08 Parkbos nieuws Lente - Zomer 14 1 Wouter Pattyn Het werk begint pas als het gedaan is t Scheldeveld historisch bekeken Sprok kels p03 p04 p07
voorwoord Jan Briers Gouverneur - Voorzitter stuurgroep Parkbos Beste vrienden van het Parkbos, De lente was dit jaar vroeg in het land. Er is amper een winter geweest. Hopelijk zijn de weergoden ons de komende maanden goed gezind en laten ze ook af en toe een regenbui vallen op onze aangeplante boompjes. Deze winter werden immers heel wat percelen bos aangeplant. We kregen veel helpende handen van de basisscholen uit Sint-Martens-Latem, Sint-Denijs- Westrem en Gent, waarvoor dank. Wat er achter de schermen van het Parkbos gebeurt, is niet altijd zichtbaar voor jullie. Vooraleer een boom de grond ingaat of een nieuw wandelpad wordt geopend, moeten er vooral veel voorbereidingen gebeuren. Er worden plannen gemaakt, besproken met partners en omwonenden, terreinen aangekocht, vergunningen aangevraagd en aannemers gezocht. Dit wordt grondig voorbereid en neemt veel tijd in beslag. Bij het opmaken van inrichtingsplannen wordt bijvoorbeeld altijd gekeken naar de historiek van het gebied. Want we willen zoveel mogelijk erfgoed behouden of herstellen. Met de heemkundige kring duiken we in het verleden van Scheldevelde (zie p. 4), iets wat het Agentschap voor Bos en Natuur ook heeft gedaan. Echt boeiend om lezen! Terwijl je deze nieuwsbrief in handen hebt, wordt er hard gewerkt aan de inrichting van portaal Grand Noble. Tegen het einde van dit jaar moeten de boskern Grand Noble en de Vallei van de Rosdambeek ingericht zijn. Dan is het tijd voor de volgende stap: het beheren van deze gebieden. Op p. 6 lees je wat dit concreet inhoudt. En na het lezen van deze portie Parkbosnieuws, is het tijd om erop uit te trekken. U bent van harte welkom op de vele activiteiten deze zomer. Tot dan, Jan Briers Griet Buyse-ANB Stad Gent helpende handen Dank aan alle leerlingen van de basisscholen van Sint-Martens-Latem, van de basisschool Westerhem uit Sint-Denijs- Westrem en van de basisschool het Trappenhuis uit het centrum van Gent! Zij kwamen deze winter boompjes planten in het Parkbos. Het Agentschap voor Natuur en Bos plantte de laatste percelen in de boskern Grand Noble aan. inspraak Maaltebruggepark Was je erbij, tijdens de inspraakwandeling in het Maaltebruggepark? Stad Gent en Abscis Architecten gaven omwonenden een woordje uitleg bij het eerste voorstel van inrichtingsplan van dit kasteelpark. Iedereen kon de ontwerpers persoonlijk opmerkingen of suggesties geven. Nadien volgde er ook nog een digitale bevraging. studenten op bezoek De bio-ingenieurstudenten van de Ugent bezochten de boskern Grand Noble in het kader van hun vak Ecobouw en natuurtechnieken. Ze kregen o.a. toelichting bij de inrichtingsplannen, het recreatief netwerk, het omgaan met invasieve uitheemse soorten, bosuitbreiding en -omvorming.
Koen Maes Het werk begint pas als het gedaan is Koen Maes Dit jaar worden de belangrijkste inrichtingswerken in de boskern Grand Noble en het natuurgebied Vallei van de Rosdambeek uitgevoerd. In 2016 wordt nog een kleine zone in de Moeistraat ingericht. En dan begint het pas... Elk bos- en natuurgebied moet immers goed beheerd worden. Anders zou het volledig verbossen en ontoegankelijk worden voor bezoekers. Een uitgebreid bosbeheerplan biedt houvast. Waaruit bestaat een bosbeheerplan? Agentschap voor Natuur en Bos: Elk plan bevat een beschrijving van het bos en stelt beheermaatregelen voor per bosbestand. Elk bos bestaat immers uit verschillende percelen. Percelen met dezelfde eigenschappen - dichtbebost, moerassig, - vormen samen een bosbestand. De maatregelen worden bepaald in functie van de doelstellingen van het beheerplan; bijvoorbeeld het beschermen van vleer muizen door het behoud van holle bomen, of open plekken in het bos creëren. Elk bosbeheerplan bevat een uitvoeringsprogramma dat bepaalt op welk moment welke beheermaatregelen moeten worden uitgevoerd. In de boskern van Grand Noble en in de Vallei van de Rosdambeek zullen de aanplantingen over 15 jaar bijvoorbeeld een eerste keer moeten worden uitgedund. Dan worden minder sterke bomen verwijderd, zodat de gezondste bomen meer ruimte krijgen om te groeien. Het plan regelt ook de toegang tot het bos? ANB: Ja, dat klopt. Het bosbeheerplan bevat ook een toegankelijkheidsplan én een reglement. Dat honden in het Parkbos steeds aan de leiband moeten blijven of dat de hele portaalzone van Grand Noble vrij toegankelijk zal zijn, dus ook buiten de paden, zijn zaken die bepaald zijn in het beheerplan. Het is dus echt een heel compleet plan dat de toekomst van het bos veiligstelt. FSC-bos Het bosbeheerplan voor het Parkbos is een heel uitgebreid plan dat voldoet aan de criteria voor duurzaam bos beheer. Deze internationale criteria zorgen ervoor dat het bos evenwichtig wordt beheerd, met aandacht voor ecologische, sociale en economische aspecten. Er zal dan ook een FSC-certificaat (een label voor duurzaam bosbeheer) worden aangevraagd voor het bos en de producten die er gewonnen worden. www.natuurenbos.be/fsc Denk mee over het beheer van het Parkbos Je kan het bosbeheerplan vanaf september inkijken in het gemeentehuis van De Pinte en van Sint-Martens-Latem, of aan het Loket Stedenbouw en Openbaar Domein Zwijnaarde/Sint-Denijs- Westrem. Het staat dan ook op www.parkbos.be. We plannen ook een infoavond in september. Hou onze website in de gaten voor meer info. Wist je dat er een ooievaarswiel komt in de Vallei van de Rosdambeek? Hopelijk vindt er eentje snel de weg. dat er een nieuwe boomgaard komt in de Moeistraat? En ook een speelbosje en een hondenlosloopzone. dat het Parkbos méér is dan een bos? Sommige stukken blijven grasland. Plaatselijke landbouwers zetten er hun koeien op. 3
Privécollectie Johan Van Twembeke Het kapelletje Onze-Lieve-Vrouw van Hemelrijk is gelegen aan een voetweg die uitkomt in de Beukendreef. Het heeft een bijzondere ontstaansgeschiedenis. Frans Deynoodt was een rijke burger die op 20 juni 1849 in zijn buitenverblijf in Zevergem overleed aan cholera. Die ziekte had hij waarschijnlijk meegebracht uit Gent waar in datzelfde jaar 2 224 mensen aan cholera waren overleden, alsook zijn jongste dochter. Een van de andere dochters van Frans Deynoodt huwde in 1850 met Frans De Rudder. De familie De Rudder behoorde tot een oud Gents geslacht. In 1843 en 1845 had Frans De Rudder verscheidene stukken grond tussen de Snyaf en de Klosse gekocht. Rond 1851 liet hij een kleine kapel bouwen en tien jaar later ook het gelijknamige kasteel. De kapel kreeg reeds in het verleden bijzondere bezoekers. Hoogstwaarschijnlijk stapte Don Bosco van de trein in de halte Hemelrijk en werd hij met de koets afgehaald door kasteelheer De Rudder. Hij kwam bidden bij Onze-Lieve-Vrouw van Hemelrijk. De kapel Hemelrijk is nog steeds beschikbaar voor de bevolking die er tijdens de meimaand regelmatig komt bidden. 4 t Scheldeveld historisch bekeken Bij de inrichting van het Parkbos keken we ook naar het verleden van het gebied. We trachten immers zoveel mogelijk erfgoed te behouden, te herstellen of te bewaren. Ook jou nemen we graag mee op reis door het verleden. Johan Van Twembeke, voorzitter van Heemkring Scheldeveld, is onze gids door de boskern Scheldevelde. In het gebied dat we in het Parkbos Scheldevelde noemen (tussen de Klossestraat en kasteelpark Scheldevelde), kan je in het landschap nog heel wat historische elementen herkennen. We vroegen ons af of het landschap er in de loop der eeuwen sterk veranderd is. De voormalige Sint-Pietersabdij, op de Blandijnberg te Gent, heeft ongetwijfeld haar stempel gedrukt op de ontwikkeling van onze streek. Ongeveer twee derde van de huidige oppervlakte (885 ha) van De Pinte behoorde immers tot haar rechtsgebied. Oorspronkelijk was Scheldevelde de benaming van een uitgestrekt gebied. De naam Sceldeholt duikt voor het eerst op in de charters van de Sint- Pietersabdij in 814-844 en slaat op een gebied dat zich uitstrekte langs de Schelde, vanaf het zuiden van Gent tot bij Kruishoutem. In die tijd was het een groot bos. Het charter zegt: zoo uitgestreckt dat het 50 varkens met zijn eikels voeden kon. Marilyn Couck Heemkring Scheldeveld werd in 1969 opgericht door een aantal geïnteresseerden samen met enkele beroepshistorici. De vereniging wil de lokale geschiedenis bestuderen in de streek tussen Leie en Schelde en voornamelijk van de gemeenten Afsnee, De Pinte, Deurle, Eke, Nazareth, Sint-Denijs- Westrem, Sint-Martens-Latem, Zevergem en Zwijnaarde. Haar voornaamste doel is de bevordering en de verspreiding van de heemkundige kennis van deze dorpen.
Bos in de omgeving Scheldevelde in 1779 (Ferrariskaart). De heemkring geeft een jaarboek uit, heeft een documentatiecentrum met bibliotheek (in de gerestaureerde brouwerij, Dorp 24 te Sint-Martens-Latem) en stelt tentoon in het Museum Scheldeveld (achteraan het erfgoedhuis, Drapstraat 16 te Nazareth). Hij organiseert ook uitstappen, bezoekt anders niet toegankelijke plaatsen en landschappen in de streek, en richt tentoonstellingen in. Wil je meer weten of lid worden? Altijd welkom! Heb je nog oude foto s of ander historisch materiaal dat interessant kan zijn voor de Heemkring? Ook welkom! Johan Van Twembeke Hugo Verriestlaan 57, De Pinte 09 282 70 42 De abdij richtte er later een boerderij op met de bedoeling om de magere, woeste gronden te cultiveren. Een eerste vermelding dateert van 1259. De boerderij groeit door de eeuwen heen uit tot een bedrijf van een honderdtal hectare. Het is nu nog altijd in werking, zij het op kleinere schaal. Pas in de 18de eeuw groeide Scheldevelde uit tot een belangrijk domein met een centraal gelegen landhuis. Dat stond op de plaats van de vroegere hoeve. Tijdens het Franse bewind werd het kasteel aangeslagen en later openbaar verkocht aan F.N. Speelman. Later kwam het in bezit van de familie De Potter-Surmont die in 1846 het oude landhuis liet slopen en vervangen door het huidige kasteel Scheldevelde. In 1858 werd het kasteel bij testament overgelaten aan het bureau van Weldadigheid van Nazareth met de verplichting in het kasteel een godshuis in te richten onder leiding van de Zusters van Liefde. Dat de inwoners van het toenmalige gehucht De Pinte daarbij niet vergeten werden, mag blijken uit het volgende uittreksel: onder verplichting van gezegd kasteel te veranderen in een Godshuis ten eeuwigen onderhoude van zes oude mannekes en zes oude wijvekes van het gehucht genaemd Pinte Het Hemelrijk staat al vroeg op de historische kaarten. Kan je daar iets meer over vertellen? De wijk Hemelrijk is, samen met het Zwartegat, één van de oudste wijken van De Pinte. Het deel van de Hemelrijkstraat (betonweg) achter Scheldevelde behoorde vroeger niet tot de Hemelrijkstraat. De oude Hemelrijkstraat kwam van de Klossestraat en liep in een boog naar de Beukendreef. Het woord Hemelrijk is ontstaan in de volksetymologie en is afgeleid van hemerick/ hamerick wat staat voor een partij of partijen land gelegen in een ham of kromming in een weg. De naam ging over op een hele wijk die zich zelfs uitstrekte tot Zwijnaarde en Sint- Denijs-Westrem. Sinds 1869 bestond op De Pinte ook een spoorweghalte Sint-Denijs-Hemelrijk (aan kruising Oude Gentweg en Klossestraat). Bezoekers van het kasteel stapten af aan deze halte. Misschien ook een reden waarom men het kasteel de naam kasteel van Hemelrijk heeft gegeven? Zowel het station als het kasteel lagen ongeveer op de rand van het gebied Hemelrijk. De spoorweghalte verdween rond 1913 bij de bouw van het Sint-Pietersstation te Gent en de verlegging van het spoorwegtracé Gent-Kortrijk. Weetjes De huidige achterkant van kasteel Scheldevelde is eigenlijk de voorkant. Aan de achterkant bestond de Kasteellaan nog niet. De voordeur gaf dus uit op de dreven. Bij het buitengaan van het domein Scheldevelde staan links en rechts naast het toegangshekken twee kleinere gebouwen. Het één deed ooit dienst als KSA-clubhuis en het ander was lange tijd het dodenhuisje van het ouderlingentehuis. Op dit moment legt het Agentschap voor Natuur en Bos de laatste hand aan het inrichtingsplan voor de boskern Scheldevelde. Centraal in de boskern zal zich een grote wastine of begrazingsblok bevinden. Hoe werden de bossen vroeger gebruikt? De landerijen tussen de bomen werden gebruikt door de hoeven, gelegen in dit gebied of er aanpalend, zoals het Mieregoed (bestaat nog, maar deels verbouwd), de hoeve Beukendreef (vroeger de Wittelijfrokdreef genoemd), de hoeve behorend bij het Scheldevelde, de hoeves in de Hemelrijkstraat en die gelegen in de Klossestraat. De dieren die op de landerijen graasden, zullen dus wel de dieren geweest zijn die we overal in het land kennen. Hoe komt het dat Zeven Dreven niet aan kasteelpark Scheldevelde ligt, waar zeven dreven vertrekken, maar iets verderop, op de plaats waar een heleboel dreven in een stervorm samenkomen? Het gebied Zeven Dreven dekt het volledige landschap tussen Scheldevelde, Klossestraat, Mieregoedstraat en Oude Gentweg. Doordat het kasteel Scheldevelde in voorbije eeuwen al werd aangeduid met haar gelijkaardige naam, zal de naam Zeven Dreven verschoven zijn naar een plek iets dieper in het landschap gelegen. De dreven werden aangelegd eind 18de eeuw. Bedankt 5
Fris in het Landschap Grand Noble in de steigers Het Parkbos wordt het grootste stadsbos van Vlaanderen. Eén van de vier belangrijke toegangspoorten tot het bos komt in Sint-Denijs-Westrem, aan kasteel Grand Noble. De werken aan dit portaal zijn begin april gestart. De inrichtingswerken aan het portaal duren tot het bouwverlof (midden juli). De aanplantingen zijn gepland voor de winter van 2014-2015. 6 Er wordt een langwerpige open ruimte aangelegd met daarrond fijne picknickplaatsen, infopanelen, een fietsenstalling en enkele toffe natuurlijke speeltuigen. Struiken en andere lage beplanting zullen rondom dit centrale veld een natuurlijke grens vormen die langzaam opgaat in het bos. En er wordt ook een bijenzone aangelegd. Op wandel Grand Noble wordt een heerlijk wandelgebied met een netwerk van wandelpaden. Aanvullend op de hoofdpaden in de dreef naar Grand Noble en de boscorridor richting kasteel Borluut, worden ook kleinere weggetjes voorzien. Die zijn ideaal voor een korte wandeling die door verschillende bossferen: dichte bebossing, meer bloemrijk open bosgebied, Op een aantal plaatsen zal je aansluiting hebben op grote wandellussen die we in het Parkbos aan het aanleggen zijn; de wandellus Grand Noble en de wandellus van de Vallei van de Rosdambeek bijvoorbeeld. Joepie, ravotten! De werken om van portaal Grand Noble een groene ontmoetingsplaats te maken, zijn volop aan de gang. Kinderen zullen overal vrij kunnen spelen. En ook aan hondenliefhebbers is gedacht. Voor hun viervoeters wordt een hondenloopweide aangelegd. Fris in het Landschap Bereikbaarheid De hoofdtoegang van het portaal Grand Noble is voorzien langs de Kortrijksesteenweg ter hoogte van de Borluutdreef. Deze dreef wordt verlengd tot de bestaande monumentale dreef naar het kasteel. Het portaal zal goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer. De Lijn zorgt voor een nieuwe bushalte vlakbij de hoofdingang. Voor fietsers wordt een mooie fietsenstalling gebouwd. En wie met de wagen komt, kan terecht op een kleine parking die aangelegd zal worden naast de Aldi / Brantano. Kom al eens kijken Op donderdag 19 juni om 19 uur ben je welkom voor een geleid werfbezoek. Meer info: p.8. Wist je dat het Parkbos vier portalen of onthaalpunten krijgt? Grand Noble in Sint-Denijs-Westrem Maaltebruggepark Domein de Ghellinck in Zwijnaarde Den Beer in De Pinte
sprokkels Halsbandparkiet g e s p o t Bedankt Roeken zoeken Heb je ze al opgemerkt? Tussen het Parkbos en de Scheldevallei heeft zich een kolonie roeken gevestigd. Nog nooit vonden we de vogels zo noordelijk in Oost-Vlaanderen. Hij is waarschijnlijk hier terechtgekomen nadat zijn meer zuidelijke broedbiotoop door kappingen is verloren gegaan. De roek is een grote, eerder zeldzame zangvogel die tot de kraaiachtigen behoort. Hij kan luidruchtig zijn en is niet schuw tegenover mensen. Wij hebben de vogels gezien in een populierenbosje vlakbij het kruispunt van de N60 en de Polderdreef. Als je daar eens in de buurt bent, moet je ook maar eens roeken zoeken! zwarte veren met metaalglans grijze snavel veren op bovendeel van de poten; dat wordt ook de broek van de roek genoemd. Kraaien hebben dat niet. Zij hebben kale poten. 41 tot 49 cm groot Nazarethbeek slibruiming Tussen 1 juli en 1 september zal de Provincie Oost-Vlaanderen het slib uit de Nazarethbeek tussen de Rosdamstraat en de Oosterdijk ruimen. Er zal ongeveer 2 200 m³ slib worden verwijderd. Het slib wordt afgevoerd voor verwerking. Op www.parkbos.be vind je een kaartje met de locatie en afvoerwegen. Meer info: Machteld Couvreur (Provincie Oost-Vlaanderen), 09 267 76 22 In onze vorige nieuwsbrief deden we een oproep naar oude foto s die in het Maaltebruggepark genomen waren. We kregen heel wat enthousiaste reacties. Hartelijk dank daarvoor! Bernard De Kimpe 1 Bernard De Kimpe Naast de roek zijn er ook halsbandparkieten gespot in het Parkbos. En dat is minder goed nieuws. De halsbandparkiet is oorspronkelijk afkomstig uit Zuidoost-Azië en Afrika. Halfweg de jaren 70 werden er een vijftigtal halsbandparkieten vrijgelaten uit een dierenpark in het Brusselse. De vogels vonden onmiddellijk hun draai: tegenwoordig vind je in Brussel meer dan 10 000 halsbandparkieten. Meer nog, ze koloniseren langzaamaan ook de rest van het land. De halsbandparkiet is een kleurrijke maar ook luidruchtige exotische vogel die in groep leeft. Natuurbeschermers zien hem liever niet opdagen, omdat hij in boomholtes broedt en inheemse soorten zoals boomklevers en spechten verjaagt. Klaprozen herdenken de Groote Oorlog Wees niet verrast als je deze zomer langs de Polderdreef massaal rode klaprozen of poppies ziet bloeien. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft ze gezaaid om 100 jaar Groote Oorlog te herdenken. Het bloeien van klaproosvelden moet mensen doen stilstaan bij wat 100 jaar geleden is gebeurd, zegt Marleen Evenepoel, administrateur-generaal van het ANB, maar het belicht ook de kracht van de natuur die vanuit de vernieling nieuw leven heeft doen ontstaan. Verspreid over 5 provincies en 44 gebieden zullen ongeveer 47 hectaren klaprozen worden aangeplant. Meer info: www.natuurenbos.be 7 3 2 1. Aan de ingang: Jeanine en Antoine Reynaert uit De Pinte, 4 juli 1968 2. Aan de vijver (met Chalet de Maalte op de achtergrond): bruidspaar Baeke-Houtekier uit Gent, trouwdag 6 oktober 1960 3. Bruidspaar Roger Vijncke-Suzanne Du Pont en familie, 21 oktober 1965, een prachtige herfstdag
Parkbos agenda Donderdag 19 juni: werfwandeling Grand Noble In april zijn de werken aan het portaal van Grand Noble gestart. Het portaal wordt één van de vier toegangen tot het Parkbos. Daarnaast worden er in de boskern van Grand Noble verschillende wandel- en ruiterpaden aangelegd. Kortom, er is hier veel aan het veranderen! Kom het ontdekken op 19 juni om 19 uur. Dan krijg je tijdens een terreinbezoek met gids meer uitleg bij de werken en het toekomstbeeld voor dit gebied. Praktisch Afspraak aan de dreef van Grand Noble (ter hoogte van Wasserij Schepens Kortrijksesteenweg 1242, Sint-Denijs-Westrem) om 19 uur. Draag gepast schoeisel - zeker bij regenweer ( modder). De wandeling is moeilijk toegankelijk voor buggy s of rolstoelwagens. Parkeerplaats: langs de Kortrijksesteenweg. Fietsen kunnen geplaatst worden in de dreef zelf. Er is een bushalte (Sint-Denijs-Westrem, Rosdamstraat) op enkele honderden meters van de dreef. Meer info over deze activiteiten? Mail naar info@parkbos.be of bel Iris Lauwaert (0499 30 17 73) Fietsen door het Parkbos Op zoek naar een toffe zomeractiviteit? We organiseren vier fietstochten door het Parkbos: zondag 22 juni, 14.00-16.30 uur: vertrek vanuit De Pinte, Gemeenteplein, Baron de Gieylaan woensdag 2 juli, 19.00-21.30 uur: vertrek vanuit Sint- Martens-Latem, Dorp 1 zondag 6 juli, 10.00-12.30 uur: vertrek vanuit Sint- Denijs-Westrem, Gemeenteplein zondag 6 juli, 14.00-16.30 uur: vertrek vanuit Zwijnaarde, Dorpsplein, Joachim Schayckstraat Onderweg stoppen we op markante plaatsen voor een woordje uitleg. Elke rit is zo n 15-20 km. Praktisch Schrijf je vooraf in via info@parkbos.be, met vermelding van naam, datum fietstocht en aantal deelnemers. Elke rit is beperkt tot maximum 25 deelnemers. Donderdag 26 juni: infoavond in Sint-Denijs-Westrem Wil je weten hoe het Parkbosproject ontstaan is en hoe het er in 2020 zal uitzien? Heb je zelf nog vragen rond het project? Kom dan zeker naar de infoavond. Afspraak om 20.00 uur in het Gildenhuis, Loofblommestraat 10, 9051 Sint-Denijs-Westrem. 8 Meer weten? Het Projectbureau Parkbos coördineert de verschillende opties en acties van de Parkbospartners. U bent er altijd welkom met vragen of bemerkingen. Contact: Projectbureau Parkbos Gouvernementstraat 1, 9000 Gent Tel.: 09 267 83 04 info@parkbos.be Actuele informatie over het Parkbos vindt u op www.parkbos.be. colofon Tekst: Projectbureau Parkbos Eindredactie en layout: artoos.be V.U.: Jan Briers Gouvernementstraat 1, 9000 Gent