B.Simons Centrum Duurzaam Bouwen
Tot 31/12/05 in Vlaanderen: Isolatiedecreet (K55) Ventilatie: grijze zone Geen regelgeving Wel norm Vanaf 1/1/2006 Energieprestatie en binnenklimaatregelgeving
Richtlijn 2002/91/EG betreffende de energieprestatie van gebouwen d.d. 16/12/ 2002: De lidstaten zijn verplicht om: een berekeningsmethode te hebben van de energieprestaties van gebouwen minimumeisen op te leggen aan de energieprestatie van nieuwe gebouwen minimumeisen op te leggen aan de energieprestatie van bestaande grote gebouwen bij renovatie een energiecertificaat in te voeren bij nieuwbouw, verkoop of verhuur v.e. gebouw regelmatige keuring van verwarmingsketels en airconditioningsystemen in te voeren Deadline 4 januari 2006 Onder bep. voorwaarden 4/01/2009
Voor alle nieuwbouw, herbouw, verbouwing, uitbreiding en functiewijziging met vergunningsaanvraag ingediend vanaf 1/1/2006 uitbreidingen groter dan 800 m³ of met een of meer wooneenheden. Voor vergunningsaanvragen tot 31/12/2006 mag er gekozen worden voor K- of E-peil
Nieuwbouw, (gedeeltelijke)herbouw, renovatie groot gebouw, uitbreiding > 800 m³ of met één of meer wooneenheden: woongebouwen kantoren & scholen andere specifieke bestemming industriële bestemming Thermische isolatie K45 en U max K55 of U max Energieprestatie E100 E100 Wel nodig volgens EPBD Niet nodig volgens EPBD Binnenklimaat Bijlage V + risico oververhitting Bijlage VI Andere specifieke bestemming: ziekenhuis, sporthal, winkel, horeca,...
Bepalen van prioriteiten Zowel bouwkundig als installatietechnisch
! U-waarden van bijgebouwde onderdelen Ventilatievoorzieningen
" # 30% minder energieverbruik Bij hetzelfde gedrag Economisch optimum
Richtlijn 2002/91/EG betreffende de energieprestatie van gebouwen d.d. 16/12/ 2002: De lidstaten zijn verplicht om: een berekeningsmethode te hebben van de energieprestaties van gebouwen minimumeisen op te leggen aan de energieprestatie van nieuwe gebouwen minimumeisen op te leggen aan de energieprestatie van bestaande grote gebouwen bij renovatie een energiecertificaat in te voeren bij nieuwbouw, verkoop of verhuur v.e. gebouw regelmatige keuring van verwarmingsketels en airconditioningsystemen in te voeren Deadline 4 januari 2006 Onder bep. voorwaarden 4/01/2009
$!! Gebouwen van administraties Scholen en universiteiten Ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen Sportinfrastructuur Openbare instellingen als NMBS, post,
#%# %# 1. Bijhouden verbruiken (stookoliemeters) 2. Doorgeven aan VEA 3. VEA geeft certificaat 4. Analyse aan de hand van vragenlijst
Publicatie op 18 juni 2010 Artikel 9 Bijna-Energieneutrale Gebouwen (= Nearly Zero Energy Buildings) Nearlybijna Timing Publieke gebouwen: 2019 Nieuwe gebouwen: 2021
&%' % Gebouw met een zeer hoge energieprestatie. De dichtbij nul liggende of zeer lage hoeveelheid energie die is vereist, dient in zeer aanzienlijke mate te worden geleverd uit hernieuwbare bronnen, en dient energie die ter plaatse of dichtbij uit hernieuwbare energiebronnen wordt geproduceerd te bevatten.
Bijna hoe ver van 0 om nog bijna te zijn Energie-neutraal Over een jaar gemeten primair energieverbruik 0? Ook ander energieverbruik zoals bouw en sloop? Wat is dichtbij geproduceerde hernieuwbare energie?
(
Bron agion, go, evr arch
)*+
, MJ/year Yearly energy Consumption of all audited houses -#!./ 300000 Reduction Sanitary Hot Water [MJ] 250000 200000 Reduction Heating installation [MJ] Reduction Building envelop [MJ] Remaining Consumption [MJ] 150000 100000 50000 0
)+ bijhouden van alle meters op vaste tijdstippen Tabel Gespecialiseerde software stookoliemeters energieaudits energiecoördinator
*+!' ' Iedereen is verantwoordelijk Briefing van leerkrachten, leerlingen en vergeet onderhouds- en keukenpersoneel niet Afficheer verbruik, maak er een weddenschap van Laat je begeleiden door MOS
! "
# $ %
& ' ' $ $ ' ' ( ) )
! 3. Vermijd sluipverbruik Stopcontacten Voedingen blijven verbruiken Stand By Stand by: 100 kwh of 10 /jaar per toestel Koffiezetapparaten
! 4. Vakantie is ook rust voor energievreters Check ook toestellen Koel- en ijskasten? Verlichtingen Computers, TV toestellen,
0
!' 5. Gebruik zoveel mogelijk daglicht Vermijd grote voorwerpen voor de ramen Reinig ramen Lichte kleuren
4 " 3 1 2. ). 6. Verlicht doordacht Licht: genoeg en niet te 1 1 1 " ) )1 veel Reinig armaturen Vraag deskundig advies Bewegingssensoren: pro en contra 5 6#7 5 6 7-8 #
"*9'#
"*9'# 100 Rendement (lm/w) 75 50 25 0 Gloeilamp Halogeenlamp Buislamp (Klassieke ballast) Spaarlamp (Klassieke Ballast) 0 5000 10000 15000 20000 Levensduur Spaarlamp (Electronische Ballast) Buislamp (Electronische ballast)
: ' 8. Verlucht wanneer nodig 9. Ventileer op maat
Slechts 1 functie: LUCHTKWALITEIT Mensgebonden vervuiling (CO2, vocht, bacteriën, geur, sigaretten, ) Materiaalgebonden vervuiling (Vluchtige componenten, geur, ) Machine gebonden vervuiling (solventen, ozon, oliedampen, ) Micro-organismen Stof
Toevoer Doorvoer Afvoer
:;< ;< Verontreiniging Energievraag Luchtdebiet
Waarom ventileren Ventileren = verdunnen en afvoeren vervuilde lucht = toevoer verse lucht Ventilatie is noodzakelijk zowel voor Het comfort en gezondheid van de bewoners Als voor het gebouw VENTILATIESTRATEGIE
$ # # Binnenkomen van insecten, regen Meestal te hoge debieten Zeer snelle afkoeling tijdens winter Tochtverschijnselen Het effect van kortstondig verluchten is snel voorbij Lawaai Gevaar voor inbraak 8 7,5 7 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 0:00:00 1:12:00 2:24:00 3:36:00 Binnen Buiten
Hoe ventileren Oncontroleerbaar: Soms te hoog, soms te laag debiet Sommige kamers te veel, andere te weinig Belangrijke warmteverliezen tijdens de winter Vochtige lucht die doorheen lekken in het dak gaat: risico op interne condensatie
&8:,8 LUCHTDICHT BOUWEN INTENSIEVE VENTILATIE BASIS- VENTILATIE
( Toevoer natuurlijk mechanisch Afvoer natuurlijk A B mechanisch C D
)*
&( Ventilatie t.g.v. wind en/of temperatuurverschillen Afvoerkanalen
+ Warmterecuperatie: 70 tot 90%
:;< ;< Verontreiniging Energievraag Luchtdebiet
))* # Belang van luchtdichtheid Vermijden van: tocht ongecontroleerde warmteverliezen ongecontroleerd ventilatie-systeem (kortsluitstromen)
:! Vermijden van: tocht ongecontroleerde warmteverliezen ongecontroleerd ventilatie-systeem (kortsluitstromen) Meting: pressurisatie
:! Pleisteren Daken en houtskelet: luchtdichte laag of folie (afgeplakt) Aansluitingen ramen en deuren Details (bv brievenbus, stopcontacten) Tochtstrips
)*8 # #! Verlagen transmissieverliezen Isolatie: met droge, stilstaande lucht (gevangen in isolatiemateriaal) Elk materiaal u-waarde (hoe lager hoe beter isolerend) Isolatie is ononderbroken Luchtdichtheid
! K-peil Totale isolatiepeil van een gebouw K0 = perfecte thermos, hoe hoger hoe slechter geïsoleerd U waarde: isolatiewaarde van een constructiedeel λ waarde isolatiewaarde van een materiaal
# Ononderbroken Vocht vermijden
8 Opbouw hoogisolerend glas 1 en 2 lagen glas 3 spouw met isolerend gas of gedroogde lucht 4 metalen (beter: isolerende) afstandshouder 5 rubberen afdichting 6 dunne reflecterende laag (coating) Bron : waterwegwijzer voor architecten
=#'6>6>6>6> 7777! Speciaal glas Hoog rendementsglas 04 )0) Hoog rendementsglas )03 Dubbel glas.0 Enkel glas 104 ). 2 1 3 " Bron : interelectra
+
5! Onderbreking in isolatie
8!! 1 Dakisolatie 20% stookkosten 2 Glaspartijen 3 Muren 10-15% stookkosten
8!# Buitenisolatie Binnenisolatie Spouwmuurisolatie
# 13. Verwarm doordacht Elke C: 7% van de stookkosten Verwarm niet meer dan nodig s Nachts en in de vakantie: verwarming lager
# 14. Organiseer het verwarmen turnzaal hoeft niet zo warm als kleuterklas. avondactiviteiten niet heel de school verwarmd indeling in zones?
& # Comfort Temperatuur Klaslokaal Gangen Turnzaal of sportlokaal 21-23 C 18-19 C 16-17 C
)1*-! -!#! "#$ "! "# "! #! " "#! " #
# Energiezuinige ketel met hoog rendement : HR label of HR Top label (gas) Optimaz label (stookolie) Condenserende ketels recupereren ook warmte van waterdamp uit de rookgassen : rendementen tot 108% kunnen bekomen worden Condensatie bij lage temperatuur
70 = 90 Temperaturen verwarmingssysteem ( C) 80 70 60 50 40 30 20 75 C 60 C Dauwpunt (aardgas ca. 57 C) Dauwpunt (stookolie ca. 47 C) (0 C) (-11,5 C) 20 15 10 5 0-5 -10-15 Buitentemperatuur ( C)
)3*? Zin en onzin van deurpompen, automatische deuren ed.
)"*$ 67 Slecht afgestelde brander: meerverbruik van 20% en meer Roetaanslag van 1 mm op de verwarmingsoppervlakken: meerverbruik van minstens 3%.
)4*8 # Verwarming en ventilatieleidingen Principe: isolatie van alle leidingen, die door een koude ruimte gaan Koud: minder warm dan diegene, die moeten verwarmd worden
# Zuinige keuze: Goede isolatie Hoog rendementsketel, goed gedimensioneerd Goede sturing Buitenvoelers Nachtstand Kamerthermostaat- thermostatische kranen Lage temperatuursverwarming Isolatie leidingen in niet verwarmde ruimtes
)@*5! ( Zonnewering buitenzonwering is efficiënter Thermische massa Nachtkoeling Probeer airco alleszins te vermijden. 1 graad koelen vraagt drie maal meer energie dan 1 graad verwarmen.
8 Isoleer Bouw compact Oriëntatie Verlichting Ventilatie
Morgen: Werk maken van Opmetingen Sensibilisatie schoolgemeenschap Afregeling verwarmingsinstallatie Inventaris verlichting Nagaan organisatie van de verwarming Nagaan daglicht, properheid ramen en armaturen Alle organisatorische tips
Nagaan mogelijkheden aanpak Verlichting Thermostatische kranen Tochtstrips Deurpompen Dakisolatie
! Ventilatieroosters Isolatie Verwarmingsinstallatie Laat u begeleiden
Laat u informeren www.ond.vlaanderen.be/energie www.cedubo.be www.energiesparen.be
""%
& # Instrument voor duurzame scholenbouw
1. Geïntegreerd projectproces 2. Inplanting 20% 3. Mobiliteit 13% 4. Natuurlijk milieu 13% 5. Water 7% 6. Grondstoffen en afval 7% 7. Energie 20% 8. Gezondheid, leefbaarheid en toegankelijkheid 13% 9. Samenleving en economie 7% 10. Innovatie TOTALE SCORE 100% VERPLICHTE CRITERIA EINDSCORE
Reguliere financieringsvormen Gemeenschapsonderwijs AGIOn Vrij, gemeentelijk, provinciaal Netbeheerders
A- Rationeel energieverbruik
A- 25 miljoen (ook 2010) GO! energiezuinige verwarming: energiezuinige verlichting isolatie: vloerisolatie, muurisolatie en dakisolatie verbeterd dubbel glas andere energiebesparende maatregelen: zonneboilers, warmtepompen, Verdeeld via scholengroepen Studie, gunning, opvolging: scholengroepen Vastlegging en betaling: centrale diensten AGIOn Tot 125 000 : aanvraagformulier Boven 125 000 : standaardprocedure
" voor alle gesubsidieerde scholenbouw waarvoor een bouwvergunning wordt aangevraagd na 1 januari 2008. alle nieuwbouw van schoolgebouwen alle uitbreidingen groter dan 800m³ alle verbouwingen groter dan 3000m³, waarbij minstens 75% van de gevels worden vervangen Uitzonderingen gebouwen voor sportvoorzieningen; industriële gebouwen. vrijstellingen of afwijkingen kunnen verkregen worden beschermde monumenten; gebouwen gebruikt voor erediensten; als voor de uit te voeren werken geen architect vereist is; als de EPB-eisen technisch, functioneel of economisch niet haalbaar zijn; tijdelijke constructies; alleenstaande gebouwen met een totale vloeroppervlakte van minder dan 50 m².
,-8$9! De extra investeringskost E100 nr E70 te gaan wordt gesubsidieerd. Subsidievoorwaarden startverklaring toegevoegd worden die opgesteld moet worden door een EPB-verslaggever Uiterlijk 6 maanden na de ingebruikname van het gebouw : EPBaangifte eindafrekening : uitbetaald na ontvangst van een kopie van de aangifte.
9!!
&!0
&! relighting tot 3 750 newlighting (eandis) dimbare elektronische voorschakelapparatuur en daglichtcontrollers (t.o.v. gewone elektronische voorschakelapparatuur) bij uitvoering van een relighting of een newlighting tot 5 000 naderingsdetectie en domotica (t.o.v. gewone elektronische voorschakelapparatuur) bij uitvoering van een relighting of een newlighting tot 5 000
&!# zonneboiler die enkel voor sanitair warm water wordt gebruikt 75 euro per m², met een minimum van 525 euro en maximum 3.750 euro beglaasde zwembadcollectoren, geplaatst in publieke en overdekte zwembaden 75 euro per m², met een minimum van 525 euro en maximum 3.750 euro niet-huishoudelijke warmtepomp type bodem/water en water/water tot 60 kwel 210 6225 Andere types warmtepompen (enkel infrax)
&!# condenserende aardgasketel 125-5400 Premies voor rechtstreekse aardgasverwarming voor ruimteverwarming (premies per kw thermisch) open luchtverhitter 6 gesloten luchtverhitter 12 condenserende luchtverhitter 25 klassieke warmeluchtgenerator 6 condenserende warmeluchtgenerator 25 standaard stralingstoestel 12 stralingstoestel met 20% hogere stralingsvoet 17 stralingstoestel met 40% hogere stralingsvoet 25 radiatorfolie in bestaande gebouwen 1 per m² thermostatische radiatorkraan in bestaande gebouwen 5 /stuk
&! Ventilatie met warmteterugwinning: 1 per m³ debiet, max 3750
&! dakisolatie in bestaande gebouwen kelderisolatie in bestaande gebouwen 1 2 DHZ, 4 A 2 DHZ, 4 A buitenmuurisolatie in bestaande gebouwen 2 DHZ, 4 A vloerisolatie (op volle grond) in bestaande gebouwen 1 2 DHZ, 4 A hoogrendementsbeglazing ter vervanging van enkele beglazing in bestaande gebouwen 10 per m² hoogrendementsbeglazing ter vervanging van dubbele beglazing in bestaande gebouwen 2 10 per m² 1 : enkel infrax 2 : enkel eandis
- #( Groene stroomcertificaten 45 cent/kwh aflezing via geijkte meter Terugleververgoeding voor PV de kwh-meter mag terugdraaien tot 10 kw AC-vermogen van de omvormer, dus ± 12 kwp PV vergoeding aan dagtarief = ±15-17 cent/kwh Totaal > 0,60 /kwh
( Principe: Andere partij (bv ingenieursbureau) zorgt voor financiering Afbetaling via baten van het project Voorbeelden Relighting PV cellen (concessie) 100 /kwp (800 kwh) Na 20 jaar eigendom school
? # &! %! " # % % # $
> Voor uw aandacht