Management muco-cutane reacties targeted therapie



Vergelijkbare documenten
Bijwerkingen en kwaliteit van leven tijdens behandeling met Tyrosine Kinase Remmers en Immunotherapie

Help, de huid raakt overbelast

Geef Wellness cadeau aan een naaste met kanker

SF Z. Oncologisch support Team. Afinitor SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS

SF Z. Oncologisch support Team. Nexavar SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS

SF Z. Oncologisch support Team. Tyverb SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS

HELP, EEN BIJWERKING WAT NU? Desirée Starren Oncologieverpleegkundige Longoncologie MUMC+

SF Z. Oncologisch support Team. Tarceva SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS

SF Z SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS. Therapie: Erbitux

SF Z. Oncologisch support Team. Iressa SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS

Belgische Vereniging der Podologen Association Belge des Podologues Belgische Vereinigung der Podologen Delemarre Yaswanti

Nexavar - Sorafenib. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.

TARCEVA. Oncologisch Support Team

IRESSA. Oncologisch Support Team

Rol van de apotheker bij het afleveren van dure en speciale geneesmiddelen. Tine Hendrickx Dag van de Ziekenhuisapotheker Affligem, 22 februari 2011

Huidverzorging bij een behandeling voor kanker.

Complicaties van oncologische therapie thuis opvangen

Wat is Erbitux? Door zijn gerichte werking heeft deze therapie minder nevenwerkingen tov chemotherapie.

SF Z. Oncologisch support Team. Sutent SINT-FRANCISKUSZIEKENHUIS

Doelgerichte therapie-geassocieerde mucocutane bijwerkingen: de BeCet- en COMTT-studie

Tyverb - Xeloda. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.

Uw therapie: Cetuximab (Erbitux ) informatie voor patiënten

Tyverb - Lapatinib. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.

Safety and Quality Management bij orale therapie

Trastuzumab (Herceptin )

Elderly on targeted therapy

Bijwerkingen van chemotherapie. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Orale antitumorale therapieën door het oog van de apotheker

Alles wat u moet weten over Picato

Bijsluiter: informatie voor de patiënt. Ofloxacine Stulln 3 mg/ml oogdruppels, oplossing Ofloxacine

BIJSLUITER. TETRACYCLINE 3% TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% crème en zalf

Giotrif - Afatinib. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.

Bijsluiter: informatie voor de patiënt. Clindamycine lotion 10 mg/ml FNA, oplossing voor cutaan gebruik Clindamycine hydrochloride hydraat

Cetuximab (Erbitux ) T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. B 3600 Genk

Dermatologie. Rosacea. Afdeling: Onderwerp:

Biologicals; nieuwe therapeutische opties

Bijsluiter Triamcinolonacetonide 0,1% in DMSO crème 50% 40 en 100 g Versie 1.0

Bijsluiter Canesten foot 1 van 5 CANESTEN FOOT

Dermatologie. Rosacea. Slingeland Ziekenhuis

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT. Trafloxal 3 mg/ml oogdruppels, oplossing Trafloxal 3 mg/g oogzalf. Ofloxacine

Informatie longkanker. Informatie voor patiënten met longkanker die behandeld worden met Taxotere.

Bijsluiter Triamcinolonacetonide 0,1% in paraffine capitis 10% lotion 100 g Versie 1.0

Lasertherapie (bij orale mucositis)

Lichaamshygiëne en huidverzorging Aandachtspunten en praktische tips

atopisch eczeem Eczeem

Blepharitis. Afdeling Oogheelkunde. Locatie Purmerend/Volendam

BIJSLUITER. TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% SALICYLZUUR 2% oplossing

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER. Pevaryl 10 mg/g crème. Econazolnitraat

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS. Livostin 0,5 mg/ml oogdruppels, suspensie. levocabastine

BIJSLUITER. LCD 10% TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% SALICYLZUUR 10% lanettezalf

Vemurafenib bij inoperabel of uitgezaaid melanoom

Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Patiëntenfolder

Patiënteninformatie. Rosacea. Informatie over de huidaandoening rosacea en de mogelijke therapie terTER_

1.Wat is Differin Gel en waarvoor wordt het gebruikt?

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. BENZAC 5% Gel BENZAC 10% Gel Benzoylperoxide

Dabrafenib bij inoperabel of uitgezaaid melanoom

Patiënteninformatie. Therapie CETUXIMAB

BIJSLUITER. CLINDAMYCINE HCL 1% TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% crème en zalf

Tarceva - Erlotinib. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.

Stivarga - Regorafenib

Coloncarcinoom. Inleiding 13/11/2009. Epidemiologie van het colorectaal carcinoom (CRC)

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker. Lamisil Spray 1%, huidspray, oplossing terbinafinehydrochloride

aciclovir koortslipcrème Apotex 50 mg/g, crème aciclovir

Dermatologie. Rosacea. Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep

Patiënteninformatie. Low Anterior Resectie-syndroom. (klachten na een endeldarmoperatie)

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker. Locoid Crelo, emulsie voor cutaan gebruik 1 mg/g Hydrocortison-17-butyraat

BIJSLUITER. TETRACYCLINE 3% crème en zalf

BIJSLUITER. PIX LITHANTHRACIS 1,5% TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% SALICYLZUUR 1% crème en zalf

Clindamycinelotion 10 mg/ml FNA Fagron, oplossing voor cutaan gebruik. Bijsluiter: informatie voor de patiënt. Clindamycine hydrochloride hydraat

Uw behandelend arts heeft Rosacea bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden.

Rosacea Informatie over de huidaandoening rosacea en de mogelijke therapie

BIJSLUITER (Ref ) (CCDS PRAC + MAT)

Dr. E.J. van Zuuren, drs. M.M.D. van der Linden, drs. R.J. Borgonjen, drs. M.F.E. Leenarts

1 LABIMA nv R CALM EMULSIE - BIJSLUITER p. 1

Dermatologie. Constitutioneel eczeem en jeuk

Nexavar. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie oktober 2013 (Object-ID )

BIJSLUITER. TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% LIDOCAÏNE 3% vaselinecrème

7. Rosacea. Dermatologie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

BIJSLUITER. TRETINOÏNE 0,1% crème

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Benzac Wash 5%, suspensie voor cutaan gebruik Benzoylperoxide

Bijsluiter Canesten foot strooipoeder, crème 1 van 5 CANESTEN FOOT

Dermatologische nevenwerkingen

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Dalacin-T 10 mg/ml, vloeistof voor cutaan gebruik Clindamycine

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. TOBREX 3 mg/g oogzalf. Tobramycine

BIJSLUITER. LCD 10% TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% vaselinelanettecrème

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Zineryt 40 mg/ml / 12 mg/ml, poeder en oplosmiddel voor oplossing voor cutaan gebruik

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT. Trafloxal oogdruppels, oogdruppels 3 mg/ml Trafloxal oogzalf, oogzalf 3 mg/g Ofloxacine

BIJSLUITER. CLOBETASOLPROPIONAAT 0,05% SALICYLZUUR 5% en 10% crème

BIJSLUITER (Ref ) (CCDS PRAC)

Lasertherapie bij orale mucositis

BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS. Zineryt 40 mg/ml / 12 mg/ml, poeder en oplosmiddel voor oplossing voor cutaan gebruik

Cabometyx - Cabozantinib

Clindamycine 10 mg/ml Teva, oplossing voor cutaan gebruik clindamycine

Uw behandelend arts heeft lichen planus bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden.

WORKSHOP KLINISCHE FARMACOLOGIE WENDY WOLTERS & MARISKA BLOEDJES VS FARMACOLOGIE

Lasertherapie (bij orale mucositis)

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker. Erbitux 5 mg/ml oplossing voor infusie Cetuximab

Bijsluiter: informatie voor de gebruiker. Lamisil voetschimmelcrème10 mg/g, hydrofiele creme terbinafine hydrochloride

Red je huid van jeuk, schilfering en kloven.

BIJSLUITER. TRIAMCINOLONACETONIDE 0,1% ZWAVEL 5% cetomacrogolcrème

Transcriptie:

Management muco-cutane reacties targeted therapie drs. Christine Boers-Doets research coordinator, Waterlandziekenhuis-Esperanz verpleegkundig onderzoeker, LUMC WCS congres, 22 november 2011

Doelgerichte therapieën Therapieën die doelgerichter kankercellen in hun groei remmen zonder al te veel schade bij gezonde cellen aan te richten: om een bericht aan een cel door te geven, moet een signaalstof aan een receptor binden soort & aantal receptoren verschilt per cel zodra een signaalstof aan een receptor bindt, worden in de cel stoffen geproduceerd die de boodschap om te delen verder doorgeven doelgerichte therapieën nemen de plaats van de signaalstof in, waardoor boodschap niet doorgegeven kan worden C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 2

Overexpressie 10 tot 100 keer meer dan normale expressie een teveel aan receptoren leidt tot aanhoudende signalering Geactiveerde receptoren Groei signaal Cel nucleus Sliwkowski MX. Semin Oncol. 1999;26(suppl 12):60-70 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 3

De wapens: Targeted therapieën panitumumab nilotinib lapatinib ErbB-1/EGFR C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 4

Middelen: frequente muco-cutane reacties MAB 1. cetuximab (Erbitux ) colon, hoofd-hals 2. panitumumab (Vectibix ) colon TKI 1. lapatinib (Tyverb ) mamma 2. erlotinib (Tarceva ) long 3. gefitinib (Iressa ) long 4. sunitinib (Sutent ) nier, GIST 5. sorafenib (Nexavar ) nier, lever 6. pazopanib (Votrient ) nier mtori 1. temsirolimus (Torisel ) nier 2. everolimus (Afinitor ) nier C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 5

Mucocutane adverse events (mcaes) Moeilijk te behandelen mucocutane adverse events (mcaes) 1. rash 45-100% 2. a. droge huid (xerosis) 7-35% b. huidkloven (fissuren) 1-25% 3. jeuk (pruritus) 8-35% 4. hand-voet huidreactie (HFSR) 3-59% 5. nagelriemontsteking (paronychia) 12-16% 6. slijmvliesveranderingen 12-69% a. oog(lid)veranderingen >30% b. orale mucositis/stomatitis c. neus & genitaliën d. diarree Overige mcaes 7. overige huid veranderingen (verkleuring, telangiëctasieën) 10-20% 8. haar veranderingen (groei, kleur) 14-21% C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 6

Full dose on time dosering optimale effectiviteit bijwerkingen management behandelduur C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 7

Rash NCI-CTCAE v4.0 Papulopustulaire eruptie (PPE) & maculaire eruptie

Rash & oedeem bij mtori (temsirolimus) C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 9

Rash - kenmerken alle graden: 50 100% graad 3: 5 18% optreden: binnen enkele dagen; hoogtepunt na 2 3 weken papels: erythemateus-folliculair -> pustels jeuk: treedt frequent op pijnlijke laesies: in ernstige gevallen (zwerend) bij MABs meestal ernstiger boven-de-gordel: op plaatsen met veel talgklieren gezicht, hals, schouders, achter de oren, bovenste deel van de romp (V-vorm), hoofdhuid minder vaak: onderrug, buik, billen en ledematen geen acne: niet behandelen als acne! C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 10

Uitvragen - infecties Retrospectief onderzoek bij 221 patiënten: > 38% mono/combinatie (bacterieel, viraal, mycotisch) talgklierregio: zeer vatbaar voor infecties eerdere mcaes: bacteriële infectie hoger risico: leukopene patiënten (< 3,5 x 10/l) Bron: R.E. Eilers, JNCI 2010 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 11

Uitvragen & rapportage - karakteristieken Rapporteer mcaes aan de hand van karakteristieken om goede monitoring mogelijk te maken: maculair (rood vlak) papulair (puisten zonder pus) pustulair (puisten met pus) jeukend droog ulceratief vervellend C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 12

vermijd blootstelling water: vermijd stevig wrijven: vermijd druk handen: vermijd druk voeten: temperatuur: douchegel/doucheolie: vochtinbrengende crème: bescherm tegen zon: camouflerende make-up: make-up reiniger: handen/voeten: eeltlaag: nagels: slijmvliezen: infecties: Preventieve maatregelen ***HOUD DE HUID GEHYDRATEERD!*** korte, lauwwarme douches, afwassen met handschoenen aanbrengen van lotion, massage, tuin/huishoudelijk gereedschap joggen, aerobics, wandelen, springen, strakke schoenen, hoge hakken: goed passend schoeisel, katoenen sokken, schokdempende inlegzolen uitgebalanceerd klimaat; voorkom extreme schommelingen, mild, hydraterend, ongeparfumeerd ongeparfumeerd vanaf start behandeling > 2 x p.d. (eucerine, cetaphil, aquaderm) zonnebrand, hoed, kleding op waterbasis (dermatoloog) huidvriendelijk, vloeibaar voorkom huidbeschadigingen pedicure/manicure geen nagels bijten of kunstnagels mondspoelingen profylactisch AB (6 weken of tot papels verdwenen) C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 13

Soorten producten vaseline zalf crème lotion (body) melk gel olie water-in-olie olie-in-water olie-in-water olie-in-water water C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 14

STEPP: Profylactische vs reactieve behandeling voor panitumumabgerelateerde huidreacties bij patiënten met mcrc (Mitchell & Lacouture ea) Beleid: 1.vochtinbrengende crème: in de ochtend 2.hydrocortisoncrème: 3.zonnecrème: 4.doxycycline: Resultaat: Management volgens STEPP-trial 1% in de avond bij blootstelling daglicht 100 mg 2 x per dag reductie graad > 2 reacties met meer dan 50%. Meeste effect waarschijnlijk door toevoeging AB. Aanvullende maatregelen: metronidazol crème 1% 2 x daags, crèmes in de koelkast, bij jeuk: sederende antihistaminica voor de nacht C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 15

Gradering - Maculopapulaire rash CTCAE v4.0 Gekenmerkt door de aanwezigheid van maculae (vlak) en papels (verhoogd); ook bekend als morbilliforme rash. Een van de meest voorkomende cutane bijwerkingen, vaak op het bovenste deel van de romp, zich centripetaal verspreidt en gepaard met pruritus. Graad 1 Graad 2 Graad 3 Maculae/papels Maculae/papels Maculae/papels bedekken <10% bedekken 10-30% bedekken >30% lichaamsoppervlak lichaamsoppervlak lichaamsoppervlak Maculopapulaire rash met of zonder symptomen (bijv. pruritus, branderig met of zonder symptomen (bijv. pruritus, branderig met of zonder samenhangende symptomen; gevoel, benauwdheid) gevoel, beperking van de benauwdheid); zelfzorg m.b.t. ADL beperking van de instrumentele ADL C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 16

Gradering - Papulopustulaire rash CTCAE v4.0 Aandoening gekenmerkt door een eruptie bestaande uit papels (verhoogde puist) en pustels (met pus gevulde blaar), doorgaans op gezicht, hoofdhuid en bovenste deel v.d. borst & rug. In tegenstelling tot acne zijn bij deze rash geen gesloten of open comedonen aanwezig, en kan het symptomatisch zijn, met jeukende of gevoelige laesies Graad 1 Graad 2 Graad 3 Papels en/of Papels en/of pustels Papels en/of pustels pustels bedekken bedekken 10-30% bedekken willekeurig <10% lichaamsoppervlak. Dit deel lichaamsoppervlak. Papulopustulaire rash lichaamsoppervla k. Dit gaat al dan niet gepaard met symptomen van gaat al dan niet gepaard met symptomen van pruritus of gevoeligheid; gaat gepaard met Al dan niet gepaard met symptomen van pruritus of gevoeligheid; gaat gepaard met uitgebreide pruritus of psychosociale impact; superinfectie waarbij iv gevoeligheid beperking van de antibiotica geïndiceerd instrumentele ADL is; levensbedreigend C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 17

Droge huid CTCAE v4.0 definitie: schilferig & doffe huid, de poriën zijn over het algemeen normaal, met een papierachtige dunne textuur foto: Boers-Doets, 2011; capecitabine

Droge huid (xerosis) Extra maatregelen breng crème direct na de douche of bad aan, terwijl huid nog vochtig is. Probeer bv. Aquaphor, Caress, Cetaphil, Eucerin crème, Lubriderm, of Vaseline handen/voeten voor naar bed gaan: vaseline. Bedek met katoen handschoenen/ sokken tegen schilfers: crème met salicylzuur 6% C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 19

Droge huid: huidkloven (fissuren) foto: Boers-Doets, 2010; panitumumab C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 20

Droge huid: huidkloven (fissuren) Extra maatregelen hydraterende crème na elke handwasbeurt katoenen handschoenen onder PVC-handschoenen vaseline of een Locobase Repair crème zinkoxide: crèmes of zalven C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 21

Pruritus NCI-CTCAE v4.0: een aandoening gekenmerkt door een intense jeuk ervaring

Jeuk (pruritus) Extra maatregelen: vermijd krabben: crèmes: oraal: op hoofdhuid: Graad 2 antihistaminicum verergert de situatie (nagels kort houden, smeren) bv. Sarna Ultra crème bv. Benadryl (vrij verkrijgbaar) antiroos shampoo: bv. Livoral, Denorex corticosteroïden bevattende lotions/schuim (recept) per os bv. cetirizine 10 mg of hydrozine 50 mg Cave slaperigheid! jeukstillende crème bv. ureum crème 100 mg/g (Calmurid ) Graad 3 sederende antihistaminica 2 tabletten 25 mg Atarax 2 x dg crème: 20% vaseline in lanette wascrème (op recept) of Eucerin (niet vergoed, smeert wel beter) klasse II corticosteroïd: locoid emulsie; verlichting C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 23

Hand-voet huidreactie (HFSR) NCI-CTCAE v4.0 Palmairplantair erytrodysesthesie syndroom: roodheid, aanmerkelijk ongemak, zwelling en tintelingen in de handpalmen of voetzolen

Voetzolen: HFSR versus HFSR HFS: versus voetzolen HFS Bron: M. Staehler, der Urologe, 2006 showing large sheets of desquamating skin overlying a tender erythematous plaque on the heel Bron: NS Azad, CCR, 2009 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 25 grade 2; secondary to capecitabine Bron: P. Viale, CJON, 2006

HFSR versus HFS: vingers Bron: M. Staehler, der Urologe, 2006 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 26 HFS from etoposide Bron: AJ Wyatt, 2006, Am J Clin Dermatol

HFSR versus HFS HFSR targeted therapie o.a. lapatinib, sorafenib, sunitinib, pazopanib, everolimus, temsirolimus frequent: eeltlaag, blaren, erythemateus halo vooral op drukplaatsen meestal graad 2-3 HFS chemotherapie o.a. capecitabine (Xeloda ), cytarabine (Cytosar-U ), floxuridine (FUDR ), idarubicine (Idamycine ), liposomaal doxorubicine (Doxil ), 5- fluoruracil, etoposide frequent: vervelling, oedeem, branderig gevoel gelijkmatiger verdeeld meestal graad 1-2 Cave: vingerafdruk C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 27

HFSR en orale mucositis/stomatitis Bron: WJ Lee, BJD 2009 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 28

Graderen - HFSR Palmairplantair erytrodysesthesie syndroom: Deze aandoening kenmerkt zich door roodheid, aanmerkelijk ongemak, zwelling en tintelingen in de handpalmen of voetzolen. Graad 1 Graad 2 Graad 3 Minimale Huidveranderinge Ernstige huidveranderinge n (bv. vervellen, huidverandering n of dermatitis blaren, bloeden, en (bv. vervellen, Palmairplantair erytrodysesthesi e syndroom (bv. erytheem, oedeem of hyperkeratose) zonder pijn oedeem of hyperkeratose) met pijn; beperking van de blaren, bloeden, oedeem of hyperkeratose) met pijn; instrumentele beperking van ADL de zelfzorg m.b.t. ADL C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 29

Management - HFSR Vermijden: heet water (afwassen, langdurig douchen, hete baden) te veel druk op de voeten (joggen, aerobics, wandelen, springen, strakke schoenen, hoge hakken) gereedschap gebruiken waarmee met de hand druk moet worden uitgeoefend op een hard oppervlak (tuingereedschap, huishoudelijk gereedschap, keukenmessen) wrijven, vooral stevig wrijven (aanbrengen van lotion, massage) Wel doen: koelen met een ijskompres, 15-20 minuten per keer (als de chemotherapeutische middelen dit toelaten, bv. niet mogelijk met oxaliplatine) C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 30

Paronychia NCI-CTCAE v4.0: Periunguale inflammatie: infectie van het zachte weefsel rond de nagel

Nagelriemontsteking (paronychia) Extra maatregelen: hydratatie: dikke crèmes/zalven: Eucerin, Bepanthen, of crèmes met ureum 10% of hoger koude kompressen: indien chemo geen contra-indicatie; start 15 min. voor toediening tot 15 min. erna pijn: pijnmedicatie oraal Infectie: - antiseptische baden: week vingers/tenen elke avond in een oplossing van witte azijn verdund met een gelijke hoeveelheid kraanwater; 15 min. - lokale antibiotica C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 32

Paronychia: gradering volgens CTCAE v4.0 Complicatie: erg gevoelig voor infectie!! Symptomen: objectief: rood, ontstoken, afscheiding; lijkt op een ingegroeide teen-/vingernagel subjectief: (erg) pijnlijk Graad 1 Graad 2 Graad 3 Paronychia Oedeem of erytheem van de nagelwal; disruptie van de nagelriem Lokale behandeling geïndiceerd; orale behandeling geïndiceerd (bijv. antifungaal of antiviraal antibioticum; oedeem of erytheem van de nagelwal met pijn; gaat gepaard met afvloed of loslating nagelplaat; beperking van de instrumentele ADL Chirurgische ingreep of iv antibiotica zijn ***NIET*** geïndiceerd; beperking van de zelfzorg m.b.t. ADL C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 33

Granulomen: Zilvernitraat applicatoren Plastic applicatiestick 75% zilvernitraat, 25% kaliumnitraat unieke plastic applicator geeft flexibiliteit geautomatiseerde productie zorgt voor vaste hoeveelheid zilvernitraat op de applicator verpakt in een afgesloten buis ter bescherming tegen vocht receptgeneesmiddel 5 jaar houdbaar 13 euro per buis (100 stuks) 100 applicators/buis C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 34

Zilvernitraat verkeerd aangebracht C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 35

Slijmvliezen NCI-CTCAE v4.0: ogen, mond, neus, genitaliën, darmen

Oog(lid) veranderingen Oogleden blefaritis meibomitis trichomegalie Oogbol (hoornvlies/slijmvlies) traanfilm veranderingen (DTS) droge ogen conjunctivitis corneale erosie iridocyclitis traanvocht: water, verschillende eiwitten (o.a. het lysozym, een bacterieoplossend enzym) en slijmhoudende componenten Behandeling patiënten instructie: melden oogklachten oogdruppels: kunsttranen (bv. duratears ) geen contactlenzen ernstige symptomen: dosisaanpassing of onderbreking behandeling druppels of zalven via de oogarts C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 37

Trichomegaly wimpers niet knippen maar epileren, bij voorkeur via oogarts i.v.m. inspectie oogbol C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 38

Meibomitis Kenmerken jeuk irritatie soms rood oog zandkorrel gevoel brandend gevoel droge ogen milde lichtgevoeligheid Behandeling Locale en orale antibiotica (tetracycline, doxycycline of erythromycine) C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 39

Oogbolinspectie: gebruik penlight! Indien reflex goed: op indicatie naar oogarts Indien reflex traag: meteen verwijzing oogarts! Bij twijfel: doorverwijzing oogarts! C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 40

Slijmvliezen: oraal: mucositis/stomatitis Objectief erytheem van het slijmvlies, laesies mondhoeken afteuze stomatitis: cluster ulceraties; ovale, ondiepe pijnlijke laesies met een grijsachtig-wit centrum en een erythemateus, onregelmatig randhalo infecties Subjectief pijn, branderig gevoel, gevoelig mondslijmvlies klachten zonder zichtbare laesies lastig met eten/smaakverandering C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 41

Management orale mucositis Beleid: ***gericht op voorkomen infecties*** mondhygiëne volgens richtlijnen (ONS, EONS, MASCC, enz.) fluoride arme tandpasta; vaseline voor mondhoeken dieetaanpassingen, alcohol en scherpe kruiden vermijden, verhoogde vochtintake geen alcoholbevattende antiseptische mondspoelingen Extra maatregelen: pijn: pijnstilling (paracetamol, NSAID) droge mond: vochtintake omhoog, kauwgom/-bonbon (verhoogt de speekselproductie) slikklachten: verdovende gel (Lidocaine) voor het eten C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 42

Management orale ulceraties Standaard behandeling Lokale sterk werkzame corticosteroïden Dexamethason (0,1 mg/ml) Clobetasol gel (0,05%) Lokale niet-steroïdale anti-inflammatoire Amlexanox 5% orale pasta Lokale anesthesie mondspoelingen viskeus lidocaine (2%) Behandeling van targeted therapie geassocieerde esophageale ulceraties Hoge dosis prednison Behandeling van graad 2 of hoger stomatitis Dosis reductie van targeted therapie Behandeling van terugkerende ulceraties Intensieve lokale corticosteroïden (steroïdmondspoeling (Kenacort A of Clobetasol)) overweeg systemische therapie (bv. pentoxifylline, colchicine, azathioprine) Potter Pilotte A, CJON 2011 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 43

Kenmerken verandering in consistentie en frequentie lokale irritatie/ hemorroïden aanvang: snel, 2-5 dagen herstel: snel na staken therapie, niet altijd volledig Maatregelen Slijmvliezen: diarree contact opnemen bij veranderingen loperamide recept ter beschikking 8-10 grote glazen heldere vloeistoffen per dag dieetvoorschriften: geen gekruid en gefrituurde voeding, alcohol, grapefruitsap, etc. frequent kleine maaltijden/vezelrijke voeding: volkoren brood, ontbijtkoek, muesli. BRAT dieet: bananen, rijst, appelmoes, toast staken laxantia C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 44

7 typen ontlasting 1 harde, losse keutels, noot-achtig (lastig om te ontlasten) 2 worstvormig, samengekleefde keutels 3 worstvormig, brokkelig 4 worstvormig, glad en zacht 5 zachte stoelgang, scherpe contouren 6 zacht/zeer zacht met onduidelijke contouren 7 waterige ontlasting, zonder structuur, volledig vloeibaar Bron: Bristol Stool Chart C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 45

Management - loperamide schema graad 1 toename van < 4 x/24 uur/ baseline; stoma: milde toename graad 2 toename van 4-6 x/24 uur/ baseline; stoma: matige toename graad 3 toename > 7 x/24 uur/ baseline; incontinentie; opname; stoma: ernstige toename; ADL gelimiteerd graad 4 levensbedreigend direct beginnen met loperamide (Imodium ) 2 mg: 2 capsules à 2 mg, vervolgens 2 mg om de 2 uur tot 12 uur na de laatste waterige stoelgang, inname loperamide maximaal 2 x 24 uur. dieetvoorschriften: geen gekruid en gefrituurde voeding, alcohol, grapefruitsap, etc. frequent kleine maaltijden/vezelrijke voeding: volkoren brood, ontbijtkoek, muesli. BRAT dieet: bananen, rijst, appelmoes, toast voldoende vocht- en elektrolyten inname: Cave dehydratie: 8-10 grote glazen heldere vloeistoffen per dag staken laxantia mocht de klacht hierna nog bestaan dan volgt overleg met behandeld arts. Evtl. opname voor parenterale ondersteuning (rehydratie, alternatieve behandeling van diarree). beleid als bij graad 1 onderbreek behandeling met targeted therapie tot graad 0-1 alleen indien ingezet diarree beleid niet voldoende effect heeft beleid als bij graad 1 en: onderbreek behandeling met targeted therapie tot graad 0-1 stop behandeling met targeted therapie C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 46

Kenmerken Slijmvliezen: neus en genitaliën erytheem papels en pustels jeuk korsten afscheiding bloed (neuzen) Extra maatregelen altijd een kweek nemen: meestel infectieus!!! tot uitslag bekend is: Miconazolnitraat: 20 mg/g; daarna volgens uitslag kweek C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 47

Overige huidveranderingen huidverkleuringen & telangiectasieën

Haarveranderingen groei & kleur

Literatuur Ouwerkerk J, Boers-Doets CB, Best practices in the management of toxicities related to anti-egfr agents for metastatic colorectal cancer, Eur J Oncol Nurs. 2010 (4):337-49 Boers-Doets CB, Ouwerkerk J, Schrama NAWP, Galimont AFS, Management skin-, hair-, nail-, and eye reactions targeted therapy: comprehensive not complex [Management huid-, haar- nagel- en oogreacties targeted therapie: veelomvattend - maar niet complex], Oncologica 2010;2: 21-24 Balagula Y, Garbe C, Myskowski P, Hauschild A, Rapoport BL, Boers-Doets CB, Lacouture ME, Clinical Presentation and Management of Dermatologic Toxicities of Epidermal Growth Factor Inhibitors: Int J Dermatol. 2011 Feb;50(2):129-46. Edmonds K, Hull D, Spencer-Shaw A, Koldenhof J Chrysou M, Boers-Doets C, Molassiotis A: Strategies for assessing and managing the adverse events of sorafenib and other targeted therapies in the treatment of renal cell and hepatocellular carcinoma: Recommendations from a European task group, YEJON, article in press Lacouture ME, Maitland ML, Segaert S, et al.: A proposed EGFR inhibitor dermatologic adverse event-specific grading scale from the MASCC skin toxicity study group. Support Care Cancer, 2010 Wagner LI, Lacouture ME: Dermatologic toxicities associated with EGFR inhibitors: the clinical psychologist's perspective. Impact on health-related quality of life and implications for clinical management of psychological sequelae. Oncology (Williston Park) 21:34-36, 2007 Wu PA, Balagula Y, Lacouture ME, Anadkat MJ. Prophylaxis and treatment of dermatologic adverse events from epidermal growth factor receptor inhibitors, Curr Opin Oncol, DOI:10.1097/CCO.0b013e3283474063 Eilers RE, Jr., Gandhi M, Patel JD, et al.: Dermatologic infections in cancer patients treated with epidermal growth factor receptor inhibitor therapy. J Natl Cancer Inst 102:47-53, 2010 Joshi SS, Ortiz S, Witherspoon JN, et al.: Effects of epidermal growth factor receptor inhibitor-induced dermatologic toxicities on quality of life. Cancer, 2010 Lacouture ME, Mitchell EP, Piperdi B, et al.: Skin Toxicity Evaluation Protocol With Panitumumab (STEPP), a Phase II, Open-Label, Randomized Trial Evaluating the Impact of a Pre-Emptive Skin Treatment Regimen on Skin Toxicities and Quality of Life in Patients With Metastatic Colorectal Cancer. J Clin Oncol, 2010 Potter-Pilotte A, Hohos MB, Polson KMO, Huftalen TM, Treister N: Managing Stomatitis in Patients With mtor Inhibitors. CJON, 2011, 15(5): E83-E98 C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 50

C.B. Boers-Doets/mucocutane AEs 51