Handelingsprotocol Meldcode Kindermishandeling Versie: 30 april 2015
Inleiding Jaarlijks zijn tienduizenden kinderen het slachtoffer van kindermishandeling. In ongeveer 50 gevallen per jaar heeft de mishandeling zelfs overlijden tot gevolg. In het kader van kwaliteitszorg is het verplicht een handelingsprotocol op te stellen voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Dit protocol geeft de stappen weer die gezet kunnen worden bij het signaleren en vermoeden van kindermishandeling. Dit protocol is verplicht voor organisaties en zelfstandige beroepkrachten in het onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang en jeugdzorg. Zo dus ook voor gastouderbureau Puckies. Er is een verschil tussen kindermishandeling en minder gewenste opvoedingssituaties. Het is dan ook van groot belang dat hierin onderscheid wordt gemaakt. Hierin spelen normen en waarden, opvoeding en cultuur een rol. Het maken van fouten bij de opvoeding is een menselijk fenomeen. Het verschil met kindermishandeling zit m in structureel en stelselmatig terugkerend geweld of ontbreken van de nodige zorg. Definitie Kinderopvang: Kindermishandeling is elke vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysike, psychische of seksuele aard, die de ouder of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief, opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokken aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. (bron: Wet op de jeugdzorg 2005). Dit betekent dus ook verwaarlozing of onthouden van essentiële hulp, medische zorg en onderwijs. Tevens ook het getuige zijn van huiselijk geweld. Er zijn verschillende vormen van kindermishandeling: - lichamelijk geweld (slaan of schoppen) - lichamelijke verwaarlozing (schone kleding of onvoldoende voedsel) - fysieke verwaarlozing zoals het kind in een gevaarlijke omgeving laten spelen - emotionele mishandeling (kleineren) - educatieve verwaarlozing (niet naar school laten gaan) - seksueel misbruik
Verantwoordelijkheden: De verantwoordelijkheden van het gastouderbureau: Bestaat naast het opstellen, hanteren en bekendmaken van het protocol en meldcode kindermishandeling uit de volgende taken: - begeleiden van bemiddelingsmedewerker bij het uitvoeren van het protocol - zorg dragen voor de deskundigheid van de medewerkers en de gastouders - de eindverantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van het protocol De verantwoordelijkheden van de bemiddelingsmedewerker van het gastouderbureau: - Kennis hebben van het handelingsprotocol - herkennen van signalen die kunnen duiden op kindermishandeling - overleggen met de gastouder en ouder over het protocol en het vermoeden van kindermishandeling - waken over de veiligheid van het kind bij het nemen van beslissingen - toezien op de privacy van de gastouder en de ouder die betrokken is bij de kindermishandeling - contact met AMK voor advies of melding - verslaglegging en genomen stappen evalueren De verantwoordelijkheden van de gastouder: - herkennen van signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling - geconstateerde signalen overleggen met bemiddelingsmedewerker - afspraken uitvoeren die zijn voortgekomen uit overleg zoals observatie of gesprek met ouders - resultaten bespreken met bemiddelingsmedewerker Voor de duidelijkheid, het vaststellen van kindermishandeling is niet de taak van het gastouderbureau, de bemiddelingsmedewerker of de gastouder. Ook het verlenen van professionele hulp valt niet onder de verantwoordelijkheden van het gastouderbureau, de bemiddelingsmedewerker dan wel de gastouder. Het opsporen van de dader van kindermishandeling is niet de taak van het gastouderbureau dan wel de medewerkers of gastouders. Echter wel de onderbouwing waardoor de zorgen kenbaar worden. Het gastouderbureau, de gastouder of de ouder kunnen bij bepaalde omstandigheden ervoor kiezen om aangifte te doen bij de politie.
Toelichting schema's: Dit protocol bevat 3 schema s wat te doen bij een vermoeden van kindermishandeling. Doel van de meldcode: Gastouders ondersteunen en begeleiden bij vermoedens van huiselijk geweld dan wel kindermishandeling. Door het volgen van het stappenplan wordt gezorgd voor een verantwoorde keuze om wel of niet melding te doen van kindermishandeling. Mededeling: Leg alle stappen schriftelijk vast. Dit is inclusief datum, plaats, situatie etc. Beschrijf de situatie zo concreet mogelijk in redenen van wetenschap, ik zag, ik hoorde, ik rook... Opgelet: kinderen die mishandeld worden kunnen verschillende signalen laten zien. Sommige signalen duiden niet op kindermishandeling maar kunnen ook oorzaak hebben liggen in bijvoorbeeld een echtscheiding.
Stappenplan meldcode voor bemiddelingsmedewerker: Stap 1: Bespreken Bespreek open met de ouder of gastouder dat er twijfel bestaat over de pedagogische benadering van de kinderen. Stap 2: Overweging Bij twijfel maak melding bij AMK Als bemiddelingsmedewerker het vermoeden heeft van kindermishandeling tijdens evaluatiegesprekken of huisbezoeken handelt zij volgens stappenplan voor de gastouder. Let erop dat de privacy zoveel mogelijk gewaarborgd blijft. Stappenplan voor de gastouder: Stap 1: in kaart brengen signalen Gastouder observeert het kind en hoe het kind zich gedraagt met de ouders. Aan de hand van de signalenlijst en het observatieformulier. Eventueel bespreekt de gastouder deze constateringen met de ouders. Blijf hierin neutraal en objectief. Stap 2: Overleg De gastouder pleegt overleg met bemiddelingsmedewerker van het gastouderbureau. Dit moet binnen een werkweek na observatie. Stap 3: Contact De bemiddelingsmedewerker overlegt de waarnemingen van de gastouder met de ouder en eventueel de gastouder. Dit moet binnen 3 dagen na melding van gastouder. Stap 4: Inschatting Als er na overleg geen sprake meer zijn van vermoedens wordt de zaak afgesloten. Gastouder wordt hiervan op de hoogte gesteld. Ga verder met stap 7.
Stap 5: Inschatting / wel vermoeden Wanneer de vermoedens worden bevestigd verwijst de bemiddelingsmedewerker naar de ouders door naar de hulpverlening. Als de ouders dat niet willen wordt melding gedaan bij AMK, dit moet binnen 3 werkdagen. Ook hiervan wordt de gastouder op de hoogte gebracht. Stap 6: Actie De bemiddelingsmedewerker zorgt ervoor dat de gastouder een veilig onderkomen blijft voor kind. Stap 7: Evaluatie Evalueer en rapporteer de genomen stappen bij de leidinggevende. Stap 8: Nazorg Alert blijven op welzijn van het kind. Zo nodig extra ondersteuning voor gastouder en opnieuw contact bij AMK bij nieuwe signalen. Stappenplan voor de ouder Als de ouder een vermoeden heeft van kindermishandeling bij de gastouder. Stap 1: In kaart brengen Er kan overleg plaatsvinden tussen ouder en gastouder. Ook kan een ouder er voor kiezen overleg te plegen met bemiddelingsmedewerker aan de hand van de signalen- en observatielijst. Stap 2: Inwinnen advies De bemiddelingsmedewerker neemt contact op met het AMK voor advies. Dit moet binnen 3 werkdagen na melding Stap 3: Overleg De bemiddelingsmedewerker pleegt overleg met de gastouder. Dit kan ook samen met de ouder. Dit vindt plaats binnen 2 werkdagen na het advies van het AMK. Stap 4: Inschatting Bij vermoedens die niet bevestigd worden na overleg wordt de zaak afgesloten en de ouder hiervan op de hoogte gesteld. Vanaf hier verder met stap 7.
Stap 5: Inschatting / wel vermoeden Wanneer de vermoedens bevestigd worden wordt de gastouder per direct uitgeschreven bij het gastouderbureau en wordt in kennis gesteld. Dat geldt ook voor de overige ouders. Het gastouderbureau zal de kinderen proberen onder te brengen bij een andere gastouder. Stap 6: Actie Er wordt melding gedaan bij het AMK en andere betrokken instanties. Dit moet binnen 3 werkdagen na bevestiging vermoedens. Stap 7: Evaluatie De bemiddelingsmedewerker evalueert en rapporteert. Stap 8: Nazorg Alertheid op het welzijn van de kinderen. Zo nodig extra ondersteuning voor kinderen of ouders. Extra: Het kan ook voorkomen dat er vermoedens zijn van mishandeling bij de eigen kinderen van de gastouder. Ook dan wordt gehandeld volgens het protocol. Bij alle stappen dient de privacy in acht te zijn genomen. Gastouderbureau Puckies vindt het belangrijk dat indien er vermoedens van kindermishandeling zijn deze zo spoedig mogelijk bekend worden gemaakt zodat er professionele begeleiding gegeven kan worden. Wij bieden ook hulp bij het invullen van de signalenlijst of het observatieformulier. Informatie: Gedurende de uitvoer van de stappenplannen in het protocol, is het van belang dat er zorgvuldig gehandeld wordt. Er is sprake van persoonlijke informatie omtrent gezinnen. De wet op de jeugdzorg geeft de gedragslijnen aan over het inzagerecht. Een ouder of wettelijk vertegenwoordiger heeft het recht om het dossier van het kind in te zien. Kinderen tussen de 12 en 16 jaar hebben hiervoor gedeeltelijk recht op inzage. Vanaf 16 jaar heeft de jongere recht op inzage. Echter kan de inzage worden geweigerd wanneer het belang van het kind of de melder wordt geschaad.
Tips omgaan met privacy - betrek niet teveel mensen bij overleggen - zorg dat informatie over kinderen en gezinnen binnenshuis blijft. Emoties kunnen de privacy in gevaar brengen. Let dus op met uitlaadklep - wees zorgvuldig met schriftelijke informatie. Ouders/verzorgers hebben inzagerecht in verslagen en formulieren. Dit geldt niet voor anonieme werkaantekeningen. Let erop hoe je deze verslagen schrijft, alsof de ouders over je schouders meekijken. Wees voorzichtig met conclusies. Deze schriftelijke info dient goed opgeborgen te worden in een afsluitbare kast. En deze info mag niet zonder toestemming van de ouders verzonden worden naar instellingen, met uitzondering van het AMK.
Signalenlijst Bij vermoeden van kindermishandeling kan de signalenlijst gebruikt worden ter onderbouwing en verduidelijking van de situatie. De meeste punten zijn indicatoren die kunnen aangeven dat er iets met het kind aan de hand is. Dit hoeft niet te betekenen dat er sprake is van kindermishandeling. Des te meer signalen aangekruist worden, des te groter het vermoeden wordt op kindermishandeling. Ontwikkelingsachterstand: Achterstand in de ontwikkeling Op latere leeftijd niet zindelijk Relationele problemen: Ten opzicht van ouders Totale onderwerping aan wensen van de ouders Sterk afhankelijk gedrag ten opzichte van ouders Onverschilligheid ten opziche van de ouders Bang voor de ouders Vertoont heel ander gedrag als de ouders in de buurt zijn Ten opzichte van andere volwassenen: Bij oppakken houd het kind zich opvallend stijf Bevriezing bij lichamelijk contact Allemansvriend Lege blik in de ogen en vermijden van oogcontact Waakzaam, wantrouwend Ten opzichte van andere kinderen Speelt niet met andere kinderen Is niet geliefd bij andere kinderen Wantrouwend Terugtrekken in eigen fantasiewereld
Gedragsproblemen Plotselinge gedragsverandering Geen of nauwelijks spontaan spel Geen interesse in spel Labiel, nerveus Depressief Angstig Passief, in zichzelf gekeerd Apathisch, lusteloos Agressief Hyperactiviteit Niet lachen, niet huilen Niet tonen van gevoelens, ook niet bij pijn Eetproblemen Slaapstoornissen Vermoeidheid Destructief Schuld- en schaamtegevoelens Zelfverwondend gedrag Op latere leeftijd bedplassen/broekpoepen Medische signalen Lichamelijk: Blauwe plekken Krab, bijt of brandwonden Botbreuken Littekens Voedingsproblemen Ondervoeding Veel spugen Weigeren van voeding
Verzorgingsproblemen Slechte hygiëne Ernstige luieruitslag Ondervoeding Onvoldoende kleding Onvoldoende geneeskundige en tandheelkundige zorg Veel ongevallen door onvoldoende toezicht Herhaalde ziekenhuisopnamen Steeds terugkomende ziekten door onvoldoende zorg Traag herstel door onvoldoende zorg Achterblijven in lengtegroei Kenmerken ouders/gezin Ouder draagt kind als postpakketje Ouder troost kind niet bij huilen Ouder klaagt overmatig over zijn kind Ouder heeft irreële verwachtingen ten aanzien van kind Ouder toont weinig belangstelling voor kind Signalen ouder Geweld in eigen verleden Apathisch en onverschillig Onzeker, nerveus, gespannen Koel in brengen emoties Negatief zelfbeeld Steeds naar andere artsen/ziekenhuizen Afspraken niet nakomen Kind opeens van opvang afhalen Aangeven het niet meer aan te kunnen Ouder met psychiatrische problemen Verslaafd
Gezinskenmerken Multiprobleem gezin Alleen staande ouder Wisselende samenstelling gezin Isolement Vaak verhuizen Sociaal economisch problemen; werkeloosheid bijv. Veel ziekte in gezin Geweld als middel om problemen op te lossen Signalen voor seksueel misbruik Verwondingen genitaliën Vaginale infecties en afscheiding Jeuk bij geslachtsdelen Problemen bij het plassen Terugkomende blaasontstekingen Pijn in de bovenbenen Pijn bij lopen of zitten Seksueel overdraagbare aandoeningen Relationele problemen Angst voor mannen of vrouwen in het algemeen Angst voor man of vrouw in het bijzonder Sterkt verzorgend gedrag, niet gepast Gedragsproblemen (afwijkend seksueel gedrag) Vaak masturberen Angst voor lichamelijk contact Zoeken naar seksueel getint lichamelijk contact Niet passend bij leeftijd seksueel spel of kennis van seksualiteit Angst om uit te kleden Angst om op rug te liggen
Negatief lichaamsbeeld Schrikken bij aanraking Houterige motoriek Geen plezier in bewegingsspel Signalen specifiek voor kinderen getuige van huiselijk geweld Gedragsproblemen Agressie Opstandigheid Angst Negatief zelfbeeld passiviteit, teruggetrokken Zichzelf beschuldigen Verlegenheid Vroegtijdig alcohol- of drugsgebruik Suïcidaliteit Problemen in het sociaal gedrag en competentie Wantrouwen ten aanzien van omgeving Gebruik aan sociale vaardigheden Sociaal isolement Schoolproblemen Moeite met concentreren Overcompenseren Schooluitval
Observatieformulier Bij een vermoeden van kindermishandeling eerst deze vragenlijst en de eerder beschreven signalenlijst na om erachter te komen of je ongerustheid gegrond is. Lees goed de vragen door alvorens het formulier in te vullen. Naam kind... Jongen/meisje Geboortedatum... Naam gastouder... Sinds wanneer is het kind in de opvang? Sinds wanneer vertoont het kind opvallend gedrag? Beschrijf het opvallende gedrag? Hoe is het contact met andere kinderen? Hoe is de uiterlijke verzorging van het kind? Hoe is de algehele ontwikkeling van het kind?
Motorisch? Cognitief? Hoe is het contact tussen gastouder en kind? Is dit de laatste tijd veranderd? Relevante informatie mb t woon / thuissituatie: