1937 2007 70JAAR 70 e jaargang nr.4 2007, juli/augustus, verschijnt 1x in de twee maanden Informatie over: Afbouw en afwerking in de nieuwbouw, renovatie en restauratie Mebest is een uitgave van het Bedrijfschap Afbouw
Stille bibliotheek vo Een van de grootste collectie boeken op het gebied van internationaal recht, publiek- en privaatrecht en foreign national law is te vinden in de bibliotheek van het eeuwoude Vredespaleis. Begin dit jaar kregen Hugo de Groot, Erasmus en consorten echter een moderner onderkomen. De bibliotheek verhuisde naar de nieuw gebouwde vleugel van het Vredespaleis. Er heerst een gepaste stilte in de moderne aanbouw; niet alleen de esthetiek maar ook de akoestiek kreeg ruime aandacht. >> WERELDVREDE BEGINT IN DEN HAAG Dit jaar is het precies een eeuw geleden dat de eerste steen van het Vredespaleis werd gelegd. Destijds ijverden staatshoofden en wereldleiders nog serieus voor het bewerkstelligen, bewaken en bewaren van een wereldvrede. Het episch centrum van die droom was Den Haag; daar werd in 1899 op initiatief van tsaar Nicolaas II de eerste Vredesconferentie gehouden. Die leverde ondermeer een aantal afspraken op ter beperking van de wapenwedloop en de humanisering van de oorlogvoering. Omdat je afspraken ook moet nakomen en er iets moet gebeuren wanneer dat niet gebeurt, moest er ook een instituut komen voor het beslechten van internationale geschillen. Dat werd het Permanente Hof van Arbitrage. Als bakermat van dit mooie gedachtegoed was Den Haag de aangewezen plaats voor dit prestigieuze Hof om domicilie te kiezen. Natuurlijk hielp het dat Nederland zich destijds tamelijk neutraal opstelde in een kibbelend Europa. En dat ons land met haar vermaarde denkers en rechtsgeleerden Erasmus en Grotius (Hugo de Groot) een vruchtbare voedingsbodem voor het internationaal recht vormde, speelde ook een grote rol. BIBLIOTHEEK ALS BONUS Andrew Carnegie, een groot voorvechter van de wereldvrede én een ernstig rijk man, werd bereid gevonden de huisvesting van het Hof te financieren. Hij vond het zijn plicht om met zijn geld te wereld te verbeteren. Omdat hij ook veel waarde hechtte aan wetenschap en opvoeding, wilde hij dat in het gebouw niet alleen het Arbitragehof zou worden gevestigd, maar ook een bibliotheek voor internationaal recht. Iemand die leeft bij het motto de man die rijk sterft, sterft in schande en 3,7 miljoen gulden voor de bouw van een wereldvredecentrum wil fourneren, spreek je niet tegen. In 1908, een jaar nadat de eerste symbolische steen was gelegd, werd daadwerkelijk gestart met de bouw. Het voor die tijd immense bedrag was echter niet voldoende om het ontwerp van de Franse architect Cordonnier in zijn geheel te realiseren. Zowel één van de twee grote klokkentorens als één van de twee kleine torens aan de achterzijde moesten wijken. En de bibliotheek kreeg geen apart gebouw maar werd in het paleis zelf geïntegreerd. In 1930 kwam dat aparte gebouw er toch; een boekenopslag voor de bibliotheek en een ruimte waar onder meer de Haagsche Academie voor Internationaal Recht zomercursussen kon geven. In 2006 ging het Academiegebouw tegen de vlakte. Door het toenemen- 8 4/2007
or Vredespaleis de aantal boeken en deelnemers aan internationale bijeenkomsten was het te klein geworden. Michael Wilford van het Brits Duitse architectenbureau Wilford Schupp uit Stuttgart ontwierp de 7000m 2 grote opvolger. Het bevat onder meer het nieuwe Academiegebouw voor Internationaal Recht, de Bibliotheek en kantoren. Wilford heeft voor een modern en strak ontwerp gekozen. Helemaal op zichzelf staand is het nieuwe gebouw echter niet. De architect ontleende enkele elementen aan het neogotische/neobarokke Vredespaleis zelf; bijvoorbeeld de knipvoeg in de bakstenen gevel en de metalen beplating, die in kleur en vorm aansluit bij de leistenen dakbedekking van het paleis. Daarnaast vormt de leeszaal als een soort loopbrug de verbinding tussen oud en nieuw. AKOESTIEK EN ESTHETIEK Voor de bouwkundige uitwerking van de nieuwe vleugel werd een Nederlands architectenbureau ingeschakeld, bd architectuur uit Leiden. Een van de zaken die aan de orde kwamen was de akoestiek. Die vroeg, gezien de functie van het gebouw en de veelal harde materialen die zouden worden toegepast, de nodige aandacht. Naast esthetiek uiteraard. In de multifunctionele hal van het gebouw moest het dan ook een plafond worden met een hoge geluidsabsorptie (α(w)=0,85-0,90). Daarnaast moest het naadloos zijn, van een vormvast materiaal én met de mogelijkheid van kleurgebruik. De keuze viel op het Mono Acoustic plafond van Rockfon. Verwol Projectafbouw uit Delft deed de montage ervan. We zijn een groot bedrijf met veel capaciteit; vooral in de voorbereiding, en dat was bij dit project absoluut nodig. Projectleider Pieter-Bas Kooiman doelt op de grote hoeveelheid tekenwerk en de soms niet erg alledaagse details. Het plafond moest op sommige plekken bijvoorbeeld aansluiten op metaal, glas en koven van gipsplaat, bouwkundige dilataties moesten worden doorgezet en er was een lichtplan om rekening mee te houden. Alles bij elkaar leverde dat een lang aanlooptraject op, en dan nog zijn er altijd zaken waar je pas in het werk tegenaan loopt en waar je dan oplossingen voor moet bedenken, aldus Kooiman. We hebben echter veel ervaring in het werken met dit plafond, vrijwel altijd hebben we er wel ergens een projectje van lopen. Daarmee is Verwol één van de weinige echte Mono Acoustic-specialisten in ons land. ER IS MEER DAN WIT Het Mono Acoustic systeem bestaat uit een metalen ophangsysteem van verzinkt stalen C-profielen waar minerale panelen tegenaan 9 4/2007
Stille bibliotheek voor Vredespaleis 3) 1) worden bevestigd. In de panelen zijn rondom sponningen aangebracht waar speciale schroefplaatjes in passen. Na de montage worden de langs- en dwarsnaden een aantal malen gevuld met een bij het systeem behorend vulmiddel en vervolgens geschuurd. Ten slotte wordt het plafond gespoten met een speciale spuitpleister zodat er een naadloos oppervlak ontstaat. Eigenlijk met het uiterlijk van een gespoten gipsplafond, vindt Kooiman. Normaal gesproken is het ook wit. Maar hier hadden we te maken met een aantal specifieke kleureisen. Vier verschillende kleuren kreeg het plafond in de multifunctionele hal; allemaal even in het oog springend. Op de begane grond sluiten de grijze vlakken qua kleur fraai aan op het metaal waarmee de leeszaal is bekleed. Het rode plafond komt in kleur exact overeen met het rode Landen-kunstwerk dat een van de wanden siert. Dan is er een geel plafond dat zonder kleurverschil door de glazen pui overloopt in een buitenplafond. Hetzelfde is gedaan met een paars plafond, dat als een soort taartpunt door de pui naar buiten steekt. STRIJD TEGEN STRIJKLICHT Het was aan Rockfon om de Mono Acoustic spuitpleister aan de hand van monsters in de juiste kleuren te krijgen. En al was er dan een akkoord van de opdrachtgever, helemaal zeker was Kooiman niet van het eindresultaat. Normaal gesproken is het simpel, je spuit een witte pleister op een witte ondergrond; dat gaat altijd goed. Maar nu gingen we het dus in kleur doen. En dan is toch wel even spannend of die witte ondergrond er niet doorheen komt. Maar het ging perfect. Ook een andere gevreesde valkuil werd netjes omzeild: strijklicht. 10 4/2007
2) Buiten de Mono Acoustic Plafonds in de multifunctionele zaal monteerde Verwol ook in de Conferentiezaal van de Academie een akoestisch plafond; de Ri-Acoustic plafond van Gyproc (destijds BPB Ri-gips). Dit systeem bestaat uit met glasvliesdoek beklede geperforeerde gipskartonplaten die met een speciale akoestische coating worden afgewerkt tot een naadloos geheel. Het akoestische effect van het plafond is nog vergroot door geen vlak geheel van te maken maar er wat hoeken en knikken in aan te brengen. De platen worden gemonteerd op een metalstud framewerk en het was die montage die aanzienlijk meer voeten in aarde had dan vooraf was voorzien. Er bleek namelijk wel erg veel beweging in de metalen dakconstructie te zitten. Wanneer er over gelopen werd, bij sneeuwval of bij stormachtige weersomstandigheden kan de constructie de constructie wel zo n 10cm op en neer bewegen. Prima voor het dak uiteraard maar desastreus voor het plafond wanneer daar met de montage geen rekening mee zou worden gehouden. We hebben daarom een speciale constructie moeten bedenken die die bewegingen in de dakconstructie kon opvangen, blikt projectleider Pieter-Bas Kooiman van Verwol terug. Het framewerk is helemaal vrij van de wanden komen te hangen zodat het zonder belemmeringen kan meebewegen met het dak. Verder hebben we de vlakken wat moeten verkleinen en extra dilataties aangebracht. Zo moet het goed gaan! 1) Enigszins futuristisch kan de leeszaal die de verbinding vormt tussen het Vredespaleis en het nieuwe bibliotheekgebouw wel worden genoemd. Al is er wel degelijk aansluiting gezocht bij de materialen die begin 20ste eeuw werden gebruikt. 2) Al is het slechts de hal van het bibliotheekgebouw, sereen moest het zijn. En dat is lastig met al dat glas, steen en metaal. Een plafond met uitstekende akoestische eigenschappen moest het allemaal mogelijk maken. 11 4/2007
Stille bibliotheek voor Vredespaleis 3) 5) 3/4/5) Wit is normaal gesproken de standaard. Voor dit project moest de spuitpleister op kleur worden gebracht. Het was even afwachten of de witte ondergrond niet zou doorschijnen, maar daar is niets van te zien. 4) 12 4/2007
6) Aan twee zijden glas, dat betekent lichtinval van twee kanten. En dat betekent dat oneffenheden genadeloos aan de kaak worden gesteld. Dankzij het aangepaste montagesysteem heeft strijklicht echter niet zo heel veel meer in de melk te brokkelen. 6) 13 4/2007
7) 7/8) Hetzelfde kunstje in paars en geel; de binnenplafonds worden door de glazen gevels naar buiten doorgezet. Schijn bedriegt; het gaat weliswaar om dezelfde kleuren maar om twee verschillende systemen. De uitdaging voor Verwol zat hem vooral in de aansluitingen van het Mono Acoustic plafond op het glas. 8) Dat blijft een kritiek punt bij alle platenplafonds, weet Kooiman. Je moet met heel veel beleid monteren; vooral het framewerk. Zit daar maar een millimeter verschil in, dan zie je dat al wanneer er strijklicht op valt. Volgens de projectleider van Verwol is er met het Mono Acoustic plafond al veel aan gedaan om het probleem te ondervangen. Bij de eerste versies werd gebruik gemaakt van een systeem zoals voor standaard plafonds, met T-profielen dus waar de panelen in werden gehangen. Dat was veel lastiger om zo te monteren dat je geen last van strijklicht hebt. Met de nieuwe methode, met het metalstud systeem met starre koppelingen, is dat gemakkelijker. LICHTPLAN OM REKENING MEE TE HOUDEN Met het aangepaste montagesysteem konden ook lastige hindernissen als de aansluitingen op de pui gemakkelijk worden genomen. Op de metalen bovendorpel van de glazen pui werden U-profielen van verzinkt staal aangebracht. Van de minimale flens - slechts 10 mm - waar de panelen op rusten is niets meer te zien want hij wordt netjes geplamuurd en meegespoten. Een groot voordeel van deze methode is dat die U-profielen een perfect rechte nullijn opleveren om vanuit te gaan werken, geeft Kooiman aan. Al kon dat ook weer niet altijd, vanwege het verlichtingsplan. Dat vroeg overigens ook nog de nodige extra maatregelen. Aan de achterzijde van elk paneel waar een spot in moest komen, plaatste Verwol een multiplex plaat van 90 x 120cm; dezelfde afmetingen als de panelen zelf. Met hun 1,5 kilo zouden de spots de akoestische minerale panelen gegarandeerd laten doorzakken. FRAAIE WOORDEN VOOR FRAAIE PLAFONDS In januari werd de nieuwe vleugel van het Vredespaleis geopend, door Hare Majesteit Koningin Beatrix. Ook Verwol Projectafbouw was daar bij aanwezig. Het is niet gebruikelijk dat je daar als onderaannemer voor wordt uitgenodigd, weet Kooiman. Aannemer Boele & Van Eesteren had echter iets weten te regelen. Zodoende konden de mensen van Verwol met eigen oren horen hoe Hare Majesteit de Koningin hen complimenten maakte voor het fraaie plafond. Iets waar Kooiman gaandeweg het project niet van had durven dromen. Zo n glaspui met een plafond aan de binnen- en de buitenkant, al die verschillende aansluitingen, een kunstwerk, ongebruikelijke kleuren, het lichtplan, al die andere bouwdisciplines, de omstandigheden; alles bij elkaar was het eigenlijk wel een gekkenhuis. Maar toch hebben we het zonder noemenswaardige punten kunnen opleveren, klinkt het trots. << 14 4/2007
Stille bibliotheek voor Vredespaleis 9) Het kunstwerk met de landen van de wereld. Het Mono Acoustic plafond moest dezelfde kleur rood krijgen. 10) Het hele spectrum gevangen: grijs, paars, rood en geel. Kleurrijk. 9) 10) 15 4/2007