens of opleggers soms uitgerust met een wegklapbare en uitschuifbare laadklep. De laadklep kennen we allemaal, want wie heeft er in het stadsverkeer nog niet eens moeten wachten voor een in tweede file gestationeerde vrachtwagen met neergelaten laadklep, terwijl de chauffeur in allerijl dringende goederen naar een winkel brengt. De laadklep is wellicht het meest gebruikte hulpmiddel bij het laden en lossen omdat het de zelfstandigheid van het voertuig bevordert. Met behulp van een transpallet voor palletgoederen, een heftruck of door gebruik te maken van rollend materieel (rolkarren, plantenkarren, rolcontainers) kan een chauffeur geheel zelfstandig zijn truck of oplegger beladen of lossen. Er hoeft ter plaatse geen laadkade geïnstalleerd te zijn noch specifiek materieel aanwezig te zijn. De standaard laadklep kennen we allemaal, maar ook op dit vlak is er ondertussen een ongelooflijke variëteit. Verscheidenheid Laadkleppen zijn er in superlichtgewichte versies voor bestelwagens tot jumboversies, waarmee complete voertuigen tot een bepaald niveau kunnen getild worden. De verscheidenheid is verrassend groot. Bij de jongste ontwikkelingen ligt de nadruk op enkele belangrijke factoren: een laag eigengewicht in combinatie met een hoog draagvermogen, een compacte constructie, een eenvoudige en eenvoudig te monteren constructie met een minimum aan bewegende (slijtage)onderdelen, standaardisatie van onderdelen, lage onderhoudskosten, een laag energieverbruik en het bedieningsgemak en veiligheid. Hier zijn de voornaamste typen laadkleppen : superlichte laadkleppen: voor een hefvermogen van 500 à 750 kg slechts een eigengewicht van 135 tot 150 kg (volledig in aluminium; er zijn ook uitvoeringen met alleen de laadklep zelf in aluminium en het hef/scharniergedeelte in staal en volledig stalen exemplaren) standaard achtersluitende laadkleppen: het meest gebruikte type heavy duty laadkleppen: de meeste constructeurs hebben een HD laadklep in het gamma voor zwaar en intensief gebruik onderschuivende laadkleppen: voor gebruiksomstandigheden waar ook vaak gewoon aan laadkades kan worden geladen en gelost ondervouw en onderschuif laadkleppen : vooral interessant bij citytrailers en motorwagens met een zeer korte achteroverbouw onderschuif laadkleppen voor volumetransporten vlakke laadkleppen: door een kantelmechanisme is de laadklep vlak op de grond neer te laten 62 Truck&Business 189
Tools D OSSIER De belangrijkste spelers Naam Land Standaard Vouwdeur Onderschuif Min. capaciteit (kg) Max. capaciteit (kg) Specialiteiten BÄR Cargolift D 750 3000 Behrens Eurolift D 500 3000 Dautel D 500 3000 Dhollandia B 300 9000 verhuisliften, veeliften, kolomliften, opritten Erhel-Hydris F 500 3000 Hiab-groep (1) S 450 3000 raillift Mariba NL 500 3000 zwenklift MBB Liftsystems D 500 3000 Palfinger-groep (2) A 500 3000 kolomliften (1) AMA, Zepro, Focolift en Waltco (2) Palgate en Ratcliff compacte cassettelift: onderschuif laadklep met vlak platform, ingebouwd en opgeborgen in waterdichte cassette onder de laadvloer van gesloten bestelwagens veeliften: kolomliften op voertuigen voor dierentransport verhuisliften: kolomliften, waarmee de goederen uit de verhuiswagen tot op een zekere hoogte kunnen gebracht worden (tot 6000 mm) voertuigliften: kolomliften met laadklep met voldoende plaats om een auto in een specifiek transportvoertuig te laden of te lossen verticale laadkleppen: met verschillende laadvloerniveaus en met verschillende afmetingen afneembare laadklep: de laadklep wordt enkel meegenomen op transportopdrachten die een laadklep vereisen oprijliften: laadkleppen die uitgeklapt ook als oprit kunnen dienen. Interessante uitbreidingen voor laadkleppen zijn geïntegreerde weegsystemen, wegklapbare relingen, geruisarme bekleding, te verlengen of verbreden platformen, antislip bekleding, joy-stickbediening, afstandsbediening. Truck&Business 189 63
MEENEEM HEFTRUCKS Tools D OSSIER moeilijke Voor laadplaatsen Vaak heeft een chauffeur in de laadbak wel een transpallet als hulp bij het laden en lossen van zijn voertuig. Maar wat doe je als er geen laadkade voorhanden is en het voertuig niet is uitgerust met een laadklep en de goederen bovendien op pallets over een flinke afstand ten opzichte van het voertuig moeten afgeleverd worden? In zo n geval is een meeneem heftruck wellicht de uitkomst. Onder chauffeurs wordt een meeneem heftruck nog vaak betiteld als een kooi-aap, naar de Nederlandse firma die het concept in onze contreien bekend maakte (introductie in 1968). Ondertussen is de firma Kooi-Aap een fusie aangegaan met Moffett Mounty (Moffett-Kooi) en zijn er al een aantal andere spelers op de markt, met als voornaamste Cangaru Forklift, Logitrans, Manitou en Terberg. Een meeneem heftruck zorgt voor een grotere onafhankelijkheid bij laden en lossen en voorkomt lange wachttijden. Ook bij de klant is het een service die opvalt. Drie of vier wielen De standaard meeneem heftruck is een compacte driewieler met een hefcapaciteit tussen 1000 en 2000 kg en een bereik in de hoogte van 2000 tot 3000 mm. De heftruck wordt hydrostatisch aangedreven (meestal op het achterwiel). De meest compacte uitvoeringen worden geleverd met disselbesturing, maar doorgaans is een zitplaats voor de operator voorzien. Uiteraard kunnen alle capaciteiten opgeschroefd worden (groter hefvermogen tot circa 4000 kg, groter bereik), maar dat gaat meestal ten koste van de afmetingen en het gewicht. De meest gevraagde opties zijn vier wielen voor extra stabiliteit, een spreidsysteem om ook in smalle gangen te kunnen werken, sideshift, aandrijving op alle wielen om ook op slecht terrein te kunnen werken, reachvorken en speciale toebehoren. Inmiddels bestaan er voor elk type werk aangepaste heftrucks en werden door Moffett- Kooi ook elektrische uitvoeringen gerealiseerd. Het opladen van de tractiebatterijen gebeurt al rijdend. Het eigengewicht van een dergelijke machine loopt door die tractiebatterijen al snel op tot 1300 kg. In vergelijking weegt een door dieselmotor aangedreven meeneem Alternatieven Zowel Wilson in Noord-Ierland als Palfinger brengen een alternatief voor de klassieke meeneem heftruck op de markt. De Hitch-Fork van Wilson Double Deck Trailers is een vierwielige heftruck, waarbij de voorwielen, mast en voorste chassisgedeelte kunnen verschuiven ten opzichte van het achterste chassisgedeelte. De wielbasis vergroot daarmee van 650 mm in opslagpositie tot 2250 mm in werkpositie. De Hitch-Fork heft 2000 kg tot 2030 à 3000 mm (één- of tweedelige mast), maar heeft een eigengewicht van 1750 kg en steekt in meerijpositie nog 1450 mm achter de trailer uit. Het Crayler BM concept van Palfinger is totaal afwijkend van alle andere meeneem heftrucks. Het type bestaat naast de gewone Crayler modellen van Palfinger. De BM (voor Box Mounted) is een bijzonder lage heftruck met knikbesturing in het midden en een wegklapbare mast. Opgevouwen past zo n BM bijvoorbeeld in de palletkast van een oplegger. Het eigengewicht bedraagt circa 1450 kg voor een hefvermogen van 2100 kg. Deze vierwielaangedreven heftruck wordt via afstandsbediening gecontroleerd. heftruck gemakkelijk 300 kg minder. De lichtste uitvoeringen met disselbesturing wegen amper 700 kg. De Manitransit van Manitou is dan weer bijzonder door zijn telescoopmast, wat een zichtbereik van 360 garandeert. Hendrik De Spiegelaere Een bijzondere oplossing biedt Palfinger met de Crayler BM. 64 Truck&Business 189
LAADKRANEN Lichter en compacter Tools D OSSIER Net als bij de meeneem heftruck verleent een laadkraan een vrachtwagen of vrachtcombinatie een grote zelfstandigheid in het deponeren of oppikken van vrachten zonder dat er specifieke faciliteiten op de plaats van levering/afhaling ter plaatse moeten zijn. De zwaarste modellen laadkranen komen qua prestaties in de buurt van mobiele kranen. Maar net als met een meeneem heftruck is er een vast nadeel aan de laadkraan verbonden : de uitrusting neemt plaats in beslag (minder laadvolume) en weegt flink door (minder laadvermogen). Geen wonder dat de meest recente ontwikkelingen gaan naar lichtere en compactere kranen met hoge prestaties. Anderzijds bestaan er ook afzetbare laadkranen, die dan weer het voordeel bieden dat ze enkel moeten meegenomen worden als ze nodig zijn. Een specifiek probleem in deze sector is de vaak te beperkte kennis van de kopers. Ze willen te zware laadkranen monteren op een niet geschikt chassis, vaak nog gesteund door truckverkopers die evenmin uitblinken in technische kennis. Bij de montage van een laadkraan is het opstellen van een technisch dossier bijzonder belangrijk. In dat dossier moet rekening gehouden worden met de bouwvoorschriften van de kraanfabrikant, maar tevens de montagevoorschriften van de chassisbouwer, het al dan niet moeten inbouwen van een hulpchassis, de gewichtsverdeling, de plaatsing van steunpoten, de plaats waar de kraan moet komen (achter de cabine in het midden of achteraan), de capaciteit van de kraan in t/m, de gewenste reikwijdte, de werkwijze (elektrisch, hydraulisch, mechanisch, hydropneumatisch) en de hulpstukken (grijper, vorken, klemmen, bak). Gewicht en volume Net als met alle toebehoren wordt er naar gestreefd laadkranen zo weinig mogelijk te laten doorwegen op het laadvermogen en laadvolume. Bij de meest recente ontwerpen zien we dan ook duidelijk een evolutie naar compactere modellen, die bijzonder weinig plaats innemen. Anderzijds werd het dankzij doorgedreven studies mogelijk gewicht te besparen. Een nadeel daarvan is wel dat een zekere overcapaciteit daarmee verdwijnt, er is geen marge meer voor overbelasting. Waar vroeger het maximum voor laadkranen op vrachtwagenchassis eerder rond de 80 à 100 t/m lag, worden nu door de kraanfabrikanten modellen aangeboden met capaciteiten van 120 tot zelfs 150 t/m en desgewenst nog meer. Een aparte sector vormen de verrijdbare kranen op oplegger of vrachtwagen. Dit type kraan is nagenoeg uitsluitend voor de bouwsector bestemd en vergt een specifieke constructie van de oplegger met rails waarin de loopwielen van de kraan bewegen. Vermelden we in dit verband nog dat de grote specialist in de Benelux terzake, meer bepaald Kennis Trailers, onlangs werd overgenomen door Nooteboom, dat ook al Floor, een andere specialist, in de rangen heeft opgenomen. Een laadkraan op een lichte vrachtwagen met elektromechanische bediening. Bouwsector Meer dan 50 % van alle laadkranen op vrachtwagens en getrokken materieel zijn bestemd voor de bouwsector. Ongeveer 20 % gaat naat administraties en de resterende 30 % wordt verdeeld over bos- en landbouw, transport en andere sectoren. Het gedeelte bestemd voor transport neemt de jongste jaren evenwel toe, vooral in het segment van de zwaarste kranen. Dit heeft te maken met de toename in het algemeen van opdrachten waarvoor zwaar materieel is vereist, zoals industriële verhuizingen en industrieprojecten in het algemeen. 66 Truck&Business 189