Kwakbollen nummer 5 juli 2009 Nieuwsbrief van RAVON Noord-Brabant Kwakbollen is de nazaat van Kwakbollen en Konthamers het afdelingsblad van de RAVONafdeling N-Brabant. Kwakbollen wordt via email verzonden. Indien u kwakbollen nog niet via email ontvangt geef dan uw email-adres adres aan ons door middels een mailtje aan: k.m@xs4all.nl Kwakbollen wordt ook op de RAVON-site geplaatst. Leden die niet over email beschikken kunnen ons verzoeken de Kwakbollen via de post te blijven versturen. Bestuur Onze afdeling heeft momenteel een interim bestuur. Binnen dat bestuur zijn geen functies verdeeld. Het interim bestuur bestaat momenteel uit: Tiny Arts t.arts@zonnet.nl 06 28882951 Peer Busink p.busink@gmail.com 013-5050325 Michel Cooijmans cooijmans_2@hotmail.com 040-2024382 Kees Marijnissen k.m@xs4all.nl 013-5340848 Inge Radstake ingeradstake@hotmail.com 013-5702506 Arnold van Rijsewijk heeft zich teruggetrokken uit het interim bestuur. Arnold heeft zich ruim een jaar geleden als oud-bestuurdslid het lot van de afdeling aangetrokken en zich ingezet om de afdeling nieuw leven in te blazen. Wij zijn hem daar bijzonder dankbaar voor. We zijn ondertussen nog steeds op zoek naar nieuwe bestuursleden. Jaarprogramma 2009 19 september Excursie Vissen (noorden van de Provincie) 6 november Ledenvergadering met lezing (nog te organiseren). 12 december Opknapdag. Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 1
Agenda 3 e kwartaal Om er voor te zorgen dat diegenen die de activiteit organiseren weten op hoeveel deelnemers zij kunnen rekenen, wordt iedereen verzocht zich vooraf aan te melden. Introducés zijn altijd welkom. 19 september,, 12.30 17.00 0 uur: Excursie De Langstraat. Heikikker en Grote modderkruiper In De Langstraat vinden we het slagenlandschap bestaande uit smalle graslandpercelen die omgeven zijn door sloten en elzenhagen. Het gebied is van internationaal belang vanwege zijn floristische waarde. Ook qua fauna kent het gebied echter een hoge natuurwaarde. Bijzondere soorten die hier voorkomen zijn waterspitsmuis, grote modderkruiper, poelkikker en heikikker. Voorafgaand aan de excursie zal een lezing worden verzorgd over de Langstraat en de habitatvoorkeur van heikikker en grote modderkruiper in polders. Deze lezing vind plaats om 13.00 uur in het Bondsgebouw, Jeroen Boschstraat 1 te Sprang-Capelle. Na de lezing zullen we de Langstraat in gaan. Tijdens de excursie zullen we met schepnet een aantal sloten bemonsteren. Een schepnet en laarzen zijn dus handig om mee te nemen. Programma 12.30 Samenkomst in het Bondsgebouw. 13.00 Lezing over de Langstraat en de habitatvoorkeur van heikikker en grote modderkruiper in polders. 13.35 Instructie over verzamelpunt excursie 13.45 vertrek naar verzamelpunt 14.00 excursie 17.00 einde Verzamelen: Bondsgebouw Jeroen Boschstraat 1 te Sprang-Capelle. Denk aan laarzen en schepnetten. Aanmelden: Rombout van Eekelen op Poldernatuur@gmail.com Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 2
6 November 2009, van 19.00 uur tot uiterlijk 23.00 uur Ledenbijeenkomst met lezing Om 19.00 uur: ledenvergadering. Om 19.45 uur: pauze Om 20.00 uur: lezing door Ben Crombaghs Onderwerp: Herintroductie van de boomkikker. Dit jaar kwam er toestemming van het ministerie voor herintroductie in 4 gebieden in Noord-Brabant. Baarle-Nassau (het dal van het Merkske) en Valkenswaard (de vroegere visvijvers) in 2009, Oirschot (de Mortelen) en Ulvenhout (het Broek) in 2010. Natuurbalans kreeg de opdracht om dit uit te voeren in nauwe samenwerking met de beherende instanties. Vlak voor de zomer vakantie heeft Ben de regionale kranten gehaald met een artikel over de herintroductie. Locatie: nog nader te bepalen locatie in Breda. Aanmelden bij Kees Marijnissen: k.m@xs4all.nl, / 013-5340848. Gedane zaken Verslag Excursie kamsalamander Land van Cuijk e.o. Zaterdag 18 april 2009 Om 10.00 worden we door Wim van den Heuvel en twee mensen van de lokale IVN-afdeling ontvangen met koffie en thee in hun ruimte in het centrum van Cuijk. Mirja Kits van het Waterschap Aa en Maas vertelt ons over de waterhuishouding van de streek. Klinkende namen als de Oploosche Molenbeek, Oeffeltsche Raam en Laarakkersche waterleiding passeren de revue. Namen die klinken als een boek van Tolkien, maar we zijn gewoon in het land van Cuijk, waar de beken op de Peelhorst ontstaan of gewoon in een oude stroomgeul van de Maas. Door het waterschap wordt ook gewerkt aan het herstel van beken en andere waterlopen. Hermeandering vindt plaats daar waar de betreffende beek voorheen ook meanderde. Daarna trekt de hele ploeg van twaalf deelnemers naar een poel waar we met 100% zekerheid kamsalamanders kunnen zien. Behalve die soort blijken in de poel ook kleine water- en alpenwatersalamander voor te komen. Ook de bewoners van de boerderij, in wiens achtertuin de poel lig, zijn vol verwondering. Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 3
Wie fotografeert wie? Wim heeft een aantal kilometerhokken uitgezocht waar mogelijk nog kamsalamanders voorkomen. Van ieder hok heeft hij een pakketje gemaakt met een ingekleurde kaart waarop de wateren duidelijk zijn aangegeven, een lijst met historische waarnemingen, een waarnemingenformulier en een betredingsvergunning. Handig die pakketjes want daardoor kunnen we de groep splitsen in twee ploegen en kan iedere ploeg enkele hokken uitzoeken. Wij kiezen voor een sloot in een agrarisch gebied, enkele poelen of vennen in een bosgebied en wat poelen in een beekdal. De sloot levert jammer genoeg geen enkele waarneming op. Zelfs stekelbaarsjes ontbreken. We raadplegen de lijst met historische waarnemingen. Ai, er staat alleen een bruine kikker op, maar zelfs die is hier kennelijk verdwenen. Geen nood, snel naar de wateren in het bosgebied. Dat is andere koek: larven gewone pad, veel kleine water- en alpenwatersalamanders, bastaardkikkers, driedoornige stekelbaars en dan enkele kleine visjes. Deuk in de rug achter de kop, rechte rugvin, vlek bij de staartbasis, goudkleurig: het lijken jonge kroeskarpers, maar het blijken giebels te zijn. Kees maakt enkele foto s om dat nog door een echte visserman te laten checken. Geen kamsalamander hier. Dus door naar het derde kilometerhok. We stranden aan het eind van de verharde weg bij een oude boerderij. Over de heg gegluurd blijkt naast het huis een grote poel in een graslandje te liggen. rechts van het huis, achter de heg, ligt de poel waarin we een kamsalamander vingen. Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 4
Ik ga achterom want een bel kennen ze hier niet, dit is ook Brabant, waar de achterdeur meer gebruikt wordt dan de voordeur. Achterom is t kermis, was vroeger bij ons een veel gebezigd antwoord op iemand die toch probeerde aan te bellen. De bewoners zijn zelf hun erf aan het bestraten. Ze reageren enthousiast op mijn verzoek om met een schepnet in de poel te mogen roeren. Als we nog wat advies hebben voor het beheer van de poel horen ze dat ook graag. Kees en Fren hadden kennelijk geen hoge verwachtingen, want ze sjokten al in de richting van een grote poel verderop langs de beek. Toch maar omgedraaid. De eigenaar wist te vertellen dat er in de poel alvers en voorntjes zouden zitten. Dat deed het peil van mijn verwachtingen weer dalen. Al snel zagen we in de poel kleine larfjes van de gewone pad, tientallen groene kikkers die vanaf de kant het veilige water in plonsden, maar ook een salamander die lucht kwam happen. Kees en Fren vingen vervolgens enkele kleine watersalamanders en ik vond nog een volwassen bruine kikker in het gras. Dan klinkt er een opgewonden kreet van Kees, triomfantelijk wordt een volwassen kamsalamander vrouwtje uit het net gevist. poel met kamsalamander naast de boerderij Prachtige excursie, schitterend weer, mooie streek, goed georganiseerd. Met dank aan Wim van den Heuvel namens alle deelnemers. By the way, we vingen in de poel geen enkele vis. Verslag Arnold Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 5
Gezocht Monitoring van de levendbarende hagedis. De Kerkeindsche Heide is een bosheidegebied van circa 100 hectaren achter het Trappistenklooster aan de Eindhovense weg. Sinds 1993 doen wij er onderzoek naar de levendbarende hagedis. Dat wil zeggen dat vijf keer per jaar bij geschikte weersomstandigheden langs een vaste looproute de hagedissen geteld worden. Drie keer in de periode april juni en twee keer in augustus -september. Het afzoeken van de route duurt ongeveer anderhalf uur. Alle waarnemingen worden op een kaartje ingetekend en gegevens als tijdsduur en weersomstandigheden worden genoteerd. Aan het eind van het seizoen zet ondergetekende de waarnemingen op telformulieren. Die worden naar de Werkgroep Monitoring van RAVON gestuurd. Met de gegevens kunnen zij berekenen wat de trend in de populatie is. Brabants Landschap is de beheerder van het gebied en ook zij krijgen de telgegevens. Omdat deze monitoring al zo n lange tijd gedaan wordt heeft het al een schat aan gegevens opgeleverd. We weten nu in welke gebiedsdelen de meeste hagedissen voorkomen, welke landschapselementen belangrijk zijn, wat slechte ontwikkelingen in het leefgebied van de hagedis zijn en last but not least dat het met de soort niet erg goed gaat. De laatste jaren werden de meeste telrondes uitgevoerd door Frans Graat. Maar die heeft aangegeven dat hij om gezondheidsredenen hiermee moet gaan stoppen. Het zou voor de monitoring heel erg jammer zijn als die niet voortgezet wordt. We zoeken dus iemand die het van Frans gaat overnemen. Hij zal een nieuweling inwerken en mijn hulp en ondersteuning blijft. Om deze monitoring te kunnen doen is geen specifieke voorkennis nodig. Frans en ik kunnen je alle kneepjes van het vak leren. Het is heel leuk om te doen, en de monitoring heeft als bijkomend voordeel dat het alleen bij mooi weer (niet te koud, niet te warm en zeker niet nat), wordt gedaan. Je leert verschrikkelijk veel over hagedissen, maar ook over andere dieren, planten en ontwikkelingen in het gebied. Interesse om het eens te proberen, bel of mail naar: Frans Graat fransenriagraat@kpnplanet.nl 013-4676790 of Arnold van Rijsewijk acvanrijsewijk@home.nl 013-5420534 Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 6
BRABANT START MET PROJECT ZOOGDIERATLAS.NL Alle Zoogdieren tellen mee! Komt u vaak buiten en ziet u wel eens een ree, vos, konijn, wezel of ander zoogdier? Doen dan mee met Zoogdieratlas.nl! Met Zoogdieratlas.nl worden alle in het wild levende zoogdieren in kaart gebracht. In maart ging de Brabantse bijdrage aan deze atlas van start. U kunt van deze atlas een succes maken door ogen en oren open te houden en waarnemingen van zoogdieren door te geven. Door van alle Brabantse zoogdieren in kaart te brengen waar ze gezien zijn, komt er een goed beeld van de verspreiding. Dan wordt ook duidelijk of bepaalde soorten hun gebied uitbreiden of juist zien krimpen. Trekken bijvoorbeeld de bevers die ooit zijn uitgezet in de Biesbosch naar andere delen van de provincie? Ook naar de verspreiding van andere kwetsbare soorten als bunzing en vleermuizen wordt met veel interesse gekeken. Het gaat niet alleen om de bijzondere of zeldzame zoogdieren. Voor de atlas tellen alle in Nederland voorkomende zoogdieren mee. Dus ook meer algemene soorten als konijn, haas, vos en egel. En zelfs mollen en huismuizen zijn de moeite van het vermelden waard! Hoe gaat het hiermee en waar worden ze gezien? In natuurgebieden, op het platteland of zelfs in de stad? Zitten ze overal of slechts in delen van het land en van de provincie? Leden van IVN, KNNV, vogelwerkgroepen en andere natuurwerkgroepen kunnen een belangrijke bijdrage aan de atlas leveren. Zij komen veel in de natuur en zullen zeker zoogdieren of hun sporen zien. Iedereen die mee wil helpen, kan via de bekende websites www.telmee.nl en www.waarneming.nl waarnemingen doorgeven. Op www.zoogdieratlas.nl komen alle waarnemingen op één kaart samen. Daar kunt u ook zien waar nog weinig zoogdieren zijn waargenomen ( witte vlekken ). Zo wordt online gewerkt aan een steeds beter beeld van de zoogdieren in Noord-Brabant. De site bevat ook achtergrondinformatie over de zoogdieren. Want hoe onderscheidt u een bunzing, boommarter, hermelijn en wezel? En welke vleermuissoorten zijn er allemaal? De zoogdieratlas van Brabant is een initiatief van de Zoogdiervereniging in samenwerking met de Provincie Noord-Brabant, het Brabants Landschap, het Natuurmuseum Brabant en de Vleermuiswerkgroep Noord-Brabant. Het project wordt uitgevoerd vanuit het Natuurmuseum Brabant in Tilburg. De zoogdieratlas van Brabant is onderdeel van een landelijk project Zoogdieratlas.nl van de Zoogdiervereniging. De Zoogdiervereniging verzamelt gegevens over alle in het wild levende zoogdieren in Nederland en zet zich in voor de bescherming van deze dieren: van egel tot eekhoorn, van bever tot boommarter en van das tot otter. Noot voor natuurverenigingen: Natuurverenigingen kunnen in het kader van de atlas een zoogdierexcursies organiseren. Gedurende het atlasproject (2009-2010) kan de Zoogdiervereniging u daarbij ondersteunen door het geven van een lezing en workshops, het begeleiden van een excursie en het beschikbaar stellen van presentaties. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: - coördinator van Zoogdieratlas Brabant: erik.korsten@vzz.nl, 06-57999313 - de Zoogdiervereniging, Neeltje Huizenga (projectleider) of Eric van Kaathoven (persvoorlichter): 026-37 05 318 (of 06-16994139, eric.vankaathoven@vzz.nl. www.zoogdiervereniging.nl) Kwakbollen (Nieuwsbrief RAVON Noord-Brabant) Pagina 7