IS 4.3 Asbest- en sloopwerken

IS 4.3 Asbest- en sloopwerken Malle 13 mei 2019 MiVeDi bvba Ignaas Crombez Preventiedeskundige - milieucoördinator Tel 32-50-816244 - Fax 32-50-816312 Email ignaas.crombez@mivedi.be

Onderwerp Risico s en preventie bij asbest- en sloopwerkzaamheden. Wat komt oa. aan bod ; Toelichting bij de wetgeving; Een verduidelijking rond de verschillende verantwoordelijkheden voor opdrachtgevers; Welke dossiers en opleidingen zijn vereist?; Het belang van de asbestinventaris; 2

Onderwerp Asbest wat? Toepassingen Wettelijke bepalingen Asbestinventaris Verwijdering en methodes Erkenningen en dossiers Sloop en asbest (puin) Asbest en milieu 3

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2981064 4

asbestmijnen 7

asbest 8

Asbest? vezelachtige silicaten: Amfibolen : amosiet, CAS-nummer 12172-73-5 (bruin) crocidoliet, CAS-nummer 12001-28-4 (blauw) anthofylliet, CAS-nummer 77536-67-5 (geel) tremoliet, CAS-nummer 77536-68-6 (grijs) actinoliet, CAS-nummer 77536-66-4 (groen) Serpentijnen : chrysotiel, CAS-nummer 12001-29-5 (wit) 9

Asbest? hechtgebonden asbest: asbestcement, asbesthoudende tegels en vloerbekledingen, asbesthoudende bitumen en roofingproducten en asbesthoudende pakkingen en dichtingen waarvan het bindmiddel bestaat uit cement, bitumen, kunststof of lijm die niet beschadigd zijn of in goede staat verkeren; losgebonden asbest: alle andere asbesthoudende materialen 10

Asbest toepassingen 11

Wetgevend 16

Informatie aan de werknemers Art. VI.3-36. Vóór elke werkzaamheid waarbij de werknemers tijdens hun werk worden blootgesteld aan asbest krijgen deze werknemers en CPBW de gepaste voorlichting over: mogelijke risico s voor gezondheid v/ asbestblootstelling; grenswaarde en toezicht op asbestgehalte in de lucht; voorschriften betreffende hygiënische maatregelen, met inbegrip v/h rookverbod; te nemen voorzorgsmaatregelen voor het dragen en gebruiken van beschermingsmiddelen en -kledij; bijzondere voorzorgsmaatregelen om de blootstelling aan asbest zo laag mogelijk te houden. Ingeval van werkzaamheden uitgevoerd op TMB, wordt CPBW regelmatig ingelicht. 17

Asbest historiek wetgeving? MB + ARAB : Verplichting asbestinventaris > 01/01/1995 Per lokaal / technische installatie; de toepassing waarin asbest verwerkt is; een beoordeling van de toestand van het asbest bevattend materiaal; de werkzaamheden die aanleiding kunnen geven tot blootstelling aan asbestvezels. 18

asbestinventaris Wettelijke verplichting (KB asbest) Art. VI.3-4 : verplichting werkgever. Art. VI.3-5 : inhoud v/d inventaris onderzoeken of er asbest aanwezig is in de materialen waarmee de WKN werken of in de constructiematerialen van de gebouwen waar eigen mensen of WKN van derden arbeid verrichten. Jaarlijkse actualisatie (visuele inspectie). 19

asbestinventaris Wie? niet uitdrukkelijk bepaald WKG met of zonder hulp van derden. inventaris moet beantwoorden aan het doel v/d wet: weten waar en wanneer asbestvezels kunnen vrijkomen, en daarvoor de nodige maatregelen voorzien. Ingeval een ambtenaar belast met het toezicht het nodig acht of bij betwisting door CPBW, moet beroep worden gedaan op een erkende dienst of laboratorium. 20

asbestinventaris Inhoud v/d inventaris (art. VI.3-5) algemeen overzicht asbest en asbesthoudende materialen, v/d gedeelten van gebouwen, machines en installaties die moeilijk bereikbaar zijn en die normaal geen blootstelling geven; omstandige opsomming per lokaal, gebouw, arbeidsmiddel of beschermingsmiddel: toepassing waarin asbest is verwerkt; beoordeling v/d toestand v/h asbestmateriaal; werken die aanleiding kunnen geven tot blootstelling aan asbest. 21

asbestinventaris Wat met de asbestinventaris? Preventieadviseur arbeidsveiligheid, en de preventieadviseur-arbeidsarts geven elk schriftelijk advies over de inventaris. adviezen, met de inventaris en wijzigingen, worden ter informatie voorgelegd aan het CPBW. 22

asbestinventaris belangrijk werkinstrument werkplannen van elke technische ingreep en werken (verbouwing, aanpassing, verbetering) getoetst door dienst BPW. sleutelrol in identificatie v/d materialen waarvan vermoed wordt dat ze asbest bevatten bij werken (onderhoud, herstelling, verwijdering van materialen, ) door onderneming van buitenaf. Verboden werken te beginnen zolang de inventaris niet ter beschikking is v/d externe onderneming (art. VI.3-9, VI.3-10) 23

asbestinventaris/beheersing Beheersmaatregelen programma bestaat uit jaarlijkse controle. ingeval gevaar voor verspreiding v/ vezels, moet een beheersprogramma gelanceerd worden. beheersmaatregelen moeten getroffen worden: ofwel wordt het asbest volledig verwijderd onder strikte controle, ofwel wordt het dusdanig gefixeerd of ingekapseld zodat geen vezels meer vrij kunnen verspreid worden. (art. VI.3-11) 30

asbestinventaris Wat met de asbestinventaris? Preventieadviseur arbeidsveiligheid, en de preventieadviseur-arbeidsarts geven elk schriftelijk advies over de inventaris. adviezen, met de inventaris en wijzigingen, worden ter informatie voorgelegd aan het CPBW. 32

asbestinventaris/beheersing Beheersmaatregelen programma bestaat uit jaarlijkse controle. ingeval gevaar voor verspreiding v/ vezels, moet een beheersprogramma gelanceerd worden. beheersmaatregelen moeten getroffen worden: ofwel wordt het asbest volledig verwijderd onder strikte controle, ofwel wordt het dusdanig gefixeerd of ingekapseld zodat geen vezels meer vrij kunnen verspreid worden. 33

asbestinventaris belangrijk werkinstrument werkplannen van elke technische ingreep en werken (verbouwing, aanpassing, verbetering) getoetst door dienst BPW. sleutelrol in identificatie v/d materialen waarvan vermoed wordt dat ze asbest bevatten bij werken (onderhoud, herstelling, verwijdering van materialen, ) door onderneming van buitenaf. Verboden werken te beginnen zolang de inventaris niet ter beschikking is v/d externe onderneming (art.11). 34

Werkzaamheden waarbij contact met vrije asbestvezels mogelijk is zes groepen werkzaamheden: 1. Zeer beperkte blootstelling aan asbest. 2. Toegelaten werkzaamheden niet expliciet vernoemd in het KB. 3. Herstel- en onderhoudswerkzaamheden waarbij GW verwacht wordt overschreden. Sloop- en verwijderingswerken: 4. eenvoudige handelingen; 5. couveusezakmethode; 6. hermetisch gesloten zone. 35

1 - Zeer beperkte blootstelling aan asbest Hoofdstuk VIII (Codex: Boek VI, Titel 3.- Asbest) Sporadische handelingen = werken die sporadisch (nu en dan, of een enkele keer) worden uitgevoerd en weinig intensief zijn. betreft enkel werkzaamheden opgesomd in art. VI.3-40 werknemers uit onderhoud, loodgieters, elektriciens, klusjesmannen, bouwvakkers,... Voor deze sporadische werkjes gelden de meldingsplicht, de registerplicht en het gezondheidstoezicht niet. 36

Sporadische handelingen met geringe intensiteit art. VI.3-40 korte niet-continue onderhoudsactiviteiten, waarbij er uitsluitend contact is met hechtgebonden asbest en die geen risico vormen op het vrijkomen van asbestvezels; verwijdering niet-beschadigde materialen, zonder ze stuk te maken, waar asbestvezels stevig in een matrix zijn gebonden; inkapselen en omhullen van asbesthoudende materialen die in goede staat zijn; onderzoek v/d lucht en monstername om vast te stellen of materiaal asbest bevat. 37

Preventiemaatregelen bij zeer beperkte blootstelling aan asbest VI.3-40 blootstelling sporadisch met een geringe intensiteit (zie werken sporadische handeling met geringe intensiteit ) en RA toont aan dat blootstelling <GW => Art. VI.3-23, VI.3-27 tot 3.35, VI.3-38 3 en Hfdstk. X niet van toepassing: Informeren CPBW overschrijding GW (3-23) Melding aan toezichthoudende ambtenaar & arbeidsarts (3-27, 3-28) Register (3-29) Gezondheidstoezicht (3.32-3.35) Extra technische maatregelen (3-38 3) Specifieke technische maatregelen (hfdstk. X) 38

Sporadische handelingen met geringe intensiteit Toelichting FOD-WASO : Moet er een melding aan de arbeidsinspectie gebeuren wanneer asbestbevattende materialen volgens de methode van de eenvoudige handelingen worden verwijderd? Ja, er moet steeds een melding gebeuren behalve bij sporadische werkzaamheden met zeer beperkte blootstelling aan asbest die onder hoofdstuk VIII van Boek VI. Titel 3 vallen, 39

Wat moet melding minstens bevatten? ligging v/d bouwplaats; soorten en hoeveelheden asbest; werkzaamheden en toegepaste procédés; aantal betrokken werknemers; begindatum en duur van de werken; maatregelen om blootstelling te beperken. (Bron: KB Asbest 16/03/2006, Boek VI, titel 3, art. VI.3-27) 40

Sporadische handelingen met geringe intensiteit Voorbeelden werkzaamheden: vervangen van dakleien na een storm; Vervangen van een golfplaat; wegnemen van golfplaat om lichtplaat te plaatsen; wegnemen van een enkele asbestcementen buis (bijv. riolering, schoorsteen) zonder deze te breken; 42

2 - Toegelaten werken die niet expliciet genoemd worden in het KB Voorbeelden van werken: parkwachters in containerparken; herstel- en onderhoudswerken met beperkte blootstelling < 0,1 v/cm³; schoonmaken van gootwerk van een asbestcementen dak; uitsorteren van asbest bij afvalverwerkers;. 43

3 - Herstel- en onderhoudswerken met verwachte overschrijding v/d GW Hoofdstuk IX.-VI.3-41 tem. VI.3-49 Specifieke technische preventiemaatregelen ondanks preventieve technische maatregelen voorbeelden van werken: vervangen van vuurstenen uit een oven met asbestisolatie; onderhoud van airco in vals plafond met asbestbespuiting; lossen van deur op brander met asbestflens;. 44

3 - Herstel- en onderhoudswerken met verwachte overschrijding v/d GW maatregelen: Eventueel asbest laten verwijderen/inkapselen (hfstk. X) preventieve technische maatregelen bijkomende collectieve maatregelen + PBM programma vezelmetingen opstellen van een werkplan Inlichtingen aan WKN s werkplan ter inzage op de plaats waar de werken worden uitgevoerd. voorleggen aan CPBW 45

1-2 - 3 Inlichtingen / opleiding: inhoud wordt bepaald door het KB duur voor deze opleiding is niet bepaald opleiding wordt jaarlijks verstrekt kan zowel intern als door een externe instelling worden verzorgd. 46

(*) Inhoud van de opleiding (cf. art. VI.3-37) (*) voor elke arbeider blootgesteld aan asbest eigenschappen van asbest gezondheidsrisico s bij blootstelling aan asbest, incl. synergetische effect van roken; soorten producten of materialen die asbest kunnen bevatten en de aanwending in installaties en gebouwen; handelingen die kunnen leiden tot blootstelling aan asbest belang van preventieve controles om blootstelling tot minimum te beperken; 47

(*) Inhoud van de opleiding (cf. art. VI.3-37) vereisten inzake gezondheidstoezicht; veilige werkmethoden en meettechnieken; gebruik PBM (rol, keuze, beperkingen, gebruik van ademhalingstoestellen;) noodprocedures, incl. eerste hulp op de bouwplaats; ontsmettingsprocedures; verwijdering van afvalstoffen. 48

4-5 - 6 - Sloop- en verwijderingswerken eenvoudige handelingen; couveusezakmethode; hermetisch gesloten zone. 49

4 - sloop- en verwijderingswerk eenvoudige handelingen = methodes van verwijdering van asbest of asbesthoudend materiaal, waarbij het risico op vrijkomen van asbest in alle gevallen beperkt is tot een concentratie < 0,01 vezel/cm³. techniek mag uitsluitend worden toegepast voor de in bijlage VI.3-2.A bedoelde gevallen. BIJLAGE VI.3-2 : De techniek van de eenvoudige handelingen, cf. art. VI.3-54 50

4 - sloop- en verwijderingswerk eenvoudige handelingen Techniek toegepast bij verwijdering van: hechtgebonden asbest niet beschadigd of waarbij geen vrije vezels zichtbaar en verwijdering geen aanleiding tot wijziging v/d toestand; beschadigd of vrije vezels zichtbaar, verwerkt in een buitentoepassing waarbij geen derden aanwezig zijn, en verwijdering geen aanleiding tot wijziging v/d toestand. 51

4 - sloop- en verwijderingswerk eenvoudige handelingen asbesthoudende dichtingen of pakkingen, koorden en geweven materialen, remvoeringen en analoge materialen; losgebonden asbesthoudend plaatmateriaal, asbestkarton, waarbij het asbest gefixeerd is, en eenvoudig gedemonteerd, weggenomen en verpakt wordt zonder de asbesthoudende materialen te breken of te beschadigen; asbestcontaminatie van een lokaal, ruimte, gebouw of technische installatie waarbij er geen zichtbare asbestresten aanwezig zijn, voor zover het lokaal, de ruimte, het gebouw of de technische installatie gereinigd wordt met stofzuigers met een absoluutfilter en door middel van vochtige doeken. 52

eenvoudige handelingen preventie? procedures en RA geëvalueerd door luchtmetingen (erkend labo) (asbestgehalte in de < 0,01 vezel per cm3). luchtmetingen niet meer verplicht wanneer werkprocedure op gelijkaardige materialen in dezelfde omstandigheden wordt toegepast. PA-AG en PA geven elk advies over te gebruiken techniek. Asbest fixeren + PBM P3 WKN s die enkel eenvoudige handelingen uitvoeren : opleiding 8 uur + jaarlijkse bijscholing. (niet reglementering inzake sloop en verwijdering van asbest of asbesthoudende materialen (art. VI.3-69) Buitenlandse firma s in België = Belgische regelgeving respecteren = opleiding volgens Belgische regelgeving. 53

4 - sloop- en verwijderingswerk eenvoudige handelingen Voorbeelden van werken : verwijderen van asbestcementen dak. 54

Informatie ivm. verwijderen asbesthoudende golfplaten KB 3 februari 1998 : verbod voor het op de markt brengen, vervaardiging en gebruik asbestcementproducten vanaf 1/10/98. Verwijderen van asbestcement Daken, gevels, enz.... in asbestcement leveren als dusdanig geen gevaar op. Er bestaat geen wettelijke verplichting om deze materialen te verwijderen. bij afbraak van asbestcement materialen moeten richtlijnen gevolgd worden: 57 Copyright Eternit nv

Verwijderen van asbestcement Bevochtigen Gepaste werktuigen Één voor één losmaken Vermijd breuk en vallen Afzonderlijke container 58 Copyright Eternit nv

5-6 Sloop- of verwijdering Elke WKG die sloop- of verwijderingswerkzaamheden laat verrichten waarbij belangrijke hoeveelheden asbest kunnen vrijkomen is verplicht hiervoor beroep te doen op een erkende onderneming. Doel erkenningsregeling : zorgen dat werken volgens de regels v/d kunst worden uitgevoerd, zonder schade aan derden, en dat WKN die het asbest verwijderen zelf ook max. zijn beschermd tegen de blootstelling aan asbest. Codex Boek VI, titel 4 bevat voorwaarden en nadere regels voor erkenning van dergelijke ondernemingen. 59

Sloop- of verwijdering behalve voor eenvoudige handelingen moet een onderneming die sloop- of verwijderingswerkzaamheden verricht waarbij asbest kan vrijkomen, erkend zijn door de FOD WASO 60

5-6 - sloop- en verwijderingswerk couveusezak-methode en hermetische zone Erkenning eerste erkenning geldt voor 2 jaar (nadien 5 jaar) erkenning is geldig voor techniek voor sloop- en asbestverwijderingswerken waarvoor de aanvraag werd ingediend. verplichtingen : ten minste één keer bewijs van activiteit leveren (via melding); 2 onderzoeken v/d Algemene Directie TWW; 2 onderzoeken v/d geaccrediteerde certificatie-instelling. 61

Boek VI. Titel 3 - bijlagen BIJLAGE VI.3-1 : Praktische aanbevelingen voor het gezondheidstoezicht op de WKN cf. art. VI.3-33 BIJLAGE VI.3-2 : De techniek van de eenvoudige handelingen, cf. art. VI.3-54 BIJLAGE VI.3-3 :Bijzondere voorwaarden en nadere regels voor de toepassing van de couveusezak-methode cf. art. VI.3-56 BIJLAGE VI.3-4 : De techniek van de hermetisch afgesloten zone cf. art. VI.3-61 62

Asbestdossier 63

Erkenning procedure Voorbereiding (opleiding, dossier updaten, medisch onderzoek) Audit : certificatie-instantie 09 en 12/04/2018 Indien dossier aanvaard door auditor : Erkenningsaanvraag indienen (FOD-WASO-TWW) Tijdelijke erkenning + vermelding lijst erkende asbestverwijderaars (www.werk.belgie.be) Binnen de 2 jaar : auditor moet 3 type werven bezoeken/evalueren (couveusezak, opbouw -, werken in hermetische zone) 65

Asbestdossier opleiding 67

5-6 - sloop- en verwijderingswerk couveusezak-methode & hermetische zone WKN belast met het slopen of verwijderen van asbest of asbesthoudende materialen basisopleiding ten minste 32 uur; en jaarlijkse bijscholing ten minste 8 uur; opleiding dient verzorgd te worden door een instelling extern aan de onderneming. basisopleiding en jaarlijkse bijscholing zijn voor ½ v/d duurtijd praktijkoefeningen (simulatie v/ werkomstandigheden). 68

5-6 - sloop- en verwijderingswerk couveusezak-methode en hermetische zone Werfleiders belast met het slopen of verwijderen van asbest of asbesthoudende materialen dezelfde basisopleiding; en jaarlijkse bijscholing van 8 uur gericht op de specifieke taken van werfleiders. 69

Asbestdossier 71

Asbest VLAREM II algemene grenswaarde : 15 de volgende vezelachtige silicaten (asbest): ( actinoliet; amosiet (bruin asbest); anthofylliet; chrysotiel (wit asbest); crocidoliet (blauw asbest); tremoliet ) afvalgasstroom > 5.000 m³/uur emissiegw 0,1 mg/nm³ Afgasstroom < 5.000 m³/uur asbest/uur. emissiegw 500 mg 80

Asbest VLAREM II - 4.7. : BEHEERSING VAN ASBEST Tevens dienen de nodige maatregelen getroffen om ervoor te zorgen dat: activiteiten die verbonden zijn aan het werken met asbest bevattende producten geen noemenswaardige verontreiniging door asbestvezels of -stof veroorzaken; bij sloop van asbestbevattende gebouwen, constructies en installaties en het verwijderen van asbest of asbesthoudende materialen daaruit, waarbij asbestvezels of asbeststof kunnen vrijkomen, geen asbest in het milieu terechtkomt. 81

VLAREM II - inhoud Deel 6 - Milieuvoorwaarden niet-ingedeelde inrichtingen. 6.2. Oppervlaktewaterverontreiniging beheersing 6.3. Hinder door licht beheersing 6.4. Asbest - beheersing 6.5. Stookolietanks < 5000 kg - particulier 6.6. Verwarming van gebouwen - niet ingedeeld 6.7. muziekactiviteiten niet ingedeeld 6.8. koelinstallaties niet ingedeeld 6.10. vaste zendantennes voor EMG 6.12 beheersing stofemissies in bouw, sloop, infra. Deel 7 - Wijzigings-, opheffings-, slotbepalingen 82

Asbest VLAREM II 6.4 : BEHEERSING VAN ASBEST nodige maatregelen om emissies van asbest in het milieu, en afvalstoffen van asbest, aan de bron worden verminderd en voorkomen, gebruik van beste beschikbare technologieën, incl. recycling of behandeling. 83

VLAREM II 6.4 : BEHEERSING VAN ASBEST maatregelen : 1. tijdens vervoer, laden, lossen van afvalstoffen, vermijden dat vezels en stof vrijkomen in de lucht; 2. afvalstoffen die asbestvezels of -stof bevatten, behandelen, verpakken of afdekken, zodat geen asbestdeeltjes in het milieu terecht komen; 3. activiteiten geen milieuverontreiniging door asbestvezels of - stof veroorzaken; 4. bij sloop van asbestbevattende gebouwen, constructies en installaties en het verwijderen van asbest of asbesthoudende materialen daaruit, geen asbest in het milieu terechtkomt en emissiegrenswaarden cf. bijlage 4.4.2,15 navolgen, 84

VLAREM II 6.4 : BEHEERSING VAN ASBEST volgende asbesthoudende toepassingen kunnen zelf worden verwijderd voor zover deze via eenvoudige handelingen (bvb. vlot losschroeven) kunnen worden weggenomen : 1 hechtgebonden asbest, niet beschadigd of waarbij geen vrije vezels zichtbaar, en waarbij verwijdering geen aanleiding geeft tot wijziging van de toestand; 2 hechtgebonden asbest, beschadigd of waarbij er vrije vezels zichtbaar, en die verwerkt is in buitentoepassing waarbij geen derden aanwezig zijn, voor zover verwijdering geen aanleiding geeft tot een wijziging van de toestand; 3 asbesthoudende koorden, dichtingen of pakkingen, remvoeringen en analoge materialen. Andere toepassingen mogen alleen verwijderd worden door gespecialiseerde bedrijven. 85

VLAREM II 6.4 : BEHEERSING VAN ASBEST bij sloop en verwijdering van asbesthoudend materiaal vezelverspreiding en blootstelling personen verhinderen Maatregelen : bevochtigen of fixeren van het materiaal elementen één voor één verwijderen, manueel, gebruik makend van handwerktuigen of in laatste instantie traag draaiend gereedschap materialen niet gooien materialen niet breken materialen opslaan in gesloten verpakking bij werkzaamheden mogen geen minderjarigen aanwezig zijn voor persoonlijke bescherming tegen blootstelling : stofmasker P3 of gelijkwaardig stofmasker. 86

VLAREM II 6.4 : BEHEERSING VAN ASBEST asbesthoudende toepassingen worden afzonderlijk opgeslagen en niet gemengd met het andere sloopafval; gebruik van mechanische werktuigen met grote snelheid (schuurschijven, slijpmachines, boormachines, e.d.), hogewaterdrukreinigers en luchtcompressoren, voor het bewerken, snijden of schoonmaken van objecten of ondergronden in asbesthoudend materiaal, objecten of ondergronden bekleed met asbesthoudend materiaal of voor het verwijderen van asbest is verboden. 87

VLAREM-trein 2015 VLAREM II & BIJLAGE voorwaarden niet ingedeelde inrichtingen (hfdst. 6. en bijlage 6.12.) : nieuw hoofdstuk 6.12 Beheersing van stofemissies tijdens bouw-, sloop- en infrastructuurwerken (deel 6, VLAREM II) Doel : beheersen van stofemissies tijdens bouw-, sloopin infrastructuurwerken. 88

http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.2981064 94

Bron : OVAM 96

Blootstelling? Degradatie ACM! Bron : OVAM 97

Blootstelling Bron : OVAM 99

Uitbreiding BLOOTSTELLINGSCONTEXT niet enkel de (bouw)professional maar iedere burger niet enkel op het werk maar potentieel overal slachtofferparadoxvlaanderen asbestveilig 2040? nieuwe stijging aantal asbestslachtoffers veelal geen werkgerelateerde oorsprong meestal geen idee wat/welke aanleiding aantal asbestslachtoffers anno 2018? niet enkel mesothelioom maar verborgen: longkankers!, strottenhoofd, eierstok 750-2250/jaar (= 2 x verkeersslachtoffers) 102

Actieplan Asbestafbouw VLR 20 juli 2018 doel : Vlaanderen uiterlijk tegen 2040 asbestveilig. Actieplan rust op volgende pijlers: asbestinventarisatie; versnelde verwijdering van risicovolle asbesttoepassingen; ondersteuning van asbestverwijdering & voorbeeldfunctie van overheid. Asbestinventarisatie tegen 2032 Voor alle Vlaamse gebouwen met risicobouwjaar (<2001) via opmaak van een asbestinventaris eind 2021 - begin 2022 asbestinventaris verplicht bij verkoop door een erkend expert op te stellen registreren in een daartoe ontwikkelde centrale databank. voor woningen opnemen in het Woningpas Versnelde verwijdering tegen 2034 en 2040 103

Vlaanderen maakt dit jaar 10 miljoen vrij voor asbestverwijdering (maart 2019) 2019 : +/- 10 miljoen subsidies vr. asbestinzameling en -verwijdering. (2018 = 5,8 miljoen ), intercommunales voor pakketten om zelf asbest te laten verwijderen Doel : sommige asbesttoepassingen zelf aanpakken. Zelfbouwpakket = materiaal om eigenhandig en op een veilige manier golfplaten of dakleien met asbest te verwijderen en af te voeren. (opbergzakken, mondmaskers, handschoenen en een speciale overall) Een asbestexpert levert pakket af & bezorgt handleiding en info. achteraf het asbest aan huis opgehaald. (pakket aan sterk gereduceerd tarief ; +/- 30 ipv. oorspronkelijke 80. Op heden 74 gemeenten (intercommunales Ibogem en MIWA (Waasland), IMOG (Kortrijk), IOK, Interza en Incovo (Noordrand), Mirom Menen en Mirom Roeselare. + 17 aanvragen in 2019). 105

Sloopinventaris afvalstoffen VLAREMA art. 4.3.3. Sinds 1 mei 2009 verplichting bouwheer Inventaris gevaarlijke en niet-gevaarlijke afbraakmaterialen die vrijkomen bij sloop/ontmanteling van gebouwen. gebouwen >1.000 m³, geheel of deels niet-residentiële functie. opgesteld door een deskundige, aangesteld door eigenaar v/d bouwvergunning vóór toewijzing v/d sloopwerkzaamheden. 108

Sloopinventaris afvalstoffen VLAREMA art. 4.3.3. Gebruik Opstellen gerichte offerte dr. sloopbedrijven. vergemakkelijkt de opvolging v/d vrijkomende afvalstromen. Vóór toewijzing v/d werken, sloopinventaris a/d veiligheidscoördinator en uitvoerder v/d werken overmaken. aangestelde deskundige volgt afvalstromen ahv. transportdocumenten, aanvaardings- en verwerkingscertificaten. 109

Sloopinventaris afvalstoffen VLAREMA art. 4.3.3. Gebruik Kopieën transportdocumenten en aanvaardingsbonnen vóór oplevering bij houder v/d bouwvergunning. documenten vijf jaar lang bijhouden. inventaris gecombineerd met de asbestinventaris. MiVeDi bvba 110

SLOOPOPVOLGINGSPLAN Oplijsting van welke materialen er zullen vrijkomen tijdens de werken, waar ze te vinden zijn en in welke hoeveelheden. Het plan omvat ook een aantal algemene en werfspecifieke aandachtspunten. Inhoud: identificatie van de bouwplaats, lijst met de afvalstoffen die zullen vrijkomen, per afvalstof de benaming en bijhorende code uit het VLAREMA (EURAL-code), vermoedelijke hoeveelheid uitgedrukt in m3 en in ton, locatie en verschijningsvorm van de afvalstoffen, wijze waarop de afvalstoffen, ingezameld, opgeslagen en afgevoerd zullen worden 113

SLOOPVOLGINGSPLAN verplichting voor het opmaken van een sloopopvolgingsplan verschilt naargelang de aard van de werf. gewone procedure op alle bruggen, tunnels en gebouwen met een te slopen volume > 1.000 m³. volume kleiner, vereenvoudigde procedure. specifieke procedure voor infrastructuurwerken (wegen, parkings ). opgesteld worden voor alle sloop-, renovatie- of ontmantelingswerken: gebouwen waarvoor een omgevingsvergunning nodig is en het totale bouwvolume > 1.000 m³ voor alle niet-residentiële gebouwen waarop de vergunning betrekking heeft, gebouwen waarvoor een omgevingsvergunning nodig is en het totale bouwvolume > 5.000 m³ voor alle in hoofdzaak residentiële gebouwen met uitzondering van de eengezinswoningen, in het kader van infrastructuurwerken waarvoor een omgevingsvergunning nodig is, in het kader van onderhoudswerken aan infrastructuur waarvoor een omgevingsvergunning nodig is en waarvan het volume > 250 m³. persoon die de omgevingsvergunning aanvraagt, moet opdracht geven tot opstellen van een sloopopvolgingsplan. sloopopvolgingsplan maakt deel uit van het vergunningsaanvraagdossier, én van de aanbestedingsdocumenten, prijsvraag of contractuele documenten. 114

LMRP : laag milieu risico puin HMRP : hoog milieu risico puin 115

B&S = breek en slooppuin 116