Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS

Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS Versie 2013-2014 Tekstrapport Peil.nl/Maurice de Hond 1

Doelstelling en opzet van het onderzoek Het Wetenschappelijk Instituut van 50PLUS heeft ons in december 2012 de opdracht gegeven een onderzoek te houden naar het oordeel over de positie van ouderen in Nederland. Daarbij werd de nadruk gelegd op het verschil hierover tussen de burgers van boven en onder de 50 jaar. Dat onderzoek werd tussen december 2012 en februari 2013 uitgevoerd en in maart/april 2013 gerapporteerd. In december 2013 vroeg het Wetenschappelijk Instituut van 50PLUS delen van het onderzoek van een jaar ervoor te herhalen. Evenals toen werd ervan uitgegaan dat naast het veldwerk in december er ook nog veldwerk in maart zou worden uitgevoerd. Nadat dit veldwerk was uitgevoerd en wij bezig waren aan de rapportage ontstond eind mei een probleem binnen de fractie van 50PLUS. Dit had ingrijpende gevolgen onder de samenstelling van het electoraat van 50PLUS. Aangezien dat een belangrijk kenmerk was wat in het onderzoek was meegenomen werd besloten het veldwerk van maart te herhalen als de stofwolken weer opgetrokken zouden zijn. Dit veldwerk is eind juli/begin augustus uitgevoerd, waardoor we nu tot de rapportage van dit onderzoek kunnen overgaan. Met name is dit onderzoek gericht op de mogelijke verschuivingen in opvattingen rondom zaken die voor ouderen van belang zijn en de relatie tussen de leeftijd van de ondervraagden en hun relatie tot 50PLUS. In dit onderzoek doen we alleen verslag van onze metingen in december 2013 en augustus 2014. Die in december betrof per afzonderlijke vraag minstens 4000 mensen. In augustus 2014 was dat aantal minstens 2500. De vragen zijn, evenals het vorige onderzoek uit 2012/2013 uitgesplitst in: Drie leeftijdsklassen (onder de 30 jaar, tussen 30 en 50 jaar en boven de 50 jaar) Uitsplitsing in relatie tot het stemgedrag van 50PLUS: - Kiezers van 50PLUS: zij hebben op 12 september 2012 50PLUS gestemd (bijna 2% van de kiezers). - Aanhang van 50PLUS: zij hebben hetzij op 12 september 2012 50PLUS gestemd of geven nu aan dat wel te zullen doen. In december 2012 was dat 12% van de kiezers. Dat is nu 3% van de kiezers. (Deze achteruitgang is in twee fasen gebeurd. Eerst toen Henk Krol aftrad en vervolgens toen de fractie van 50PLUS uiteenviel.) - Potentiële kiezers: zij hebben niet op 12 september 50PLUS gestemd, en geven nu ook niet aan het te zullen stemmen, maar geven 50PLUS wel een kans op een stem. Dat was in december 2012 9% van de kiezers en nu 8%. Nu volgen de resultaten van het onderzoek. Er is een apart tabellendeel. 2

Belangrijkste conclusies Alvorens de tabellen met de vergelijkingen in de uitslagen tussen eind 2012 en nu stuk voor stuk kort te behandelen, dringen zich uit de resultaten een aantal belangwekkende conclusies op. - Uit de wekelijkse peilingen blijkt dat 50PLUS in de afgelopen anderhalf jaar van scores rond de 20 zetels gedaald is naar 1 a 2 zetels. De uitslagen van dit onderzoek laten echter zien dat over de belangrijkste onderwerpen rondom de positie van ouderen de kiezers boven de 50 jaar niet positiever denken. De electorale daling kan dan ook volledig toegeschreven worden aan perikelen rondom de fractievoorzitter(s) van 50PLUS in het afgelopen jaar en niet aan de electorale potentie van een partij die opkomst voor de belangen van de kiezers boven de 50 jaar. - De kiezers die nu nog aangeven 50PLUS te stemmen of een kans te geven zijn die kiezers boven de 50 jaar die het meest in de knel zitten. Degenen die dat minder zitten lijken door de perikelen binnen de partij het afgelopen jaar meer zich van de partij afgewend te hebben. Het zijn nu meer kiezers met een lage opleiding en afkomstig van de PvdA, terwijl ze anderhalf jaar geleden in veel gelijkere mate van PvdA en VVD afkomstig waren. - Er blijkt ook nu nog een groep kiezers over te zijn die zich kunnen voorstellen ooit 50PLUS te stemmen. Weliswaar is die groep gedaald bij alle Nederlanders van 30% naar 17%, onder de kiezers die ouder dan 50 jaar zijn geeft nog steeds 30% aan zich te kunnen voorstellen in de toekomst 50PLUS te stemmen. En dat accentueert de bijzondere situatie van 50PLUS. Anderhalf jaar geleden was er geen partij met een hogere potentie bij de kiezers van boven de 50 jaar dan deze partij. Een unicum voor een partij die zo relatief kort bestond. De situatie is nu drastisch veranderd. Er zijn nog maar weinig kiezers die aangeven nu 50PLUS te zullen stemmen. Daarentegen is de potentie, hoewel fors gedaald, nog zeker aanzienlijk te noemen, zeker voor een partij die in de peilingen 1 à 2 zetels scoort. Dat komt doordat er dus een forse groep kiezers van boven de 50 is, die financieel in de knel zit en/of vindt dat de groep ouderen door de politiek (en de rest van de samenleving) onrecht wordt aangedaan: met name in de categorie toezeggingen niet nagekomen en maatregelen nemen die met name ouderen treffen. 3

In welke mate 50PLUS erin zal slagen om deze electorale potentie te gaan verzilveren hangt volledig af of die partij het gedoe rondom fractievoorzitters/lijsttrekkers achter zich kan laten en komt met een lijsttrekker met een grote electorale aantrekkingskracht. Is dat laatste niet het geval dan zal de electorale potentie voor het overgrote deel onbenut blijven met ook de kans dat die potentie verder zal gaan dalen. 4

Achtergrondkenmerken Tabel 1. Geslacht Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS waren eind 2012 voor bijna 60% vrouwen. Inmiddels is dat niet meer zo. Nu zien we dat de kiezers en potentiële kiezers van dit moment voor 60% mannen zijn. Tabel 2. Leeftijd In december 2012 was te zien dat 50PLUS ook aantrekkingskracht had bij de kiezers tussen 40 en 50 jaar. Dat is nu ook nog wel het geval, maar in mindere mate dan anderhalf jaar geleden. Tabel 3. Opleidingsniveau Vorig jaar was de conclusie dat kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS relatief gezien een lagere opleiding hebben dan de gemiddelde Nederlander van boven de 50. Ook dan de gemiddelde Nederlander boven de 50 jaar. Inmiddels is deze situatie nog sterker zo geworden. Tabel 4. Inkomen huishouden We zien een vergelijkbare trend bij inkomen als bij opleiding. Ook t.a.v. inkomen was er sprake van een gemiddeld lager inkomensniveau bij kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS. Ook (beduidend) lager dan het inkomensniveau dan de hele groep van 50+. Dat is nu nog sterker het geval. Tabel 5. Werk Rond de 30% van de kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS had eind 2012 parttime of fulltime werk. Rond de helft van de kiezers en de aanhang toen was gepensioneerd. Rond 6% wilde werken, maar kon geen baan vinden. 14% van de kiezers en potentiële kiezers was afgekeurd. Ook hier zien we een versterking van het patroon toen. Het aandeel gepensioneerden is nu (nog) groter dan eind 2012. 5

Deze eerste 5 tabellen geven samen het beeld dat eind 2012/begin 2013 50PLUS het (potentiële) electoraat niet alleen groter was dan nu, maar ook breder van samenstelling, dus wat meer leek op de gemiddelde samenstelling van de Nederlanders dan nu het geval is. Tabel 6. Religie Eind 2012/begin 2013 was het aandeel rooms-katholieken onder het (potentiële) electoraat beduidend groter dan nu. Nu is er een relatieve oververtegenwoordiging van kiezers die geen religie hebben. Tabel 7. Kranten lezen In 2012 zagen we bij de kiezers van 50PLUS een sterke oververtegenwoordiging van lezers van De Telegraaf en een wat mindere oververtegenwoordiging van lezers van regionale kranten. Wat nu opvalt bij de potentiële kiezers is dat men minder verschillende kranten wel eens leest dan vorig jaar. Dat hangt samen met het feit dat die groep overall ook gemiddeld een lager inkomen heeft. Tabel 8. Stemgedrag TK2012 Ten opzichte van eind 2012/begin 2013 komen de (potentiële) kiezers van 50PLUS nu meer van de kant van de PvdA dan van de VVD. Dat hangt samen met het feit dat op dit moment de VVD het electoraal weer redelijk doet en de grootste partij is. De PvdA blijft op fors verlies staan en die kiezers zijn dus meer in beweging. 6

Stellingen over ouderen De meeste stellingen uit eind 2012/begin 2013 zijn bij het huidige onderzoek herhaald. In het tabellengedeelte wordt een vergelijking gemaakt tussen de resultaten toen en nu. Enerzijds hoe de opvattingen zijn van alle Nederlanders en vervolgens bij de verschillende subgroepen qua leeftijd en relatie met 50PLUS (De nummering van de stellingen is identiek aan die van het vorige onderzoek). Stelling 1 57% van alle Nederlanders was het eens met de overheid komt haar beloften t.o.v. ouderen niet na. Dat is nu iets minder, namelijk 51%. Kiezers boven de 50 jaar waren daar voor 81% mee eens en dat is nu 75%. Kiezers onder de 30 jaar zijn dat er voor 37% mee eens. Bij de aanhang en potentiële kiezers van 50PLUS was en is dit percentage meer dan 90%. Stelling 2 39% was het eens met de stelling dat ouderen de hoogste prijs betalen voor deze crisis. Dat is nu 33%. Bij de groep boven de 50 jaar was dat 62% en is nu 64%. De daling is vooral toe te schrijven onder de jongste groep kiezers. Daar is het percentage van 22 naar 11% gegaan. Bij de kiezers en aanhang van 50PLUS was dat ongeveer 75%. Dat zijn nu percentages tussen 80 en 90%. Dus hier zien we een toename, die samenhangt met de wat andere samenstelling van de groep (potentiële) kiezers van 50PLUS (ouder en lager inkomen). Stelling 3 62% was het eens met de stelling dat het goed is dat er een speciale partij is voor mensen boven de 50 jaar. Dat percentage is nu 49%. Van de kiezers boven de 50 jaar vond 67% dit, dat is nu 70%. De forse daling komt volledig op conto van de kiezers onder de 50 jaar. Bij de groep tussen de 30 en 50 jaar is het van 65% naar 49% gedaald. Bij de groep onder de 30 jaar is het gedaald van 50% naar 31%. Onder de kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS is dit percentage (logischerwijs) vrijwel 100%. Deze eerste drie vragen laten al een belangrijke richting zien van de uitslagen. De mening over de positie van de ouderen is bij de groep boven de 50 jaar niet veranderd of wat pessimistischer geworden. Bij de kiezers onder de 50, en zeker onder de 30 is de mening over de problematiek van de ouderen wel veranderd. 7

Kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS zijn het vrijwel allemaal eens met stellingen die gaan over de slechte of moeilijke positie van de ouderen. Stelling 4 Bij het vorige onderzoek wilde 30% van de Nederlanders dat 50PLUS de volgende keer in de regering komt. Dat percentage was in december 2013 gedaald naar 12%. Ook bij de kiezers boven de 50 jaar zien we een zeer forse daling (van 57% naar 29%). Deze vraag is niet meer gesteld in augustus, mede omdat bij de huidige score in de peiling, het een irrelevante vraag geworden is. Stelling 6 62% was het eens met de stelling dat men zich grote zorgen maakt over de financiële toekomst. Dat percentage is nu hoger (66%). Bij de kiezers boven de 50 jaar was en is dat 73%. Bij de (potentiële) aanhang van 50PLUS is dat percentage boven de 80. (Hierbij dient aangetekend te worden dat de forse stijging van het consumentenvertrouwen in het afgelopen jaar voor een groot deel toe te schrijven is aan het beduidend positiever worden van het oordeel en verwachting over de economische situatie in het land en veel minder aan die over de eigen situatie. Mede daardoor zien we dat de binnenlandse consumptie in Nederland de afgelopen tijd niet is toegenomen, terwijl dat normaliter wel gebeurt als het consumentenvertrouwen stijgt). Stelling 11 35% van de Nederlanders ergerde zich aan het geklaag van ouderen. Dat is nu 38%. Dat was bij kiezers onder de 30 jaar 55% en nu 58%. Bij kiezers boven de 50 jaar is dat vrijwel onveranderd: 19%. Bij kiezers en potentiële kiezers van 50PLUS is dat minder dan 10%. Stelling 12 In 2012 had Samsom gezegd dat ouderen gemiddeld rijker zijn dan de rest van de bevolking. Dat leverde veel discussie op. Bij het onderzoek van deze keer hebben we deze stelling wat breder getrokken en niet aan Samsom gekoppeld. De cijfers van deze keer verschillen amper van die van toen. Rond de 40% is het hiermee eens. Bij de jongeren is dat rond de 60% en bij de ouderen rond de 20%. 8

Stelling 13 Ten aanzien van de stelling De regering moet speciale maatregelen nemen om koopkrachtdaling bij ouderen met een laag inkomen te voorkomen lijken de resultaten van nu sprekend op die van anderhalf jaar geleden. 73% van de Nederlanders ie het hiermee eens. Bij de kiezers van 50 jaar en ouder is dit percentage 90%. Bij 50PLUS kiezers zien we percentages tussen de 95 en 100%. Stelling 14 Ten aanzien van de stelling het is begrijpelijk dat ouderen klagen over hun inkomensontwikkeling zien we wel een verandering. 73% was het hiermee eens en nu is dat 62%. De sterkste daling zien we bij de jongsten (van 62% naar 48%). Bij de oudsten is de daling het kleinst (van 83% naar 79%). Bij de (potentiële) kiezers van 50PLUS zien we percentages tussen 95 en 100. Stelling 15 De stelling dat 50PLUS als ze in de regering komt haar toezeggingen niet kan waarmaken is alleen in december 2013 nog een keer gevraagd. Toen is het percentage al gestegen van 55% naar 71%. Alleen bij de (potentiële) kiezers van 50PLUS is dit percentage rond de 25%. Stelling 16 55% was het eens met de stelling dat het onnodig is voor de pensioenfondsen om hun uitkeringen te verlagen. Dit percentage is inmiddels gestegen naar 65%. Bij de kiezers boven de 50 jaar is dit percentage gestegen van 71% naar 77%. Onder de aanhang en potentiële kiezers van 50PLUS is dat tussen de 77% en 89. Stelling 17 In december 2012 vond 45% dat de PvdA de ouderen in de steek heeft gelaten. Dit percentage is nu 51%. Onder de groep boven de 50 jaar is dat gestegen van 63% naar 82%. Bij de 50PLUS kiezers, die t.o.v. vorig jaar relatief gezien uit meer ex-pvda kiezers bestaat is dat percentage ook fors gestegen en loopt nu naar de 100%. 9

Stelling 18 Met de stelling Ouderen zouden financieel gesteund moeten worden in plaats dat het geld besteed wordt aan het redden van banken was 54% het eens. Dat is nu 49%. Bij de kiezers boven de 50 is dit percentage nog gestegen (van 70% naar 74%). Bij de kiezers onder de 30 jaar is het juist gedaald (van 36% naar 22%). Bij de (potentiële) 50PLUS kiezers is dit percentage rond de 80% gebleven. Stelling 19 Ten slotte is de stelling voorgelegd Ik kan me voorstellen dat ik in de toekomst 50PLUS ga stemmen. 29% was het met die stelling eens in december 2012. Dat is nu gedaald naar 17%. (Dit is een andere vraag dan geeft op dit moment een kans op een stem, wat gebruikt wordt bij de bepaling van de subgroepen, wat een lagere score geeft). Onder de groep kiezers boven de 50 jaar reageerde 50% bevestigend op deze stelling. Dat is nu 30%. Ook bij de jongere leeftijdsgroepen is het percentage gedaald, maar is bij de groep 30-50 jaar toch nog 15% en bij de groep onder de 30 jaar nog 5%. Hoewel deze score niets zegt over de feitelijke omvang van de aanhang nu of scores bij aanstaande verkiezingen geeft het wel aan dat er een duidelijke electorale potentie zit in de partij 50PLUS. Ten slotte zijn er 4 stellingen dit jaar toegevoegd, die anderhalf jaar geleden niet voorgelegd zijn. Stelling 20 85% is het eens met de stelling dat wanneer je boven de 50 bent en werkeloos wordt de kans dat je weer een baan krijgt heel erg klein is. Kiezers boven de 50 zeggen dat voor 94%. En (potentiële) kiezers van 50PLUS voor bijna 100%. Stelling 21 15% is het eens dat er steeds meer werk komt voor mensen boven de 50 jaar. Bij kiezers boven de 50 jaar is dat 8%. De (potentiële) kiezers van 50PLUS zijn het voor1% eens met deze stelling. 10

Stelling 22 67% is het eens met de stelling dat de geleidelijke verhoging van de leeftijd van 65 naar 67 jaar het voor 50plussers alleen maar moeilijker maakt werk te vinden. Kiezers van boven de 50 jaar vinden dat voor 78%. Kiezers onder de 30 jaar voor 38%. Bij (potentiële) kiezers van 50PLUS is dit percentage in de buurt van de 80%. Stelling 23 55% is het eens dat het beter zou zijn als de pensioengerechtigde leeftijd weer omlaag gaat naar 65 jaar. Van de kiezers boven de 50 jaar vindt 70% dit en van de kiezers onder de 30 jaar 19%. Bij de (potentiële) kiezers van 50PLUS is dat rond de 90%. 11