Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Een nieuwe knie rapid recovery z
Inhoud Het kniegewricht 1 Gewrichtsslijtage 2 Voorbereiding 4 Opname en operatie 5 Direct na de operatie 7 Na de operatie 8 Naar huis 9 Hulp na ontslag 10 Weer thuis 11 Adviezen 13
Veel mensen met een versleten kniegewricht hebben baat bij een operatie waarbij het kniegewricht vervangen wordt door een kunstknie (knieprothese). Zo'n operatie is geen kleinigheid en de revalidatie vraagt veel wilskracht en inspanning van de patiënt en zijn familie. 'Een goed begin is het halve werk' geldt ook voor een knieoperatie. Een goede voorbereiding zal zeker bijdragen aan een vlot herstel. De informatie in deze brochure kan u daarbij helpen. Achtereenvolgens kunt u lezen over de operatie, over wat u zelf kunt doen ter voorbereiding, de opname en de periode na ontslag uit het ziekenhuis. We raden u aan om de brochure goed te bewaren. Er staat informatie in waar u ook tijdens uw opname wat aan kunt hebben. Bovendien bevat de brochure uitgebreide adviezen voor als u weer thuis bent.
Het kniegewricht 1 Een gezond gewricht Gewrichten in ons lichaam vormen de beweeglijke verbindingen tussen twee beenstukken. Een gewricht bestaat uit twee botdelen die zo zijn gevormd, dat ze precies tegen elkaar aan kunnen liggen of in elkaar passen. De boteinden van beide botdelen (de gewrichtsvlakken) zijn bekleed met een laagje kraakbeen, zodat ze gemakkelijk over elkaar glijden. Het kraakbeen is glad en veerkrachtig en wordt gevoed door het gewrichtsvocht. De botdelen van een gewricht worden op hun plaats gehouden door een stevig kapsel. Om dit kapsel bevinden zich pezen en spieren. De spieren zorgen voor de beweeglijkheid, de benige gedeelten van een gewricht zorgen voor de stevigheid. Kniegewricht Er bestaan verschillende soorten gewrichten en één daarvan is het scharniergewricht. Ook het kniegewricht is een scharniergewricht. Het kniegewricht bestaat uit twee botdelen: het scheenbeen en het dijbeen. De uiteinden daarvan zijn bedekt met een laagje kraakbeen, zodat de knie soepel beweegt. Deze kraakbeenlaag is elastisch en kan schokken en stoten opvangen. Als het kniegewricht ernstig beschadigd of versleten is, is vervanging van het gewricht door een knieprothese vaak de enige oplossing. Elk jaar worden er in Nederland vele duizenden knieprothesen geplaatst. De meest gebruikte knieprothese is de totale knieprothese, die al het kraakbeen van zowel het scheenbeen als het dijbeen vervangt.
Gewrichtsslijtage 2 Slijtage Een aandoening van de gewrichten die bij veel mensen voorkomt, is gewrichtsslijtage. In medische termen wordt dit 'artrosis deformans' of kortweg 'artrose' genoemd. Artrose kan voorkomen in alle gewrichten van het menselijk lichaam, dus ook in het kniegewricht. Door slijtage wordt de gladde kraakbeenlaag van het gewricht aangetast en kan het zijn dat de kraakbeenlaag uiteindelijk helemaal verdwijnt. De gewrichtsvlakken kunnen daardoor niet meer zo soepel langs elkaar glijden, met als gevolg dat het bewegen steeds moeilijker en pijnlijker wordt. versleten knie gezonde knie Klachten Door een beschadigde of versleten knie kunt u allerlei klachten krijgen: Pijn bij het (trap)lopen. Pijn als u lang staat. Stijfheid bij het opstaan als u gezeten hebt (startpijn). Pijn gedurende de nacht. Verergering van klachten bij vochtig of koud weer. In een vergevorderd stadium treedt verstijving op, waardoor u uw knie niet meer kunt strekken. Ook kunt u een X-been of O-been ontwikkelen, waarbij de knie in toenemende mate moe en instabiel aanvoelt. Om de ernst van uw klachten te kunnen vaststellen, vindt lichamelijk onderzoek plaats, worden er röntgenfoto s gemaakt, en wordt eventueel een kijkoperatie gedaan.
Gewrichtsslijtage 3 Verminderen van de klachten Er zijn verschillende mogelijkheden om de klachten te verminderen: Met behulp van pijnstillers die de arts voorschrijft. Als u te zwaar bent, kan gewichtsvermindering helpen. Met behulp van fysiotherapie. De fysiotherapeut zal door middel van oefeningen de pijn proberen te verlichten en uw kniegewricht zo beweeglijk mogelijk proberen te houden. Door middel van een operatie. Als pijnstillers en fysiotherapie onvoldoende helpen, is een operatie vaak de enige oplossing. Besluit om te opereren Voordat u zich aan uw knie laat opereren, moet u goed weten waarom een operatie nodig is, wat de operatie inhoudt en hoe het herstel na de operatie zal verlopen. Wanneer u deze brochure leest, hebt u in overleg met de orthopedisch chirurg waarschijnlijk al besloten tot een operatie. Mocht u echter toch nog tot de ontdekking komen dat u bepaalde informatie mist, neemt u dan contact op met de poli Orthopedie, telefoon (0592) 32 52 45. Medisch onderzoek Enige tijd voor de operatie krijgt u een oproep voor het preoperatieve spreekuur. Een anesthesioloog en een anesthesiemedewerker bekijken dan aan de hand van een vragenlijst en een beperkt lichamelijk onderzoek hoe het met uw conditie is gesteld. Als u ouder bent dan zestig, wordt bovendien een hartfilmpje gemaakt en vindt bloedonderzoek plaats. Worden er geen afwijkingen geconstateerd, dan kan de operatie doorgaan.
Voorbereiding 4 Voorlichtings-bijeenkomst Ongeveer drie weken voor de operatie wordt in het WZA een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd voor patiënten die geopereerd moeten worden aan hun kniegewricht. Tijdens deze bijeenkomst krijgt u uitgebreid informatie over de gang van zaken rond een knieoperatie. Onder andere hebt u een intakegesprek met een verpleegkundige. Om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op de operatie, is het belangrijk dat u bij deze bijeenkomst aanwezig bent. Enige tijd van tevoren krijgt u een uitnodiging toegestuurd. Krukken en medicatie-overzicht meenemen! Na de operatie moet u een aantal weken met krukken lopen. Deze kunt u lenen bij een van de Thuisleenpunten van Icare. U wordt verzocht de krukken mee te nemen naar de voorlichtingsbijeenkomst. Een fysiotherapeut neemt dan de oefeningen met u door die u als huiswerk meekrijgt. Tijdens de voorlichtingsbijeenkomst hebt u een gesprek met een assistente van de Wilhelmina Apotheek over uw medicijngebruik. Wilt u bij uw eigen apotheek een medicatie-overzicht opvragen en dit meenemen naar de bijeenkomst? Bloedverdunners Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt zoals 'ascal', 'sintrommitis' of '(kinder)aspirine', moet u daar voor de operatie op tijd mee stoppen. Dit kan ook gelden voor andere medicijnen die u gebruikt. Uitgebreidere informatie over dit onderwerp krijgt u in de oproepbrief die u ongeveer een week voor de operatie krijgt van de afdeling Opname. Afvallen Als u te zwaar bent, probeert u dan voor de operatie (een deel van) uw overgewicht kwijt te raken. Uw huisarts of een diëtist (van Thuiszorg) kan u hierover advies geven. Als u minder zwaar bent, verloopt het revalideren gemakkelijker.
Opname en operatie 5 Nuchter Op de opnamedag moet u nuchter naar het ziekenhuis komen. Dit betekent dat u vanaf twaalf uur de nacht ervoor niets meer mag eten of drinken. Krukken Vergeet u niet om op de opnamedag uw krukken mee te nemen naar het ziekenhuis. Voorbereidingen Voor de operatie krijgt u speciale operatiekleding aan. U wordt verzocht aan de kant die geopereerd moet worden met een viltstift een pijl te zetten. Ongeveer een uur voor de operatie kunt u een pijnstiller krijgen en een tabletje waar u slaperig van wordt (als u dat met de anesthesioloog hebt afgesproken). Daarna wordt u in uw bed naar de operatieafdeling gereden.
Opname en operatie 6 De operatie Tijdens de operatie van het kniegewricht wordt het aangetaste gewricht vervangen door een kunstgewricht (een knieprothese). De prothese bestaat uit metalen delen, die aan de onderzijde van het bovenbeen en aan de bovenzijde van het scheenbeen worden vastgezet. Op het metalen deel dat op het onderbeen vast komt te zitten, bevindt zich een plastic schijf. Deze zorgt ervoor dat de kunstknie soepel scharniert. Om bij het kniegewricht te kunnen komen maakt de orthopedisch chirurg een verticale snee van ongeveer twintig centimeter over de voorkant van de knie. Vervolgens wordt het aangetaste gewricht verwijderd. Het overgebleven bot wordt aangepast aan de vorm van de prothese, zodat een goede verankering mogelijk is. Tenslotte wordt de prothese, met of zonder botcement vastgezet. Meestal hoeft de knieschijf niet vervangen te worden. De operatie duurt ten hoogste een uur. Om een infectie te voorkomen, krijgt u voorafgaand aan de operatie een antibioticum. (Na de operatie krijgt u op de verpleegafdeling nog twee keer een antibioticum.)
Direct na de operatie 7 Terug naar de afdeling Na de operatie gaat u naar de uitslaapkamer (verkoeverkamer). De verpleegkundige van de uitslaapkamer belt uw familie om te vertellen hoe de operatie is verlopen. Als u weer goed wakker bent, gaat u terug naar de verpleegafdeling. Hier zal men regelmatig uw bloeddruk, polsslag, temperatuur, ademhaling en bewustzijn controleren. Pijnbestrijding De eerste paar dagen krijgt u pijnstillers via een infuus. Daarnaast krijgt u pijnstillers in tabletvorm. Misselijkheid Tegen de misselijkheid krijgt u medicijnen op de operatieafdeling en zo nodig later op de verpleegafdeling. IJspakking Na de operatie krijgt u een ijspakking op de operatiewond. Hiermee wordt voorkomen dat de wond gaat zwellen en bovendien voelt het prettig aan. Infuus Via een infuus in uw arm krijgt u vocht toegediend, een antibioticum, eventuele andere medicijnen en zo nodig bloed. Katheter Om het plassen te vergemakkelijken, krijgt u een blaaskatheter. Deze wordt na twee dagen weer verwijderd.
Na de operatie 8 De eerste dagen De eerste dag na de operatie hebt u bij uw lichamelijke verzorging nog hulp nodig van een verpleegkundige. Het is echter de bedoeling dat u zo snel mogelijk weer dingen zelf gaat doen. De eerste twee dagen na de operatie zal er regelmatig bloed worden afgenomen om te controleren of het goed is van samenstelling en om te kijken of u geen bloedarmoede hebt. Revalidatie De dag na de operatie wordt het verband verwijderd. De wond is gehecht met nietjes. Deze moeten drie weken blijven zitten. Een paar dagen na de operatie gaat u naar de röntgenafdeling, waar een controlefoto van uw knie wordt gemaakt. Zo snel mogelijk start u onder begeleiding van een fysiotherapeut met de looptraining. Het is de bedoeling dat u, als u weer naar huis gaat, met krukken kunt lopen, tenzij de fysiotherapeut iets anders met u heeft afgesproken. Als u thuis de trap op en af moet, leert u ook traplopen. Tijdens de loopoefeningen is het raadzaam om makkelijk zittende kleding en stevige schoenen aan te hebben.
Naar huis 9 Duur van de opname De opname rond een knieoperatie duurt ongeveer drie dagen. Op het moment dat u het ziekenhuis verlaat, kunt u zichzelf meestal weer helemaal verzorgen. Alleen bij het wassen van uw voeten en het aan- en uittrekken van uw broek, sokken of kousen hebt u eventueel hulp nodig. Het is altijd mogelijk dat u langzamer herstelt dan verwacht. In dat geval zal een passende regeling worden getroffen. Fysiotherapie Voor uw vertrek uit het ziekenhuis wordt met u besproken of u nog fysiotherapie nodig hebt. Medicijnen Voordat u naar huis gaat, neemt een verpleegkundige nog enkele praktische zaken met u door, zoals de medicijnen die u moet gebruiken. Medicijnen, bloedverdunners en verbandmaterialen kunt u ophalen bij de Wilhelmina Apotheek (in het ziekenhuis). Controle Er wordt met u afgesproken wanneer u voor controle terugkomt bij de orthopedisch chirurg. Deze laat dan een foto maken van uw nieuwe knie en bespreekt met u hoe het gaat sinds de operatie. Ook worden de nietjes verwijderd.
Hulp na ontslag 10 Transferverpleegkundige Zo nodig komt er een transferverpleegkundige bij u langs. Deze kan hulp regelen bij u thuis of een tijdelijke opname op de revalidatieafdeling van een verpleeghuis. Aanpassingen in huis Na de operatie is het prettig om thuis een hoge rechte stoel met leuningen te hebben. Een toiletverhoger kan ook handig zijn, evenals handgrepen in de douche en toiletruimte of een helping hand (een knijper waarmee u dingen van de grond kunt oprapen). Deze en andere hulpmiddelen kunt u zelf lenen of kopen bij thuiszorgwinkels of uitleenpunten van thuiszorgorganisaties. Het is raadzaam om dit voor uw opname te regelen.
Weer thuis 11 Resultaat van de operatie Met uw nieuwe knie zullen de pijnklachten die u voor de operatie had, grotendeels verdwenen zijn en zult u veel beter kunnen lopen. De eerste maanden zal uw nieuwe knie nog gevoelig zijn, maar daar zult u geleidelijk steeds minder last van hebben. Toch zult u, ook met een nieuwe knie, altijd wat last houden van stijfheid. De spieren en het kapsel rond de knie zijn namelijk wat gekrompen en dit euvel wordt door de operatie niet verholpen. Meestal kunt u de knie buigen tot honderdtwintig graden. Complicaties Ook al wordt de operatie goed uitgevoerd, er kunnen toch complicaties ontstaan: Rond de knieprothese kan een infectie ontstaan. De kans op een infectie blijft bestaan zolang u een prothese hebt, dus ook langere tijd na de operatie. In verband hiermee is het belangrijk dat u uw huisarts of specialist vertelt dat u een kunstknie hebt wanneer een operatie of andere inwendige ingreep gaat plaatsvinden. Ook moet u uw tandarts inlichten. Soms moeten bij bepaalde ingrepen antibiotica worden gegeven. Om het gevaar van infectie tegen te gaan, zal men u dan voor de ingreep antibiotica geven. Heel soms treedt na een operatie een nabloeding op. U kunt last krijgen van trombose. Om dit te voorkomen, krijgt u voor zes weken bloedverdunners voorgeschreven. De gemiddelde levensduur van een knieprothese is tien tot twintig jaar. Wanneer de prothese versleten is, is het meestal wel mogelijk een nieuwe kunstknie te plaatsen.
Weer thuis 12 Een arts waarschuwen Bij uw vertrek uit het ziekenhuis krijgt u een formulier mee waarop staat hoe u de operatiewond moet verzorgen en waar u op moet letten. Het is belangrijk om in de volgende gevallen contact op te nemen met uw huisarts: als u koorts krijgt; als het wondgebied rood en gezwollen blijft; als uw knie steeds meer pijn gaat doen.
Adviezen 13 Als u na de operatie weer thuis bent, wilt u natuurlijk weten wat u wel en niet kunt doen met uw nieuwe knie. Hieronder vindt u een antwoord op de belangrijkste vragen. 1 Hoe moet ik mijn wond verzorgen? De huid rondom de hechtingen zal er de eerste twee weken wat geïrriteerd uitzien. Als er hechtingen verwijderd moeten worden, zal de roodheid na het verwijderen daarvan minder worden. Als het wondgebied rood blijft, of erg gezwollen is, of er komt vocht uit, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts.volg bij het verzorgen van de wond de instructies op het formulier dat u bij uw vertrek uit het ziekenhuis meekrijgt! 2 Hoe lang moet ik bloedverdunnende middelen gebruiken? De eerste zes weken na de operatie moet u een bloedverdunnend middel gebruiken om trombose te voorkomen. Mocht dat in uw geval anders zijn, dan hoort u dit tijdens de opname van de verpleging. 3 Wanneer mag ik weer douchen of in bad? Als de operatiewond goed geneest, kunt u de vierde dag na de operatie weer douchen. U kunt pas weer in bad wanneer de operatiewond helemaal droog is en de hechtingen zijn verwijderd. 4 Hoe moet ik lopen? Probeer te lopen op de manier die u door de fysiotherapeut is geleerd. 5 Hoe lang blijft mijn knie pijnlijk? De eerste weken na de operatie zult u nog wel wat pijn hebben aan uw nieuwe knie. Dit is normaal. Het betekent dus niet dat de knieprothese loszit of niet goed werkt. De pijn wordt vanzelf minder en na een maand of drie zult u weinig last meer hebben. Het eerste jaar kunt u nog wel pijn hebben als u bijvoorbeeld een lange wandeling hebt gemaakt. Ook kunt u een tijdje last houden van een pijnlijk gevoel bij het lopen als u net bent opgestaan.
Adviezen 14 6 Hoe lang blijft mijn been dik? U zult merken dat uw been in de eerste weken dat u weer thuis bent geleidelijk minder dik wordt. 's Avonds is uw been meestal het dikst. Om de zwelling te verminderen, is het verstandig om 's morgens en 's avonds een uur lang met uw benen omhoog te zitten. Ook is het belangrijk dat u regelmatig de oefeningen doet die u van de fysiotherapeut leert. Als uw been overdag erg dik is, is het raadzaam om een steunkous te dragen. 7 Hoe vaak moet ik oefenen? Tijdens uw opname bespreekt de fysiotherapeut met u hoe vaak u moet oefenen. 8 Hoe lang moet ik op krukken lopen? De eerste zes weken na de operatie moet u op twee krukken lopen. Daarna moet u nog zes weken met één kruk lopen, aan uw niet-geopereerde kant (tenzij de orthopedisch chirurg iets anders met u heeft afgesproken). 9 Hoe moet ik liggen in mijn slaap? Als u op uw rug slaapt, moet u geen kussen onder uw knie leggen. Als u op uw zij ligt (de niet-geopereerde kant) moet u tot twee weken na de operatie een kussen tussen uw benen leggen. 10 Wanneer mag ik autorijden? Als u weer voldoende controle hebt over uw geopereerde been, kunt u in principe na zes weken weer autorijden. Overleg met uw orthopedisch chirurg wat in uw geval mogelijk is. 11 Wanneer mag ik fietsen? Als u voor de operatie regelmatig fietste, kunt u hiermee acht tot twaalf weken na de operatie weer beginnen. Vanwege de lage instap is het verstandig om op een damesfiets te fietsen.
Adviezen 15 12 Wanneer mag ik zwemmen? Na een week of zes mag u weer zwemmen. 13 Wanneer mag ik andere sporten doen? Als u andere sporten wilt beoefenen dan fietsen of zwemmen, overleg dan eerst met uw huisarts, orthopedisch chirurg of fysiotherapeut. 14 Wat voor schoenen kan ik het beste dragen? U kunt het beste stevige schoenen dragen die een brede hak hebben. Schoenen met hoge hakken en slippers zijn de eerste drie maanden na de operatie ongeschikt. 15 Welke bewegingen mag ik wel en niet maken? Het is belangrijk dat u geen springbewegingen maakt. Door te springen zou de knie namelijk teveel worden belast.
16 Vragen? Als u vragen hebt over de adviezen 1 t/m 3, kunt u bellen naar afdeling A2, (0592) 32 55 25 / 32 55 27 of naar de polikliniek Orthopedie, (0592) 32 52 45. Met vragen over de adviezen 4 t/m 15 kunt u contact opnemen met de polikliniek Fysiotherapie, (0592) 32 53 10.
Hebt u een opmerking of een klacht? De medewerkers en specialisten van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen doen hun best u de juiste (medische) zorg te geven. Mocht er toch iets gebeuren waarover u niet tevreden bent, dan verzoeken wij u om dat door te geven. Dat kan aan degene die direct verantwoordelijk is of aan de ombudsfunctionaris van het ziekenhuis. Deze is bereikbaar via: e-mailadres: ombudsfunctionaris@wza.nl telefoonnummer: (0592) 32 56 24/32 55 55 (maandag t/m donderdag) postadres: WZA t.a.v. ombudsfunctionaris, postbus 30.001, 9400 RA Assen Meer informatie over de klachtenprocedure vindt u op www.wza.nl/patienten/een-klacht Wilhelmina Ziekenhuis Assen Europaweg-Zuid 1 Postbus 30.001 9400 RA Assen Telefoon (0592) 32 55 55 www.wza.nl 2013 WZA ortho02 juli 2013