1 1 Handleiding2014
Inhoudstafel 1. Het kaartspel: voor wie? 2. Over Welzijnszorg 3. De kaarten op tafel 3.1. Trek de kaart van de arme 3.2. Open kaart spelen 3.3. Troeven op tafel 3.4. Hoger lager 4. Toelichting bij de spellen Trek de kaart van de arme en Open kaart spelen 5. Toelichting bij spel Troeven op tafel 6. Meer weten over ons? 7. Bronvermelding 2 Colofon Redactie: medewerkers Welzijnszorg Vormgeving: Gevaert Graphics Artikelcode: handleiding: WZZ-2014-2004 Verantwoordelijke uitgever: Welzijnszorg vzw, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel
1. Het kaartspel: voor wie? Het sociaal-culturele aanbod in Vlaanderen en Brussel is ruim. In elke gemeente vind je talloze leuke activiteiten voor in je vrije tijd. Miljoenen mensen doen er dan ook graag aan mee. Er is voor elk wat wils. Of toch niet? Voor mensen in armoede is het niet evident om naar een socio-culturele organisatie te stappen. Ze botsen op sociale, financiële of culturele drempels. En dat geldt ook voor hun kinderen: jongeren in armoede. Toch is kunnen meedoen aan vrijetijdsactiviteiten een recht van iedereen. Je leert iets nieuws en je ontmoet andere mensen. Je kan je zorgen even vergeten en voelt dat je ergens bij hoort. Werk je in een socio-culturele organisatie en wil je graag volwassenen en jongeren uit kansengroepen verwelkomen? Of ben je leerkracht en wil je je leerlingen een inkijk bieden in de wereld van armoede? Dit kaartspel leert je nadenken over armoede. Je verkent de drempels in je eigen organisatie of school en brainstormt over mogelijke acties. Wie weet is het eindresultaat een concreet project? Veel succes! 2. Over Welzijnszorg 3 Welzijnszorg bestrijdt armoede en uitsluiting in Vlaanderen en Brussel. Hiervoor zetten we jaarlijks een grootschalige informatiecampagne op. We steunen armoedeprojecten en trekken politici aan de mouw als de rechten van sociaal kwetsbare mensen op de helling komen te staan. We geven vormingen aan organisaties, opdat ze toegankelijker zouden worden voor mensen in armoede. En we ontwikkelen educatief materiaal om de armoedeproblematiek bespreekbaar te maken in scholen. Meer info: www.welzijnszorg.be
3. De kaarten op tafel 3.1. Trek de kaart van de arme Met dit spel kan je het armoedethema kort inleiden of een vergadering of les openen. Het is een ideale denkoefening voor wie nog niet eerder met armoede geconfronteerd werd. De spelers vragen zich af wat er zou gebeuren als ze in een armoedesituatie terecht zouden komen. De 4 verschillende vragen gaan over de 4 levensdomeinen: inkomen, zorg, wonen en participatie. 4 Materiaal: willekeurig 2 ruitenkaarten, 2 hartenkaarten, 2 schoppenkaarten, 2 klaverenkaarten Aantal spelers: 4 tot 8. Vanaf 9 spelers speel je met 2 groepen. Dan heb je meerdere kaarten nodig. Duur: 15 minuten Symbolen: WONEN ZORG INKOMEN PARTICIPATIE Begeleiding: een speler uit de groep Speluitleg: haal de jokers uit het kaartspel en schud de kaarten. Elke speler trekt 1 kaart. Lees per teken (harten, ruiten, schoppen, klaveren) de bijbehorende vraag voor. De spelers krijgen even bedenktijd en geven daarna om de beurt antwoord op hun vraag. Nabespreking: nadat iedereen geantwoord heeft, volgt er een groepsgesprek. Kijk voor extra uitleg bij 4. Toelichting bij de spellen. Hier vind je info waarmee je een debat op gang kan brengen. Wat als? Ruiten Wat als ik geen stromend water zou hebben in huis? Wat als ik op een divanbed in de woonkamer zou moeten slapen omdat ik geen eigen kamer had? Harten Wat als een familielid een been zou breken en er niemand is om voor hem te zorgen? Wat als ik niet naar de dokter zou kunnen omdat er nog maar 20 euro is voor de laatste week van de maand? Schoppen Wat als ik geen cadeau zou kunnen meebrengen naar een verjaardagsfeestje? Wat als ik mijn bijbaantje zou verliezen? Klaveren Wat als ik/mijn kind niet mee op zeeklassen zou kunnen? Wat als ik/mijn kind twee maanden zomervakantie zou hebben zonder veel vrijetijdsactiviteiten, want die zijn te ver of te duur?
3.2. Open kaart spelen Dit spel is opgebouwd rond stellingen. Zo kan je snel polsen naar de verschillende meningen in een groep. De stellingen maken het armoedethema bespreekbaar en leveren een boeiende discussie op. Materiaal: voor iedere speler een rode en zwarte kaart. Aantal spelers: 4 tot 12. Vanaf 13 spelers speel je met 2 groepen. Duur: 30 minuten Begeleiding: een speler uit de groep Speluitleg: elke speler krijgt een rode en zwarte speelkaart: rood = niet akkoord, zwart = akkoord. Lees een stelling voor. Elke speler steekt zijn/haar speelkaart - rood of zwart - in de lucht. Na een korte discussie mag je van speelkaart veranderen. Zo zie je of de discussie een invloed heeft op de mening van de spelers. Nabespreking: hierna licht je de stellingen toe. Kijk voor extra uitleg bij 4. Toelichting bij de spellen. Hier vind je info waarmee je een debat op gang kan brengen. 3.3. Troeven op tafel Dit spel duurt langer en gaat dieper in op de armoedeproblematiek. Hoe kijk je als organisatie naar armoede? Zijn mensen in armoede welkom bij ons? Welke acties kunnen we opzetten? En welke tips kunnen we hierbij gebruiken? Nabespreking: extra uitleg vind je bij 4. Toelichting bij de spellen. 5 Materiaal: kaartspel zonder jokers Aantal spelers: 4 tot 8 Zijn er 9 of meer spelers? Dan speel je in duo s. Is het een onpare groep? Dan gaat 1 speler alleen aan de slag. Duur: 1,5 uur Symbolen: WONEN ZORG INKOMEN PARTICIPATIE Begeleiding: een van de spelers Speluitleg: haal de jokers uit het kaartspel. Schud en verdeel de kaarten. Sommige spelers zullen 1 kaart meer hebben. Neem je kaarten in de hand en laat ze aan niemand zien. Elke kaart maakt deel uit van een kwartet. De jongste speler begint en vraagt aan een medespeler naar keuze een kaart van een kwartet. De speler moet ten minste 1 kaart zelf in handen hebben van de gevraagde kwartetkaart. Bv. je hebt schoppen 7 in je hand en vraagt aan een medespeler harten 7. Als de medespeler de gevraagde kwartetkaart in handen heeft, geeft hij deze af. De speler die aan de beurt is, vraagt een volgende kwartetkaart aan een medespeler naar keuze. Totdat een medespeler de gevraagde kwartetkaart niet in handen heeft: dan gaat de beurt naar de speler aan wie de laatste kwartetkaart is gevraagd. Wanneer een speler een kwartet heeft verzameld, legt hij deze open voor zich neer. Bij elk kwartet dat neergelegd wordt, hoort een opdracht. Tijdens de opdracht ligt het kaartspel even stil. Nadien gaat het kwartetspel verder. Als een speler geen kaarten meer in de hand heeft, is hij uitgespeeld Hij/zij werkt wel nog mee aan de opdrachten. Het spel is afgelopen als geen enkele speler nog kaarten in de hand heeft. De speler met de meeste kwartetten is de winnaar. Opdrachten De speler die een kwartet neerlegt, leest de stellingen op de kaarten voor. Kijk voor extra uitleg bij 4. Toelichting bij de spellen. Daar vind je info waarmee je een debat op gang kan brengen. Stel bijvragen als: Wat is je eerste reactie na het horen van de stelling? Vind je dit een hoog of laag cijfer? Waarom wel/niet? Verbaast dit cijfer jou? Hou de reactietijd kort. Als er geen reacties (meer) zijn, gaat het kwartetspel verder.
Kwartet van 2, 4, 6, 7, 8 en 9: op deze kaarten staan algemene stellingen over armoede. Kwartet van 3, 5, en 10: op deze kaarten staan stellingen over ouderen en armoede. Kwartet van Azen: op deze kaarten staan tips om mensen in armoede te verwelkomen in je organisatie. Kwartet van Boeren: op deze kaarten staan 4 knelpunten waarmee ouderen in armoede te maken krijgen. Kwartet van Dames: op deze kaarten staan vrijetijdsdrempels waarop mensen in armoede botsen. Kwartet van Heren: op deze kaarten staan mogelijke acties die jouw organisatie kan opzetten. 3.4. Hoger lager Dit spel is gemaakt voor het secundair onderwijs, maar je kan het ook in je organisatie gebruiken. Voor wie van een speelse aanpak houdt! 6 Materiaal: het volledige kaartspel Aantal spelers: onbeperkt. Verdeel de spelers in groepjes van max. 5 personen. Duur: minimaal 60 minuten Begeleiding: leerkracht of een van de spelers uit je organisatie. Speluitleg: zet 8 tot 10 kaarten omgekeerd op de rand van het bord. Draai de eerste kaart om. Team 1 raadt of de volgende kaart hoger of lager zal zijn. Juist geraden? Dan krijg je de vraag die bij de omgedraaide kaart hoort. Is het antwoord juist, dan krijg je de kaart en mag je verder spelen. Bij een fout antwoord mag team 2 het antwoord zoeken. Is dat juist, dan speelt dat team verder. Is het fout, dan is team 3 aan de beurt. Enzoverder. Bij de -vragen en de -vragen is er niet altijd een goed of fout antwoord. In dat geval speelt het team dat aan de beurt is verder tot het bij een volgende kaart een fout antwoord geeft. Stel je bij alle vragen en opdrachten voor dat je opgroeit in een gezin in armoede. Puntentelling: aan het eind van het spel telt elk team de cijfers op de verzamelde kaarten bij elkaar op. Het team met het grootste cijfer heeft gewonnen. De vragen bij de kaarten: Symbolen: GEVOELSVRAAG OPEN VRAAG MEERKEUZEVRAAG CIJFERVRAAG Aas = je krijgt geen vraag, maar krijgt de aas cadeau. Je mag verder spelen en krijgt het antwoord op de vraag bij de volgende kaart cadeau. Joker = een opdracht voor alle teams. Het winnende team krijgt 5 extra punten. Teken hoe het volgens jou voelt om in armoede te leven. Bouw een zo hoog mogelijk kaartenhuis. Bedenk een originele fondsenwervende actie voor Welzijnszorg Bedenk een actie rond armoede die je in jouw school zou kunnen opzetten. 2 = een vraag over armoede algemeen Armoede is veel meer dan een gebrek aan geld. Wat is volgens jou buiten geldgebrek het meest erge aan arm zijn? Welk land is het armste van de EU? (Antwoord = Bulgarije) Hoeveel mensen in België leven in armoede? 1,4/1,5/1,7 miljoen? (Antwoord = 1,7 miljoen) Op welke plaats staat België in de lijst van rijkste landen ter wereld? (Antwoord = 17e plaats)
3 = een vraag over inkomen Je groeit op in armoede en je wil graag een smartphone. Vraag je er een aan je ouders? Hoe heet de bijstandsuitkering die mensen bij het OCMW krijgen? (Antwoord = leefloon) Ligt het leefloon voor een alleenstaande op, onder of boven de armoedegrens? (Antwoord = het ligt eronder: het leefloon voor een alleenstaande bedraagt 820 euro per maand, de armoedegrens ligt op 1003 euro) Hoeveel mensen in België hebben zware schulden die hen op de rand van armoede brengen? (Antwoord : 5 à 6% van de bevolking) 4 = een vraag over gezondheid Je mama vraagt je om jullie voedselpakket te gaan ophalen. Hoe voel jij je daarbij? Wat is de derdebetalersregeling? (Antwoord = een regeling waarbij je enkel het remgeld betaalt bij de dokter. Dus niet de volle prijs, waarvan je later een deel terugkrijgt via de mutualiteit. Je betaalt dus minder bij een doktersbezoek. ) Hoeveel gezonde levensjaren heeft iemand in armoede minder? (Antwoord = gemiddeld 7,5 jaar minder) Is er een link tussen armoede en geestelijke gezondheid? (Antwoord = ja. Depressie komt significant meer voor bij personen in armoede) 5 = een vraag over ouderen Je oma heeft het niet breed. Met je verjaardag krijg je van haar een grijze, zelfgebreide muts. Ben je daar blij mee en draag je die? Waarvan is IGO de afkorting? (Antwoord = Inkomensgarantie voor Ouderen, een toeslag bovenop een te laag pensioen) Hoeveel 65plussers leven in armoede in ons land? 200.000/250.000/400.000? (Antwoord = 200.000) 3 op 10 Vlaamse ouderen heeft een inkomen tussen 500 en 900 euro per maand. Kost een verblijf in een woonzorgcentrum gemiddeld meer of minder dan 1000 euro per maand? (Antwoord = meer. Gemiddeld 1286 euro per maand). 7 6 = een vraag over onderwijs Je gaat afstuderen en wilt met je vrienden/vriendinnen een feestje bouwen: je maakt wilde, dure plannen: een taxibus huren, samen op restaurant en afsluiten in een gekende discotheek. Ze vragen of je meedoet. Hoe reageer jij? Wat is de duurste opleiding van het secundair onderwijs? (Antwoord = het BSO) Hoeveel meer kans heb je om als laaggeschoolde op de arbeidsmarkt terecht te komen als je ouders ook laaggeschoold zijn? (Antwoord = 12 keer meer kans) Hoeveel jongeren verlaten jaarlijks de school zonder diploma? (Antwoord = ongeveer 9000 jongeren per jaar, dat is 1 op 6)) 7 = een vraag over kinderen De Sint is geweest. Je zusje moet voor school uit de Sinterklaasfolders een collage maken met het speelgoed dat ze kreeg. Het speelgoed (vooral uit de kringwinkel) staat in geen enkele folder. Wat doe je? Waarom begint kinderarmoede al voor de geboorte? (Antwoord = aanstaande moeders in armoede gaan minder naar dokter of gynaecoloog, eten minder gezond, wonen in slechtere huizen, dat heeft een effect op de groei van het ongeboren kindje) Op welke leeftijd hebben kinderen in armoede al schoolachterstand opgelopen? (Antwoord = nog voor ze 2,5 jaar oud zijn) Stijgt of daalt kinderarmoede in België? (Antwoord = ze blijft jaarlijks stijgen) 8 = een vraag over werk Wat wil jij graag worden? Denk je dat je daarmee voldoende kan verdienen om niet arm te worden/blijven? Wat zijn werkende armen? (Antwoord = mensen die wel werk hebben, maar dat zo slecht betaald is dat ze toch in financiële armoede leven) Hoeveel procent van bevolking in Vlaanderen leeft in een gezin waarin niemand werkt? 5%/7%/10%? (Antwoord = 7%) Stijgt of daalt de werkloosheidsgraad van de actieve bevolking? (Antwoord = sinds 2010 daalt ze lichtjes)
9 = een vraag over energie Je bent met je vrienden aan het basketten als jullie overvallen worden door een stortbui. Jij woont het dichtstbij en iedereen komt mee naar je thuis. Een van je vrienden stelt voor om jullie kleren even in de droogkast te steken. Maar jullie zitten op noodkrediet en dan werkt de droogkast niet. Hoe reageer je? Wat is een budgetmeter? (Antwoord = een systeem waarbij je via een herlaadkaart vooraf betaalt voor je elektriciteit en gas. Je kan dan voor een beperkt bedrag toestellen in huis gebruiken. Je krijgt een budgetmeter bij betaalmoeilijkheden of wanbetaling aan energieleveranciers. Je kan er niet zelf voor kiezen. Weiger je een budgetmeter, dan kan je worden afgesloten.) Als je je elektriciteit niet meer kan betalen, val je terug op een noodkrediet. Je kan dan zeer beperkt elektrische toestellen in huis gebruiken. Voor hoeveel ampère: 8/10/15 ampère? (Antwoord = 10 ampère, net voldoende voor basisbehoeften) Hoeveel procent van hun inkomen geven de armste gezinnen in ons land uit aan energie? Meer of minder dan 20%? (Antwoord = minder. 19%) 10 = een vraag over wonen Een klasgenootje vraagt om langs te komen i.v.m. een huistaak. Je deelt je kamer met je 2 broers en de woonkamer is met die vochtplekken op de muur nu ook niet de meest geschikte plek om mensen te ontvangen. Wat doe je? Huizen die buiten een WC hebben, bestaan die nog? (Antwoord = ja. 1,4 % van de totale bevolking in België woont in een huis zonder toilet met stromend water in de woning) Hoeveel van de private huurders lopen een risico op armoede? 1 op 2, 1 op 5, 1 op 3? (Antwoord = 1 op 3) Hoeveel sociale woningen zijn er in België? (Antwoord = ongeveer 150.000 in Vlaanderen, zo n 100.000 in Wallonië en zo n 40.000 in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) 8 Boer = een vraag over vrije tijd Je broertje zit in de preselectie voor de Belgische kampioenschappen zwemmen. De uiteindelijke selectie maakt de club na een buitenlandse stage, en die kost geld. Geen stage = geen selectie. Wel stage = geen vakantiebudget voor de rest van het gezin. Hoe voel jij je daarbij? Is volgens jou vrije tijd een recht? Vzw Pirlewiet organiseert vakantiekampen voor gezinnen in armoede. Hoeveel mensen gaan jaarlijks mee op hun kampen? 500/1500/2000? (Antwoord: 500 per jaar) Hoeveel procent van de leiding bij jeugdbewegingen is bereid om meer moeite te doen om jongeren in armoede te bereiken? Meer of minder dan 50%? (Antwoord = meer. 64%) Dame = een vraag over drempels Hoe zou het voelen om hulp te vragen bij het OCMW? Waarom nemen mensen in armoede minder deel aan het verenigingsleven? Wat is geen goede maatregel om drempels bij mensen in armoede te verlagen? Lidgeld in stukjes laten betalen/mondeling uitnodigen/een folder in de brievenbus steken. (Antwoord = folders bussen werkt niet goed bij mensen in armoede. Zij baseren zich veel meer op mond-aan-mond-reclame en persoonlijke contacten) Via het Fonds Vrijetijdsparticipatie hoeven mensen in armoede minder entreegeld te betalen bij culturele activiteiten. Betalen ze meer of minder dan 50%? (Antwoord = minder.20%) Heer = een vraag over Welzijnszorg Geld geven aan een persoon in armoede die je kent of aan een organisatie die armoede bestrijdt. Wat vind je het beste en waarom? Hoe heet dit jongetje In welk jaar voerde WZZ zijn 1 e campagne? 1965/1969/1970 (Antwoord = 1969) Hoeveel brachten de Soep op de Stoep-acties in totaal op? Meer of minder dan 130.000 euro? (Antwoord = meer. 142.100)
4. Toelichting bij de spellen Trek de kaart van de arme en Open kaart spelen 9 WONEN In België leeft een vijfde van de bevolking (22,5%) in een woning met structurele gebreken. Mensen in armoede zijn vaak het slachtoffer van huisjesmelkers. Ze komen terecht in oude, slecht onderhouden woningen met rottend raamwerk, een gebrek aan elementair comfort en onvoldoende kamers. Soms is er geen stromend water of verwarming. Nog veel vaker zijn de huizen slecht geïsoleerd, wat de energiefactuur de hoogte in jaagt. Het is moeilijk om een huis in slechte staat proper te houden. De bewoners worden ook vaker ziek, door vocht, schimmel en tocht. ZORG Mensen in armoede hebben meer gezondheidsproblemen, hebben minder toegang tot de gezondheidszorg en sterven gemiddeld vroeger dan mensen die niet in armoede leven. Die trend wordt nog voor de geboorte ingezet, omdat de prenatale zorg en de voeding van de toekomstige moeder vaak te wensen over laten. Kinderen die opgroeien in armoede, leven in omstandigheden die hun mentale en fysieke ontwikkeling in gevaar brengen. Hierdoor hebben ze vaak nog voor de 1 e schooldag een achterstand opgelopen. En die is niet meer of heel moeilijk in te halen. Voor mensen in armoede is naar de dokter gaan geen prioriteit: ze hebben andere zorgen en dringender kosten. Doktersbezoeken uitstellen kan leiden tot grotere gezondheidsproblemen. INKOMEN Om een menswaardig bestaan te kunnen leiden, heb je voldoende financiële middelen nodig. Maar veel mensen in armoede leven onder of net op de armoedegrens. Werk beschermt uiteraard tegen armoede, maar niet altijd: er zijn ook veel werkende armen. Mensen die slecht betaalde jobs uitoefenen of uit noodzaak zwartwerk doen, zonder de nodige sociale bescherming. Ouders die op onregelmatige uren werken, waardoor de kosten voor kinderopvang hoog oplopen. Of mensen die een leefloon krijgen, dat in België ver onder de armoedegrens ligt. Hiermee rondkomen is quasionmogelijk. Slechts 1/3e van de personen met een leefloon, zou kunnen werken: het overgrote deel is te jong of te oud, te ziek of te invalide. Geldgebrek heeft veel consequenties: niet alleen kan je geen eten of kleding kopen, ook je sociale leven lijdt eronder. Er is geen geld voor extraatjes of ontspanning. Kinderen kunnen niet naar verjaardagsfeestjes of mee op schoolreis. Geldgebrek betekent vaak een groot isolement. PARTICIPATIE & Stelling Zonder geld kan ik niet meedoen aan de activiteiten van deze vereniging. Mensen in armoede besparen op vrije tijd en ontspanning. Mobiliteit speelt hier een grote rol. Wie geen eigen auto heeft of wie erg landelijk woont, wordt als het ware gedwongen om thuis te blijven. Dit kan leiden tot eenzaamheid en sociaal isolement. Maar iedereen heeft recht op ontspanning en vrije tijd. De spanning en de stress van een leven in armoede, maken dat mensen met een beperkt inkomen nood hebben aan een rustpauze. Een vakantie of uitstap maakt mensen sterker en brengt hen in contact met anderen. Vooral voor jongeren is de drang om erbij te horen erg groot. De jongerencultuur kan erg dwingend zijn. Ouders weten dat heel goed en willen niet dat hun kind, net als zijzelf destijds, wordt uitgesloten. Ze zullen dan ook alles doen om toch maar die dure smart phone of i-pad te kunnen kopen, ook al zijn er andere, veel dringender kosten.
Stelling Tweedehands is niet cool Second hand is in. Transitie is in. Overal om je heen zie je tweedehandsbeurzen, repair café s waar je je kapotte spullen kan laten herstellen en swishing events waar je kledij kan ruilen. In elk kringwinkel kan je zelf spullen leren maken met recyclagemateriaal. We zijn trots op dat hippe truitje uit de seventies en die leuke handtas, zelf gemaakt van afgedankte autobanden. Maar we vergeten dat we die tweedehandsmarkt eigenlijk niet echt nodig hebben. Het is een fijn extraatje, en het is goed voor de planeet. Maar we shoppen net zo goed in de gewone winkelstraten als we daar zin in hebben. Hoe voelt het als je naar de kringloopwinkel moèt gaan? Als sommige spullen zelfs daar nog te duur zijn? Als je er niets van je gading vindt? Als je geen maatje groter of kleiner kan vragen? Vooral voor kinderen en jongeren is de druk om erbij te horen enorm. Het valt op als je enkel in oude spullen loopt. En nee, dat is niet cool. Stelling Je gezondheid heb je zelf in de hand. Wie gezond wil leven, moet geld uitgeven. Zo lang verse groenten en fruit duurder zijn dan kant-en-klaar voedsel, zullen mensen naar het laatste grijpen: het is goedkoop, makkelijk en snel. Als je aan het eind van de maand met 20 euro moet rondkomen, geven goedkope diepvriesfrieten en hamburgers je langer een verzadigd gevoel. Zo hoef je maar één keer per dag te eten, en kan je je kinderen beter voedsel voorzetten. Dit is de realiteit voor heel wat mensen in armoede. Een gezond mens in een gezond lichaam, maar ook sporten is duur. Start-to-run is heel laagdrempelig, maar je redt het niet zonder goede loopschoenen. Gaan zwemmen met het hele gezin is onbetaalbaar. Bovendien wonen mensen in armoede vaak in slecht aangelegde wijken, waar er weinig gratis recreatiemogelijkheid is. Ten slotte: arm maakt ziek, en ziek maakt arm. Een slechte woning leidt tot gezondheidsproblemen. Gezondheidsproblemen leiden tot uitgestelde doktersbezoeken. Het gevolg is vaak langdurige of chronische ziekten. 10 5. Toelichting bij spel Troeven op tafel Tips bij kwartet van azen: Mond-aan-mondreclame Stap zelf op de mensen in armoede af. Hiervoor contacteer je best armoedeorganisaties in je buurt. Je vindt verenigingen waar armen het woord nemen op www.vlaams-netwerk-armoede.be, Welzijnsschakels op www. welzijnsschakels.be en projecten van Welzijnszorg op www.welzijnszorg.be. Mond-aan-mondreclame werkt goed, ook bij mensen in armoede. Zij hebben niet de gewoonte om ledenbladen te bekijken. Samenwerken Werk samen met organisaties die al mensen in armoede bereiken. Organiseer je een ontmoeting, spreek dan duidelijk af wie de contactpersoon zal zijn. Een bekend gezicht verlaagt de drempel. Duidelijke taal Zorg voor een frisse, heldere folder, website en infoblad. Maak korte alinea s met sprekende tussentitels. Vermijd lange zinnen en oubollige woorden. Plaats foto s. Zo spreekt je tekst aan. Je lezer krijgt zin om naar jouw organisatie te komen. En dat is toch wat je wil. Peter/meterschap Zorg voor een sfeer waar mensen in armoede zich thuis kunnen en mogen voelen. Het gewone verenigingsleven is voor hen vaak onbekend. Duid een peter of meter aan die de mensen in armoede begeleidt in jouwvereniging. Deze persoon wordt zo een vertrouwenspersoon.
11 Knelpunten bij kwartet van boeren: Inkomen Op latere leeftijd is het pensioen de belangrijkste bron van inkomsten. Het pensioen maakt het verschil tussen een leven in armoede of niet. Je pensioen is namelijk gebaseerd op je arbeidsverleden. Als daar iets is misgelopen, draag je dat je hele leven mee. Je kan je niet meer verbeteren : een andere job, een hoger loon horen er niet meer bij. 3 op 10 Vlaamse ouderen moeten rondkomen met een gezinsinkomen tussen de 500 en 1.000 euro per maand. Voor vele ouderen is het wettelijk pensioen onvoldoende en niet in verhouding tot de reële levenskosten. Voor mensen die geen pensioenrechten konden opbouwen is de situatie nog nijpender. Zij hebben recht op de InkomensGarantie voor Ouderen (IGO): een toeslag bovenop het pensioen, zodat ze een min of meer leefbaar inkomen hebben. Het aanvragen en de opvolging van de IGO vraagt echter wel wat administratieve vaardigheden. Wonen Drie op vier ouderen beschikken over een eigen woning. Toch is dat geen garantie om niet in armoede terecht te komen. Omdat verbouwings- of onderhoudswerken te duur zijn voor mensen met een laag inkomen, zijn veel woningen van ouderen dan ook van mindere kwaliteit, slecht geïsoleerd en 50.000 woningen van ouderen hebben geen basiscomfort. Er bestaan nog steeds woningen zonder stromend water in de keuken en de badkamer, met een toilet buiten. 1 op 4 ouderen heeft ook geen centrale verwarming. Niet alle ouderen zijn eigenaar: 1 op 5 huurt een woning. Wie met een beperkt budget afhankelijk is van de huurmarkt is er nog slechter aan toe. Een te groot deel van het inkomen gaat dan op aan de huur van de woning, die vaak van mindere kwaliteit is. Naast de maandelijkse huurprijs zijn er nog andere kosten zoals elektriciteit, water, verwarming Zorg Naarmate mensen ouder worden, neemt de zorgbehoefte toe. Voor wie regelmatig, langdurig of chronisch ziek is, kunnen de doktersbezoeken, ziekenhuisopnames, onderzoeken, revalidatie en geneesmiddelen de gezondheidskosten hoog doen oplopen. Bovendien stellen onderzoeken duidelijk vast dat hoe armer je bent, hoe slechter je gezondheid wordt. Wie geen private hospitalisatieverzekering bezit, mag zich bovendien aan een hoger kostenplaatje verwachten. In België kunnen 41% van de 65-plussers hun uitgaven voor gezondheidszorgen maar moeilijk betalen. Daarbij zorgen ook niet-medische zorgkosten, zoals poetshulp, dat ouderen niet rondkomen. Participatie Uit angst om niet rond te komen, gaan ouderen besparen op hun ontspanningsmogelijkheden, het verenigingsleven én vervoer. Mobiliteit speelt immers ook een belangrijke rol. Wie geen eigen auto heeft of wie erg landelijk woont, wordt als het ware gedwongen om thuis te blijven. Drempels voor ouderen in armoede bij kwartet van dames: Vooroordelen Mensen in armoede zijn in mindere mate bekend met het verenigingsleven. Daardoor ontstaan vooroordelen zoals Is dit wel iets voor mij? of Zijn dat geen snobs daar? Zullen ze op me neerkijken? Draag ik de juiste kleding, spreek ik dezelfde taal (letterlijk en figuurlijk)? Ook bij organisaties leven vooroordelen. Is ons aanbod wel geschikt voor mensen in armoede? of Moeten we nu alles gratis doen? Tijd om de vooroordelen te doorprikken en elkaar te ontmoeten. Wantrouwen Angst en wantrouwen zijn verborgen drempels en daardoor ook moeilijker weg te werken. Mensen in armoede zijn minder bekend met het verenigingsleven. Vaak weten ze niet wat ze moeten verwachten, wat de gang van zaken is, wat er van hen verwacht wordt Als vereniging kan je een klimaat scheppen waar mensen in armoede zichzelf mogen zijn en zich thuis mogen voelen. Kostprijs Lidgeld, deelname aan activiteiten, aankoop materiaal vormen een financiële drempel. Maar denk ook aan verborgen kosten zoals verplaatsing, koffie drinken tijdens een fietstocht, traktaties Vaak denken verenigingen dat alles gratis moet zijn voor mensen in armoede. Mensen in armoede verwachten dat niet, maar willen wel betalen op maat van hun budget. Denk eens samen na over mogelijkheden zoals activiteiten via Steunpunt Vakantieparticipatie, lidgeld in stukken laten betalen Bereikbaarheid Vaak wordt verondersteld dat iedereen een wagen heeft. Maar veel mensen in armoede zijn afhankelijk van het openbaar vervoer. Probeer plaats en uur van je activiteit hierop af te stemmen.
12 Acties bij kwartet van heren: Dag tegen armoede: Hang een geknoopt laken uit het raam op 17 oktober. De lakens symboliseren de boodschap ontsnappen uit armoede is een zaak van iedereen. Het laken uit het raam verbeeldt de ontsnapping. De knoop erin verwijst naar de slogan Bind mee de strijd aan tegen armoede. Neem ook een kijkje voor acties in je buurt op www.17oktober.be. Warme Babbel: De Warme Babbel is als het ware een homeparty over armoede, geïnspireerd op de alombekende Tupperware homeparty s. Een groep kan zo op een originele manier kennis laat maken met de boodschap van Welzijnszorg: armoede (in onze eigen samenleving) is een onrecht! Met je vereniging kan je ook zo n geëngageerde warme babbel organiseren. Je zorgt voor een knusse locatie, koekjes en koffie, nodigt eventueel nog enkele andere groepen, vrienden en kennissen uit én Welzijnszorg zorgt voor een boeiende spreker uit één van de armoedeprojecten die Welzijnszorg steunt. De spreker komt bij jullie in de groep vertellen over zijn ervaring of werk in de aanpak van armoede. Vertrekpunt is de werking van het project waar de spreker actief is. Op bezoek: Mensen in armoede zetten moeilijk om de eerste stap naar een vereniging. Ze voelen zich onzekerheid en stellen zich wantrouwig op. Vaak zijn ze ook niet vertrouwd met het gewone verenigingsleven. Zet daarom zelf de eerste stap naar hen toe. Kijk vooral naar wat er in je eigen buurt leeft. Samen tegen armoede: Welzijnszorg wil verandering en beweging brengen in het Vlaamse en Brusselse landschap en zet daarom jaarlijks een grootschalige campagne op. Campagne voeren kan Welzijnszorg niet alleen. Ook jouw steun hebben we nodig! Niet alleen om een jaarlijkse geslaagde campagne te hebben, maar ook om onze oproep warm te houden in je vereniging en blijvend aandacht te hebben voor mensen in armoede in je vereniging. Wat kan je allemaal doen? Hang de campagneaffiche in je lokaal op. Deel onze boodschap en zwengel het debat mee aan. Vind ons leuk op Facebook of volg ons via Twitter. Zet je naam onder onze petitie en teken mee voor een warme oude dag. Zet je in voor één van de acties van Welzijnszorg zoals Soep op de stoep en draag zo op jouw manier bij in de strijd tegen armoede.
6. Meer weten over ons? www.welzijnszorg.be www.welzijnsschakels.be 7. Bronvermelding/ cijfermateriaal 13 www.welzijnszorg.be www.armoedebestrijding.be www.vlaams-netwerk-armoede.be www.fondsvrijetijdsparticipatie.be http://www.vlaamsarmoedesteunpunt.be/ www.uantwerpen.be/nl/onderzoeksgroep/oases/ www.vakantieparticipatie.be www.pirlewiet.be