Datum 30 oktober 2018 Onderwerp Voorverkenning energietransitie om te komen tot transitievisie warmte in 2021 Aanleiding Ontwikkelingen klimaatakkoord Portefeuillehouder N.F. Mulder Na aanleiding van alle ontwikkelingen die nu plaatsvinden op het gebied van de energietransitie ontvangt u dit collegebericht. We informeren u over de voorverkenning die plaatsvindt binnen de gemeente Heemstede om te komen tot de transitievisie warmte in 2021. SAMENVATTING In dit collegebericht wordt eerst ingegaan op de afspraken gemaakt in het klimaatakkoord en de opgaven die landelijk, regionaal en in Heemstede voor ons liggen. Vervolgens gaan we dieper in op stappen die genomen gaan worden ten aanzien van de energietransitie in de gebouwde omgeving van Heemstede. In dit collegeakkoord is vastgelegd dat het energietransitieplan voor Heemstede gereed is in 2021. Inmiddels is door de Rijksoverheid de benaming van dit plan veranderd in de transitievisie warmte. In deze transitievisie warmte wordt het tijdspad waarin woonwijken worden verduurzaam vastgelegd. Dit vraagt een intensief werkproces met relevante partners zoals Stedin, Waternet, De Meerlanden, woningcorporaties en gebouweigenaren en gebruikers. Het resultaat van dit proces is uiteindelijk een visie en een plan van aanpak over de toekomstige energievoorziening in Heemstede. Tijdens het proces worden gegevens verzameld, bevindingen beschreven en besluiten genomen die vervolgstappen bepalen. Deze bevindingen en te nemen besluiten worden telkens voorgelegd aan de raadscommissie. AANLEIDING De aanpak hieronder beschrijft hoe Heemstede in nauwe samenhang met het landelijke, provinciale en regionale proces komt tot een lokale transitievisie warmte in 2021. De doelen (inter)nationaal om klimaatneutraal te zijn in 2050 en een CO 2 reductie te realiseren van 49% in 2030 ten opzichte van 1990 zijn opgenomen in het huidige Klimaatakkoord Nederland. Voor de sector Gebouwde Omgeving is het doel om 3,4 megaton minder CO 2 uit te stoten in 2030 ten opzichte van 1990. De regie hiervoor ligt bij de gemeenten om gezamenlijk te komen tot een visie die hieraan bijdraagt. Deze voorverkenning beschrijft hoe we van Klimaatakkoord komen tot de transitievisie warmte voor Heemstede. AANPAK Het proces hoe we in Heemstede in 2021 komen tot een transitievisie warmte die bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen is uitgesplitst in: 1. het landelijk proces, 2. het proces voor Heemstede. 704663 1/6
1. Landelijk proces van klimaatakkoord tot regionale energiestrategieën. De rijksoverheid is tot het klimaatakkoord gekomen door met vijf sectortafels in klimaatberaad te gaan en concrete afspraken met elkaar te maken. De sectortafels zijn werkvormen waarbij alle relevante beslissers in een werkgroep zitten. Ze onderhandelen met elkaar met als doel dat er een breed maatschappelijk akkoord komt over maatregelen die ertoe moeten leiden dat er 49% CO 2 uitstoot wordt gerealiseerd. De VNG is vertegenwoordigd in zowel het klimaatberaad als aan alle sectortafels met lokale bestuurders. Het klimaatberaad heeft de coördinatie over alle sectortafels. In onderstaande schema is weergegeven welke partijen aan welke sectortafel zitten en hoeveel CO 2 reductie gerealiseerd gaat worden in 2030. Verwacht wordt dat eind 2018 de afspraken uit het klimaatakkoord zijn uitgewerkt en vanaf januari 2019 start de uitvoering van deze afspraken. Bron: www.klimaatakkoord.nl 1.1.Van Klimaatakkoord naar Regionale Energie Strategie (RES). In de RES vertalen de gemeenten, provincie, waterschap, netwerkbeheerders samen met inwoners bedrijven en maatschappelijke organisatie hoe de nationale afspraken ingevuld kunnen worden. De RES is hiermee een regionaal samenwerkingsverband voor de inpassing van de energietransitie. Vraag en aanbod van energie in de gebouwde omgeving komen tot in de RES. 704663 2/6
Nederland wordt in circa 30 tot 40 regio s verdeeld en deze regio s stellen één RES op. De regio s ontstaan organisch omdat bijvoorbeeld vraag en aanbod van energie dichtbij elkaar staan. Gemeente Heemstede valt onder de deelregio IJmond Kennemerland. Deze wordt uiteindelijk samengevoegd in de RES van de regio Noord-Holland Zuid. De uitkomst van alle RES en opgeteld moet voldoen aan de doelstelling van de CO 2 reductie in 2030. Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft hiervoor een uniforme rekenmethode opgesteld. De eerste optelling zal naar verwachting niet komen tot de benodigde CO 2 reductie. In overleg met de regio s wordt aanbod van hernieuwbare energie volgens een eerlijke verdeelsleutel verdeeld over de vraag vanuit de regio s. De rijksoverheid voert voor dit proces de regie. 1.2. De Regionale Energie Strategie stellen we samen op met bestuur, inwoners en ondernemers en relevante partners. Iedere regio stelt in 2019 een RES op. De principes voor een goede RES zijn: streven naar zuinig en meervoudig ruimtegebruik, vraag en aanbod van energie dichtbij elkaar brengen, combineer diverse regionale opgaven en ga indien nodig over tot uitruilen en herbestemmen. Lokale partners zoals energieleveranciers, waterpartners, afvalverwerkers, grote bedrijven met (rest)warmtebron, lokale initiatieven en dergelijke werken nauw samen met de regio bij het opstellen van de RES. De coördinatie voor het opstellen van de RES voor de regio IJmond en Zuid- Kennemerland ligt grotendeels bij de Omgevingsdienst IJmond. Alle betrokken gemeenten zijn nauw betrokken bij het opstellen van de RES. In het eerstvolgende PFO Duurzaamheid op 7 november 2018 wordt definitief besloten welke gemeenten uit de IJmond en Kennemerland een regio vormen voor een RES. En worden afspraken gemaakt over het plan van aanpak voor deze regio. 1.3. De Regionale Energie Strategie als bouwsteen voor de omgevingsvisie. Het proces van het opstellen van de RES loopt tegelijk met het opstellen van de omgevingsvisies voor de gemeenten. Het is belangrijk dat deze visies en strategieën volledig op elkaar zijn afgestemd. De energietransitie biedt uitdagingen en kansen in relatie tot andere opgaven zoals ruimte, water, mobiliteit, economie, landbouw, natuur en wonen. Tevens vraagt de energietransitie een visie op de ruimtelijke inpassing van de hernieuwbare energiebronnen. In goed overleg met relevante partners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en inwoners gaan we de benodigde energiemix ruimtelijk vertalen, combineren we functies en worden energielandschappen ontworpen met behoud van ruimtelijke kwaliteit. 704663 3/6
Dit schema geeft de samenhang weer tussen landelijke, regionale en gemeentelijke visies en strategieën 2. Procesbeschrijving voor Heemstede 2.1 Het proces naar een transitievisie warmte voor Heemstede in 2021 In alle gemeenten wordt een transitievisie warmte opgesteld. Deze gaat over de warmtetransitie voor wat betreft de gebouwde omgeving in de gemeente. Hiervoor ligt de regie bij de gemeente Heemstede. De gebouwde omgeving omvat woningen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden. De gemeente vormt samen met alle relevante partners een projectstructuur met het gezamenlijk doel voor ogen te komen tot de transitievisie warmte voor Heemstede in 2021. Gezien de opgave, de lengte van het proces en de vele onzekerheden is een flexibele projectorganisatie essentieel. Tussentijds worden bevindingen vastgelegd en hierover besluiten genomen, deze worden voorgelegd aan de raadscommissie. 2.2. De eerste bouwsteen voor de transitievisie warmte is de zogenaamde routekaart. Om te komen tot een transitievisie warmte brengen we technische en objectieve gegevens over de gebouwde omgeving van Heemstede in kaart in de zogenoemde routekaart. Tijdens het portefeuillehouders-overleg Duurzaamheid Zuid-Kennemerland en IJmond is besloten om voor alle gemeenten de zogenaamde routekaart op te stellen. 704663 4/6
De portefeuillehouders hebben de Omgevingsdienst IJmond de opdracht gegeven hiervoor één adviesbureau in te schakelen voor de regio. Begin 2018 is de opdracht verstrekt aan één adviesbureau om routekaarten voor de gemeenten op te stellen. Voor een aantal IJmond en Kennemerland gemeenten zijn deze basisgegevens daardoor eenduidig. Het opstellen van de routekaart voor Heemstede is conform het uitvoeringsprogramma 2018 horend bij de Nota Duurzaamheid 2016 2020 uitgevoerd 2.3. Objectieve, technische gegevens als basis voor routekaart. Voor het opstellen van de routekaart worden gegevens van alle relevante partners in Heemstede verzamelt en verwerkt in diverse kaartlagen. In Heemstede zijn relevante partners Waternet, Stedin, de Meerlanden en woningcorporaties Elan Wonen en Pré Wonen. Ook de lokale zonne-energie-coöperatie en andere lokale initiatieven leveren input voor de routekaart. Per kaart wordt het volgende in beeld gebracht: de leeftijd van het rioolsysteem, van de waterleidingen, van het elektriciteitsnetwerk(en), van de woningen, het besteedbaar inkomen, het verbruik van elektra van de gebouwde omgeving en demografische opbouw. Onder andere deze data samen vormen de zogenaamde routekaart voor Heemstede. Deze verzameling van objectieve en technische gegevens over de gebouwde omgeving van Heemstede is de eerste bouwsteen voor de transitievisie warmte voor Heemstede. 2.4 Uitvoeringsplannen op wijk-, en of buurtniveau. Als de RES en de transitievisie warmte zijn opgesteld kan worden uitgewerkt welk alternatief voor warmtevoorziening beschikbaar komt op wijk- of buurtniveau. Inwoners en ondernemers worden op het juiste moment betrokken bij het opstellen van de transitievisie. Op dit moment zijn vijf pilotregio s in Nederland gestart met het opstellen van een energiestrategie. De geleerde lessen helpen Heemstede om een aanpak en structuur te kiezen die bij de gemeente past. Eerder genoemde partners als Waternet, Stedin en De Meerlanden delen hun visies over alternatieven voor warmtebronnen. Zij noemen dit de Vierde generatie bron waarmee wordt bedoeld dat meerdere warmtebronnen worden gecombineerd voor 100% betrouwbaar warmteaanbod. Dit warmteaanbod wordt gecombineerd met de warmtevraag op wijk- of buurtniveau om zo te komen tot een uitvoeringsplan voor Heemstede. MOTIVERING Het is belangrijk dat alle betrokken partijen zo snel mogelijk worden meegenomen in de energietransitie voor Heemstede. Op de goede momenten communiceren en informeren en we beginnen hier nu bij de raad mee. De energietransitie is een proces met een lange doorlooptijd, innovaties die nog ontwikkeld moeten worden en een impact die bijna niet voorspelbaar is. Er zijn kansen en uitdagingen die we actief in het proces betrekken. En de nauwe relatie tussen de landelijke, regionale en gemeentelijke visies vragen om stap voor stap te werken. Deze energieverkenning om te komen tot de transitievisie warmte voor Heemstede is een eerste stap. 704663 5/6
FINANCIËN In het uitvoeringsprogramma 2018 behorend bij de Nota Duurzaamheid 2016-2020 is reeds budget opgenomen voor het opstellen van de routekaart. In de huidige begroting voor 2019 is een bedrag opgenomen van 25.000,- voor vervolgstappen die we in 2019 moeten nemen om uiteindelijk te komen tot de een transitievisie warmte in 2021. In 2019 wordt verwacht dat er vanuit het Rijk meer duidelijkheid komt over de het financieringsvraagstuk behorend bij de energietransitie. Het is evident dat een sterke projectorganisatie opgezet moet worden en waar nodig expertise moet worden ingehuurd of budget beschikbaar moet komen voor bijvoorbeeld een haalbaarheidsonderzoek. In een projectplan leggen we stappen vast met de daarbij behorende financieringsbehoefte. PLANNING Dit besluit is de eerste stap van informatievoorziening over de transitievisie warmte voor Heemstede. Op dit moment zijn een aantal vervolgstappen bekend die hieronder worden benoemd: Op 15 november 2018 vindt een algemene informatieavond voor de raad plaats over het Klimaatakkoord, de RES, de transitievisie warmte, de methode van de routekaart en is er gelegenheid om vragen aan experts te stellen. In het laatste kwartaal van 2018 wordt een stappenplan opgesteld voor de RES onder de regie van OD IJmond en in nauwe samenwerking met de regiogemeenten. Dit stappenplan leggen we voor aan de raadscommissie in 2019. De projectorganisatie die zich bezig houdt met de transitievisie warmte Heemstede stelt een stappenplan op inclusief de planning voor communicatie en participatie. Dit leggen we tevens voor aan de raadcommissie in 2019. PARTICIPATIE EN COMMUNICATIE De ruimte die er is om mee te beslissen over de transitievisie warmte Heemstede bepaalt de vorm van participatie. Welke stappen doorlopen we, welke informatie en mogelijkheden zijn beschikbaar en welke manier van participeren past op welk moment. Welke cruciale informatie ligt bij inwoners en ondernemers en welke informatie kun je op welk moment delen? JURIDISCH EN BELEIDSKADER Klimaatakkoord Parijs 2015 stelt klimaatneutraal Nederland in 2050. Klimaatakkoord Nederland stelt als doel 49% CO 2 reductie ten opzichte van 1990 in 2030. Collegeakkoord stelt dat energietransitieplan uiterlijk in 2021 is opgesteld. Nota Duurzaamheid 2016 2020 en bijbehorende uitvoeringsprogramma s per jaar. 704663 6/6