MIJN HUIS IS ERFGOED?

MIJN HUIS IS ERFGOED?

MIJN HUIS IS ERFGOED? MIJN HUIS IS ERFGOED? Erfgoed is een vlag die een rijke lading dekt. Erfgoed is alles wat we overerven van vorige generaties én wat we het bewaren waard vinden: gebouwen en monumenten (onroerend erfgoed), archeologische vondsten, kunstwerken, historische voorwerpen zoals manuscripten en foto s (roerend erfgoed) en minder tastbare dingen zoals verhalen, tradities... (immaterieel erfgoed). Voor de stad Oostende is het onroerend erfgoed een belangrijke troef en een blijvende getuige van het roemrijke verleden van de stad. Een getuige die we koesteren! Ons erfgoed willen we niet alleen beschermen en bewaren, we willen het ook ontwikkelingsmogelijkheden voor de toekomst geven. Je huis in Oostende kan beschermd zijn als monument, het kan opgenomen zijn in de Inventaris van het Onroerend Erfgoed of het kan opgenomen zijn in de Lijst van het bouwkundig erfgoed in Oostende met lokaal belang. Maar wat betekent dat juist? Deze brochure geeft je het antwoord. 3

MIJN HUIS IS EEN BESCHERMD MONUMENT

BESCHERMD MONUMENT Wat? De bevoegdheid om monumenten te beschermen ligt bij de Vlaamse Overheid en wordt geregeld door het onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 (uitvoeringsbesluiten van 16 mei 2014) dat in werking trad op 01 januari 2015. Op basis van artistieke, wetenschappelijke, historische, volkskundige, industrieel-archeologische of andere sociaal-culturele waarden kan de bevoegde minister een beschermingsbesluit tekenen. Vlaanderen telt momenteel 11.232 beschermde monumenten, 333 beschermde stadsgezichten en 1.234 beschermde dorpsgezichten. Bij een monument zoals een kapel, een stadhuis of een bedrijfsgebouw ligt de focus op het gebouw of het gebouwencomplex. Bij een stads- of dorpsgezicht gaat het om een waardevol samenspel van elementen en hun omgeving; bijvoorbeeld een huizenrij of een dorpscentrum met een al dan niet beschermde kerk. Het gekasseide plein, het hekwerk, de gracht of de lindebomen kunnen deel uitmaken van het ensemble. Kortom, het totaalbeeld telt. Ook een boom, een kapel, een begraafplaats of een huis kunnen een beschermd monument zijn. Ook qua stijl en leeftijd zijn er geen limieten. 5

BESCHERMD MONUMENT Vraag en antwoord Hoe weet ik of mijn huis een beschermd monument is? Op beschermingen.onroerenderfgoed.be kan je nagaan of jouw huis één van de meer dan 300 beschermde monumenten in Oostende is. Deze databank verzamelt en ontsluit alle voorlopige en definitieve beschermingen in Vlaanderen. Wat zijn de gevolgen? Als eigenaar van een beschermd monument zorg je mee voor het behoud van het architecturale erfgoed van de stad Oostende. Om te voorkomen dat het monument vervalt, ben je als eigenaar of vruchtgebruiker verplicht onderhouds- en instandhoudingswerken uit te voeren. Alle delen van het monument (de buitenzijde, het interieur en/of de omgeving die erbij hoort) dienen goed onderhouden te worden. Wat is mijn financieel voordeel? Om werken aan een monument uit te voeren geeft de Vlaamse Overheid een financiële tegemoetkoming. Voor meer informatie over deze premie kun je terecht bij een erfgoedconsulent van het agentschap Onroerend Erfgoed of op www.onroerenderfgoed.be/nl/premies. Voor eigenaars die investeren in de restauratie en het onderhoud van hun monument geeft de federale overheid een belastingvermindering. Voor meer informatie kan je terecht bij de Federale Overheidsdienst Financiën of op www.onroerenderfgoed.be/nl/premies/belastingvermindering/. Mogelijk kom je ook in aanmerking voor andere premies. Voor meer informatie hierover kan je terecht bij de dienst Wonen van de stad Oostende (wonen@oostende.be) of op www.oostende.be/premies. Mag ik verbouwen? Een beschermd gebouw mag je verbouwen, verbeteren of aanpassen, als dat de erfgoedwaarde niet aantast. De waardevolle elementen van beschermde monumenten staan in het beschermingsbesluit dat je online kunt raadplegen op beschermingen.onroerenderfgoed.be. Plan je werken? Dan kan je het best advies inwinnen bij een erfgoedconsulent van het agentschap Onroerend Erfgoed en bij de dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning van de stad Oostende. Voor sommige werken heb je een stedenbouwkundige vergunning nodig (kijk ook op www.ruimtelijkeordening.be). Voor alle andere werken heb je een toelating van het agentschap Onroerend Erfgoed nodig. 6

BESCHERMD MONUMENT Meer weten? Met je vragen kan je terecht bij de erfgoedconsulenten van het agentschap Onroerend Erfgoed, bij de dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning van de stad Oostende of op www.onroerenderfgoed.be/nl/bescherming/bouwkundig-erfgoed. Onroerend Erfgoed West-Vlaanderen Stad Oostende Jacob van Maerlant-gebouw dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning Koning Albert I-laan 1.2 bus 92 Vindictivelaan 1 8200 Brugge 8400 Oostende T +32 (0) 50 24 81 50 T +32 (0) 59 80 55 00 west-vlaanderen@onroerenderfgoed.be stedenbouw@oostende.be 7

MIJN HUIS IS OPGENOMEN IN DE INVENTARIS VAN HET ONROEREND ERFGOED

INVENTARIS ONROEREND ERFGOED Wat? De Vlaamse Overheid maakte een Inventaris van het Onroerend Erfgoed die allerlei soorten erfgoed bevat: herenhuizen, arbeiderswoningen, bunkers, kastelen, fabrieken De online inventaris telt meer dan 80.000 geïnventariseerde gebouwen, relicten, bomen, straatbeelden etc. met erfgoedwaarde. Uiteraard zijn ook alle beschermde monumenten opgenomen in de Vlaamse Inventaris Onroerend Erfgoed. De opname van een gebouw in deze inventaris betekent dat dit lokaal waardevol erfgoed is. 9

INVENTARIS ONROEREND ERFGOED Vraag en antwoord Hoe weet ik of mijn huis is opgenomen in de Vlaamse Inventaris Onroerend Erfgoed? Op inventaris.onroerenderfgoed.be kun je opzoeken of jouw huis één van de meer dan 2.000 Oostendse panden is die in de Inventaris van het Onroerend Erfgoed werden opgenomen. Deze Inventaris wordt sinds 2009 jaarlijks vastgesteld. Wat zijn de gevolgen? Als eigenaar van een huis dat opgenomen is in de Inventaris zorg je mee voor het behoud van het architecturale erfgoed van de stad Oostende. Er zijn een aantal juridische gevolgen gekoppeld aan de opname in de inventaris. Het belangrijkste gevolg is dat voor elke sloop van een pand uit de inventaris advies moet worden gevraagd aan het agentschap Onroerend Erfgoed. De andere gevolgen kan je lezen op inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/rechtsgevolgen. Wat is mijn financieel voordeel? Omdat de kerntaak van de Vlaamse Overheid het beschermde erfgoed is, geeft de Vlaamse Overheid geen premies voor lokaal waardevol erfgoed. Wel beloont de stad Oostende je inspanningen om de kwaliteit van een gebouw uit de Vlaamse Inventaris te bewaren. Als eigenaar, erfpachter, opstalhouder, huurder of vruchtgebruiker van zo n gebouw kan je een dubbele premie aanvragen indien je je voorgevel wil renoveren: 50 euro per m² geveloppervlakte zichtbaar vanaf het openbaar domein, met een maximum van 2.500 euro per gebouw. De premie kan nooit meer bedragen dan het factuurbedrag (incl. btw). Mogelijk kom je ook in aanmerking voor andere premies. Voor meer informatie hierover kan je terecht bij de dienst Wonen van de stad Oostende (wonen@oostende.be) of op www.oostende.be/premies. Mag ik verbouwen? Een huis dat in de Inventaris van het Onroerend Erfgoed is opgenomen, mag je verbouwen, verbeteren of aanpassen, bij voorkeur door rekening te houden met de erfgoedwaarde. Bij de sloop van een pand vraagt de lokale overheid tijdens de procedure voor het verkrijgen van de sloopvergunning steeds advies aan het agentschap Onroerend Erfgoed en aan de lokale erfgoedcommissie A.be. Plan je werken? Dan kan je het best advies inwinnen bij de dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning van de stad Oostende. Voor sommige werken heb je een stedenbouwkundige vergunning nodig (kijk ook op www.ruimtelijkeordening.be). 10

INVENTARIS ONROEREND ERFGOED Meer weten? Met je vragen kan je terecht bij de dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning van de stad Oostende. Stad Oostende dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning Vindictivelaan 1 8400 Oostende T +32 (0) 59 80 55 00 stedenbouw@oostende.be 11

MIJN HUIS IS OPGENOMEN IN DE LIJST VAN BOUWKUNDIG ERFGOED IN OOSTENDE MET LOKAAL BELANG (LIJST A.BE)

LIJST A.BE Wat? Om het onroerend erfgoed van de stad te beschermen, te bewaren en de ontwikkelingsmogelijkheden te bepalen, stelde de stad Oostende een Actieplan Bouwkundig Erfgoed (A.be) op. Het onderzoek steunde op de geschiedenis van Oostende, op de Inventaris van het Onroerend Erfgoed, op studie van het beeldarchief en op intensief veldwerk en het werd in dialoog met een begeleidingscommissie met deskundigen en beleidsverantwoordelijken opgebouwd. Dit actieplan resulteerde in de studie Behoud door ontwikkeling waarin twee nieuwe begrippen worden gedefinieerd: locuswaarde en ontwikkelingsprofiel. Het eerste staat voor een bottom-upbenadering (van perceel naar stad), het tweede voor een top-downbenadering (van stad naar perceel). Het architectenbureau De Smet-Vermeulen beoordeelde alle panden uit de Inventaris van het Onroerend Erfgoed op een aantal criteria, waarbij de stadsstructuur, de omgeving en het gebouw zelf een rol speelden bij het bepalen van de locuswaarde. De locuswaarde drukt de mate uit waarin een gebouw de lokale stedenbouwkundige structuur ondersteunt en geeft aan in welke mate het belangrijk is om het gebouw te bewaren. Er zijn panden met een hoge locuswaarde en panden met een lage locuswaarde. Stadsstructuur Een pand kan de stadsstructuur ondersteunen, bijvoorbeeld door beeldbepalend te zijn op een plein of as. Een hoekpand verdient bijzondere aandacht. Deel uitmaken van een homogeen geheel is een sterk motief voor behoud. Ook heterogeniteit kan tot een betekenisvol geheel leiden, zo bijvoorbeeld het westelijke deel van de Albert I-Promenade, met gebouwen uit verschillende periodes, met wisselende perceelbreedtes en typologische variatie. Nabijheid Een groter pand bepaalt zijn omgeving doorgaans meer dan een klein pand. Een kleiner pand kan getuigen van de oorspronkelijke schaal en zo de historische diepte van een straatbeeld versterken. De ligging naast een beschermd monument en, in mindere mate, naast een ander geïnventariseerd erfgoed is een sterk motief voor behoud. Interactie met de publieke ruimte, bijvoorbeeld door zichtbare activiteit of door een zichtbaar interieur is een belangrijke stedenbouwkundige waarde die behoud een stuk motiveert. 13

LIJST A.BE Gebouw De zeldzaamheid van een stijlelement, een materiaal, een ornament kan typerend voor een plek zijn. Een gevel kan zo expressief zijn dat hij een straat markeert. Typologische kenmerken die kenschetsend zijn voor een badstad, naar een vroegere woonwijze of samenlevingsvorm verwijzen of gewoon ruimtelijk inventief zijn, leveren een sterk motief voor behoud. Ook de bouwfysische toestand moet tot de indicatoren gerekend worden. Er kan beoordeeld worden of verval omkeerbaar is, of de constructie en de maatvoering zich al of niet tot hergebruik leent. Het Actieplan Bouwkundig Erfgoed resulteerde in de Lijst van het bouwkundig erfgoed in Oostende met lokaal belang (Lijst A.be). In deze Lijst zijn 337 beschermde monumenten en 1.226 erfgoedpanden opgenomen waarvan een locuswaarde bepaald werd. Voor de beeldbepalende stadsdelen werd een ontwikkelingsprofiel ontwikkeld omdat het bouwkundig erfgoed voorkomt in verschillende stadsdelen met een verschillend stedenbouwkundig en architecturaal karakter. Dat profiel koppelt de kenmerkende stedelijke structuur aan een globale karakteristiek van het gebouwd erfgoed. De voorgestelde ontwikkelingen versterken dat profiel, naast andere ontwikkelingskansen die van invloed zijn op het erfgoed. 14

LIJST A.BE Vraag en antwoord Hoe weet ik of mijn huis opgenomen is in de Lijst A.be? Op www.oostende.be/actieplanbouwkundigerfgoed kan je nagaan of jouw huis opgenomen is in het Actieplan Bouwkundig Erfgoed en of het een hoge of een lage locuswaarde heeft. Wat zijn de gevolgen? Als eigenaar van een huis dat opgenomen is in Lijst A.be zorg je mee voor het behoud van het architecturale erfgoed van de stad Oostende. Wat is mijn financieel voordeel? De stad Oostende beloont je inspanningen om de kwaliteit van een gebouw te bewaren. Als eigenaar, erfpachter, opstalhouder, huurder of vruchtgebruiker van een gebouw met hoge locuswaarde kan je een premie aanvragen indien je je voorgevel wil renoveren. Die is het driedubbele van de normale premie: 75 euro per m² geveloppervlakte zichtbaar vanaf het openbaar domein, met een maximum van 3.750 euro per gebouw. Als eigenaar, erfpachter, opstalhouder, huurder of vruchtgebruiker van een gebouw met lage locuswaarde kan je een dubbele premie aanvragen indien je je voorgevel wil renoveren: 50 euro per m² geveloppervlakte zichtbaar vanaf het openbaar domein, met een maximum van 2.500 euro per gebouw. De premie kan nooit meer bedragen dan het factuurbedrag (incl. btw). Mogelijk kom je ook in aanmerking voor andere premies. Voor meer informatie hierover kan je terecht bij de dienst Wonen van de stad Oostende (wonen@oostende.be) of op www.oostende.be/premies. 15

LIJST A.BE Mag ik verbouwen? Zoals de studie Behoud door ontwikkeling aangeeft, wil de stad Oostende het behoud van erfgoedpanden voor de toekomst verzekeren door ze ontwikkelingsmogelijkheden te geven. Een huis dat in de Lijst A.be is opgenomen, mag je verbouwen, verbeteren of aanpassen. Wel heeft dit een impact op de werken die aan de woning mogen worden uitgevoerd. Indien je woning een hoge locuswaarde heeft, mag je aanpassingen aan je woning uitvoeren, maar de stelregel is dat de woning en zijn karakteristieke elementen bewaard moet blijven. Voor elke aanvraag tot een stedenbouwkundige vergunning voor slopen, herbouwen en/of verbouwen van huizen met een hoge locuswaarde moet advies gevraagd worden aan de stedelijke adviescommissie A.be, samengesteld uit leden van de begeleidingscommissie van de studie A.be. Indien je woning een lage locuswaarde heeft, mag je verbouwen. De stad pleit voor het behoud van panden met lage locuswaarde. Slopen van dergelijke panden mag enkel als de vervangingsbouw minstens even kwaliteitsvol is. De stedelijke adviescommissie A.be bewaakt de kwaliteit van de vervangingsbouw. Plan je werken? Dan kan je het best advies inwinnen bij de dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning van de stad Oostende. Voor sommige werken heb je een stedenbouwkundige vergunning nodig (kijk ook op www.ruimtelijkeordening.be). 16

LIJST A.BE Meer weten? Met je vragen kan je terecht bij het agentschap Onroerend Erfgoed en bij de dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning van de stad Oostende. Stad Oostende dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning Vindictivelaan 1 8400 Oostende T +32 (0) 59 80 55 00 stedenbouw@oostende.be 17

Dit is een uitgave van het Stadsbestuur van Oostende. Dienst Stedenbouw, Milieu en Ruimtelijke Planning Vindictivelaan 1, 8400 Oostende T +32 (0) 59 80 55 00 stedenbouw@oostende.be Verantwoordelijke uitgever: Kristof Beuren, stadssecretaris Editie februari 2015 Coverfoto: Joeri Demoor De informatie in deze brochure geeft een samenvatting van de administratieve en juridische aspecten van de onroerend erfgoedzorg van de stad Oostende op een welbepaald moment in de tijd. Eventuele onjuistheden worden verbeterd bij herdruk. Deze brochure heeft een louter informatief karakter.

Dit is een uitgave van het Stadsbestuur van Oostende DIENST STEDENBOUW, MILIEU EN RUIMTELIJKE PLANNING Vindictivelaan 1 8400 Oostende 059/80.55.00 stedenbouw@oostende.be Verantwoordelijke uitgever: Kristof Beuren, stadssecretaris