Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 28 240 Evaluatienota Klimaatbeleid Nr. 65 1 Samenstelling: Leden: Crone (PvdA), Bakker (D66), Hofstra (VVD), De Haan (CDA), voorzitter, Schreijer- Pierik (CDA), ondervoorzitter, Timmermans (PvdA), Vendrik (GroenLinks), Ten Hoopen (CDA), Weekers (VVD), Slob (ChristenUnie), Van den Brink (LPF), Kortenhorst (CDA), Hessels (CDA), Van Velzen (SP), Varela (LPF), Algra (CDA), Aptroot (VVD), Blom (PvdA), Smeets (PvdA), Douma (PvdA), De Krom (VVD), Heemskerk (PvdA), Van Dam (PvdA), Dezentjé Hamming (VVD), Jonker (CDA), Jungbluth (GroenLinks) en Irrgang (SP). Plv. leden: Tichelaar (PvdA), Dittrich (D66), Örgü (VVD), Van Hijum (CDA), De Nerée tot Babberich (CDA), Koenders (PvdA), Duyvendak (GroenLinks), Joldersma (CDA), Van Egerschot (VVD), Van der Vlies (SGP), Hermans (LPF), Verburg (CDA), Van Vroonhoven-Kok (CDA), Atsma (CDA), Blok (VVD), Samsom (PvdA), Van Dijken (PvdA), Van Heteren (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Tjon-A-Ten (PvdA), Waalkens (PvdA), Szabó (VVD), Van Dijk (CDA), Van Gent (GroenLinks) en Gerkens (SP). VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 20 november 2006 De vaste commissie voor Economische Zaken 1 heeft op 19 oktober 2006 overleg gevoerd met minister Wijn van Economische Zaken over: de brief van de minister van Economische Zaken d.d. 22 september 2006 ter aanbieding van het rapport «Onderzoek naar de structuur en het niveau van elektriciteitsprijzen voor Noordwest-Europese grootverbruikers» (30 800-XIII, nr. 4); de brief van de minister van Economische Zaken d.d. 22 september 2006 over het afsluitbeleid voor kleinverbruikers van energie (30 212, nr. 48); de brief van de minister van Economische Zaken d.d. 3 oktober 2006 over de voortgang van de onderhandelingen van het consortium van grootgebruikers van elektriciteit over inkoop van elektriciteit voor een langere termijn (28 240, nr. 58); de brief van de minister van Economische Zaken d.d. 17 oktober 2006 inzake de voortgang van de onderhandelingen van het consortium van grootverbruikers over een langjarig contract met de elektriciteitsproducenten (28 240, nr. 61). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer Hessels (CDA) zegt dat er grote voortgang is geboekt in de onderhandelingen met het consortium van de energie-intensieve industrie. Er is een belangrijke stap gezet in de onderhandelingen. Het is goed dat in de brief van het consortium zo nadrukkelijk wordt verwezen naar de inspanningen van de minister van EZ, die zijn nek heeft uitgestoken voor de Groningse werkgelegenheid. De minister moet met eenzelfde inzet en vasthoudendheid de uitwerking van de gedane toezeggingen op zich nemen. De heer Hessels dankt de minister voor de uitvoering van het actiepunt met betrekking tot het afsluitbeleid. Elektriciteit, gas en warmte zijn eerste levensbehoeften waarvan gezinnen in de wintermaanden niet afgesloten mogen zijn. De minister legt de verantwoordelijkheid voor de voortgang van dit traject bij de energieleverancier. Pas na een reeks van schriftelijke KST103095 0607tkkst28240-65 ISSN 0921-7371 Sdu Uitgevers s-gravenhage 2006 Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 1
aanmaningen, een mondeling gesprek en het nadrukkelijk aanbieden van schuldhulpverlening mag gedacht worden aan afsluiten. Dat mag alleen als de klant pertinent weigert mee te werken. Uit de brief wordt niet duidelijk op welke wijze de leverancier moet meewerken aan de schuldhulpverlening. Welke regeling is daarbij acceptabel? De heer Hessels hoort steeds vaker dat energiebedrijven categorisch weigeren om uitstel van betaling te verlenen, ook als de sociale dienst al is ingeschakeld. Hierdoor loopt de schuldenlast steeds verder op. Welke voorwaarden gelden voor de energiebedrijven? De energiebedrijven moet de kans worden gegeven om het oplopen van de schuldenlast tijdens het traject en daarna te beperken. Dat kan goed met een prepaidmeter. De installatie van zo n meter moet worden opgenomen in de trits van activiteiten die in het betalingstraject moet worden doorlopen tussen het incassotraject en de schuldhulpverlening. Het energiebedrijf moet als voorwaarde voor medewerking aan een schuldhulpverleningstraject kunnen stellen dat de afnemer een prepaidmeter laat installeren. Het voordeel voor de energieleverancier is dat de betalingsachterstand niet verder oploopt. De voordelen voor de consument zijn dat hij weer gas en elektriciteit krijgt en dat hij beter zicht heeft op de kosten van energie. Daarnaast kunnen de kosten van aan- en afsluiten voor en na de winterperiode achterwege blijven. De ervaringen met proeven met dit systeem zijn goed. In de brief van de minister staat dat er kan worden afgesloten als iemand absoluut weigert om mee te werken. Als uitzonderingsgrond wordt ernstige ziekte genoemd, waarbij een doktersattest moet worden overhandigd. De CDA-fractie maakt zich zorgen om mensen die niet meewerken doordat zij psychisch niet in orde zijn en daardoor worden afgesloten. Is er een mogelijkheid om hier via een hulpverleningstraject een oplossing voor te vinden? De heer Vendrik (GroenLinks) zegt dat de minister een rapport aan de Kamer heeft gezonden van Capgemini met een vergelijking van de tarieven voor gas en elektriciteit voor grootgebruikers in omringende landen in vergelijking met die in Nederland. Daar komt een wat gemengd beeld uit naar voren. De onderhandelingen met het consortium van grootgebruikers vinden plaats omdat wordt verondersteld dat de elektriciteitstarieven voor grootverbruikers in Nederland te hoog zijn. De vraag is of dit daadwerkelijk het geval is. De stelling dat Nederland een duurte-eiland is en dat louter als gevolg van de kostprijs van energie de energie-intensieve industrie het loodje zal leggen tenzij wordt ingegrepen, wordt niet ondersteund door het rapport van Capgemini. De Kamer heeft begin deze week een rapport ontvangen van het Centrum voor Energiebesparing en Schone Technologie (CE) dat ook heeft geprobeerd om een vergelijkende berekening te maken van energieprijzen in Nederland en de omringende landen. Het diffuse beeld uit het rapport van Capgemini wordt daarin nog wat aangescherpt. Het probleem is dat de precieze tarieven voor heel grote grootverbruikers niet bekend zijn. Er is sprake van geheimhouding op verschillende punten. Dat betekent dat moet worden gerekend met cijfers van Eurostat en het CBS. Uit de analyse van CE blijkt zelfs dat de grootgebruikers in Nederland een concurrentievoordeel hebben ten opzichte van die in omringende landen. Kan de minister reageren op het rapport van CE? De Europese Commissie zou zeker inzicht moeten hebben in deze relatieve prijsverschillen zodat zij de acties van lidstaten om een deel van de industrie te helpen, kan beoordelen. Heeft de Commissie deze gegevens? In de brief van de minister aan de heer Van Duyne, de leider van de onderhandelingen met het consortium, staat dat Nederland zich er sterk voor gaat maken om de voornemens van de Duitse regering op het gebied van de CO 2 -emissiehandel na 2012 met betrekking tot de preferente positie van grootgebruikers ongedaan te maken. Het is niet helemaal duidelijk Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 2
wat er gaat gebeuren als dit niet lukt. Gaat Nederland dan hetzelfde doen als Duitsland met betrekking tot CO 2 -emissiehandel? Dat zou zeer ernstig zijn. Nederland moet de Europese Commissie onder druk blijven zetten om de Duitsers heel hard aan te pakken op dit punt. De minister overweegt een soort uitruil om emissierechten voor de elektriciteitssector terug te dringen en daarmee iets te doen aan de windfall profits. Het veilen van emissierechten is een betere methode om windfall profits terug te dringen dan het terugdringen van emissierechten. Is het veilen van alle emissierechten nog de eerste optie van de regering? Waarom vindt er een uitruil plaats? Waarom moet de energie-intensieve industrie in Nederland of in Europa profiteren van een verlaging van de emissierechten voor de energiesector? In de splitsingswet zijn via amendementen regels opgenomen over het afsluitbeleid. De Wet splitsing energiebedrijven (splitsingswet) is echter nog niet aanvaard door de Eerste Kamer. De minister stelt dat ook voordat de splitsingswet van kracht wordt gezinnen in de winter in principe niet zullen worden afgesloten, tenzij zij niet meewerken aan schuldhulpverlening. Het is van belang dat de uitvoeringspraktijk sociaal is. De energiebedrijven moeten persoonlijk contact zoeken met mensen die een betalingsachterstand hebben, niet alleen schriftelijk. Dit moet worden gecombineerd met activiteiten van de sociale dienst, maar daar biedt de huidige wet geen ruimte voor. De sociale benadering moet voorrang hebben. Mensen mogen alleen in het uiterste geval worden afgesloten in de winter. Kan de minister toezeggen dat hierop zal worden aangedrongen bij de energiebedrijven? Het installeren van prepaidmeters is het verplaatsen van het probleem. Mensen met een grote schuldproblematiek hebben over het algemeen het contact met de samenleving verloren. Om de problemen te kunnen oplossen, moet het contact worden hersteld met bijvoorbeeld het energiebedrijf, de woningcorporatie en de sociale dienst. Deze instanties werken nu te veel langs elkaar heen. De heer Vendrik ziet weinig verschil tussen afsluiten en het installeren van een prepaidmeter. In de splitsingswet krijgen energiebedrijven in bepaalde gevallen de ruimte om bij problematische schuldsituaties buiten de betrokkene om contact te zoeken met de sociale dienst. Kan de minister snel een regeling opstellen en deze voorleggen aan het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP), zodat deze bepaling uit de splitsingswet effectief wordt op het moment dat deze wet in werking treedt? De minister van Financiën is bezig met het opzetten van een landelijk dekkend systeem van schuldregistratie, op private basis met het Bureau Kredietregistratie in Tiel. Deze zaken moeten in elkaar worden geschoven. In de brief staat dat gemeenten, dus sociale diensten, de autonomie hebben om te bepalen dat zij het anders doen. Dat is vreemd. Gemeenten die dit niet willen en die bewoners dus aan hun lot overlaten, moeten zich bekend maken. Kan de brief op dit punt worden gewijzigd? De heer De Krom (VVD) zegt dat het rapport over de elektriciteitsprijzen bevestigt dat Nederland voor grootverbruikers ondanks de relatief lage belasting op dit moment een minder aantrekkelijk land is voor vestiging doordat de basisprijs van energie hoog is. De oorzaak daarvan is vooral de eenzijdige samenstelling van de energiemix. Deze moet worden gewijzigd. Er zijn twee alternatieven die snel kunnen worden ingezet om de energiemix substantieel te veranderen, namelijk kernenergie en kolentechnologie. De discussie over kernenergie schiet niet op. Er is geen tijd meer om veel langer om deze hete brij heen te draaien. Er moet op zo kort mogelijke termijn een kerncentrale bij worden gebouwd. Hiervoor is voldoende belangstelling in de markt, maar er is een gebrek aan politieke rugdekking. Het is niet de bedoeling dat de overheid zelf een kerncentrale bouwt. Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 3
De markt moet worden verbeterd. De capaciteit moet worden vergroot, want anders blijft de prijs van energie in Europa te hoog. Als dat niet gebeurt, wordt de concurrentie belemmerd en blijft Nederland een duurteeiland. Nederland kan dit niet alleen regelen. Wat doet de minister eraan om de initiatieven van zijn voorganger voort te zetten? De splitsingwet moet met gezwinde spoed door de Eerste Kamer worden geloodst. Wat is de verwachting van de minister met betrekking tot de uitkomst van de behandeling van deze wet in de Eerste Kamer? De Europese Commissie steunt de scheiding van netten en commerciële activiteiten. Wat doet de minister om initiatieven van de Commissie te ondersteunen? De elektriciteitsmarkt en de prijzen zijn direct gekoppeld aan de bewegingen in de gasmarkt. De output uit de kleine velden loopt terug. Het aanbod is krap en de prijzen passen zich aan het Noordwest-Europese niveau aan, terwijl de vraag wereldwijd enorm toeneemt. De marktwerking moet met spoed worden verbeterd. De Kamer heeft een motie aangenomen waarin de minister wordt opgeroepen om ervoor te zorgen dat GasTerra volume via de beurs gaat regelen. Daarnaast is een motie aangenomen inzake LNG-terminals voor de import van vloeibaar gas. Er moet voor worden gezorgd dat deze er zo snel mogelijk komen. Is er sprake van belemmeringen voor een snelle aanleg hiervan? De Noordwest-Europese gasmarkten moeten op elkaar worden aangesloten. Belemmeringen op investeringen in de gasmarkt moeten snel worden weggenomen. Minister Brinkhorst heeft toegezegd dat er een inventarisatie van deze belemmeringen zou worden gemaakt. Wanneer krijgt de Kamer deze? De Gasunie wil grote investeringen doen in pijpleidingen. Nog maar een deel daarvan is goedgekeurd door de Directie Toezicht Energie (DTe). Dat levert onnodige vertragingen op. De minister moet nu ingrijpen. Er moet opnieuw naar het mijnbouwklimaat worden gekeken, want ook dat is van groot belang. Daarnaast moet zo snel mogelijk worden begonnen met het winnen van Waddengas. Wat de minister nog kan doen, moet hij doen. De VVD-fractie is blij met de inzet van het kabinet met betrekking tot de onderhandelingen met het consortium van grootverbruikers in Groningen. Het kabinet voert de wens van de VVD-fractie uit om er alles aan te doen om dit probleem op te lossen. Het kabinet zet zich hiervoor in. Andere partijen moeten ook hun steentje bijdragen aan de oplossing. De heer Crone (PvdA) is blij dat er nu een beleid is inzake het afsluiten door energiebedrijven van gezinnen. Er mag in de winter niet meer worden afgesloten, tenzij er sprake is van bijvoorbeeld fraude of weigering van medewerking. Het is van belang dat energiebedrijven de betalingsachterstanden als het ware mogen doorgeven aan schuldhulpverleningsinstanties zodat tijdig kan worden ingegrepen. Komt de ministeriële regeling op dit terrein in oktober gereed, zodat de uitvoeringsinstanties en de burgers voor de winter op de hoogte zijn van het beleid? Kan deze regeling functioneren voordat de splitsingswet in werking is getreden? Het is goed dat de regeling is toegestaan in het kader van Europese verdragen inzake privacy. Er zal een slimme energiemeter worden geïntroduceerd. In het Belgische model kan worden bepaald dat de meter wordt ingesteld op een lage doorlaatwaarde, waardoor het energiegebruik wordt beperkt. Dat is een mooie oplossing tussen afsluiten en het installeren van een prepaidmeter. Er schijnt ook een slimme meter te bestaan die zowel prepaid is als op een lagere doorlaatwaarde kan worden ingesteld. De brancheorganisatie EnergieNed heeft in een brief gemeld dat zij helemaal niet wil afsluiten als het kouder is dan nul graden. Is de minister het daarmee eens? Kan dit ook worden opgenomen in de ministeriële regeling? Daarin moet ook worden geregeld dat heraansluiting kosteloos moet plaatsvinden. Als de slimme meter is geïntroduceerd, wil de minister dat mensen zes keer per Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 4
jaar een overzicht ontvangen van hun energieverbruik. Wellicht kunnen mensen die in de gevarenzone zitten vaker worden geïnformeerd. Er zijn nog steeds wachtlijsten bij de instellingen voor schuldhulpverlening. Het kabinet moet de gemeenten helpen bij het verbeteren van de schuldhulpverlening. De minister heeft het rapport van Capgemini zonder commentaar aan de Kamer gezonden. Wat gaat hij er verder mee doen? In het rapport wordt alleen maar aangegeven wat de feitelijke prijzen kunnen zijn inclusief de formele belastingen die moeten worden betaald. In Duitsland wordt de belasting vaak niet geïnd, niet opgelegd of worden er vrijstellingen verleend. Dat moet in het onderzoek worden verwerkt. Is de minister van plan om opdracht te geven om dit onderzoek af te maken zodat inzichtelijk wordt of in bepaalde markten de belastingen daadwerkelijk worden betaald? Een woordvoerder van de Duitse grootverbruikers zei in Het Financieele Dagblad dat de opgegeven 21 belasting per megawatt aan de hoge kant is en dat hij de helft waarschijnlijker vindt. Nederlandse grootverbruikers zeggen dat het nog lager is. Zelfs als de belasting in Duitsland de helft bedraagt, ligt de Nederlandse prijs nog steeds hoger dan de Duitse. De minister moet een vervolgonderzoek doen, liefst samen met de Europese Commissie. De Commissie kan immers met juridisch gezag aan Duitsland vragen hoe de belastingen worden geïnd. Kan de minister dit toezeggen? Het moet duidelijk worden of er sprake is van een level playing field. Het is goed dat de Kamer een brief heeft ontvangen over de voortgang van de onderhandelingen met het consortium van grootverbruikers. Er kleven echter twee grote problemen aan de brief. Het is mooi om partijen te beloven dat zij met voorrang netcapaciteit krijgen. De vraag is echter of de Europese Commissie dat goedkeurt. Wat is de juridische grondslag van deze belofte? Is deze houdbaar, ook voor het Europese Hof van Justitie? De sector moet immers niet blij worden gemaakt met een dode mus. Daarnaast is er een geheel nieuw voorstel met betrekking tot de CO 2 -rechten. Energieafnemers krijgen nu geen CO 2 -rechten, deze gaan naar de stroomproducenten. Om windfall profits te verlagen, krijgen de elektriciteitsbedrijven minder rechten. Nu wordt ineens voorgesteld om energieverbruikers CO 2 -rechten te geven. Mag dat zomaar van Europa? Het is een kwetsbare constructie. Wat doen de energiebedrijven zelf? Zij maken grote winsten. Als zij hiervan per jaar iets inleveren, kunnen zij meedoen in het garantiefonds of in de brutocontractprijs. Heeft de minister hierover al gesproken met energiebedrijven en hun aandeelhouders? Wanneer wordt het resultaat van de onderhandelingen verwacht? De heer Irrgang (SP) vindt het een belangrijk uitgangspunt van beleid dat mensen in de winter niet worden afgesloten van energie. Volgens de voorgenomen maatregel is de winter al begonnen, namelijk op 1 oktober. De nadruk zal worden gelegd op het voortraject, dus op het voorkomen van afsluiting. Daarbij is cruciaal dat de schuldhulpverlening goed functioneert. Op dit terrein bestaan verschillen tussen gemeenten. Wat gebeurt er als mensen toch op een wachtlijst van een instelling voor schuldhulpverlening terechtkomen? Kunnen zij dan worden afgesloten? De uitvoering is zeer belangrijk bij deze regeling. Persoonlijk contact, niet alleen telefonisch, is cruciaal. De ervaring leert dat energiebedrijven de neiging hebben om alleen brieven te sturen en af te sluiten als er niet wordt gereageerd. Als er sprake is van fraude of echte onwil, moeten mensen in uitzonderlijke gevallen kunnen worden afgesloten. De heer Irrgang heeft zijn bedenkingen bij de prepaidmeter. Mensen die weinig geld hebben, leven van dag tot dag, van week tot week. In de zomer is de energierekening heel laag voor mensen die een prepaidmeter hebben, want dan is de kachel niet aan. Zij bouwen dus in de zomer geen buffer op voor de winter. In de winter zullen de energiekosten dan heel hard aankomen. Zij zullen daardoor in de problemen komen en zichzelf Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 5
mogelijk afsluiten. Daarom is het niet goed om mensen te verplichten om een prepaidmeter te laten installeren. Het beperken van de doorlaatwaarde op slimme meters is op zich geen slecht idee. Als mensen niet worden afgesloten, kunnen de schulden immers verder oplopen. Op het algemene incassobeleid van energiebedrijven valt het een en ander aan te merken. Energiebedrijf Eneco brengt bijvoorbeeld 10 in rekening voor een herinnering en 15 voor een aanmaning. Er zijn ook bedrijven die herinneringen sturen binnen de wettelijke betalingstermijn van dertig dagen. Energiebedrijven zijn soms erg slecht bereikbaar. De DTe zou meer toezicht moeten houden op het incassobeleid van energiebedrijven. De heer Irrgang vraagt zich af hoe het precies zit met de energieprijzen voor grootverbruikers in Europa. Zijn de prijzen in Nederland werkelijk relatief hoog? Het kabinet moet doen wat redelijk is om tot een oplossing te komen met de grootverbruikers. Het is meer dan redelijk om het consortium ter overbrugging een garantie te geven. De overheid moet echter niet tot alles bereid zijn. Het gaat te ver om het systeem van CO 2 -rechten op de helling te zetten voor de energiebedrijven. De vraag is ook of dit is toegestaan op grond van Europese regelgeving. In Frankrijk en Duitsland worden de grootverbruikers door de kleinverbruikers gesubsidieerd. Het is vreemd dat de Europese Unie daar geen problemen mee heeft. Antwoord van de minister De minister merkt op dat de vragen over het afsluitbeleid erg gedetailleerd waren. Schuldhulpverlening valt onder de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, dus daar kan de minister van EZ weinig over zeggen. Energie is een primaire levensbehoefte. Daarom is het terecht dat gezinnen in de winter, vanaf 1 oktober, niet mogen worden afgesloten. Aan de andere kant kunnen niet alle gevolgen van deze sociale problemen op het bord van de energiebedrijven worden neergelegd. Er moet een goede balans worden gevonden. Een afnemer moet zijn energierekening betalen. Freeridersgedrag mag niet worden beloond. Het is terecht dat energiebedrijven een inspanningsverplichting krijgen om afnemers die hun rekening niet kunnen betalen te helpen met het vinden van een oplossing voor deze betalingsproblemen. Dat zal allemaal worden uitgewerkt in een ministeriële regeling. Deze is nu uitgezet bij onder andere DTe. De verwachting is dat de regeling in november gereed is. In het wetsvoorstel Onafhankelijk netbeheer, dat nu voorligt in de Eerste Kamer, is opgenomen dat een energiebedrijf zonder toestemming van de klant contact kan opnemen met de sociale dienst. Dat betreft privacywetgeving. Hierover is al gesproken met het CBP. Het verbod op afsluiten in de winter kan ook op basis van de huidige wetgeving al vorm worden gegeven. De ministeriële regeling kan dus nu al worden uitgebracht. De regel wordt dat een energiebedrijf niet mag afsluiten in de winterperiode, behoudens enkele uitzonderingen. De bewijslast wordt dus in feite omgedraaid. Afsluiten is toegestaan als de afnemer gaat verhuizen, als er sprake is van fraude, als de afnemer geen schuldhulpverlening aanvraagt of als de aanvraag voor schuldhulpverlening wordt afgewezen. Mensen die een aanvraag hebben gedaan voor schuldhulpverlening en op een wachtlijst terechtkomen, mogen niet worden afgesloten. De energiebedrijven kunnen zich vinden in deze regeling. Dit is een doorbraak op het gebied van consumentenbescherming. De minister weet niet hoeveel gezinnen onder de regeling zullen gaan vallen en wat de oorzaak is van hun betalingsproblemen. Slimme meters of prepaidmeters, zoals vorige week reeds besproken, zijn nog niet beschikbaar. Deze meters zijn vanaf volgend jaar leverbaar en dan zal de markt zijn weg vinden. Wellicht komen er dan contracten Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 6
waarin installatie van een slimme meter is opgenomen. Het afsluitbeleid wordt geïntroduceerd op basis van de huidige markt. In de nieuwe markt ontstaat de mogelijkheid om de doorlaatwaarde te beperken en om prepaidmeters te installeren. Als er mag worden afgesloten, dus in de genoemde uitzonderlijke gevallen, is de kans groot dat het energiebedrijf wel de mogelijkheid zal bieden om een prepaidmeter te installeren. Dit zal in de praktijk zijn weg vinden, dus het hoeft niet als verplichting te worden opgenomen in de regeling. Na de introductie van de slimme meter, kan worden bezien of hierdoor nieuwe varianten ontstaan waarmee ook een goede balans kan worden bewaard tussen consumentenbelangen en de belangen van energiebedrijven. De minister heeft het rapport van Capgemini over energieprijzen bewust naar de Kamer gestuurd zonder toelichting omdat hij het moeilijk vond om er een oordeel over te vormen. In Duitsland kunnen bedrijven bijvoorbeeld een korting op hun energiebelasting krijgen als zij relatief hoge pensioenafdrachten hebben. Met dat soort regelingen is het moeilijk om de prijzen goed in kaart te brengen. De basisprijs van elektriciteit is in Nederland ongeveer 10 hoger dan in Duitsland. Dat heeft te maken met de energiemix. In Nederland is relatief veel gas. Om het ondergrondse vermogen te gelde te maken, is de gasprijs gekoppeld aan de olieprijs. Nederland heeft daarnaast weinig kolencapaciteit en weinig kernenergie. Daardoor is de productie van elektriciteit in Nederland duurder dan in omringende landen. Uit de ontwikkeling op de termijnmarkt, kan worden opgemaakt dat het prijsverschil met bijvoorbeeld Duitsland op termijn afneemt. In contracten voor 2007 is het verschil ongeveer 10, gebaseerd op prijzen van de European Energy Exchange (EEX). In een jaarcontract voor 2009 bedraagt het prijsverschil nog 3,50. Blijkbaar is de verwachting van de markt dat de prijzen naar elkaar toe zullen groeien. Voor het consortium van grootverbruikers is sprake van een overgangsproblematiek. Er wordt eerst vijf jaar gebouwd aan twee nieuwe centrales. Als deze er zijn, is er vermoedelijk een level playing field met betrekking tot de elektriciteitsprijs. Zolang deze er nog niet zijn, zijn de verdere ontwikkelingen afhankelijk van de ontwikkeling van de brandstofprijzen. De Europese Unie heeft een overzicht van de energieprijzen in verschillende lidstaten op basis van statische overzichten die zijn gebaseerd op grote groepen gebruikers. De vraag is in hoeverre de EU inzicht heeft in de prijzen voor de verschillende segmenten. Uit het rapport van Capgemini, blijkt dat een gedegen studie van de Europese Commissie zeker op zijn plaats is. De EU beoordeelt nu per geval. De minister zal binnen de EU vragen of het niet verstandig is om hier in Europees verband nader onderzoek naar te doen. Er moet immers sprake zijn van transparantie. De minister zal zijn beleid ten aanzien van de Noordwest-Europese markt van zijn voorganger voortzetten. Hij heeft hier al over gesproken met de ministers van de andere vier landen. Er wordt bezien of er naast beleid voor elektriciteit, ook beleid ten aanzien van gas moet worden ontwikkeld. Daarnaast wordt onderzocht of er andere landen bij moeten worden betrokken. Het voordeel van deze kleine groep is dat het eenvoudiger is om stappen te zetten. Het idee om te komen tot marktintegratie en effectievere interconnectie wordt in de buurlanden in elk geval op overheidsniveau gedragen. Het streven naar liberalisering en vergroting van de concurrentie waardoor uiteindelijk de elektriciteitsprijs lager zal worden, wordt steeds meer gesteund. Dit zal echter niet van vandaag op morgen zijn gerealiseerd. Er is al verschillende keren vertrouwelijk gesproken met de Kamer over de onderhandelingen met het consortium van grootverbruikers door de heer Van Duyne. De heer Van Duyne doet dit zeer goed. In het consortium zitten negen bedrijven en men is uiteindelijk in zee gegaan met twee elektriciteitsbedrijven. Er is ook met andere elektriciteitsbedrijven gesproken. Zij hadden zich ook bij het consortium kunnen aansluiten. Het consortium Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 7
was niet exclusief, maar stond open voor alle partijen. De heer Van Duyne heeft de partijen op één lijn gebracht. Het is een lastig traject omdat energiecontracten vaak vooruit worden gesloten en de moederbedrijven van de aangesloten bedrijven vaak in het buitenland zitten. Daarnaast zijn er binnenlandse en buitenlandse energieleveranciers bij betrokken en zijn de kostencalculaties zeer complex. Er moet zeker nog een aantal zaken worden uitgewerkt. Het verloop van het traject is echter hoopvol. Er zijn enkele moties aangenomen inzake het bereiken van een level playing field op het gebied van CO 2 binnen Europa. Er moet een eerlijk level playing field binnen Europa worden gerealiseerd. Nederland wil voldoen aan de Kyoto-doelstellingen en wil de CO 2 -uitstoot verminderen. Andere EU-landen moeten zich ook aan het Europese kader houden. Er bestaan mechanismen om te harmoniseren. Als andere landen hierin echter niet meegaan, is al te goed buurmans gek. Als andere landen een loopje nemen met de regelgeving, moet Nederland matchen om een goede concurrentiepositie te behouden. Dat is een ultimum remedium en zeker niet het streven. Ook voor het beleid voor na 2012 moet een goede afweging worden gemaakt tussen milieu en werkgelegenheid. De uiterste grens met betrekking tot de CO 2 -rechten is gesteld op 80%. Er is gekozen voor een switch met betrekking tot CO 2 van energieproducenten naar verbruikers. Nederland wil ook dat dit wordt opgenomen in de nieuwe CO 2 -richtlijn. Er is gekozen voor deze switch omdat energiebedrijven de CO 2 -rechten bleven doorberekenen in de prijs vanwege de marktwerking. Daarom is ervoor gekozen om deze rechten bij de verbruiker te leggen in plaats van bij de elektriciteitsbedrijven. De verwachting is dat hiervoor draagvlak zal ontstaan binnen Europa. In de oorspronkelijke richtlijn zat een ontwerpfout waardoor windfall profits zijn ontstaan. Het streven is om ervoor te zorgen dat alle CO 2 -rechten in de toekomst worden geveild, maar dat is ook afhankelijk van de discussie binnen Europa over het beleid na 2012. Dit staat de toezegging over de switch zoals die is gedaan in de onderhandelingen met het consortium niet in de weg. Het gaat om langetermijninvesteringen in energie. De energievoorziening moet zeker worden gesteld en de sector moet behouden blijven voor Nederland. Op deze manier wordt het consortium en de energieleveranciers comfort voor de lange termijn geboden. Zij laten elektriciteitscentrales bouwen, zodat de werkgelegenheid wordt behouden. Er is sprake van een dilemma tussen de korte en de lange termijn en dat is op deze wijze opgelost. Het is een verantwoorde beslissing omdat hierdoor werkgelegenheid wordt behouden en een adequaat level playing field ontstaat. Dit zal uiteraard aan de Europese Commissie worden gemeld. Daarbij is aangetekend dat wordt gestreefd naar een level playing field. De minister denkt dat de Commissie deze systeemwijziging kan accepteren. De minister wil het consortium rechten geven voor een equivalent van 80% van de emissierechten voor de nieuw te bouwen kolencentrales van in totaal 1200 megawatt. Hoeveel dit concreet is, is nu nog niet vast te stellen. Als de heer Vendrik wil dat het aanbod aan het consortium wordt ingetrokken, moet hij een motie indienen. De minister denkt echter op grond van eerdere discussies in de Kamer dat voldoende steun bestaat voor deze handelwijze. Er is een voorbehoud gemaakt ten aanzien van goedkeuring door de Europese Commissie. De minister hoopt dat er in de voorjaarstop duidelijkheid komt over het CO 2 -beleid na 2012. Dit is afhankelijk van de ontwikkelingen in de EU. Er moet voor worden gezorgd dat straks in de EU op een geharmoniseerde wijze de windfall profits in de elektriciteitssector worden teruggedrongen. Deze windfall profits ontstaan onder andere omdat de elektriciteitsproducenten gratis CO 2 -rechten krijgen en de prijs daarvan vervolgens wel doorrekenen in de elektriciteitsprijs. Dat is de reden om te switchen naar de energie-intensieve industrie. Vanaf 2012 moeten de windfall profits worden teruggedrongen door op geharmoniseerde wijze geen of Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 8
minder gratis CO 2 -rechten toe te kennen aan de elektriciteitssector. Vrijkomende rechten kunnen voor een deel worden geveild en een ander deel van deze rechten kan worden toegekend aan grootverbruikers van elektriciteit die op de wereldmarkt concurreren op basis van hun netto elektriciteitsverbruik. Er zijn vragen gesteld over de periode tot 2012. In principe kan iedereen nieuwe interconnectieverbindingen realiseren in samenwerking met een buitenlands elektriciteitsbedrijf. Als het gaat om additionele interconnectiecapaciteit voor een beperkte tijd, in dit geval voor vijf jaar, is dat mogelijk binnen de EU. De juridische aspecten hiervan moeten goed worden bestudeerd, mede met het oog op uitspraken van het Europese Hof van Justitie. Als het consortium een contract sluit met een Duitse leverancier, wordt er vervolgens geïnvesteerd in een interconnectieverbinding. Het betreft dus nieuwe capaciteit die gedurende vijf jaar, dus tijdelijk, exclusief kan worden gebruikt. Daarna komt deze extra capaciteit ten goede aan de markt. Door het gebrek aan interconnectiecapaciteit, is er thans sprake van een belemmering van de markt. Deze constructie wordt waarschijnlijk door de Europese Commissie goedgekeurd omdat uiteindelijk na vijf jaar nieuwe interconnectiecapaciteit tot stand komt die anders niet tot stand zou komen en die ten goede komt aan de gehele markt. De komende maanden zal de discussie hierover plaatsvinden. Het garantiefonds zal marktconform worden vormgegeven. Dat is overigens een verantwoordelijkheid van het consortium. De overheid investeert hier geen geld in, maar geeft een garantie met een marktconforme risicopremie. Als hier een financiële instelling in participeert, zal sprake zijn van marktconformiteit. Ook hierover zal afstemming plaatsvinden met Brussel. De elektriciteitsbedrijven zijn geen directe onderhandelingspartner van het ministerie, maar van het consortium. De minister heeft wel op directieniveau gesproken met de betrokken energiebedrijven. In het totale onderhandelingsproces heeft de heer Van Duyne ervoor gezorgd dat alle partijen hebben bewogen en hun best hebben gedaan om tot een adequate overeenkomst te komen. De minister is bereid om de Kamer vertrouwelijk inzage te geven in alle informatie die het ministerie heeft. Begin december vindt er een Europese Energieraad plaats. Daarin wordt ook gesproken over maatregelen die Eurocommissaris Kroes kunnen ondersteunen bij haar werk. De vergunningen voor gaswinning in de Waddenzee zijn verleend. Hierover lopen drie zaken bij de Raad van State. Het rapport over liquiditeit en marktwerking van de DTe wordt eind 2006 verwacht. Er zal worden onderzocht of de DTe daadwerkelijk te langzaam is met het verlenen van goedkeuring voor investeringen in gascapaciteit. Het is van belang dat het reguleringsmodel goed wordt opgezet. De planning is dat de uitwerking hiervan eind 2006 gereed is. De studie van Centrum Energiebesparing (CE) is meer een quickscan en levert niet de informatie die nodig is in dit dossier. De studie ontleent de informatie over buitenlandse prijzen aan de EU-statistieken, terwijl voor Nederlands meer gedetailleerde gegevens zijn gebruikt. Een één op één vergelijking van de elektriciteitsprijzen voor grootverbruikers in verschillende landen ontbreekt. De opdrachtgever, de Stichting Natuur en Milieu, heeft het ministerie laten weten dat deze quickscan op dat punt onvolledig is. De inzet van de Stichting Natuur en Milieu wordt overigens wel gewaardeerd. Het is uiteraard van belang dat er meer inzicht komt in de prijzen voor grootverbruikers in Europa. De belemmeringen voor investeringen in de energiemarkt zullen worden weggenomen zodat deze aantrekkelijker wordt voor investeerders. Voor wat betreft pijpleidingen, hangt dat samen met het reguleringsmodel. Er zal ook worden gekeken naar LNG-terminals. De minister hoopt ook dat er Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 9
goed zaken kan worden gedaan over de uitbreiding van het 380-kV-net, omdat dit belangrijk is voor het investeringsklimaat. De voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken, De Haan De griffier van de vaste commissie voor Economische Zaken, Tielens-Tripels Tweede Kamer, vergaderjaar 2006 2007, 28 240, nr. 65 10