OVERZICHT HET ANTWERPS WATERERFGOEDMANIFEST 2009 Watererfgoed Vlaanderen Het Antwerps Watererfgoedmanifest 2009 Eric Van Hooydonk Studiedag Watererfgoed Vlaanderen SIWE Antwerpen, 2 ACHTERGROND WATERERFGOED VLAANDEREN Vlaamse koepelvereniging voor watererfgoed Nat watererfgoed Droog watererfgoed Immaterieel watererfgoed Opgericht einde 2008 als Watergebonden Erfgoed, onder voorzitterschap van Dirk Ramakers Positieve respons van verenigingen en overheden Meer info op www.watererfgoed.be 4 MISSIE EN VISIE HUIDIGE LEDEN Watererfgoed Vlaanderen is de unieke Vlaamse koepelvereniging voor het nat en droog watererfgoed verenigt en verdedigt alle instanties, verenigingen, projecten, eigenaars, beheerders, dienstverleners, onderzoekers en liefhebbers actief rond scheepvaart-, haven- en overig watererfgoed ijvert voor het behoud en de valorisatie van alle watererfgoed in Vlaanderen, voor de versterking van het waterbewustzijn van de Vlaming en voor de internationale uitstraling van Vlaanderen als baken van scheepvaart- en havencultuur is de onafhankelijke, professionele en constructieve gesprekspartner voor overheden op lokaal, Vlaams, Belgisch, Europees en internationaal niveau, en ondersteunt het watererfgoedbeleid met beleidsbrieven, aanbevelingen en adviezen draagt bij tot de toeristische en recreatieve ontsluiting van het Vlaams watererfgoed bevordert de onderlinge contacten en de samenwerking tussen alle watererfgoedactoren verenigt en verspreidt praktische expertise en wetenschappelijke kennis rond watererfgoed stimuleert en ondersteunt nieuwe initiatieven rond watererfgoed. 5 Verenigingen Archonaut Belgische Marine Schilders Buitengoed (Oostendse Oosteroever) De Steenschuit Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon (KVNS) Monumentenwacht Varend Erfgoed Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke Oostende voor Anker Rijn- en Binnenvaartmuseum Antwerpen Ruimschoots Scheepvaartmuseum Baasrode Tolerant, vereniging tot behoud van authentieke Vlaamse en Zeeuwse schepen Vereniging Vlaamse Vereniging tot Behoud van Historische Vaartuigen Vrienden van de Vlaamse Veren Zeilschip Mercator Particuliere leden 15-tal lidmaatschapsaanvragen in behandeling 6 1
BESTUURDERS EN ADVISEURS Raad van bestuur Prof. Dr. Eric Van Hooydonk hoogleraar Universiteit Antwerpen en advocaat Dirk Ramakers voorzitter Vereniging Vlaamse Vereniging tot Behoud van Historische Vaartuigen Frits De Waele particulier varend erfgoed-beheerder Philip Streitz secretaris Tolerant, vereniging tot behoud van authentieke Vlaamse en Zeeuwse schepen Jan Annemans voorzitter Scheepvaartmuseum Baasrode vzw Pit De Jonge zaakvoerder Ship to Shore, communicatie en persrelaties voor waterevenementen en -projecten Willem Manteleers coördinator van het varend erfgoed-tijdschrift Ruimschoots Adviseurs ACTIVITEITEN EN PROJECTEN Presentatie en stand op de Belgian Boat Show, Gent 2009 Actieve bijdragen tot evenementen en studiedagen in Oostende, Mol, Gent, Las Palmas, Flensburg, Rome Website www.watererfgoed.be Nieuwsbrief Getijden Beleidsbrief Vlaamse verkiezingen 2009 Studiedag over Watererfgoed in Antwerpen i.s.m. SIWE,, met voorstelling van het Antwerps Watererfgoedmanifest 2009 Stand op Oostende voor Anker, 29 mei 1 juni 2009 Vlaamse Watererfgoedgids 7 8 INDELING ANTWERPS WATERERFGOEDMANIFEST 2009 Context en doel Sterkten Zwakten Kansen Bedreigingen Algemene aanbevelingen Site- en projectgebonden aanbevelingen Draagvlak van het manifest 10 CONTEXT EN DOEL Wereldhaven Eeuwenlange wereldhavenstadstraditie en havengerelateerde cultuurhistorische rijkdom Achterstand op andere havensteden (Hamburg, Liverpool, Rotterdam) Ambitieuze initiatieven elders in Vlaanderen Beleidsaanbevelingen aan Vlaanderen, Stad en Havenbedrijf Sterkten 11 2
Unieke wereldhavenstadstraditie Havengerelateerde cultuurhistorische rijkdom 13 15 Bouwkundig patrimonium 14 Oude haven aan het stadscentrum Dramatisch verhaal 17 16 Historische havenuitrusting 18 3
Iconische zeeschepen en scheepswrakken Collectie binnenschepen 19 20 Collectie Nationaal Scheepvaartmuseum Eugeen Van Mieghem 21 22 Wereldhavenstadsidentiteit niet uitgespeeld Zwakten 24 4
Geen scheepvaartmuseum 25 Verlies van de nationale rol Verdwenen varende topstukken 26 Verloedering van de Scheldekaaien 27 Verdwenen havenerfgoed (1) 28 Verdwenen havenerfgoed (2) 29 30 5
Geen maritiem documentatiecentrum Kansen 31 MAS Red Star Line 33 34 Heraanleg Scheldekaaien Tall Ships & WaterkAnt 35 36 6
Beleidsontwikkelingen en draagvlak Ruim draagvlak voor watererfgoedinitiatieven Inspanningen Havenbedrijf i.v.m. maatschappelijk draagvlak Vlaams watererfgoedbeleid Europese aandacht voor maritiem erfgoed Bedreigingen 37 Zwak besef en verkeerd profiel Geringere belangstelling bij bepaalde bevolkingsgroepen? Veroudering van het verenigingsleven? Oubollig, folkloristisch imago? Verstoring van de branding van Antwerpen als trendy stad? Het antwoord ligt in Hamburg 39 40 41 42 7
43 47 48 8
49 52 53 9
Verdere teloorgang van collectie historische zeeschepen 55 56 Risico s i.v.m. het MAS Financiële verwaarlozing van andere watererfgoednoden Profiel en attractiviteit van het MAS in het licht van de fusie van bestaande musea en collecties Andere risico s Versnippering van collecties en initiatieven Gebrek aan Vlaamse visie en mogelijke locatiestrijd Veronachtzaming van erfgoed bij heraanleg oude havenzones 57 58 Algemene beleidsaanbevelingen Uitbouw van een nieuw watererfgoedbeleid (1) Actie nodig op Belgisch, Vlaams en Antwerps niveau Antwerpen moet worden geprofileerd als een traditionele wereldhavenstad Draagvlak- en promotiebeleid van het Havenbedrijf mee te concentreren op erfgoed Watererfgoed uitspelen in toeristisch beleid incl. cruisepromotie 60 10
Uitbouw van een nieuw watererfgoedbeleid (2) Integratie van watererfgoedbeleid in andere beleidsdomeinen, waaronder stadsontwikkeling Samenwerking met Linkeroever Rol van Antwerpen te preciseren in raam van een Vlaamse visie Site- en projectgebonden beleidsaanbevelingen 61 MAS Hoe de collecties en invalshoeken Wereld, Haven en Stad verbinden? Van het MAS een Wereld-havenstadsmuseum maken Accent m.a.w. op de geschiedenis van de wereldhavenstad 63 Scheepvaartmuseum (1) Een multidisciplinair haalbaarheidsonderzoek profiel en rol tegenover andere musea in Antwerpen en erbuiten complementariteit collecties en bereidheid tot samenwerking locaties en positie in raam van stadsontwikkelings- en toerismebeleid documentatiecentrum financiering en beheersformule 64 Heraanleg Scheldekaaien (1) Verdieping voorontwerp Masterplan Archeologie Afweging bouwkundig erfgoed Steen en Werf Waterkering Publieke functie bewaren Maritieme goederenbehandeling Heraanleg Scheldekaaien (2) 65 66 11
Heraanleg Scheldekaaien (3) Red Star Line-terminal tot aan de Schelde 67 Heraanleg Scheldekaaien (4) 68 Heraanleg Scheldekaaien (5) Museumhaven in planning integreren Havenstadsfuncties Loodswezensite Ligplaatsen voor historische schepen Petroleum-Zuid Iconisch zeeschip 69 Heraanleg Scheldekaaien (6) 70 Heropening Zuiderdokken Sociale erfgoedwerf 71 72 12
Doelse Kogge Belgica 73 74 Mercator Andere maatregelen (1) Bouwkundig erfgoed in de binnenstad Noorse zeemanskerk, Zeemanshuis, Collectie havenkranen valoriseren en aanvullen Reglementaire versoepelingen scheepvaart op de Schelde Scheldeforten valoriseren, inbegrepen Lillo, Liefkenshoek, St.-Filips Cultuurhistorische rijkdom valoriseren (Zwaanridder, Brel, Elsschot, Kuifje, The Kids) 75 76 Andere maatregelen (2) Websites Stad en Havenbedrijf aanvullen met attractieve pagina s over Antwerpse haventraditie Wereldhavencultuurcentrum Bijdragen tot Vlaamse visievorming Vlaamse topstukkenlijst Draagvlak 77 13
Steun het Antwerps Watererfgoedmanifest 2009 Reeds ondersteund door ca. 30 toonaangevende erfgoed- en havenorganisaties Nog meer steun is welkom via www.watererfgoed.be en secr@watererfgoed.be Watererfgoed Vlaanderen zal toezien op de uitvoering secr@watererfgoed.be www.watererfgoed.be CONTACT 79 80 14