DC 19 Huidaandoeningen 1 Inleiding In dit thema besteden we aandacht aan huidaandoeningen. Er zijn zoveel huidaandoeningen en het is onmogelijk die allemaal te bespreken. Daarom hebben we er een aantal uitgekozen. We gaan eerst van jong naar oud en bespreken huidproblemen die kenmerkend zijn voor een bepaalde leeftijdsfase. Daarna komt een aantal algemene huidaandoeningen aan de orde. De inhoud van dit thema: 2 Huidirritaties bij baby s 3 Huidproblemen bij jongeren 4 Huidveranderingen bij ouderen 5 Een aantal huidaandoeningen 1 Over de huid en problemen van de huid kun je meer lezen in het dc-thema over de huid. HZW DC 19 Huidaandoeningen 1
2 Huidirritaties bij baby s Baby s hebben een gevoelige en kwetsbare huid. De volgende huidirritaties komen voor. Huidirritaties bij baby s: berg luieruitslag smetten dauwworm 2 Berg Baby s hebben soms last van een sterke talgafscheiding op het hoofd. Samen de met huidschilfertjes kunnen er dan een witte of gele, vettige korstjes op de hoofdhuid voorkomen. Die zijn niet schadelijk, maar het ziet er niet zo fris uit. Je kunt hier wel iets aan doen. Masseer de hoofdhuid met een beetje babyolie. Laat de olie een nacht intrekken en spoel. De dag erna was je de hoofdhuid met een beetje babyshampoo en spoel je na. Eventueel herhaal je dit een paar keer. Luieruitslag Hierover kun je meer lezen in thema 15 van Helpende zorg en welzijn. Luieruitslag is een rode uitslag op de billetjes. Dit wordt veroorzaakt door irritatie die ontstaat door het liggen in een natte luier. Smetten Baby s en zeker mollige baby s hebben veel huidplooien. Als je die niet goed droog maakt, kunnen er irritaties ontstaan. Dit kan ook gebeuren als een baby veel zweet. Je kunt vochtige plekjes inpoederen met babypoeder. Let wel op dat je niet te veel poeder gebruikt en dat er niet teveel parfum in de poeder zit. Parfum kan irritatie van de huid veroorzaken. 2 HZW Digitale Content
Dauwworm Dauwworm is een vorm van eczeem. Deze begint in het eerste levensjaar van baby s. Dauwworm is een ontstekingachtige aandoening van de bovenste huidlagen. Er verschijnen jeukende bultjes en vochtige blaasjes. Deze ontstaan eerst op de wangen en verspreiden zich vervolgens naar het voorhoofd, de slapen en naar de kruin. Door het vocht van de blaasjes ontstaan er korsten op de huid. Soms kan dauwworm zich over het hele lichaam uitbreiden. Het kan te maken hebben met een erfelijke aanleg en met een voedselallergie (bijvoorbeeld voor melk) of een andersoortige allergie (bijvoorbeeld voor wol). In de meeste gevallen verdwijnt het eczeem in de loop van het tweede jaar, maar bij sommige kinderen blijft het bestaan. De allergische aanleg die een kindje met dauwworm blijkbaar heeft, kan later terugkomen in de vorm van hooikoorts, astma of bronchitis. Ook het eczeem kan terugkomen. Dauwworm HZW DC 19 Huidaandoeningen 3
3 Huidproblemen bij jongeren In deze paragraaf besteden we aandacht aan acne. We noemen ze ook wel jeugdpuistjes. Er zijn maar weinig mensen die géén puistjes krijgen in hun jeugd. Als je goed om je heen kijkt, zie je dat drie van de vier mensen tussen de 12 en 25 er wel in enige mate last van hebben. Hormonen en erfelijke aanleg kunnen een rol spelen. Meisjes kunnen al rond hun achtste jaar last van puistjes krijgen, jongens meestal pas rond hun veertiende. Puistjes zijn meestal het ergst tussen je zestiende en negentiende jaar. Daarna ben je er meestal van af. Maar dat geldt helaas niet voor iedereen: sommige mensen kunnen tot na hun dertigste nog last van jeugdpuistjes hebben. Daarom is de naam jeugdpuistjes eigenlijk niet juist. Bij de een blijft het bij een vette huid, vet haar en mee-eters, terwijl bij de ander vooral ontstekingen het gezicht bepalen. Jongeren kunnen er goed last van hebben. Acne ontstaat nu eenmaal op een leeftijd waarop je er graag bij wilt horen, veel met jezelf bezig bent en de aandacht voor je uiterlijk groter is dan ooit. Wie in deze fase van zijn leven een onregelmatige huid heeft, kan daar echt problemen mee hebben. Want de beruchte mee-eters en puistjes verschijnen natuurlijk altijd op het verkeerde moment: uitgerekend als je een avond wilt gaan stappen, je grote liefde tegen het lijf loopt, of naar een leuke baan solliciteert. Hoe ontstaat acne? In onze huid zitten miljoenen talgkliertjes. Die produceren talg, een olieachtige stof die de bovenste laag van je huid soepel houdt en beschermt tegen uitdroging. Die talgkliertjes zitten vooral op je gezicht, schouders, borst en rug. De talg komt door kleine openingen in de huid, de poriën, naar buiten. In de puberteit gaan die kliertjes meer talg produceren, vooral bij jongens. Daardoor blijven afschilferende huidcellen aan elkaar kleven. Ze vormen een propje dat het afvoerkanaaltje verstopt. De vettige talg hoopt zich op en er ontstaat een meeëter (comedo). Je ziet dan een geelwit bobbeltje op de huid ter grootte van een speldenknop. Acne 4 HZW Digitale Content
Wanneer zo n pukkeltje groter wordt, kan de opening groter worden. Er ontstaat dan een open comedo te herkennen aan een zwart puntje. Blijft de talgproductie doorgaan, terwijl het afvoer gangetje dichtzit, dan kun je grote rode of gele ontstoken puistjes krijgen. Puistjes ontstaan door een combinatie van niet goed werkende talgkliertjes, mannelijke hormonen (ook bij meisjes en vrouwen!) en bacteriën. Wat kun je er wel niet tegen doen? Acne gaat niet vanzelf over. Vroeg en effectief behandelen is daarom nodig! De behandelingsmogelijkheden van acne zijn de laatste jaren sterk verbeterd, waardoor ook ernstige vormen meestal met succes kunnen worden aangepakt. Maar een behandeling is maatwerk, je moet weten welk middel in jouw situatie geschikt is en wanneer je resultaat kunt verwachten. Zeker als je er op tijd bij bent, is er wel degelijk iets aan te doen. Hoe eerder met een deskundige behandeling wordt begonnen, des te kleiner is de kans dat je er later littekens aan over houdt, waardoor je later voor het leven getekend bent. Patat en chocola, daar kun je maar beter vanaf blijven, zeggen ze. Wetenschappers hebben echter mensen met puistjes een tijdje op een dieet gezet met veel vet eten en wat was het resultaat? Ze kregen er geen pukkel meer door! Er is geen enkele reden om een speciaal dieet te volgen als je last hebt van acne! Als er iets is dat je juist niet moet doen, dan is het aan je huid prutsen! Als je met je vingers de puistjes uitdrukt, kun je je huid beschadigen waardoor de kans op littekens groter wordt. Zeker van de gesloten mee-eters moet je afblijven. Je kunt er juist een ontsteking en littekens mee veroorzaken. Alleen open mee-eters, die met het zwarte puntje, kun je voorzichtig met een zogeheten comedonenlepeltje uitdrukken. Er wordt gezegd dat veel beweging en frisse lucht je huid goed doen en dat door zonlicht puistjes vaak minder erg worden. Helaas niet altijd waar! In de meeste gevallen reageren puistjes goed op zonlicht of een zonnebankkuurtje. Maar sommige vormen kunnen dan juist verergeren. En let op: Acne is niet besmettelijk of vies. Je kunt er rustig mee zwemmen en je kunt ook gewoon zoenen, om maar wat te noemen. Wanneer je (door veel te sporten) sterk transpireert, lijkt het of je huid vetter wordt. Dat komt doordat er meer vocht op je huid verschijnt, waardoor het talglaagje zich beter kan verspreiden. De vorming van talg (en daarmee de kans op nieuwe puistjes) neemt echter niet toe. HZW DC 19 Huidaandoeningen 5
4 Huidveranderingen bij ouderen Wanneer een mens ouder wordt, verandert de huid. De huid wordt slapper, gaat rimpels en plooien vertonen en er kunnen onregelmatigheden en kleurveranderingen ontstaan. De huid begint vanaf het 30e levensjaar tekenen van veroudering te vertonen. In de loop van de jaren nemen de kenmerken van veroudering steeds verder toe. Een verouderende huid is dun, kwetsbaar, slap en droog. Door vermindering en verbrokkeling van de elastinevezels verliest de huid zijn elasticiteit. De verouderende huid vertoont dan rimpels en het typische sigarettenpapier aspect: talloze kleine, ondiepe rimpeltjes die verdwijnen door de huid iets op te rekken. Doordat de talgklieren niet meer goed werken, is de huid droog. Ultraviolet licht speelt een rol in het ontstaan van bruine zonnevlekken (lentigo s), vooral op de handen en het gezicht en bij het ontstaan van ouderdomswratten. Zonnevlekken of levervlekken zijn egale, lichtbruine vlekjes in de verouderende huid. Ze komen vooral voor in het gezicht, bovenop de hand en de onderarm, op plekken die veel aan de zon zijn blootgesteld. Mensen vinden ze meestal niet mooi, maar ze zijn onschadelijk. Tachtig procent van de mensen boven de 65 jaar heeft ze. Ouderdomswratten komen voor bij mensen vanaf een jaar of vijftig. Het zijn eigenlijk goedaardige tumoren, ze lijken op moedervlekken. Mensen die veel aan zonlicht zijn blootgesteld hebben meer kans om ze te krijgen. Soms zijn ze echt ontsierend voor het gezicht en worden ze weggehaald met behulp van stikstof. Ze kunnen ook van de huid geschraapt worden met een scherpe lepel. Een andere, zeer belangrijke oorzaak van huidveroudering is roken. Door roken kan elastine en bindweefsel worden afgebroken en eerder rimpelvorming ontstaan. Bovendien verhoogt roken de kans op de ontwikkeling van huidkanker. Wrat 6 HZW Digitale Content
Hoe kan het verouderingsproces van de huid worden geremd? Wees voorzichtig met blootstelling aan de zon. Doe dit al vanaf een vroege leeftijd, want zonneschade wordt in de huid opgeslagen. In de jeugd opgelopen schade kan op latere leeftijd problemen geven. Gebruik goede zonnebrandcrèmes en beschermende kleding in de zomer. Verzorg de huid goed met beschermende crèmes. Rook niet. HZW DC 19 Huidaandoeningen 7
5 Een aantal huidaandoeningen In deze paragraaf gaan we kijken naar een aantal huidaandoeningen. We hebben gekozen voor aandoeningen die vaak voorkomen en waar jij als helpende zorg en welzijn mee te maken kunt krijgen. Huidaandoeningen: eczeem koortslip galbulten 3 Eczeem Eczeem is een verzamelnaam voor een groot aantal huidaandoeningen, die soms meer en soms minder met elkaar te maken hebben. Van veel vormen is de oorzaak nog niet bekend. Veel vormen van eczeem jeuken. Eczeem kan nat of droog zijn. De huid kan rood zijn, met bultjes, korstjes of schilfers. Er zijn twee vormen van eczeem: Eczeem kan al vanaf de geboorte aanwezig zijn. We noemen het dan atopisch of constitutioneel eczeem. In de paragraaf over de baby heb je al iets over dauwworm, een andere vorm van eczeem, gelezen. Vanaf de geboorte aanwezig zijn, betekent dat iemand vanaf de geboorte de mogelijkheid heeft om het te krijgen. Het kan dus ook pas op latere leeftijd beginnen. Bij deze vorm is vaak sprake van jeuk. Ook kan eczeem ontstaan door een allergie voor een bepaalde stof, dan is het contacteczeem. Mensen kunnen allergisch zijn voor bijvoorbeeld nikkel, zeep, (af)wasmiddelen, cosmetica. Deze vorm van eczeem kan van het ene op het andere moment ontstaan. Eczeem 8 HZW Digitale Content
Eczeem is niet besmettelijk. Het ziet er niet altijd smakelijk uit, mensen vinden het soms vies. Het is belangrijk dat er niet gekrabd wordt bij jeuk, omdat de huid dan kapot gaat en er ontstekingen kunnen ontstaan. Bij contacteczeem kun je proberen te achterhalen waar de allergie vandaan komt. Je kunt dan het gebruik van deze middelen voorkomen. Bij constitutioneel eczeem is dat moeilijker. Je kunt proberen de huid niet te droog te laten worden. Ook is er een hormoonzalf die je via de huisarts kunt krijgen, als het eczeem te erg wordt. Koortslip Een koortslip is een virusinfectie van de huid, op of nabij de lippen. De klachten beginnen met plaatselijke jeuk en branderigheid van de huid. De huid zwelt op, wordt rood en vervolgens ontstaan kleine blaasjes. Na enkele dagen drogen de blaasjes in tot korstjes. Na ongeveer 10 dagen is de lip weer helemaal genezen. Kenmerkend voor een koortslip is dat hij met enige regelmaat terugkomt. De koortslip wordt veroorzaakt door het herpesvirus en is zeer besmettelijk. Voor baby s is het zelfs dodelijk. Het virus is aanwezig in de blaasjes en de verse korstjes en kan door zoenen of ander lichaamscontact worden overgebracht. Zo kunnen ook het oog of de geslachtsorganen besmet raken. Wanneer de huid weer genezen is, kan er geen virus meer worden overgedragen. Het virus houdt zich schuil in de zenuwbanen van de huid, en kan vanuit deze schuilplaats weer toeslaan. Omdat het virus zich steeds weer terugtrekt in dezelfde zenuw, komt de koortslip ook steeds op dezelfde plaats terug. Oorzaken van nieuwe infecties zijn o.a. daling van de weerstand, ziekte (koorts!) en verbranding in de zon. In principe gaat een koortslip vanzelf over, maar je kunt een beginnende koortslip proberen te stoppen met een anti-viruscrème. Koortslip HZW DC 19 Huidaandoeningen 9
Galbulten Galbulten (of netelroos) zijn heftig jeukende kleine of grote bultjes en verhevenheden ( wat is het verschil tussen bultjes en verhevenheden? Moet dat laatste niet gewoon weg?) die overal op de huid kunnen voorkomen. Ze kunnen samensmelten tot grote kwaddels, vaak met een witte ring eromheen. Ze ontwikkelen zich zeer snel (vaak binnen 30 minuten) en trekken vervolgens binnen 12-24 uur weer weg. De meeste mensen hebben vooral s avonds klachten van galbulten die dan tegen de ochtend weer verdwijnen. Galbulten ontstaan doordat het lichaam wordt geprikkeld en reageert op bijvoorbeeld bepaalde voedingsstoffen (ei, garnalen), medicijnen, kou, druk op de huid, kleurstoffen Er wordt dan een stof (histamine) losgelaten, die denkt dat er een ontsteking is en die dan hard gaat werken. Als galbulten niet overgaan, moeten er medicijnen worden voorgeschreven. Galbulten 10 HZW Digitale Content